TED2018
Mary Lou Jepsen: How we can use light to see deep inside our bodies and brains
Mary Lou Jepsen: Beden ve beyinlerimizin içini görmek için ışığı nasıl kullanabiliriz
Filmed:
Readability: 4.2
781,086 views
Akıllara durgunluk veren bir dizi gösterimle mucit Mary Lou Jepsen, beyin ve bedenlerimizin içindekileri görerek muhtemelen uyarabilmemize yarayacak kırmızı ışığı nasıl kullanacağımı gösteriyor. Jepsen bizi optik fiziğin sınırlarına götürerek tümörleri izleme, nöral aktiviteyi ölçme ve muhtemelen MR makinesini daha ucuz ve daha etkili mobil bir sistemle yenilememizi sağlayacak olan ışık ve sesten yararlanma teknolojilerini su yüzüne çıkarıyor.
Mary Lou Jepsen - Inventor, entrepreneur, optical physicist
Mary Lou Jepsen pushes the edges of what's possible in optics and physics, to make new types of devices, leading teams and working with huge factories that can ship vast volumes of these strange, new things. Full bio
Mary Lou Jepsen pushes the edges of what's possible in optics and physics, to make new types of devices, leading teams and working with huge factories that can ship vast volumes of these strange, new things. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
People don't realize
0
722
1887
İnsanların fark etmediği bir şey var,
00:14
that red light and benign
near-infrared light
near-infrared light
1
2633
4159
kırmızı ve yakın kızılötesi ışık
00:18
go right through your hand,
just like this.
just like this.
2
6816
3357
aynen bu şekilde
elinizin içinden geçebiliyor.
elinizin içinden geçebiliyor.
00:23
This fact could enable better,
faster and cheaper health care.
faster and cheaper health care.
3
11157
5186
Bu bilgi daha iyi, daha hızlı ve daha ucuz
bir sağlık hizmeti sağlayabilir.
bir sağlık hizmeti sağlayabilir.
00:28
Our translucence is key here.
4
16696
2905
Burada kilit nokta yarı saydamlık.
00:32
I'm going to show you how we use
this key and a couple of other keys
this key and a couple of other keys
5
20093
3862
Bununla birlikte birkaç kilit
noktadan daha yararlanarak
noktadan daha yararlanarak
beyin ve bedenlerimizin içini
nasıl görebileceğimizi göstereceğim.
nasıl görebileceğimizi göstereceğim.
00:35
to see deep inside our bodies and brains.
6
23979
2733
00:40
OK, so first up ...
7
28043
1515
Pekâlâ, öncelikle...
00:42
You see this laser pointer
and the spot it makes on my hand?
and the spot it makes on my hand?
8
30868
3431
Bu lazer ışığın elimde nasıl
göründüğünü görüyor musunuz?
göründüğünü görüyor musunuz?
00:47
The light goes right through my hand --
9
35624
1886
Işık elimin içinde geçiyor.
00:49
if we could bring
the lights down, please --
the lights down, please --
10
37534
2067
Işıkları söndürelim lütfen,
00:51
as I've already shown.
11
39625
1181
tıpkı gösterdiğim gibi.
00:52
But you can no longer see that laser spot.
12
40830
2754
Ama artık lazer noktasını göremezsiniz.
00:55
You see my hand glow.
13
43608
1460
Elimin ışıldadığını görüyorsunuz.
00:58
That's because the light
spreads out, it scatters.
spreads out, it scatters.
14
46013
3690
Çünkü ışık yayılırken dağılır.
01:02
I need you to understand
what scattering is,
what scattering is,
15
50226
3208
Dağılmanın ne olduğunu anlamak önemli,
01:05
so I can show you how we get rid of it
16
53458
2802
çünkü bundan nasıl kurtulacağımızı
01:08
and see deep inside our bodies and brains.
17
56284
2436
ve bu sayede beden ve beyinlerimizin
içini nasıl göreceğimizi göstereceğim.
içini nasıl göreceğimizi göstereceğim.
01:12
So, I've got a piece of chicken back here.
18
60419
2491
Burada bir tavuk göğsü var.
01:15
(Laughter)
19
63683
1386
(Kahkahalar)
01:17
It's raw.
20
65093
1150
Çiğ tabii.
01:20
Putting on some gloves.
21
68085
1618
Eldiven geçiriyorum.
01:21
It's got the same
optical properties as human flesh.
optical properties as human flesh.
22
69727
4543
İnsan etiyle aynı optik özelliklere sahip.
01:29
So, here's the chicken ...
putting it on the light.
putting it on the light.
23
77204
4531
Tavuğu alıyorum ve ışığa doğru tutuyorum.
01:34
Can you see, the light goes right through?
24
82744
2156
Işığın tam içinden
geçtiğini görüyor musunuz?
geçtiğini görüyor musunuz?
01:38
I also implanted a tumor in that chicken.
25
86731
2733
Ayrıca tavuğun içine
bir tümör yerleştirdim.
bir tümör yerleştirdim.
01:42
Can you see it?
26
90215
1180
Görebiliyor musunuz?
01:43
Audience: Yes.
27
91419
1328
İzleyiciler: Evet.
01:44
Mary Lou Jepsen: So this means,
using red light and infrared light,
using red light and infrared light,
28
92771
4672
Mary Lou Jepsen: Bu da demek oluyor ki
kırmızı ışık ve kızılötesi kullanarak
kırmızı ışık ve kızılötesi kullanarak
01:49
we can see tumors in human flesh.
29
97467
2457
insan bedeni içindeki
tümörleri görebiliriz.
tümörleri görebiliriz.
01:53
But there's a catch.
30
101117
1333
Ancak bir engel var.
01:55
When I throw another
piece of chicken on it,
piece of chicken on it,
31
103534
2294
Bunun üstüne bir tavuk göğsü
daha koyduğumda
daha koyduğumda
01:59
the light still goes through,
32
107137
1787
ışık yine içinden geçiyor
02:02
but you can no longer see the tumor.
33
110050
2400
ama tümörü artık göremiyoruz.
02:05
That's because the light scatters.
34
113188
2619
Çünkü ışık dağılıyor.
02:08
So we have to do something
about the scatter
about the scatter
35
116633
2284
Tümörü görebilmek için
bu dağılma konusunda
bir şey yapmamız lazım.
bir şey yapmamız lazım.
02:10
so we can see the tumor.
36
118941
1600
02:14
We have to de-scatter the light.
37
122055
2133
Dağılan ışığı toplamamız lazım.
02:17
So ...
38
125245
1150
Bu yüzden de...
02:19
A technology I spent
the early part of my career on
the early part of my career on
39
127785
2848
Kariyerimin ilk evresini
bu toparlama konusuna yönelik
bu toparlama konusuna yönelik
02:22
enables de-scattering.
40
130657
1468
bir teknoloji geliştirerek geçirdim.
02:24
It's called holography.
41
132720
1533
Buna holografi deniyor.
02:26
And it won the Nobel Prize
in physics in the 70s,
in physics in the 70s,
42
134728
2936
70'li yıllarda Fizik alanında
Nobel Ödülü aldı
Nobel Ödülü aldı
02:29
because of the fantastic things
it enables you to do with light.
it enables you to do with light.
43
137688
4032
çünkü ışıkla inanılmaz şeyler
yapmanızı sağlıyor.
yapmanızı sağlıyor.
02:34
This is a hologram.
44
142879
1267
Bu bir hologram.
02:36
It captures all of the light,
all of the rays, all of the photons
all of the rays, all of the photons
45
144934
4571
Tüm ışık, ışın ve fotonları
02:41
at all of the positions
and all of the angles, simultaneously.
and all of the angles, simultaneously.
46
149529
4510
her tür pozisyon ve açıda,
aynı anda içine alıyor.
aynı anda içine alıyor.
02:47
It's amazing.
47
155173
1150
Harika bir şey.
02:48
To see what we can do with holography ...
48
156831
2631
Holografiyle yapabileceğimiz bu şeyler...
02:53
You see these marbles?
49
161022
1476
Bilyeleri görebiliyor musunuz?
02:54
Look at these marbles
bouncing off of the barriers,
bouncing off of the barriers,
50
162522
2709
Bariyerlerden zıplayan
bu bilyelere bir bakın,
bu bilyelere bir bakın,
02:57
as an analogy to light
being scattered by our bodies.
being scattered by our bodies.
51
165688
3730
ışığın bedenimizde dağılmasına
bir örnek olarak düşünebilirsiniz.
bir örnek olarak düşünebilirsiniz.
03:02
As the marbles get to the bottom
of the scattering maze,
of the scattering maze,
52
170323
4016
Bilyeler dağılımlı düzeneğin
sonuna gelirken
sonuna gelirken
03:06
they're chaotic, they're scattering
and bouncing everywhere.
and bouncing everywhere.
53
174363
4067
tam bir karmaşa içindeler,
her yere dağılıp zıplıyorlar.
her yere dağılıp zıplıyorlar.
03:11
If we record a hologram
at the bottom inside of the screen,
at the bottom inside of the screen,
54
179046
4206
Ekranın alt iç kısmında
bir hologram kaydedebilirsek
bir hologram kaydedebilirsek
03:15
we can record the position and angle
of each marble exiting the maze.
of each marble exiting the maze.
55
183276
6539
düzenekten çıkan her bilyenin
pozisyon ve açısını kaydedebiliriz.
pozisyon ve açısını kaydedebiliriz.
03:22
And then we can bring in
marbles from below
marbles from below
56
190339
2514
Sonra bilyeleri aşağıdan tekrar getirip
03:26
and have the hologram direct each marble
to exactly the right position and angle,
to exactly the right position and angle,
57
194061
6148
hologramı her bir bilyenin
tam pozisyon ve açısına yönlendirebiliriz,
tam pozisyon ve açısına yönlendirebiliriz,
03:32
such as they emerge in a line
at the top of the scatter matrix.
at the top of the scatter matrix.
58
200233
5262
tıpkı düzeneğin üst kısmında
tek sıra hâlinde ortaya çıkışları gibi.
tek sıra hâlinde ortaya çıkışları gibi.
03:39
We're going to do that with this.
59
207162
1916
Bunun aynısını yapacağız.
03:41
This is optically similar to human brain.
60
209732
4282
Bu optik olarak insan beynine benziyor.
03:46
I'm going to switch to green light now,
61
214787
2690
Yeşil ışık kullanacağım,
03:49
because green light is brighter
to your eyes than red or infrared,
to your eyes than red or infrared,
62
217501
3758
çünkü yeşil ışık, kırmızı ışık
ve kızılötesinden daha parlak,
ve kızılötesinden daha parlak,
03:53
and I really need you to see this.
63
221283
1960
ayrıca bunu görmeniz gerek.
03:55
So we're going to put a hologram
in front of this brain
in front of this brain
64
223665
4825
Bu beynin önüne
bir hologram yerleştireceğim
bir hologram yerleştireceğim
04:00
and make a stream of light come out of it.
65
228514
2666
ve ışık demeti içinden çıkacak.
04:04
Seems impossible but it isn't.
66
232831
2929
İmkânsız gibi geliyor ama değil.
04:07
This is the setup you're going to see.
67
235784
2206
Kullanacağım araç bu.
04:10
Green light.
68
238014
1150
Yeşil ışık.
04:12
Hologram here, green light going in,
69
240514
2865
Hologram burada, yeşil ışık geçiyor,
04:15
that's our brain.
70
243403
1150
işte bu da beynimiz.
04:18
And a stream of light comes out of it.
71
246458
4391
Işık demeti içinden çıkıyor.
04:22
We just made a brain lase
of densely scattering tissue.
of densely scattering tissue.
72
250873
4730
Yoğun olarak dağılan bir dokuda
bir beyin lazeri gerçekleştirmiş olduk.
bir beyin lazeri gerçekleştirmiş olduk.
04:27
Seems impossible,
no one's done this before,
no one's done this before,
73
255627
3270
İmkânsız gibi görünüyor,
daha önce bunu kimse yapmadı,
daha önce bunu kimse yapmadı,
04:30
you're the first public audience
to ever see this.
to ever see this.
74
258921
2740
bunu gören ilk izleyici
kitlesi sizlersiniz.
kitlesi sizlersiniz.
04:33
(Applause)
75
261685
4786
(Alkışlar)
04:38
What this means is
that we can focus deep into tissue.
that we can focus deep into tissue.
76
266495
3667
Bu da şu demek oluyor ki
dokunun derinliklerine inebiliriz.
dokunun derinliklerine inebiliriz.
04:42
Our translucency is the first key.
77
270805
3010
Yarı saydamlık ilk kilit noktamız.
04:45
Holography enabling de-scattering
is the second key
is the second key
78
273839
4031
Dağılmayı toplayan holografi de ikincisi,
04:49
to enable us to see deep inside
of our bodies and brains.
of our bodies and brains.
79
277894
3867
beyin ve bedenlerimizin içini
görmemizi sağlayan şey bu.
görmemizi sağlayan şey bu.
04:54
You're probably thinking,
80
282981
1667
Muhtemelen şöyle düşünüyorsunuz,
04:57
"Sounds good, but what about
skull and bones?
skull and bones?
81
285118
3009
''Tamam, iyi hoş,
peki ya kafatası ve kemikler?''
peki ya kafatası ve kemikler?''
05:00
How are you going to see through the brain
without seeing through bone?"
without seeing through bone?"
82
288151
4070
Kemiğin içini göremeden beynin içini
görmeyi nasıl planlıyorsunuz?''
görmeyi nasıl planlıyorsunuz?''
05:04
Well, this is real human skull.
83
292245
2288
Bu gerçek bir insan kafatası.
05:07
We ordered it at skullsunlimited.com.
84
295188
3135
skullsunlimited.com
adresinden sipariş ettik.
adresinden sipariş ettik.
05:10
(Laughter)
85
298347
1746
(Kahkahalar)
05:12
No kidding.
86
300117
1238
Şaka yapmıyorum.
05:13
But we treat this skull with great respect
at our lab and here at TED.
at our lab and here at TED.
87
301379
4724
Ama bu kafatasını laboratuvarımızda
ve TED'de saygıyla inceliyoruz.
ve TED'de saygıyla inceliyoruz.
05:18
And as you can see,
88
306127
1596
Gördüğünüz gibi,
05:20
the red light goes right through it.
89
308770
1990
kırmızı ışık tam da içinden geçiyor.
05:23
Goes through our bones.
90
311912
1535
Kemiklerin içinden geçiyor.
05:25
So we can go through skull
and bones and flesh with just red light.
and bones and flesh with just red light.
91
313471
5018
Yani sadece kırmızı ışıkla kemik
ve bedenlerimizin içini görebiliyoruz.
ve bedenlerimizin içini görebiliyoruz.
05:31
Gamma rays and X-rays do that, too,
but they cause tumors.
but they cause tumors.
92
319268
3729
Gamma ışınları ve röntgen de bunu yapıyor
ama tümörlere sebep oluyorlar.
ama tümörlere sebep oluyorlar.
05:35
Red light is all around us.
93
323637
3076
Kırmızı ışıksa her yanımızda.
05:39
So, using that, I'm going
to come back here
to come back here
94
327137
2904
Bunu kullanarak buraya geri geleceğim
05:42
and show you something more useful
than making a brain lase.
than making a brain lase.
95
330065
3403
ve beyin lazeri yapmaktan
daha faydalı olan bir şey göstereceğim.
daha faydalı olan bir şey göstereceğim.
05:46
We challenged ourselves to see how fine
we could focus through brain tissue.
we could focus through brain tissue.
96
334229
3954
Beyin dokusuna ne kadar odaklanacağımız
konusunda kendimizi zorladık.
konusunda kendimizi zorladık.
05:50
Focusing through this brain,
97
338967
2102
Bu beyin üzerinde odaklandık,
05:53
it was such a fine focus,
we put a bare camera die in front of it.
we put a bare camera die in front of it.
98
341093
4574
öylesine odaklandık ki
önüne bir kamera çipi koyduk.
önüne bir kamera çipi koyduk.
05:58
And the bare camera die ...
99
346288
1800
Ve bu kamera çipi...
06:03
Could you turn down the spotlight?
100
351454
1627
Spot ışıklarını söndürebilir miyiz?
06:05
OK, there it is.
101
353105
1150
Şimdi oldu.
06:07
Do you see that?
102
355117
1159
Görebiliyor musunuz?
06:08
Each pixel is two-thousandths
of a millimeter wide.
of a millimeter wide.
103
356300
4276
Her piksel bir milimetre genişliğin
binde ikisi kadar.
binde ikisi kadar.
06:13
Two microns.
104
361673
1404
İki mikron.
06:15
That means that spot focus --
full width half max --
full width half max --
105
363101
3389
Bu da odaklandığımız nokta
yani yarı maksimum tam genişlikte
yani yarı maksimum tam genişlikte
06:18
is six to eight microns.
106
366514
1790
altı ve sekiz mikron arası demek.
06:21
To give you an idea of what that means:
107
369006
2648
Bunun ne anlama geldiğini söyleyeyim:
06:24
that's the diameter of the smallest neuron
in the human brain.
in the human brain.
108
372442
4002
insan beynindeki
en küçük nöronun yarıçapı kadar.
en küçük nöronun yarıçapı kadar.
06:29
So that means we can focus
through skull and brain to a neuron.
through skull and brain to a neuron.
109
377300
4450
Yani tek bir nörona kadar
insan kafatası ve beynine odaklanabiliriz.
insan kafatası ve beynine odaklanabiliriz.
06:34
No one has seen this before,
we're doing this for the first time here.
we're doing this for the first time here.
110
382104
3634
Bunu daha önce kimse görmedi,
ilk defa burada yapıyoruz.
ilk defa burada yapıyoruz.
06:38
It's not impossible.
111
386207
1589
İmkânsız değil.
06:39
(Applause)
112
387820
1942
(Alkışlar)
Kendi sistemimizle işe yaradı,
yani çığır açan bir şey keşfettik.
yani çığır açan bir şey keşfettik.
06:41
We made it work with our system,
so we've made a breakthrough.
so we've made a breakthrough.
113
389786
2982
06:44
(Laughter)
114
392792
1801
(Kahkahalar)
06:46
Just to give an idea -- like,
that's not just 50 marbles.
that's not just 50 marbles.
115
394617
2952
Örnek verecek olursak
bu sadece 50 bilye değil.
bu sadece 50 bilye değil.
06:49
That's billions, trillion of photons,
116
397593
2897
Milyarlarca, hatta trilyonlarca foton,
06:52
all falling in line as directed
by the hologram,
by the hologram,
117
400514
3396
hologramın yönlendirmesiyle
tek sıra hâlinde düşüyorlar,
tek sıra hâlinde düşüyorlar,
06:55
to ricochet through
densely scattering brain,
densely scattering brain,
118
403934
5071
yoğun dağılımlı beynin içinde sekiyorlar
07:01
and emerge as a focus.
119
409029
2937
ve odak noktası oluşturuyorlar.
07:03
It's pretty cool.
120
411990
2008
Gerçekten harika.
07:06
We're excited about it.
121
414022
1277
Heyecan içindeyiz.
07:07
This is an MRI machine.
122
415728
2032
Bu bir MR makinesi.
07:09
It's a few million dollars,
it fills a room,
it fills a room,
123
417784
2162
Birkaç milyon dolar değerinde,
bir odayı kaplıyor,
bir odayı kaplıyor,
07:11
many people have probably been in one.
124
419970
2186
pek çok kişi bunun içine girmiştir.
07:14
I've spent a lot of time in one.
125
422180
1540
Ben de içinde çok zaman geçirdim.
07:15
It has a focus of about a millimeter --
126
423744
2397
Bir milimetrelik odak noktası var,
07:18
kind of chunky, compared to
what I just showed you.
what I just showed you.
127
426165
2833
size az önce gösterdiğime kıyasla
oldukça büyük bir oran.
oldukça büyük bir oran.
07:21
A system based on our technology
could enable dramatically lower cost,
could enable dramatically lower cost,
128
429022
5658
Bizim teknolojimize dayanan bir sistemle
çok daha düşük maliyet,
çok daha düşük maliyet,
07:26
higher resolution
129
434704
1815
daha yüksek çözünürlük
07:28
and smaller medical imaging.
130
436543
2493
ve daha ayrıntılı
tıbbi görüntüleme sağlanabilir.
tıbbi görüntüleme sağlanabilir.
07:31
So that's what we've started to do.
131
439680
1869
Yapmaya çalıştığımız şey bu.
07:34
My team and I have built a rig, a lab rig
132
442180
4228
Ekibimle birlikte dokuyu tarayacak
07:38
to scan out tissue.
133
446432
1856
çok büyük bir teçhizat yaptık.
07:40
And here it is in action.
134
448797
1666
İşte bu şekilde çalışıyor.
07:42
We wanted to see how good we could do.
135
450932
2142
Başarabileceklerimizi görmek istedik.
07:46
We've built this over the last year.
136
454535
2061
Bunu geçen yıl içinde yaptık.
07:49
And the result is,
137
457626
1525
Sonuç şu,
07:51
we're able to find tumors
138
459814
4337
bu örnek üzerinde
tümörleri tespit edebiliyoruz,
07:56
in this sample --
139
464175
1170
07:57
70 millimeters deep,
the light going in here,
the light going in here,
140
465369
3141
70 milimetre derinlikte,
ışık içinden geçiyor,
ışık içinden geçiyor,
08:00
half a millimeter resolution,
141
468534
2214
yarım milimetre çözünürlük
08:02
and that's the tumor it found.
142
470772
2288
ve tespit ettiği tümör işte bu.
08:05
You're probably looking at this,
143
473526
2461
Muhtemelen buna şöyle bakıyorsunuz,
08:08
like, "Sounds good,
but that's kind of a big system.
but that's kind of a big system.
144
476011
4991
''İyi görünüyor ama çok büyük bir sistem.
08:13
It's smaller than
a honking-big MRI machine,
a honking-big MRI machine,
145
481026
4551
o devasa MR makinesinden küçük,
08:17
monster MRI machine,
146
485601
1350
canavar MR makinesinden,
08:18
but can you do something
to shrink it down?"
to shrink it down?"
147
486975
2165
ama daha da küçültemez misiniz?''
08:22
And the answer is:
148
490038
1784
Cevap mı?
08:23
of course.
149
491846
1170
Elbette.
08:25
We can replace each
big element in that system
big element in that system
150
493040
3620
Sistemdeki her bir büyük elementi
08:28
with a smaller component --
151
496684
1595
daha küçüğüyle değişitrebiliriz;
08:30
a little integrated circuit,
152
498303
1897
küçük bir entegre devre,
08:32
a display chip the size
of a child's fingernail.
of a child's fingernail.
153
500224
4139
bir çocuğun tırnağı boyutunda
görüntüleme çipi.
görüntüleme çipi.
08:37
A bit about my background:
154
505451
1555
Kendimden biraz bahsedeyim.
08:39
I've spent the last two decades
inventing, prototype-developing
inventing, prototype-developing
155
507030
6235
Son 20 yılı buluş yaparak,
prototip geliştirerek
prototip geliştirerek
08:45
and then shipping billions of dollars
of consumer electronics --
of consumer electronics --
156
513289
4959
ve milyarlarca dolarlık elektronik
taşımacılığı yaparak geçirdim,
taşımacılığı yaparak geçirdim,
08:50
with full custom chips --
157
518272
2305
tamamen siparişe yönelik çiplerle
08:52
on the hairy edge of optical physics.
158
520601
2736
ve optik fiziğin sınırlarında.
08:55
So my team and I built the big lab rig
159
523919
4682
O yüzden ekibimle
bu büyük teçhizatı yaptık,
bu büyük teçhizatı yaptık,
09:00
to perfect our architecture
and test the corner cases
and test the corner cases
160
528625
4742
amacımız kusursuz bir mimariyle
beklenmeyen durumları test etmek
beklenmeyen durumları test etmek
09:05
and really fine-tune our chip designs,
161
533849
2191
ve çip tasarımlarımıza ince ayar yapmak,
09:08
before spending the millions of dollars
to fabricate each chip.
to fabricate each chip.
162
536064
3649
ancak bunlar sonrasında her bir çip için
milyonlarca dolar harcamaktı.
milyonlarca dolar harcamaktı.
09:12
Our new chip inventions
slim down the system, speed it up
slim down the system, speed it up
163
540318
4672
Yeni çip buluşları sistemin boyutunu
küçülterek hızlandırıyor
küçülterek hızlandırıyor
09:17
and enable rapid scanning
and de-scattering of light
and de-scattering of light
164
545014
4083
ve bedenlerimizin içini görebilmemiz için
hızlı tarama ve ışığın
toplanmasını mümkün kılıyor.
toplanmasını mümkün kılıyor.
09:21
to see deep into our bodies.
165
549121
1867
09:23
This is the third key to enable
better, faster and cheaper health care.
better, faster and cheaper health care.
166
551498
5525
Daha iyi, daha hızlı ve daha ucuz
sağlık sistemi için bu da üçüncü nokta.
sağlık sistemi için bu da üçüncü nokta.
09:33
This is a mock-up of something
that can replace the functionality
that can replace the functionality
167
561577
6705
Bu gördüğünüz model
09:40
of a multimillion-dollar MRI machine
168
568306
2970
milyonlarca dolarlık
MR makinesinin işlevini üstlenerek
MR makinesinin işlevini üstlenerek
09:43
into a consumer electronics price point,
169
571300
2690
sıradan bir elektronik
ürün fiyatına satılabilir,
ürün fiyatına satılabilir,
09:46
that you could wear as a bandage,
line a ski hat, put inside a pillow.
line a ski hat, put inside a pillow.
170
574014
5333
ayrıca bunu bir bandaj gibi kullanabilir
veya yastığın içine bile koyabilirsiniz.
veya yastığın içine bile koyabilirsiniz.
09:51
That's what we're building.
171
579882
1672
Yapmaya çalıştığımız şey bu.
09:53
(Applause)
172
581578
1169
(Alkışlar)
09:54
Oh, thanks!
173
582771
1279
Teşekkürler.
09:56
(Applause)
174
584074
2975
(Alkışlar)
09:59
So you're probably thinking,
175
587073
2139
Belki de şöyle düşünüyorsunuz,
10:01
"I get the light going through our bodies.
176
589236
2833
''Bedenimizden geçen ışığı anlıyorum,
10:04
I even get the holography
de-scattering the light.
de-scattering the light.
177
592911
2934
ışığı toplayan holografiyi de anlıyorum.
10:08
But how do we use these new
chip inventions, exactly,
chip inventions, exactly,
178
596656
2867
Ama bu yeni çip icatlarını
tarama yapması için
tarama yapması için
10:11
to do the scanning?"
179
599547
1255
nasıl kullanacağız?''
10:13
Well, we have a sound approach.
180
601903
2066
Bu konuda bir ses yaklaşımımız var.
10:16
No, literally -- we use sound.
181
604411
1866
Gerçekten de sesi kullanıyoruz.
10:18
Here, these three discs represent
the integrated circuits
the integrated circuits
182
606949
4100
Buradaki üç disk
bizim tasarladığımız
entegre devreleri temsil ediyor,
entegre devreleri temsil ediyor,
10:23
that we've designed,
183
611073
1465
10:24
that massively reduce the size
of our current bulky system.
of our current bulky system.
184
612562
4847
şu anki kütleli sistemimizin
boyutunu küçültecek tasarımımız.
boyutunu küçültecek tasarımımız.
10:30
One of the spots, one of the chips,
emits a sonic ping,
emits a sonic ping,
185
618157
3420
Bu noktalardan, çiplerden biri
sonik bir vızıltı salınımı yapıyor,
sonik bir vızıltı salınımı yapıyor,
10:34
and it focuses down,
186
622369
1654
bu vızıltı orada odaklanıyor
10:36
and then we turn red light on.
187
624696
2081
ve biz de kırmızı ışığı kullanıyoruz.
10:39
And the red light that goes
through that sonic spot
through that sonic spot
188
627347
3396
Sonra o sonik noktanın
içinden geçen kırmızı ışık
içinden geçen kırmızı ışık
10:42
changes color slightly,
189
630767
2360
yavaşça renk değiştiriyor,
10:45
much like the pitch
of the police car siren changes
of the police car siren changes
190
633680
3005
tıpkı yanınızdan geçen bir polis sireninin
10:48
as it speeds past you.
191
636709
1467
uzaklaşırkenki yankısı gibi.
10:52
So.
192
640042
1241
10:53
There's this other thing about holography
I haven't told you yet,
I haven't told you yet,
193
641307
3301
Holografiyle ilgili henüz
söylemediğim bir şey daha var,
söylemediğim bir şey daha var,
10:56
that you need to know.
194
644632
1309
bilmeniz gerekiyor.
10:58
Only two beams of exactly the same color
can make a hologram.
can make a hologram.
195
646427
4769
Yalnızca aynı renge sahip iki ışık
bir hologram oluşturabilir.
bir hologram oluşturabilir.
11:03
So, that's the orange light
that's coming off of the sonic spot,
that's coming off of the sonic spot,
196
651800
5356
Bu gördüğünüz, sonik
noktadan çıkan turuncu ışık,
noktadan çıkan turuncu ışık,
11:09
that's changed color slightly,
197
657180
2183
rengi biraz değişmiş durumda,
11:11
and we create a glowing disc
of orange light
of orange light
198
659387
3649
Yakınındaki bir çipin altında
parlayan bir turuncu
ışık diski yaratabilir,
ışık diski yaratabilir,
11:15
underneath a neighboring chip
199
663060
1619
11:17
and then record a hologram
on the camera chip.
on the camera chip.
200
665212
3627
sonra da kamera çipinde
bir hologram kaydedebiliriz.
bir hologram kaydedebiliriz.
11:21
Like so.
201
669362
1215
Bu şekilde.
11:22
From that hologram, we can extract
information just about that sonic spot,
information just about that sonic spot,
202
670601
5333
Bu hologramdan o sonik nokta
hakkında bilgi edinebiliriz,
hakkında bilgi edinebiliriz,
11:27
because we filter out
all of the red light.
all of the red light.
203
675958
2934
çünkü tüm kırmızı ışığı filtreliyoruz.
11:32
Then, we can optionally
focus the light back down into the brain
focus the light back down into the brain
204
680037
3927
Sonra istersek ışığı tekrar
beyne odaklayabilir
beyne odaklayabilir
11:35
to stimulate a neuron
or part of the brain.
or part of the brain.
205
683988
3183
ve beyindeki bir nöron
veya kısmı uyarabiliriz.
veya kısmı uyarabiliriz.
11:39
And then we move on
to shift the sonic focus to another spot.
to shift the sonic focus to another spot.
206
687195
5104
Sonra da sonik odak noktasını
başka bir bölgeye taşıyabiliriz.
başka bir bölgeye taşıyabiliriz.
11:44
And that way, spot by spot,
we scan out the brain.
we scan out the brain.
207
692323
3960
Böylece nokta nokta
tüm beyni tarayabiliriz.
tüm beyni tarayabiliriz.
11:49
Our chips decode holograms
208
697309
2643
Çiplerimizin hologramı deşifre ediş şekli
11:51
a bit like Rosalind Franklin decoded
this iconic image of X-ray diffraction
this iconic image of X-ray diffraction
209
699976
5764
Rosalind Frankin'in DNA yapısını
ilk kez ortaya çıkarma sürecinde
ilk kez ortaya çıkarma sürecinde
röntgen difraksiyonunun bu ikonik
görselini deşifre etmesine biraz benziyor.
görselini deşifre etmesine biraz benziyor.
11:57
to reveal the structure of DNA
for the first time.
for the first time.
210
705764
3111
12:01
We're doing that electronically
with our chips,
with our chips,
211
709379
3192
Biz de bunu çiplerimizle
elektronik olarak yapıyoruz;
elektronik olarak yapıyoruz;
12:04
recording the image
and decoding the information,
and decoding the information,
212
712595
3737
görseli kaydediyoruz
ve bilgiyi deşifre ediyoruz,
ve bilgiyi deşifre ediyoruz,
12:08
in a millionth of a second.
213
716356
1828
hem de sadece saniyenin milyonda birinde.
12:10
We scan fast.
214
718612
1675
Çok hızlı tarama yapıyoruz.
12:13
Our system may be extraordinary
at finding blood.
at finding blood.
215
721625
3333
Sistemimiz kanı tespit etmede de
olağanüstü olabilir.
olağanüstü olabilir.
12:17
And that's because blood absorbs
red light and infrared light.
red light and infrared light.
216
725534
3881
Çünkü kan kırmızı ışık
ve kızılötesini absorbe ediyor.
ve kızılötesini absorbe ediyor.
12:21
Blood is red.
217
729439
1563
Çünkü kan kırmızı.
12:23
Here's a beaker of blood.
218
731995
1388
Burada az miktarda kan var.
12:25
I'm going to show you.
219
733407
1467
Size göstereyim.
12:27
And here's our laser,
going right through it.
going right through it.
220
735704
3067
Lazerimiz doğrudan içinden geçiyor.
12:31
It really is a laser,
you can see it on the -- there it is.
you can see it on the -- there it is.
221
739180
2929
Gerçekten lazer,
işte şimdi görebilirsiniz.
işte şimdi görebilirsiniz.
12:34
In comparison to my pound of flesh,
222
742133
3941
Etle karşılaştırdığınızda
12:38
where you can see
the light goes everywhere.
the light goes everywhere.
223
746098
2428
ışığın her tarafa
gittiğini görebilirsiniz.
gittiğini görebilirsiniz.
12:41
So let's see that again, blood.
224
749415
2067
Bunu tekrar görelim.
12:44
This is really key: blood absorbs light,
225
752303
2703
Bu gerçekten önemli: Kan ışığı emiyor,
12:47
flesh scatters light.
226
755989
2206
bedense ışığı dağıtıyor.
12:51
This is significant,
227
759133
1388
Oldukça önemli,
12:52
because every tumor bigger
than a cubic millimeter or two
than a cubic millimeter or two
228
760545
3865
çünkü bir veya iki milimetre küpten
daha büyük her bir tümör
daha büyük her bir tümör
12:56
has five times the amount of blood
as normal flesh.
as normal flesh.
229
764434
3779
normal bedene kıyasla
beş kat daha fazla kana sahip.
beş kat daha fazla kana sahip.
13:01
So with our system, you can imagine
detecting cancers early,
detecting cancers early,
230
769069
4622
Yani bizim sistemimizle
müdahele etmesi kolayken
müdahele etmesi kolayken
13:05
when intervention is easy,
231
773715
2140
kanseri erken teşhis edebilirsiniz
13:07
or tracking the size of your tumor
as it grows or shrinks.
as it grows or shrinks.
232
775879
3933
veya tümör büyür veya küçülürken
durumunu takip edebilirsiniz.
durumunu takip edebilirsiniz.
13:12
Our system also should be extraordinary
at finding out where blood isn't,
at finding out where blood isn't,
233
780338
5136
Sistemimiz ayrıca kan olmayan yerleri de
bulma konusunda olağanüstü,
bulma konusunda olağanüstü,
13:17
like a clogged artery,
234
785498
1722
örneğin tıkalı bir atardamar
13:19
or the color change in blood
235
787244
2001
veya kanda oksijen taşınmasını gösteren
13:21
as it carries oxygen
versus not carrying oxygen,
versus not carrying oxygen,
236
789269
3588
kandaki renk değişikliği,
13:24
which is a way to measure neural activity.
237
792881
2800
nöral aktiviteyi ölçmek için de
kullanılan bir yöntem.
kullanılan bir yöntem.
13:28
There's a saying that "sunlight"
is the best disinfectant.
is the best disinfectant.
238
796872
4634
Güneş ışığının en iyi dezenfektan
olduğu söylenir.
olduğu söylenir.
13:33
It's literally true.
239
801530
1512
Tamamen doğru.
13:35
Researchers are killing pneumonia in lungs
by shining light deep inside of lungs.
by shining light deep inside of lungs.
240
803563
6162
Araştırmacılar akciğerlerdeki zatürreeyi
oraya güneş ışığı yansıtarak yok ediyor.
oraya güneş ışığı yansıtarak yok ediyor.
13:41
Our system could enable this
noninvasively.
noninvasively.
241
809749
3254
Bizim sistemimiz bunu
cerrahi girişim olmadan yapabilir.
cerrahi girişim olmadan yapabilir.
13:45
Let me give you three more examples
of what this technology can do.
of what this technology can do.
242
813932
4279
Bu teknolojinin neler yapabileceğine dair
üç örnek daha vermek istiyorum.
üç örnek daha vermek istiyorum.
13:50
One: stroke.
243
818592
1389
Bir: inme.
13:52
There's two major kinds of stroke:
244
820601
2267
İki türü var:
13:54
the one caused by clogs
245
822892
2152
tıkanıklık sebebiyle olan
13:57
and another caused by rupture.
246
825068
1961
ve rüptür sebebiyle olan.
13:59
If you can determine the type of stroke
within an hour or two,
within an hour or two,
247
827053
4098
Yalnızca bir veya iki saat içinde
inmenin türünü anlayabilir,
inmenin türünü anlayabilir,
14:03
you can give medication to massively
reduce the damage to the brain.
reduce the damage to the brain.
248
831175
4708
beyne gelecek zararı büyük oranda
azaltmak için hastaya ilaç verebilirsiniz.
azaltmak için hastaya ilaç verebilirsiniz.
14:08
Get the drug wrong,
249
836358
1452
Yanlış anlarsanız
14:10
and the patient dies.
250
838675
1341
hastayı kaybedersiniz.
14:12
Today, that means access to an MRI scanner
within an hour or two of a stroke.
within an hour or two of a stroke.
251
840752
4728
Bugün, inmeyi takip eden iki saat içinde
bir MR makinesine erişim demek bu.
bir MR makinesine erişim demek bu.
14:18
Tomorrow, with compact, portable,
inexpensive imaging,
inexpensive imaging,
252
846306
4271
Yarın ise daha birleşik, taşınabilir
ve daha ucuz bir görüntüleme.
ve daha ucuz bir görüntüleme.
14:22
every ambulance and every clinic
can decode the type of stroke
can decode the type of stroke
253
850601
3830
Her ambulans ve her hastane
inmenin türünü anlayarak
inmenin türünü anlayarak
14:26
and get the right therapy on time.
254
854455
2283
zamanında doğru tedaviye başlayabilir.
14:30
(Applause)
255
858396
4021
(Alkışlar)
14:34
Thanks.
256
862441
1150
Teşekkürler.
14:36
Two:
257
864155
1150
İki:
14:38
two-thirds of humanity
lacks access to medical imaging.
lacks access to medical imaging.
258
866085
4596
insanoğlunun üçte ikisinin
tıbbi görüntüleme erişimi yok.
tıbbi görüntüleme erişimi yok.
14:43
Compact, portable, inexpensive
medical imaging can save countless lives.
medical imaging can save countless lives.
259
871394
5024
Birleşik, taşınabilir ve maliyetsiz
görüntüleme sayısız hayat kurtarabilir.
görüntüleme sayısız hayat kurtarabilir.
14:49
And three:
260
877347
1555
Son olarak üç:
14:50
brain-computer communication.
261
878926
2062
beyin-bilgisayar iletişimi.
14:53
I've shown here onstage our system
focusing through skull and brain
focusing through skull and brain
262
881529
4348
En küçük nöronun yarıçapına kadar
sistemimizin kafatası ve beyne
nasıl odaklandığını gösterdim.
nasıl odaklandığını gösterdim.
14:57
to the diameter of the smallest neuron.
263
885901
2730
15:01
Using light and sound,
you can activate or inhibit neurons,
you can activate or inhibit neurons,
264
889187
4287
Işık ve sesi kullanarak nöronları
aktive edebilir veya durdurabilirsiniz,
aktive edebilir veya durdurabilirsiniz,
15:05
and simultaneously,
we can match spec by spec
we can match spec by spec
265
893498
3492
aynı anda özellikler bakımından
eşleştirme yaparak
eşleştirme yaparak
15:09
the resolution of an fMRI scanner,
266
897014
2706
fonksiyonel MR tarayıcının
çözünürlüğünü elde edebiliriz,
çözünürlüğünü elde edebiliriz,
15:11
which measures oxygen use in the brain.
267
899744
2508
bu da beyindeki oksijen oranını ölçer.
15:14
We do that by looking
at the color change in the blood,
at the color change in the blood,
268
902276
3341
Bunu kandaki renk değişikliğine
bakarak yapıyoruz,
bakarak yapıyoruz,
15:17
rather than using a two-ton magnet.
269
905641
2333
iki ton ağırlığında
bir mıknatıs kullanarak değil.
bir mıknatıs kullanarak değil.
15:21
So you can imagine
that with fMRI scanners today,
that with fMRI scanners today,
270
909541
6152
Yani bugünkü fonsksiyonel MR
tarayıcıları düşündüğünüzde
tarayıcıları düşündüğünüzde
15:28
we can decode the imagined words,
images and dreams of those being scanned.
images and dreams of those being scanned.
271
916617
4557
düşünülen kelimeleri, görselleri,
kişilerin hayallerini tarayabiliyoruz.
kişilerin hayallerini tarayabiliyoruz.
15:33
We're working on a system
that puts all three of these capabilities
that puts all three of these capabilities
272
921665
3317
Bu yetilerin üçünü de bir arada toplayan
15:37
into the same system --
273
925006
1547
bir sistem üzerinde çalışıyoruz.
15:38
neural read and write
with light and sound,
with light and sound,
274
926577
3214
Bir yandan ışık ve sesle
okuyup yazarken
okuyup yazarken
15:41
while simultaneously
mapping oxygen use in the brain --
mapping oxygen use in the brain --
275
929815
4127
diğer yandan beyindeki oksijen
kullanımının haritasını çıkaracak.
kullanımının haritasını çıkaracak.
15:45
all together in a noninvasive portable
276
933966
2587
Bunların hepsi
beyin-bilgisayar iletişimiyle
beyin-bilgisayar iletişimiyle
15:48
that can enable
brain-computer communication,
brain-computer communication,
277
936577
2786
invasif olmayan mobil bir düzenekle
15:51
no implants, no surgery,
no optional brain surgery required.
no optional brain surgery required.
278
939387
4326
implant, cerrahi müdahele veya opsiyonel
beyin ameliyatı olmadan yapılabilecek.
beyin ameliyatı olmadan yapılabilecek.
15:56
This can do enormous good
279
944061
2080
Bu sistem tüm dünyada
15:58
for the two billion people
that suffer globally with brain disease.
that suffer globally with brain disease.
280
946165
4533
beyin hastalıklarından muzdarip
iki milyar insan için çok iyi olacak.
iki milyar insan için çok iyi olacak.
16:04
(Applause)
281
952020
5135
(Alkışlar)
16:09
People ask me how deep we can go.
282
957179
1890
İnsanlar ne kadar
ilerleyebileceğimizi soruyor.
ilerleyebileceğimizi soruyor.
16:11
And the answer is:
the whole body's in reach.
the whole body's in reach.
283
959093
2929
Tüm beden uygulamaya tabi olabilir.
16:14
But here's another way to look at it.
284
962046
2036
Ama bir bakış açısı daha.
16:20
(Laughter)
285
968800
1404
(Kahkahalar)
16:22
My whole head just lit up,
you want to see it again?
you want to see it again?
286
970228
2612
Tüm başım aydınlandı,
tekrar görmek ister misiniz?
tekrar görmek ister misiniz?
16:24
Audience: Yes!
287
972864
1230
İzleyiciler: Evet!
16:26
(Laughter)
288
974118
1417
(Kahkahalar)
16:28
MLJ: This looks scary, but it's not.
289
976442
2221
MLJ: Korkutucu gibi görünüyor ama değil.
16:31
What's truly scary
is not knowing about our bodies,
is not knowing about our bodies,
290
979046
2983
Asıl korkutucu olan şey
bedenlerimizi bilmiyor olmak,
bedenlerimizi bilmiyor olmak,
16:34
our brains and our diseases
291
982053
1992
beyin ve hastalıklarımızı bilmiyor olmak
16:36
so we can effectively treat them.
292
984069
1945
ve etkili şekilde tedavi edememek.
16:38
This technology can help.
293
986038
1658
Bu teknoloji bize yardım edebilir.
16:39
Thank you.
294
987720
1151
Teşekkürler.
16:40
(Applause)
295
988895
5454
(Alkışlar)
16:46
Thank you.
296
994373
1151
Teşekkürler.
16:47
(Applause)
297
995548
1150
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Mary Lou Jepsen - Inventor, entrepreneur, optical physicistMary Lou Jepsen pushes the edges of what's possible in optics and physics, to make new types of devices, leading teams and working with huge factories that can ship vast volumes of these strange, new things.
Why you should listen
Mary Lou Jepsen is one of the world’s foremost engineers and scientists in optics, imaging and display -- inventing at the hairy, crazy edge of what physics allows, aiming to do what seems impossible and leading teams to achieve these in volume in partnership with the world’s largest manufacturers, in Asia. She has more than 200 patents published or issued.
Jepsen is the founder and CEO of Openwater, which aims to use new optics to see inside our bodies. Previously a top technical exec at Google, Facebook, Oculus and Intel, her startups include One Laptop Per Child, where she was CTO and chief architect on the $100 laptop. She studied at Brown, MIT and Rhode Island School of Design, and she was a professor at both MITs -- the one in Cambridge, Mass., and the Royal Melbourne Institute of Tech in Australia.
Mary Lou Jepsen | Speaker | TED.com