ABOUT THE SPEAKERS
Lauren Hodge - Science fair winner
Lauren Hodge won the 2011 Google Science Fair in the age 13-14 category.

Why you should listen

Lauren Hodge has been competing in science fair projects since she was 7 years old. For her latest project, she investigated the formation of carcinogens in different methods of preparing chicken -- and found a surprising result. That work won first prize in the Google Science Fair's age 13-14 category.

More profile about the speaker
Lauren Hodge | Speaker | TED.com
Shree Bose - Science fair winner
Shree Bose was the grand prize winner at the 2011 Google Science Fair.

Why you should listen

Shree Bose's school system doesn't officially participate in science fairs, so for ten years she entered herself in as many fairs as she could. In 2011 she presented her latest project: determining the mechanism of chemotherapy resistance in ovarian cancer -- a breakthrough that could improve future treatments. That project earned her the grand prize at the inaugural Google Science Fair.

More profile about the speaker
Shree Bose | Speaker | TED.com
Naomi Shah - Science fair winner
Naomi Shah won the 2011 Google Science Fair in the age 15-16 category.

Why you should listen

Naomi Shah's first word was "why." She went from pestering her parents with questions about organic chemistry and nuclear energy, to a resarch project that developed a novel mathematical model for the effects of air polution on asthmatics. That work won her first place in the Google Science Fair age 15-16 category.

More profile about the speaker
Naomi Shah | Speaker | TED.com
TEDxWomen 2011

Lauren Hodge, Shree Bose + Naomi Shah: Award-winning teenage science in action

Award-winning teen-age science in action

Filmed:
1,029,643 views

W 2011 roku trzy młode kobiety zdobyły główne nagrody na pierwszym Google Science Fair [konkurs naukowy dla młodych organizowany przez Google]. Na TEDxWomen, Lauren Hodge, Shree Bose i Naomi Shah opisują swój nadzwyczajny projekt i ich zamiłowanie do nauki.
- Science fair winner
Lauren Hodge won the 2011 Google Science Fair in the age 13-14 category. Full bio - Science fair winner
Shree Bose was the grand prize winner at the 2011 Google Science Fair. Full bio - Science fair winner
Naomi Shah won the 2011 Google Science Fair in the age 15-16 category. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
LaurenLauren HodgeHodge: If you were going to a restaurantrestauracja and wanted a healthierzdrowiej optionopcja,
0
0
3000
Lauren Hodge: Jeśli w restauracji chcielibyście zamówić coś zdrowszego,
00:18
whichktóry would you choosewybierać, grilledz grilla or friedsmażone chickenkurczak?
1
3000
2000
to wzięlibyście kurczaka z grilla, czy smażonego?
00:20
Now mostwiększość people would answerodpowiedź grilledz grilla,
2
5000
2000
Większość ludzi odpowiedziałoby, że z grilla.
00:22
and it's trueprawdziwe that grilledz grilla chickenkurczak does containzawierać lessmniej fatgruby and fewermniej calorieskalorii.
3
7000
3000
Prawdą jest, że grillowany kurczak zawiera mniej tłuszczu i kalorii.
00:25
HoweverJednak, grilledz grilla chickenkurczak posespozy a hiddenukryty dangerniebezpieczeństwo.
4
10000
2000
Jednak grillowany kurczak kryje w sobie pewne ukryte zagrożenie:
00:27
The hiddenukryty dangerniebezpieczeństwo is heterocycliczwiązki heterocykliczne aminesaminy --
5
12000
2000
aminy heterocykliczne,
00:29
specificallykonkretnie phenomethylimidazopyridinephenomethylimidazopyridine,
6
14000
2000
a dokładniej fenometyloimidazopirydyna
00:31
or PhIPPhIP --
7
16000
2000
lub PhIP,
00:33
(laughterśmiech)
8
18000
2000
(Śmiech)
00:35
whichktóry is the immunogenicimmunogenne or carcinogenicrakotwórcze compoundzłożony.
9
20000
3000
czyli immunogeniczny i rakotwórczy związek chemiczny.
00:38
A carcinogenczynnik rakotwórczy is any substancesubstancja or agentagenta
10
23000
2000
Kancerogenem jest każda substancja lub czynnik,
00:40
that causesprzyczyny abnormalnieprawidłowe growthwzrost of cellskomórki,
11
25000
2000
wywołujący nieprawidłowy rozwój komórek,
00:42
whichktóry can alsorównież causeprzyczyna them to metastasizeprzerzuty or spreadrozpiętość.
12
27000
3000
który może również powodować przerzuty lub rozprzestrzenianie się.
00:45
They are alsorównież organicorganiczny compoundszwiązki
13
30000
2000
To związki organiczne,
00:47
in whichktóry one or more of the hydrogensHydrogens in ammoniaamoniak
14
32000
3000
w których jeden lub więcej wodorów w amoniaku
00:50
is replacedzastąpiony with a more complexzłożony groupGrupa.
15
35000
2000
zastąpionych jest przez bardziej złożony związek.
00:52
StudiesBadania showpokazać that antioxidantsprzeciwutleniacze
16
37000
2000
Badania pokazują, że antyoksydanty
00:54
are knownznany to decreasezmniejszać these heterocycliczwiązki heterocykliczne aminesaminy.
17
39000
2000
zmniejszają poziom amin heterocyklicznych.
00:56
HoweverJednak, no studiesstudia exististnieć yetjeszcze
18
41000
2000
Jednak do tej pory żadne badania
00:58
that showpokazać how or why.
19
43000
2000
nie wyjaśniają jak i dlaczego.
01:00
These here are fivepięć differentróżne organizationsorganizacje that classifyklasyfikować carcinogensczynniki rakotwórcze.
20
45000
3000
Oto pięć różnych klasyfikacji substancji rakotwórczych:
01:03
And as you can see, noneŻaden of the organizationsorganizacje considerrozważać the compoundszwiązki to be safebezpieczny,
21
48000
3000
Jak widzicie, żadna z tych klasyfikacji, nie traktuje tych związków jako bezpiecznych,
01:06
whichktóry justifiesuzasadnia the need to decreasezmniejszać them in our dietdieta.
22
51000
3000
w związku z czym, ich ilość w naszej diecie powinna zostać zmniejszona.
01:09
Now you mightmoc wondercud how a 13 year-oldletni girldziewczyna could come up with this ideapomysł.
23
54000
3000
Pewnie zastanawiacie się, jak trzynastolatka wpadła na ten pomysł.
01:12
And I was led to it throughprzez a seriesseria of eventswydarzenia.
24
57000
2000
Doprowadziła mnie do tego seria zdarzeń.
01:14
I first learnednauczyli about it throughprzez a lawsuitpozew sądowy I readczytać about in my doctor'slekarza officegabinet --
25
59000
3000
Po raz pierwszy dowiedziałam się o tym w pozwie, który przeczytałam u swojego doktora.
01:17
(LaughterŚmiech)
26
62000
3000
(Śmiech)
01:20
whichktóry was betweenpomiędzy the Physician'sOd lekarza CommitteeKomitet for ResponsibleOdpowiedzialny MedicineMedycyna
27
65000
3000
Spór przebiegał pomiędzy siedzibą Komitetu Lekarzy na rzecz Medycyny Odpowiedzialnej,
01:23
and sevensiedem differentróżne fastszybki foodjedzenie restaurantsrestauracje.
28
68000
2000
a siedmioma różnymi sieciami fast foodów.
01:25
They weren'tnie były suedpozwany because there was carcinogensczynniki rakotwórcze in the chickenkurczak,
29
70000
3000
Zostali pozwani nie dlatego, że w kurczakach znajdowały się kancerogeny,
01:28
but they were suedpozwany because of California'sCalifornia's PropositionPropozycja 65,
30
73000
4000
ale przez kalifornijską Ustawę 65,
01:32
whichktóry statedstwierdził that if there's anything dangerousniebezpieczny in the productsprodukty
31
77000
3000
według której, jeśli produkty zawierają jakiekolwiek substancje niebezpieczne,
01:35
then the companiesfirmy had to give a clearjasny warningostrzeżenie.
32
80000
2000
producenci muszą umieszczać na nich wyraźne ostrzeżenie.
01:37
So I was very surprisedzaskoczony about this.
33
82000
2000
Bardzo mnie to zaskoczyło.
01:39
And I was wonderingpełen zdumienia why nobodynikt knewwiedziałem more
34
84000
2000
Zastanawiało mnie, dlaczego nikt nie wiedział
01:41
about this dangerousniebezpieczny grilledz grilla chickenkurczak,
35
86000
2000
o niebezpiecznych grillowanych kurczakach,
01:43
whichktóry doesn't seemwydać się very harmfulszkodliwy.
36
88000
2000
które nie wydają się zbyt szkodliwe.
01:45
But then one night, my mommama was cookinggotowanie grilledz grilla chickenkurczak for dinnerobiad,
37
90000
3000
Ale pewnego wieczoru, moja mam przygotowywała grillowanego kurczaka na kolację,
01:48
and I noticedzauważyłem that the edgeskrawędzie of the chickenkurczak,
38
93000
2000
a ja zauważyłam, że powierzchnia kurczaka,
01:50
whichktóry had been marinatedmarynowane in lemoncytryna juicesok, turnedobrócony whitebiały.
39
95000
3000
którego marynowałam w soku z cytryny, zrobiła się biała.
01:53
And laterpóźniej in biologybiologia classklasa, I learnednauczyli that it's duez powodu to a processproces callednazywa denaturingdenaturacja,
40
98000
3000
Później na lekcji biologii, dowiedziałam się, że odpowiedzialny jest za to proces denaturacji,
01:56
whichktóry is where the proteinsbiałka will changezmiana shapekształt
41
101000
2000
w którym zmienia się struktura białka,
01:58
and losestracić theirich abilityzdolność to chemicallychemicznie functionfunkcjonować.
42
103000
3000
powodując utratę jego właściwości.
02:01
So I combinedłączny these two ideaspomysły and I formulatedsformułowane a hypothesishipoteza,
43
106000
3000
Połączyłam te dwie informacje i postawiłam tezę:
02:04
sayingpowiedzenie that, could possiblymożliwie
44
109000
2000
czy można
02:06
the carcinogensczynniki rakotwórcze be decreasedzmniejszenie duez powodu to a marinademarynaty
45
111000
3000
zmniejszyć ilość kancerogenów w zależności od rodzaju marynaty
02:09
and could it be duez powodu to the differencesróżnice in PHPH?
46
114000
2000
i czy mogłoby to zależeć od różnic w PH?
02:11
So my ideapomysł was bornurodzony,
47
116000
2000
Miałam więc pomysł,
02:13
and I had the projectprojekt setzestaw up and a hypothesishipoteza,
48
118000
2000
plan projektu i hipotezę.
02:15
so what was my nextNastępny stepkrok?
49
120000
2000
Co było dalej?
02:17
Well obviouslyoczywiście I had to find a lablaboratorium to work at
50
122000
2000
Musiałam oczywiście znaleźć laboratorium,
02:19
because I didn't have the equipmentsprzęt in my schoolszkoła.
51
124000
3000
ponieważ w szkole nie było odpowiedniego sprzętu.
02:22
I thought this would be easyłatwo,
52
127000
2000
Myślałam, że to będzie proste,
02:24
but I emailedprzesłane pocztą elektroniczną about 200 differentróżne people
53
129000
2000
ale rozesłałam maile do 200 różnych ludzi
02:26
withinw ciągu a five-hourpięć godzin radiuspromień of where I livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj,
54
131000
2000
w promieniu 5 godzin drogi od mojego miejsca zamieszkania
02:28
and I got one positivepozytywny responseodpowiedź that said that they could work with me.
55
133000
3000
i otrzymałam tylko jedną pozytywną odpowiedź.
02:31
MostWiększość of the othersinni eitherzarówno never respondedodpowiedział back,
56
136000
2000
Z pozostałych większość nie odpisała,
02:33
said they didn't have the time
57
138000
2000
tłumacząc to, że nie mogą pomóc brakiem czasu
02:35
or didn't have the equipmentsprzęt and couldn'tnie mógł help me.
58
140000
2000
lub sprzętu.
02:37
So it was a bigduży commitmentzaangażowanie
59
142000
2000
Dużym poświęceniem była
02:39
to drivenapęd to the lablaboratorium to work multiplewielokrotność timesczasy.
60
144000
3000
wielokrotna podróż do laboratorium.
02:42
HoweverJednak, it was a great opportunityokazja to work in a realreal lablaboratorium --
61
147000
2000
Aczkolwiek, była to świetna możliwość popracowania w prawdziwym laboratorium.
02:44
so I could finallywreszcie startpoczątek my projectprojekt.
62
149000
2000
Mogłam w końcu rozpocząć swój projekt.
02:46
The first stageetap was completedzakończony at home,
63
151000
2000
Pierwszy etap wykonałam w domu:
02:48
whichktóry consistedskładał się of marinatingmarynowanie the chickenkurczak,
64
153000
2000
zamarynowałam kurczaka,
02:50
grillinggrillowanie the chickenkurczak, amassinggromadzenie it
65
155000
2000
upiekłam na grillu, spakowałam
02:52
and preparingprzygotowanie it to be transportedtransportowane to the lablaboratorium.
66
157000
3000
i przygotowałam do transportu do laboratorium.
02:55
The seconddruga stageetap was completedzakończony
67
160000
2000
Drugi etap został wykonany
02:57
at the PennPenn StatePaństwa UniversityUniwersytet mainGłówny campuskampus lablaboratorium,
68
162000
2000
w laboratorium głównego kampusu na Uniwersytecie Stanowym w Pensylwanii,
02:59
whichktóry is where I extractedwyodrębnione the chemicalschemikalia,
69
164000
2000
gdzie dokonałam ekstrakcji substancji chemicznych,
03:01
changedzmienione the PHPH so I could runbiegać it throughprzez the equipmentsprzęt
70
166000
2000
zmieniłam PH, by móc przepuścić je przez urządzenia
03:03
and separatedrozdzielony the compoundszwiązki I neededpotrzebne
71
168000
2000
i, z reszty kurczaka, odseparowałam
03:05
from the restodpoczynek of the chickenkurczak.
72
170000
2000
potrzebne mi związki.
03:07
The finalfinał stagesgradacja, when I ranpobiegł the samplespróbki
73
172000
2000
W ostatniej fazie badań, przepuściłam próbki
03:09
throughprzez a high-pressurepod wysokim ciśnieniem
74
174000
2000
przez spektrometr masowy
03:11
liquidciekły chromatographychromatografii massmasa spectrometerSpektrometr,
75
176000
3000
do wysokociśnieniowej chromatografii cieczowej,
03:14
whichktóry separatedrozdzielony the compoundszwiązki and analyzedanalizowane the chemicalschemikalia
76
179000
3000
który oddzielił interesujące mnie związki i przeanalizował substancje chemiczne,
03:17
and told me exactlydokładnie how much carcinogensczynniki rakotwórcze I had
77
182000
2000
mówiąc mi dokładnie ile kancerogenów znajdowało się
03:19
in my chickenkurczak.
78
184000
2000
w moim kurczaku.
03:21
So when I wentposzedł throughprzez the datadane, I had very surprisingzaskakujący resultswyniki,
79
186000
3000
Przeglądając dane, trafiłam na zaskakujące wyniki:
03:24
because I founduznany that fourcztery out of the fivepięć marinatingmarynowanie ingredientsSkładniki
80
189000
3000
4 z 5 składników marynaty!♫
03:27
actuallytak właściwie inhibitedzahamowany the carcinogenczynnik rakotwórczy formationtworzenie.
81
192000
2000
hamowały powstawanie substancji rakotwórczych.
03:29
When comparedporównywane with the unmarinatedunmarinated chickenkurczak,
82
194000
2000
W porównaniu z niezamarynowanym kurczakiem,
03:31
whichktóry is what I used as my controlkontrola,
83
196000
3000
którego użyłam jako grupę kontrolną,
03:34
I founduznany that lemoncytryna juicesok workedpracował by fardaleko the bestNajlepiej,
84
199000
2000
odkryłam, że do tej pory sok z cytryny działał najlepiej,
03:36
whichktóry decreasedzmniejszenie the carcinogensczynniki rakotwórcze
85
201000
2000
zmniejszając ilość kancerogenów
03:38
by about 98 percentprocent.
86
203000
2000
o ok. 98%.
03:40
The saltwatermorskie marinademarynaty and the brownbrązowy sugarcukier marinademarynaty
87
205000
3000
Dobrze działały również marynaty ze słonej wody
03:43
alsorównież workedpracował very well,
88
208000
2000
i brązowego cukru,
03:45
decreasingmalejący the carcinogensczynniki rakotwórcze by about 60 percentprocent.
89
210000
2000
obniżając ilość kancerogenów o ok. 60%.
03:47
OliveZ oliwek oilolej slightlynieco decreasedzmniejszenie the PhIPPhIP formationtworzenie,
90
212000
3000
Oliwa z oliwek lekko zwiększyła ilość PhIP,
03:50
but it was nearlyprawie negligiblenieistotne.
91
215000
2000
ale prawie niezauważalnie.
03:52
And the soysojowe saucesos resultswyniki were inconclusiveniejednoznaczny
92
217000
2000
Wyniki odnośnie sosu sojowego były nierozstrzygające,
03:54
because of the largeduży datadane rangezasięg,
93
219000
2000
z uwagi na duże rozbieżności w danych,
03:56
but it seemswydaje się like soysojowe saucesos
94
221000
2000
ale wygląda na to, że sos sojowy
03:58
actuallytak właściwie increasedzwiększony the potentialpotencjał carcinogensczynniki rakotwórcze.
95
223000
2000
lekko zwiększył ilość kancerogenów.
04:00
AnotherInnym importantważny factorczynnik that I didn't take into accountkonto initiallypoczątkowo
96
225000
2000
Inny ważnym czynnikiem, którego nie wzięłam początkowo pod uwagę,
04:02
was the time cookedgotowany.
97
227000
2000
był czas przyrządzania.
04:04
And I founduznany that if you increasezwiększać the time cookedgotowany,
98
229000
2000
Odkryłam, że im dłuższy czas pieczenia,
04:06
the amountilość of carcinogensczynniki rakotwórcze rapidlyszybko increaseswzrasta.
99
231000
3000
tym ilość kancerogenów drastycznie rośnie.
04:09
So the bestNajlepiej way to marinatemarynować chickenkurczak, basedna podstawie on this,
100
234000
3000
W związku z tym, najlepszą metodą marynowania kurczaka,
04:12
is to, not under-cookgotować pod,
101
237000
2000
nie jest niedopiekanie,
04:14
but definitelyZdecydowanie don't over-cooknadmierne kucharz and charchar the chickenkurczak,
102
239000
2000
ale i nie zbyt długie pieczenie i zwęglanie kurczaka,
04:16
and marinatemarynować in eitherzarówno lemoncytryna juicesok, brownbrązowy sugarcukier or saltwatermorskie.
103
241000
4000
a marynowanie w soku z cytryny, brązowym cukrze lub słonej wodzie.
04:21
(ApplauseAplauz)
104
246000
5000
(Oklaski)
04:26
BasedNa podstawie on these findingsustalenia, I have a questionpytanie for you.
105
251000
3000
Opierając się na tych odkryciach, mam do was pytanie.
04:29
Would you be willingskłonny to make a simpleprosty changezmiana in your dietdieta
106
254000
3000
Czy dokonalibyście małej zmiany w swojej diecie,
04:32
that could potentiallypotencjalnie savezapisać your life?
107
257000
2000
która potencjalnie uratowałaby wam życie?
04:34
Now I'm not sayingpowiedzenie that if you eatjeść grilledz grilla chickenkurczak that's not marinatedmarynowane,
108
259000
2000
Nie mówię, że jak zjecie grillowanego kurczaka bez marynaty,
04:36
you're definitelyZdecydowanie going to catchłapać cancernowotwór and dieumierać.
109
261000
2000
to na pewno zachorujecie na raka i umrzecie.
04:38
HoweverJednak, anything you can do
110
263000
2000
Ale wszystko co możecie zrobić,
04:40
to decreasezmniejszać the riskryzyko of potentialpotencjał carcinogensczynniki rakotwórcze
111
265000
2000
by zmniejszyć ryzyko ewentualnych kancerogenów,
04:42
can definitelyZdecydowanie increasezwiększać the qualityjakość of lifestylestyl życia.
112
267000
3000
może zdecydowanie polepszyć jakość życia.
04:45
Is it worthwartość it to you?
113
270000
2000
Czy jest to dla was tego warte?
04:47
How will you cookgotować your chickenkurczak now?
114
272000
2000
Jak będziecie teraz przyrządzać kurczaka?
04:49
(ApplauseAplauz)
115
274000
16000
(Oklaski)
05:05
ShreeShree BoseBose: HiCześć everyonekażdy. I'm ShreeShree BoseBose.
116
290000
2000
Shree Bose: Witam wszystkich. Nazywam się Shree Bose.
05:07
I was the 17-18 year-oldletni agewiek categoryKategoria winnerzwycięzca
117
292000
2000
Jestem laureatką w kategorii wiekowej 17-18 lat
05:09
and then the grandwielki prizenagroda winnerzwycięzca.
118
294000
3000
oraz zdobywczynią nagrody głównej.
05:12
And I want all of you
119
297000
2000
Wyobraźcie sobie
05:14
to imaginewyobrażać sobie a little girldziewczyna
120
299000
2000
małą dziewczynkę
05:16
holdingtrzymać a deadnie żyje blueniebieski spinachszpinak plantroślina.
121
301000
3000
trzymającą niebieski szpinak.
05:19
And she's standingna stojąco in frontz przodu of you and she's explainingwyjaśniając to you
122
304000
3000
Stoi przed wami i tłumaczy,
05:22
that little kidsdzieciaki will eatjeść theirich vegetableswarzywa
123
307000
2000
że małe dzieci będą jeść warzywa,
05:24
if they're differentróżne colorszabarwienie.
124
309000
2000
jeśli będą kolorowe.
05:26
SoundsDźwięki ridiculousśmieszny, right.
125
311000
2000
Niedorzeczne?
05:28
But that was me yearslat agotemu.
126
313000
2000
To byłam ja, ileś lat wstecz.
05:30
And that was my first sciencenauka fairtargi projectprojekt.
127
315000
3000
To był mój pierwszy projekt naukowy.
05:33
It got a bitkawałek more complicatedskomplikowane from there.
128
318000
3000
Od tego czasu, rzeczy bardziej się skomplikowały.
05:36
My olderstarsze brotherbrat PanakiPanaki BoseBose
129
321000
2000
Mój starszy brat, Panaki Bose,
05:38
spentwydany hoursgodziny of his time explainingwyjaśniając atomsatomy to me
130
323000
3000
spędził długie godziny na wyjaśnianiu mi struktury atomów,
05:41
when I barelyledwo understoodzrozumiany basicpodstawowy algebraalgebra.
131
326000
3000
kiedy ledwo rozumiałam podstawy algebry.
05:44
My parentsrodzice sufferedcierpiał throughprzez manywiele more of my sciencenauka fairtargi projectsprojektowanie,
132
329000
3000
Bardziej przez moje projekty cierpieli rodzice
05:47
includingwłącznie z a remotezdalny controlledkontrolowane garbageŚmieci can.
133
332000
2000
oraz sterowany pilotem pojemnik na śmieci.
05:49
(LaughterŚmiech)
134
334000
2000
(Śmiech)
05:51
And then cameoprawa ołowiana witrażu the summerlato after my freshmanFreshman yearrok,
135
336000
3000
Latem, po moim pierwszym roku studiów,
05:54
when my grandfatherDziadek passedminęło away duez powodu to cancernowotwór.
136
339000
3000
na raka zmarł mój dziadek.
05:57
And I rememberZapamiętaj watchingoglądanie my familyrodzina go throughprzez that
137
342000
2000
Pamiętam jak przeżywała to moja rodzina.
05:59
and thinkingmyślący that I never wanted anotherinne familyrodzina
138
344000
3000
Nigdy bym nie chciały, by inna rodzina przeżywała
06:02
to feel that kinduprzejmy of lossutrata.
139
347000
3000
taką stratę.
06:05
So, armedzbrojnych with all the wisdommądrość
140
350000
2000
Uzbrojona w całą wiedzę z zakresu biologii
06:07
of freshmanFreshman yearrok biologybiologia,
141
352000
2000
pierwszego roku studiów,
06:09
I decidedzdecydowany I wanted to do cancernowotwór researchBadania
142
354000
3000
postanowiłam w wieku 15 lat przeprowadzić
06:12
at 15.
143
357000
2000
badania nad rakiem.
06:14
Good planplan.
144
359000
2000
Dobry plan.
06:16
So I startedRozpoczęty emailingWysyłanie wiadomości e-mail all of these professorsprofesorowie in my areapowierzchnia
145
361000
2000
Porozsyłałam maile do wszystkich profesorów z okolicy,
06:18
askingpytając to work underpod theirich supervisionnadzoru in a lablaboratorium.
146
363000
4000
prosząc o możliwość pracy w laboratorium pod ich nadzorem.
06:22
Got rejectedodrzucony by all exceptz wyjątkiem one.
147
367000
2000
Wszyscy odmówili, poza jednym.
06:24
And then wentposzedł on, my nextNastępny summerlato,
148
369000
2000
Kolejnego lata,
06:26
to work underpod DrDr. BasuBasu
149
371000
2000
pracowałam u dra Basu
06:28
at the UNTUNT HealthZdrowie CenterCentrum at FortFort WorthWarto, TexasTexas.
150
373000
3000
w UNT Health Center w Fort Worth w Teksasie.
06:31
And that is where the researchBadania beganrozpoczął się.
151
376000
3000
Tam rozpoczęły się badania.
06:34
So ovarianjajnika cancernowotwór
152
379000
2000
O raku jajnika
06:36
is one of those cancersnowotwory that mostwiększość people don't know about,
153
381000
3000
niewielu ludzi słyszało
06:39
or at leastnajmniej don't payzapłacić that much attentionUwaga to.
154
384000
3000
albo nie przywiązuje do tego wagi.
06:42
But yetjeszcze, it's the fifthpiąty leadingprowadzący causeprzyczyna of cancernowotwór deathsśmierci
155
387000
3000
Jest jednak piątym typem raka, pod względem liczby zgonów
06:45
amongpośród womenkobiety in the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
156
390000
3000
wśród kobiet w USA.
06:48
In factfakt, one in 70 womenkobiety
157
393000
2000
W rzeczywistości, u 1 z 70 kobiet
06:50
will be diagnosedrozpoznano with ovarianjajnika cancernowotwór.
158
395000
2000
zostanie zdiagnozowany rak jajnika .
06:52
One in 100
159
397000
2000
1 ze 100
06:54
will dieumierać from it.
160
399000
2000
na niego umrze.
06:56
ChemotherapyChemioterapii, one of the mostwiększość effectiveefektywny wayssposoby
161
401000
2000
Chemioterapia jest obecnie jednym z najskuteczniejszych
06:58
used to treatleczyć cancernowotwór todaydzisiaj,
162
403000
2000
sposobów leczenia raka.
07:00
involvesobejmuje givingdający patientspacjenci really highwysoki dosesdawki of chemicalschemikalia
163
405000
2000
Obejmuje podawanie pacjentom dużych dawek leków,
07:02
to try and killzabić off cancernowotwór cellskomórki.
164
407000
3000
mających na celu uśmiercenie komórek rakowych.
07:05
CisplatinCisplatyną is a relativelystosunkowo commonpospolity
165
410000
2000
Cisplatin jest dość powszechnie stosowanym
07:07
ovarianjajnika cancernowotwór chemotherapychemoterapia drugnarkotyk --
166
412000
3000
chemioterapeutykiem w leczeniu raka jajnika.
07:10
a relativelystosunkowo simpleprosty moleculecząsteczka madezrobiony in the lablaboratorium
167
415000
3000
Dość prosta cząsteczka, stworzona w laboratorium,
07:13
that messesMES with the DNADNA of cancernowotwór cellskomórki
168
418000
2000
mieszająca w DNA komórek rakowych,
07:15
and causesprzyczyny them to killzabić themselvessami.
169
420000
2000
tak że same się zabijają.
07:17
SoundsDźwięki great, right?
170
422000
2000
Brzmi niesamowicie?
07:19
But here'soto jest the problemproblem:
171
424000
2000
Jest jednak problem:
07:21
sometimesczasami patientspacjenci becomestają się resistantodporny to the drugnarkotyk,
172
426000
3000
pacjenci czasami stają się odporni na lek
07:24
and then yearslat after they'veoni been declaredzdeklarowany to be cancernowotwór freewolny,
173
429000
3000
i 10 lat po wyleczeniu raka,
07:27
they come back.
174
432000
2000
wracają do nas.
07:29
And this time, they no longerdłużej respondodpowiadać to the drugnarkotyk.
175
434000
2000
Tym razem jednak nie reagują na lek.
07:31
It's a hugeolbrzymi problemproblem.
176
436000
2000
To wielki problem.
07:33
In factfakt, it's one of the biggestnajwiększy problemsproblemy
177
438000
2000
Właściwie to jeden z największych problemów
07:35
with chemotherapychemoterapia todaydzisiaj.
178
440000
2000
dzisiejszej chemioterapii.
07:37
So we wanted to figurepostać out
179
442000
2000
Chcieliśmy zbadać,
07:39
how these ovarianjajnika cancernowotwór cellskomórki are becomingtwarzowy resistantodporny
180
444000
3000
jak komórki raka jajnika uodparniają się
07:42
to this drugnarkotyk callednazywa CisplatinCisplatyną.
181
447000
2000
na Cisplatin.
07:44
And we wanted to figurepostać this out,
182
449000
2000
Chcieliśmy się tego dowiedzieć,
07:46
because if we could figurepostać that out,
183
451000
2000
ponieważ rozumiejąc ten proces
07:48
then we mightmoc be ablezdolny to preventzapobiec that resistanceodporność from ever happeningwydarzenie.
184
453000
3000
moglibyśmy zapobiegać temu uodparnianiu.
07:51
So that's what we setzestaw out to do.
185
456000
2000
To właśnie zamierzaliśmy zrobić.
07:53
And we thought it had something to do with this proteinbiałko callednazywa AMPAMP kinasekinazy,
186
458000
3000
Sądziliśmy, że ma to coś wspólnego z białkiem zwanym kinazą AMP,
07:56
an energyenergia proteinbiałko.
187
461000
2000
białkiem energetycznym.
07:58
So we ranpobiegł all of these teststesty blockingBlokowanie the proteinbiałko,
188
463000
3000
Przeprowadziliśmy testy blokujące to białko
08:01
and we saw this hugeolbrzymi shiftprzesunięcie.
189
466000
2000
i zauważyliśmy ogromną zmianę.
08:03
I mean, on the slideślizgać się, you can see
190
468000
2000
Na slajdzie widać
08:05
that on our sensitivewrażliwy sidebok,
191
470000
2000
po stronie CISPLATIN SENSITIVE (komórki czułe na Cisplatin)
08:07
these cellskomórki that are respondingodpowiadać to the drugnarkotyk,
192
472000
2000
komórki reagujące na lek,
08:09
when we startpoczątek blockingBlokowanie the proteinbiałko,
193
474000
2000
gdy zaczniemy blokować białko,
08:11
the numbernumer of dyingumierający cellskomórki -- those coloredkolorowy dotskropki --
194
476000
3000
liczba obumierających komórek, te kolorowe kropki,
08:14
they're going down.
195
479000
2000
spada.
08:16
But then on this sidebok, with the samepodobnie treatmentleczenie,
196
481000
3000
Z kolei po drugiej stronie, to samo leczenie,
08:19
they're going up -- interestingciekawy.
197
484000
3000
komórki namnażają się. Interesujące.
08:22
But those are dotskropki on a screenekran for you;
198
487000
2000
Dla was to tylko kropki na ekranie;
08:24
what exactlydokładnie does that mean?
199
489000
2000
a co to dokładnie oznacza?
08:26
Well basicallygruntownie that meansznaczy
200
491000
2000
Znaczy to,
08:28
that this proteinbiałko is changingwymiana pieniędzy
201
493000
2000
że to białko zmienia się z komórki
08:30
from the sensitivewrażliwy cellkomórka to the resistantodporny cellkomórka.
202
495000
2000
reagującej na lek, w odporną.
08:32
And in factfakt, it mightmoc be changingwymiana pieniędzy the cellskomórki themselvessami
203
497000
4000
Możliwe, że sam lek zmienia komórki
08:36
to make the cellskomórki resistantodporny.
204
501000
3000
w odporne.
08:39
And that's hugeolbrzymi.
205
504000
2000
To bardzo ważne.
08:41
In factfakt, it meansznaczy that if a patientcierpliwy comespochodzi in
206
506000
2000
Oznacza to, że jeśli pacjent
08:43
and they're resistantodporny to this drugnarkotyk,
207
508000
2000
jest odporny na lek,
08:45
then if we give them a chemicalchemiczny to blockblok this proteinbiałko,
208
510000
3000
możemy mu zablokować to białko,
08:48
then we can treatleczyć them again
209
513000
2000
i znowu leczyć
08:50
with the samepodobnie drugnarkotyk.
210
515000
2000
tym samym lekiem.
08:52
And that's hugeolbrzymi for chemotherapychemoterapia effectivenessskuteczność --
211
517000
3000
To ważne dla skuteczności chemioterapii,
08:55
possiblymożliwie for manywiele differentróżne typestypy of cancernowotwór.
212
520000
4000
w leczeniu prawdopodobnie różnych typów raka.
08:59
So that was my work,
213
524000
2000
Nad tym pracowałam,
09:01
and it was my way of reimaginingnowe spojrzenie the futureprzyszłość
214
526000
3000
i był to mój sposób na narysowanie przyszłości na nowo,
09:04
for futureprzyszłość researchBadania, with figuringzastanawianie się out exactlydokładnie what this proteinbiałko does,
215
529000
4000
dla nowych badań, które powiedzą nam, czym dokładnie to białko się zajmuje,
09:08
but alsorównież for the futureprzyszłość of chemotherapychemoterapia effectivenessskuteczność --
216
533000
3000
oraz dla przyszłości skutecznej chemioterapii,
09:11
so maybe all grandfathersdziadków with cancernowotwór
217
536000
3000
może więc wszyscy dziadkowie z rakiem
09:14
have a little bitkawałek more time to spendwydać with theirich grandchildrenwnuki.
218
539000
3000
zyskają trochę więcej czasu do spędzenia ze swoimi wnukami.
09:17
But my work wasn'tnie było just about the researchBadania.
219
542000
4000
Moja praca nie była skoncentrowana tylko na badaniach.
09:21
It was about findingodkrycie my passionpasja.
220
546000
3000
Rozwijałam swoją pasję.
09:24
That's why beingistota the grandwielki prizenagroda winnerzwycięzca
221
549000
2000
Dlatego zdobycie głównej nagrody
09:26
of the GoogleGoogle GlobalGlobalny ScienceNauka FairTargi --
222
551000
2000
Google Global Science Fair,
09:28
cuteładny pictureobrazek, right --
223
553000
2000
nieźle brzmi,
09:30
it was so excitingekscytujący to me and it was suchtaki an amazingniesamowity honorhonor.
224
555000
3000
było ekscytujące i było dla mnie prawdziwym zaszczytem.
09:33
And ever sinceod then,
225
558000
2000
Od tamtej pory,
09:35
I've gottenzdobyć to do some prettyładny coolchłodny stuffrzeczy --
226
560000
2000
robiłam całkiem fajne rzeczy,
09:37
from gettinguzyskiwanie to meetspotykać się the presidentprezydent
227
562000
2000
od spotkania z prezydentem,
09:39
to gettinguzyskiwanie to be on this stageetap
228
564000
2000
po dzisiejsze spotkanie na tej scenie
09:41
to talk to all of you guys.
229
566000
2000
i przemawianie do was.
09:43
But like I said, my journeypodróż wasn'tnie było just about the researchBadania,
230
568000
3000
Jak już wspomniałam, nie chodziło tylko o badania,
09:46
it was about findingodkrycie my passionpasja,
231
571000
2000
a o znalezienie mojej pasji
09:48
and it was about makingzrobienie my ownwłasny opportunitiesmożliwości
232
573000
2000
i stwarzanie sobie możliwości,
09:50
when I didn't even know what I was doing.
233
575000
3000
kiedy nawet nie wiedziałam dokąd zmierzam.
09:53
It was about inspirationInspiracja
234
578000
2000
Chodziło o inspirację
09:55
and determinationdeterminacja
235
580000
2000
i determinację.
09:57
and never givingdający up on my interestzainteresowanie
236
582000
2000
Nie rezygnowanie ze swoich zainteresowań
09:59
for sciencenauka and learninguczenie się and growingrozwój.
237
584000
3000
dla nauki, uczenia się i rozwoju.
10:02
After all, my storyfabuła beginszaczyna się
238
587000
3000
Ostatecznie, moja historia rozpoczyna się
10:05
with a driedwysuszony, witheredzwiędły spinachszpinak plantroślina
239
590000
2000
z wysuszonym, zwiędniętym liściem szpinaku,
10:07
and it's only gettinguzyskiwanie better from there.
240
592000
2000
a od tego momentu jest już tylko lepiej.
10:09
Thank you.
241
594000
2000
Dziękuję.
10:11
(ApplauseAplauz)
242
596000
10000
(Oklaski)
10:23
NaomiNaomi ShahSzach: HiCześć everyonekażdy. I'm NaomiNaomi ShahSzach,
243
608000
3000
Naomi Shah: Witam wszystkich. Nazywam się Naomi Shah
10:26
and todaydzisiaj I'll be talkingmówić to you about my researchBadania
244
611000
2000
i opowiem dziś o swoich badaniach
10:28
involvingangażujące indoorwnętrz airpowietrze qualityjakość
245
613000
2000
dotyczących jakości powietrza w pomieszczeniach
10:30
and asthmaticchorych na astmę patientspacjenci.
246
615000
2000
i astmatykach.
10:32
1.6 millionmilion deathsśmierci worldwidena calym swiecie.
247
617000
3000
1,6 mln zgonów na całym świecie.
10:35
One deathśmierć everykażdy 20 secondstowary drugiej jakości.
248
620000
3000
1 zgon co 20 sekund.
10:38
People spendwydać over 90 percentprocent of theirich liveszyje indoorspomieszczeniu.
249
623000
4000
Ludzie spędzają ponad 90% życia w pomieszczeniach.
10:42
And the economicgospodarczy burdenobciążenie of asthmaastma
250
627000
2000
Koszty związane z astmą
10:44
exceedsprzekracza that of HIVHIV and tuberculosisgruźlica combinedłączny.
251
629000
3000
przewyższają koszty związane z HIV i gruźlicą włącznie.
10:47
Now these statisticsStatystyka had a hugeolbrzymi impactwpływ on me,
252
632000
3000
Te statystyki miały na mnie ogromny wpływ,
10:50
but what really sparkedzaiskrzyło my interestzainteresowanie in my researchBadania
253
635000
3000
ale co naprawdę przyciągnęło moje zainteresowanie w tych badaniach,
10:53
was watchingoglądanie bothobie my dadtata and my brotherbrat
254
638000
2000
było oglądanie mojego ojca i brata,
10:55
sufferponieść from chronicPrzewlekłe allergiesalergie year-roundprzez cały rok.
255
640000
2000
jak przez okrągły rok cierpią na chroniczne alergie.
10:57
It confusedzmieszany me;
256
642000
2000
Wprawiło mnie to w zakłopotanie;
10:59
why did these allergyalergii symptomsobjawy persistutrzymują się
257
644000
2000
dlaczego symptomy alergii utrzymują się
11:01
well pastprzeszłość the pollenpyłek seasonpora roku?
258
646000
2000
długo po sezonie pylenia?
11:03
With this questionpytanie in mindumysł, I startedRozpoczęty researchingbadania,
259
648000
3000
Z tym pytaniem w głowie, zaczęłam badania
11:06
and I soonwkrótce founduznany that indoorwnętrz airpowietrze pollutantszanieczyszczeń were the culpritwinowajcą.
260
651000
3000
i szybko odkryłam, że winowajcą były zanieczyszczenia powietrza w pomieszczeniach.
11:09
As soonwkrótce as I realizedrealizowany this,
261
654000
2000
Jak tylko na to wpadłam,
11:11
I investigatedbadane the underlyingpoważniejszych relationshipzwiązek
262
656000
2000
zbadałam podstawową zależność
11:13
betweenpomiędzy fourcztery prevalentrozpowszechniony airpowietrze pollutantszanieczyszczeń
263
658000
2000
pomiędzy czterema szeroko rozpowszechnionymi zanieczyszczeniami
11:15
and theirich affectoddziaływać on the lungpłuco healthzdrowie of asthmaticchorych na astmę patientspacjenci.
264
660000
3000
i ich wpływem na zdrowie płuc astmatyków.
11:18
At first, I just wanted to figurepostać out
265
663000
3000
Najpierw chciałam dowiedzieć się,
11:21
whichktóry of these fourcztery pollutantszanieczyszczeń have the largestNajwiększa negativenegatywny healthzdrowie impactwpływ
266
666000
3000
który z tycz czterech zanieczyszczeń ma najbardziej negatywny wpływ
11:24
on the lungpłuco healthzdrowie of asthmaticchorych na astmę patientspacjenci.
267
669000
3000
na zdrowie płuc pacjentów z astmą.
11:27
But soonwkrótce after, I developedrozwinięty a novelpowieść mathematicalmatematyczny modelModel
268
672000
3000
Następnie szybko rozwinęłam nowatorski model matematyczny,
11:30
that essentiallygłównie quantifiesilościowo the effectefekt
269
675000
2000
który ilościowo określa wpływ
11:32
of these environmentalśrodowiskowy pollutantszanieczyszczeń
270
677000
3000
tych zanieczyszczeń środowiskowych
11:35
on the lungpłuco healthzdrowie of asthmaticchorych na astmę patientspacjenci.
271
680000
2000
na stan płuc u astmatyków.
11:37
And it surprisesniespodzianek me
272
682000
2000
Zaskakuje mnie,
11:39
that no modelModel currentlyobecnie existsistnieje
273
684000
2000
że nie istnieje obecnie żaden model,
11:41
that quantifiesilościowo the effectefekt of environmentalśrodowiskowy factorsczynniki
274
686000
2000
który określałby ilościowo wpływ czynników środowiskowych
11:43
on humanczłowiek lungpłuco healthzdrowie,
275
688000
2000
na stan płuc człowieka,
11:45
because that relationshipzwiązek seemswydaje się so importantważny.
276
690000
3000
ponieważ zależności te, wydają się bardzo ważne.
11:48
So with that in mindumysł,
277
693000
2000
Mając to na uwadze,
11:50
I startedRozpoczęty researchingbadania more, I startedRozpoczęty investigatingdochodzenie more,
278
695000
2000
zaczęłam dogłębniej szukać
11:52
and I becamestał się very passionatenamiętny.
279
697000
2000
i bardzo mnie to wciągnęło.
11:54
Because I realizedrealizowany
280
699000
2000
Uświadomiłam sobie,
11:56
that if we could find a way to targetcel remediationremediacja,
281
701000
2000
że jeśli znajdziemy sposób na poprawę sytuacji,
11:58
we could alsorównież find a way
282
703000
2000
to znajdziemy również sposób
12:00
to treatleczyć asthmaticchorych na astmę patientspacjenci more effectivelyfaktycznie.
283
705000
4000
na efektywniejsze leczenie pacjentów z astmą,
12:04
For exampleprzykład, volatilelotny organicorganiczny compoundszwiązki
284
709000
2000
np. lotne związki organiczne
12:06
are chemicalchemiczny pollutantszanieczyszczeń
285
711000
2000
są zanieczyszczeniami chemicznymi,
12:08
that are founduznany in our schoolsszkoły, homesdomy and workplacesmiejsca pracy.
286
713000
2000
które możemy spotkać w szkołach, domach i miejscach pracy.
12:10
They're everywherewszędzie.
287
715000
2000
Są wszędzie.
12:12
These chemicalchemiczny pollutantszanieczyszczeń
288
717000
2000
Te zanieczyszczenia chemiczne
12:14
are currentlyobecnie not a criteriakryteria airpowietrze pollutantzanieczyszczenia,
289
719000
2000
nie są obecnie zdefiniowanymi zanieczyszczeniami powietrza,
12:16
as definedokreślone by the U.S. CleanCzyste AirPowietrza ActUstawy.
290
721000
2000
zgodnie z amerykańską Ustawą o Czystym Powietrzu (U.S. Clean Air Act)
12:18
WhichCo is surprisingzaskakujący to me,
291
723000
2000
Co jest według mnie zaskakujące,
12:20
because these chemicalchemiczny pollutantszanieczyszczeń, throughprzez my researchBadania,
292
725000
2000
ponieważ zanieczyszczenia te, według moich badań,
12:22
I showpokazać that they had a very largeduży negativenegatywny impactwpływ
293
727000
3000
mają bardzo negatywny wpływ
12:25
on the lungpłuco healthzdrowie of asthmaticchorych na astmę patientspacjenci
294
730000
2000
na zdrowie astmatyków
12:27
and thusa zatem should be regulatedregulowanym.
295
732000
2000
i dlatego powinny zostać uregulowane prawnie.
12:29
So todaydzisiaj I want to showpokazać you
296
734000
2000
Dziś pokażę
12:31
my interactiveinteraktywny softwareoprogramowanie modelModel that I createdstworzony.
297
736000
3000
interaktywny model oprogramowania, które stworzyłam.
12:34
I'm going to showpokazać it to you on my laptopkomputer przenośny.
298
739000
2000
Pokażę wam na swoim laptopie.
12:36
And I have a volunteerwolontariusz subjectPrzedmiot in the audiencepubliczność todaydzisiaj,
299
741000
2000
Zaprezentuję dziś przypadek ochotniczki,
12:38
JulieJulie.
300
743000
2000
Julie.
12:40
And all of Julie'sJulie datadane has been pre-enteredwstępnie wprowadzone
301
745000
3000
Wszystkie dane Julii zostały wcześniej wprowadzone
12:43
into my interactiveinteraktywny softwareoprogramowanie modelModel.
302
748000
2000
do mojego interaktywnego modelu,
12:45
And this can be used by anyonektokolwiek.
303
750000
2000
z którego może korzystać każdy.
12:47
So I want you to imaginewyobrażać sobie that you're in Julie'sJulie shoesbuty,
304
752000
2000
Postawcie się w sytuacji Julie
12:49
or someonektoś who'skto jest really closeblisko to you
305
754000
2000
lub kogoś
12:51
who sufferscierpi from asthmaastma or anotherinne lungpłuco disordernieład.
306
756000
3000
kto cierpi na astmę lub inną chorobę płuc.
12:54
So Julie'sJulie going to her doctor'slekarza officegabinet
307
759000
2000
Julie idzie do lekarza
12:56
to get treatedleczony for her asthmaastma.
308
761000
2000
na leczenie astmy.
12:58
And the doctorlekarz has her sitsiedzieć down,
309
763000
2000
Lekarz każe jej usiąść
13:00
and he takes her peakszczyt expiratorynatężonej flowpływ rateoceniać --
310
765000
3000
i mierzy jej maksymalną szybkość wydechową,
13:03
whichktóry is essentiallygłównie her exhalationwydech rateoceniać,
311
768000
2000
co jest w zasadzie szybkością wydechu Julie
13:05
or the amountilość of airpowietrze that she can breatheoddychać out in one breathoddech.
312
770000
3000
lub ilością powietrza wydychanego przez nią w jednym wydechu.
13:08
So that peakszczyt expiratorynatężonej flowpływ rateoceniać,
313
773000
2000
Wprowadziłam jej maksymalną szybkość wydechową
13:10
I've enteredweszła it up into the interactiveinteraktywny softwareoprogramowanie modelModel.
314
775000
2000
do interaktywnego modelu.
13:12
I've alsorównież enteredweszła in her agewiek, her genderpłeć and her heightwysokość.
315
777000
3000
Wpisałam również jej wiek, płeć i wzrost.
13:15
I've assumedzakłada, że that she liveszyje in an averageśredni householdgospodarstwo domowe
316
780000
2000
Zakładam, że żyje w przeciętnym gospodarstwie domowym,
13:17
with averageśredni airpowietrze pollutantzanieczyszczenia levelspoziomy.
317
782000
2000
ze standardową ilością zanieczyszczeń w powietrzu.
13:19
So any userużytkownik can come in here
318
784000
2000
Każdy z użytkowników może podejść
13:21
and clickKliknij on "lungpłuco functionfunkcjonować reportraport"
319
786000
2000
i kliknąć na "raport funkcjonowania płuc"
13:23
and it'llbędzie take them to this reportraport that I createdstworzony.
320
788000
2000
i wyświetli się raport, który stworzyłam.
13:25
And this reportraport really drivesdyski home the cruxCrux of my researchBadania.
321
790000
4000
Ten raport jest sednem moich badań.
13:29
So what it showsprzedstawia -- if you want to focusskupiać on that topTop graphwykres in the right-handprawa ręka cornerkąt --
322
794000
4000
Przedstawia, jak spojrzycie na wykres w prawym górnym rogu,
13:33
it showsprzedstawia Julie'sJulie actualrzeczywisty peakszczyt expiratorynatężonej flowpływ rateoceniać
323
798000
2000
faktyczną maksymalną szybkość wydechową Julie,
13:35
in the yellowżółty barbar.
324
800000
2000
na żółtym pasku.
13:37
This is the measurementPomiar that she tookwziął in her doctor'slekarza officegabinet.
325
802000
3000
To jej pomiar z zrobiony u lekarza.
13:40
In the blueniebieski barbar at the bottomDolny of the graphwykres,
326
805000
2000
Na niebieskim pasku, u dołu wykresu,
13:42
it showsprzedstawia what her peakszczyt expiratorynatężonej flowpływ rateoceniać,
327
807000
3000
widzimy jaką powinna mieć maksymalną szybkość wydechową,
13:45
what her exhalationwydech rateoceniać or lungpłuco healthzdrowie, should be
328
810000
2000
szybkość wydechu i wydolność płuc,
13:47
basedna podstawie on her agewiek, genderpłeć and heightwysokość.
329
812000
3000
opierając się na jej wieku, płci i wzroście.
13:50
So the doctorlekarz seeswidzi this differenceróżnica betweenpomiędzy the yellowżółty barbar and the blueniebieski barbar,
330
815000
3000
Lekarz widzi różnice pomiędzy żółtym i niebieskim paskiem
13:53
and he saysmówi, "WowWow, we need to give her steroidssteroidy,
331
818000
3000
i mówi: "Wow, musimy podać jej sterydy,
13:56
medicationlek and inhalersInhalatory."
332
821000
3000
leki i inhalatory."
13:59
But I want everyonekażdy here to reimaginezmierzenie się z takimi a worldświat
333
824000
3000
Chciałabym żebyście wyobrazili sobie świat na nowo,
14:02
where insteadzamiast of prescribingprzepisywania steroidssteroidy,
334
827000
2000
gdzie zamiast przepisywania sterydów,
14:04
inhalersInhalatory and medicationlek,
335
829000
2000
inhalatorów i leków,
14:06
the doctorlekarz turnsskręca to JulieJulie and saysmówi,
336
831000
2000
lekarz powie Julie:
14:08
"Why don't you go home and cleanczysty out your airpowietrze filtersfiltry.
337
833000
2000
"Idź do domu i wyczyść filtry powietrza.
14:10
CleanCzyste out the airpowietrze ductskanały in your home,
338
835000
2000
Wyczyść przewody wentylacyjne w domu,
14:12
in your workplaceMiejsce pracy, in your schoolszkoła.
339
837000
2000
pracy i szkole.
14:14
Stop the use of incensekadzidło and candlesświece.
340
839000
3000
Przestań używać kadzidełek i świeczek.
14:17
And if you're remodelingprzebudowy your housedom,
341
842000
2000
Przemeblowując dom,
14:19
take out all the carpetingDywany and put in hardwooddrewniane flooringpodłogi."
342
844000
3000
pozbądź się dywanów, zrób drewniane podłogi."
14:22
Because these solutionsrozwiązania are naturalnaturalny,
343
847000
2000
To naturalne i zrównoważone rozwiązania,
14:24
these solutionsrozwiązania are sustainablepodtrzymywalny,
344
849000
2000
To naturalne i zrównoważone rozwiązania,
14:26
and these solutionsrozwiązania are long-termdługoterminowy investmentsinwestycje --
345
851000
3000
będące inwestycją długoterminową
14:29
long-termdługoterminowy investmentsinwestycje that we're makingzrobienie
346
854000
2000
dla nas i przyszłych pokoleń.
14:31
for our generationgeneracja and for futureprzyszłość generationspokolenia.
347
856000
2000
dla nas i dla przyszłych pokoleń.
14:33
Because these environmentalśrodowiskowy solutionsrozwiązania
348
858000
3000
Rozwiązania środowiskowe,
14:36
that JulieJulie can make in her home, her workplaceMiejsce pracy and her schoolszkoła
349
861000
3000
które Julie może zastosować u siebie w domu, pracy i szkole,
14:39
are impactingwpływ everyonekażdy that liveszyje around her.
350
864000
3000
mają wpływ na wszystkich z jej otoczenia.
14:42
So I'm very passionatenamiętny about this researchBadania
351
867000
2000
Jestem bardzo podekscytowana tymi badaniami
14:44
and I really want to continueKontyntynuj it
352
869000
2000
i bardzo chcę je kontynuować
14:46
and expandrozszerzać it to more disorderszaburzenia besidesoprócz asthmaastma,
353
871000
3000
i poszerzyć je o inne schorzenia niż astma,
14:49
more respiratoryoddechowy disorderszaburzenia, as well as more pollutantszanieczyszczeń.
354
874000
3000
o więcej schorzeń oddechowych oraz o więcej różnych czynników zanieczyszczających.
14:52
But before I endkoniec my talk todaydzisiaj,
355
877000
2000
Zanim skończę,
14:54
I want to leavepozostawiać you with one sayingpowiedzenie.
356
879000
2000
chciałabym tylko powiedzieć,
14:56
And that sayingpowiedzenie is that geneticsgenetyka loadsmasa the gunpistolet,
357
881000
3000
że genetyka ładuje pistolet,
14:59
but the environmentśrodowisko pullsciągnie the triggercyngiel.
358
884000
2000
ale to środowisko pociąga za spust.
15:01
And that madezrobiony a hugeolbrzymi impactwpływ on me
359
886000
2000
To właśnie miało na mnie ogromny wpływ,
15:03
when I was doing this researchBadania.
360
888000
2000
kiedy robiłam te badania.
15:05
Because what I feel, is a lot of us think
361
890000
2000
Uważam, że wielu z nas rozpatruje
15:07
that the environmentśrodowisko is at a macromakro levelpoziom,
362
892000
3000
środowisko na poziomie globalnym,
15:10
that we can't do anything to changezmiana our airpowietrze qualityjakość
363
895000
2000
myśląc, że nic nie można zrobić by polepszyć jakość powietrza
15:12
or to changezmiana the climateklimat or anything.
364
897000
3000
czy zmienić klimat itp.
15:15
But if eachkażdy one of us takes initiativeinicjatywa in our ownwłasny home,
365
900000
3000
Ale jeśli każdy z nas podejmie inicjatywę w swoim domu,
15:18
in our ownwłasny schoolszkoła and in our ownwłasny workplaceMiejsce pracy,
366
903000
3000
szkole i miejscy pracy,
15:21
we can make a hugeolbrzymi differenceróżnica in airpowietrze qualityjakość.
367
906000
2000
radykalnie zmieni się jakość powietrza.
15:23
Because rememberZapamiętaj, we spendwydać 90 percentprocent of our liveszyje indoorspomieszczeniu.
368
908000
4000
Pamiętajcie, że 90% życia spędzamy w pomieszczeniach.
15:27
And airpowietrze qualityjakość and airpowietrze pollutantszanieczyszczeń
369
912000
3000
Jakość powietrza i zanieczyszczenia powietrza
15:30
have a hugeolbrzymi impactwpływ on the lungpłuco healthzdrowie of asthmaticchorych na astmę patientspacjenci,
370
915000
3000
mają ogromny wpływ na zdrowie astmatyków
15:33
anyonektokolwiek with a respiratoryoddechowy disordernieład
371
918000
2000
i wszystkich z chorobami oddechowymi
15:35
and really all of us in generalgenerał.
372
920000
2000
i tak naprawdę wszystkich z nas.
15:37
So I want you to reimaginezmierzenie się z takimi a worldświat
373
922000
2000
Wyobraźcie sobie świat
15:39
with better airpowietrze qualityjakość,
374
924000
2000
z czystszym powietrzem,
15:41
better qualityjakość of life
375
926000
2000
lepszym życiem
15:43
and better qualityjakość of livingżycie for everyonekażdy
376
928000
2000
i lepszymi warunkami dla każdego,
15:45
includingwłącznie z our futureprzyszłość generationspokolenia.
377
930000
2000
w tym przyszłych pokoleń.
15:47
Thank you.
378
932000
2000
Dziękuję.
15:49
(ApplauseAplauz)
379
934000
7000
(Oklaski)
15:56
LisaLisa LingLing: Right.
380
941000
2000
Lisa Ling: OK.
15:58
Can I have ShreeShree and LaurenLauren come up really quicklyszybko?
381
943000
5000
Poproszę jeszcze na scenę Shree i Lauren.
16:03
Your GoogleGoogle ScienceNauka FairTargi championsMistrzów.
382
948000
2000
Zwyciężczynie Google Science Fair.
16:05
Your winnerszwycięzcy.
383
950000
2000
Wasze zwyciężczynie.
16:07
(ApplauseAplauz)
384
952000
3000
(Oklaski)

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKERS
Lauren Hodge - Science fair winner
Lauren Hodge won the 2011 Google Science Fair in the age 13-14 category.

Why you should listen

Lauren Hodge has been competing in science fair projects since she was 7 years old. For her latest project, she investigated the formation of carcinogens in different methods of preparing chicken -- and found a surprising result. That work won first prize in the Google Science Fair's age 13-14 category.

More profile about the speaker
Lauren Hodge | Speaker | TED.com
Shree Bose - Science fair winner
Shree Bose was the grand prize winner at the 2011 Google Science Fair.

Why you should listen

Shree Bose's school system doesn't officially participate in science fairs, so for ten years she entered herself in as many fairs as she could. In 2011 she presented her latest project: determining the mechanism of chemotherapy resistance in ovarian cancer -- a breakthrough that could improve future treatments. That project earned her the grand prize at the inaugural Google Science Fair.

More profile about the speaker
Shree Bose | Speaker | TED.com
Naomi Shah - Science fair winner
Naomi Shah won the 2011 Google Science Fair in the age 15-16 category.

Why you should listen

Naomi Shah's first word was "why." She went from pestering her parents with questions about organic chemistry and nuclear energy, to a resarch project that developed a novel mathematical model for the effects of air polution on asthmatics. That work won her first place in the Google Science Fair age 15-16 category.

More profile about the speaker
Naomi Shah | Speaker | TED.com