ABOUT THE SPEAKER
Michel Laberge - Plasma physicist
In a lab near Vancouver, Michel Laberge and his team at General Fusion are building a prototype fusion reactor that mimics the processes of the sun to produce cheap, clean and abundant energy.

Why you should listen
Fusion, putting it briefly, is what happens inside the sun: intense heat and pressure combine to convert hydrogen into helium, releasing heat and energy in a self-sustaining reaction. Harnessing that same kind of reaction could someday solve the energy crisis here on Earth, and the US (at the National Ignition Facility in California, using the world's most powerful laser), Europe (at ITER) and China are all working on fusion in multi-billion-dollar labs. Meanwhile, just outside Vancouver, a private-government collaboration spending millions-with-an-m is keeping pace.
 
At General Fusion, plasma physicist Michel Laberge hopes to start a fusion reaction by combining several techniques in one reactor. Inside a spherical chamber, molten lead-lithium is spun up into a vortex, then shot with a pulse of magnetically contained plasma -- meanwhile, around the edge of the sphere, an array of pistons will drive a pressure wave into the center of the sphere, compressing the plasma to fusion conditions. General Fusion is designing and protoyping each piece of this system.
More profile about the speaker
Michel Laberge | Speaker | TED.com
TED2014

Michel Laberge: How synchronized hammer strikes could generate nuclear fusion

Michel Laberga: Cách những nhát búa đồng bộ tạo ra nhiệt hạch

Filmed:
1,108,602 views

Tương lai năng lượng của chúng ta phụ thuộc vào nhiệt hạch. Michel Laberge, nhà vật lý plasma, người đứng đầu một công ty nhỏ với một ý tưởng táo bạo mong tạo một dạng phản ứng hạt nhân mới, giúp tạo ra năng lượng rẻ và sạch. Vậy bí quyết của ông là gì? Tốc độ cao, siêu nhiệt độ và áp suất lớn. Trong bài nói chuyện đầy hy vọng này, chúng ta sẽ nghe ông giải thích nhiệt hạch đã rất gần với chúng ta.
- Plasma physicist
In a lab near Vancouver, Michel Laberge and his team at General Fusion are building a prototype fusion reactor that mimics the processes of the sun to produce cheap, clean and abundant energy. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
WowWow, this is brightsáng.
0
1090
2031
Ồ, ở đây sáng quá nhỉ.
00:15
It mustphải use a lot of powerquyền lực.
1
3121
2991
Chắc phải sử dụng
nhiều năng lượng lắm đây.
00:18
Well, flyingbay you all in here
2
6112
1492
Để tất cả mọi người bay tới đây
00:19
mustphải have costGiá cả a bitbit of energynăng lượng too.
3
7604
2448
cũng cần nhiều năng lượng lắm.
00:22
So the wholetoàn thể planethành tinh needsnhu cầu a lot of energynăng lượng,
4
10052
2918
Do vậy toàn bộ hành tinh này
cần rất nhiều năng lượng
00:24
and so farxa we'vechúng tôi đã been runningđang chạy mostlychủ yếu on fossilhóa thạch fuelnhiên liệu.
5
12970
2901
và tới nay đang chủ yếu
sử dụng năng lượng hoá thạch.
00:27
We'veChúng tôi đã been burningđốt gaskhí đốt.
6
15871
2049
Chúng ta sử dụng khí đốt.
00:29
It's been a good runchạy.
7
17920
1387
Đó là bước tiến,
00:31
It got us to where we are, but we have to stop.
8
19307
2868
thúc đẩy ta đến được ngày nay,
nhưng chúng ta cũng phải dừng lại.
00:34
We can't do that anymorenữa không.
9
22175
2154
Chúng ta không nên
khai thác thêm nữa.
00:36
So we are tryingcố gắng differentkhác nhau typesloại of energynăng lượng now,
10
24329
2281
VÌ vậy, giờ đây cần tìm ra
các dạng năng lượng khác,
00:38
alternativethay thế energynăng lượng,
11
26610
1214
năng lượng thay thế,
00:39
but it provedchứng tỏ quitekhá difficultkhó khăn to find something
12
27824
2498
nhưng không dễ gì
tìm ra một nguồn
00:42
that's as convenienttiện lợi and as cost-effectivehiệu quả
13
30322
2801
thuận tiện và rẻ
00:45
as oildầu, gaskhí đốt and coalthan.
14
33123
2817
như dầu lửa, khí đốt và than.
00:47
My personalcá nhân favoriteyêu thích is nuclearNguyên tử energynăng lượng.
15
35940
4090
Tôi thích năng lượng nguyên tử.
00:52
Now, it's very energy-densenăng lượng dày đặc,
16
40030
2601
Đây nhé, đó là
nguồn năng lượng tập trung cao,
00:54
it producessản xuất solidchất rắn, reliableđáng tin cậy powerquyền lực,
17
42631
2481
tạo năng lượng bền bỉ
00:57
and it doesn't make any COCO2.
18
45112
2383
và không tạo ra CO2.
00:59
Now we know of two wayscách
19
47495
1492
Hiện nay, chúng ta biết hai cách
01:00
of makingchế tạo nuclearNguyên tử energynăng lượng: fissionphân hạch and fusiondung hợp.
20
48987
5174
tạo năng lượng hạt nhân:
phân hạch và hợp hạch.
01:06
Now in fissionphân hạch, you take a biglớn nucleushạt nhân,
21
54161
2345
Trong phân hạch,
bạn có một hạt nhân lớn
01:08
you breakphá vỡ it in partphần, in two,
22
56506
1635
bẻ gãy nó thành
hai phần nhỏ hơn
01:10
and it makeslàm cho lots of energynăng lượng,
23
58141
1547
và tạo ra
rất nhiều năng lượng.
01:11
and this is how the nuclearNguyên tử reactorlò phản ứng todayhôm nay workscông trinh.
24
59688
2213
Đây là cách các lò
phản ứng hạt nhân vẫn làm.
01:13
It workscông trinh prettyđẹp good.
25
61901
1409
Nó hoạt động rất tốt.
01:15
And then there's fusiondung hợp.
26
63310
2154
Còn tiếp đến
là hợp hạch.
01:17
Now, I like fusiondung hợp. Fusion'sCủa Fusion much better.
27
65464
2406
Tôi thích hợp hạch.
Nó tốt hơn nhiều.
01:19
So you take two smallnhỏ bé nucleihạt nhân,
28
67870
1694
Bạn có hai hạt nhân nhỏ,
01:21
you put it togethercùng với nhau, and you make heliumnguyên tử heli,
29
69564
2506
bạn ghép chúng lại
và tạo ra Heli,
01:24
and that's very nicetốt đẹp.
30
72070
1358
thật tuyệt.
01:25
It makeslàm cho lots of energynăng lượng.
31
73428
1546
Nó cũng tạo ra
vô vàn năng lượng
01:26
This is nature'sthiên nhiên way of producingsản xuất energynăng lượng.
32
74974
2600
Đây chính là cách tự nhiên
tạo ra năng lượng.
01:29
The sunmặt trời and all the starssao in the universevũ trụ
33
77574
2408
Mặt trời và muôn vạn vì sao
trong thiên hà
01:31
runchạy on fusiondung hợp.
34
79982
2245
tham gia quá trình hợp hạch.
01:34
Now, a fusiondung hợp plantthực vật
35
82227
1896
Ngày nay, một nhà máy nhiệt hạch
01:36
would actuallythực ra be quitekhá cost-effectivehiệu quả
36
84123
2315
thực ra không đắt đỏ
01:38
and it alsocũng thế would be quitekhá safean toàn.
37
86438
1990
và cũng rất an toàn.
01:40
It only producessản xuất shortngắn termkỳ hạn radioactivephóng xạ wastechất thải,
38
88428
4433
Nó chỉ tạo rah
chất thải phóng xạ ngắn hạn
01:44
and it cannotkhông thể meltlàm tan chảy down.
39
92861
2032
và không bị tan chảy.
01:46
Now, the fuelnhiên liệu from fusiondung hợp comesđến from the oceanđại dương.
40
94893
2527
Nhiên liệu cho hợp hạch
đến từ đại dương.
01:49
In the oceanđại dương, you can extracttrích xuất the fuelnhiên liệu
41
97420
1818
Ở đại dương,
bạn có thể rút nhiên liệu
01:51
for about one thousandththousandth of a centcent
42
99238
1890
với giá khoảng
1/1000 xu/1 kilowat-giờ
01:53
permỗi kilowatt-hourmỗi kilowatt-giờ, so that's very, very cheapgiá rẻ.
43
101128
2331
rất, rất rẻ.
01:55
And if the wholetoàn thể planethành tinh would runchạy on fusiondung hợp,
44
103459
3388
VÌ thế nếu toàn bộ hành tinh
sử dụng nhiệt hạch,
01:58
we could extracttrích xuất the fuelnhiên liệu from the oceanđại dương.
45
106847
1444
chúng ta có thể tách
nhiên liệu từ đại dương,
02:00
It would runchạy for billionshàng tỷ and billionshàng tỷ of yearsnăm.
46
108291
3264
và đủ cho hàng tỉ tỉ năm.
02:03
Now, if fusiondung hợp is so great, why don't we have it?
47
111555
3772
Giờ đây, câu hỏi đặt ra là
tốt vậy nhưng sao không làm?
02:07
Where is it?
48
115327
1336
Nó ở đâu?
02:08
Well, there's always a bitbit of a catchbắt lấy.
49
116663
1848
À, cái gì cũng đều
cần chuẩn bị.
02:10
FusionPhản ứng tổng hợp is really, really hardcứng to do.
50
118511
3238
Nhiệt hạch
thực sự rất rất khó làm
02:13
So the problemvấn đề is, those two nucleihạt nhân,
51
121749
2484
Vấn đề là,
ở hai hạt nhân đó.
02:16
they are bothcả hai positivelytích cực chargedtính phí,
52
124233
1628
Chúng đều mang
điện tích âm
02:17
so they don't want to fusecầu chì.
53
125861
1791
vì vậy chúng
không muốn kết hợp.
02:19
They go like this. They go like that.
54
127652
1777
Hạt thì chạy đằng này.
Hạt lại chạy đằng kia.
02:21
So in ordergọi món to make them fusecầu chì,
55
129429
964
VÌ vậy, để chúng
kết hợp với nhau,
02:22
you have to throwném them at
eachmỗi other with great speedtốc độ,
56
130393
2187
bạn phải giúp chúng
có vận tốc cực lớn,
02:24
and if they have enoughđủ speedtốc độ,
57
132580
913
và khi chúng đạt vận tốc đủ lớn,
02:25
they will go againstchống lại the repulsionmối thù ghét,
58
133493
1834
tự chúng sẽ
thắng được lực đẩy,
02:27
they will touchchạm, and they will make energynăng lượng.
59
135327
2153
chúng sẽ va chạm
và tạo năng lượng.
02:29
Now, the particlehạt speedtốc độ
60
137480
2407
Tốc độ hạt
02:31
is a measuređo of the temperaturenhiệt độ.
61
139887
1770
là thước đo của nhiệt độ.
02:33
So the temperaturenhiệt độ requiredcần thiết for fusiondung hợp
62
141657
1742
Vậy nhiệt độ cần
cho việc hợp hạch
02:35
is 150 billiontỷ degreesđộ C.
63
143399
3162
khoảng 150 tỉ độ C.
02:38
This is ratherhơn warmấm áp,
64
146561
1831
Thực ra nóng lắm đấy,
02:40
and this is why fusiondung hợp is so hardcứng to do.
65
148392
3446
cho nên, rất khó để
tạo ra nhiệt hạch.
02:43
Now, I caughtbắt my little fusiondung hợp buglỗi
66
151838
2025
Tôi bắt đầu
làm quen với nhiệt hạch
02:45
when I did my PhĐộ pH.D. here at the
UniversityTrường đại học of BritishNgười Anh ColumbiaColumbia,
67
153863
3670
khi tôi làm tiến sỹ ở đây,
đại học British Columbia
02:49
and then I got a biglớn jobviệc làm in a laserlaser printermáy in placeđịa điểm
68
157533
3052
sau đó, tôi làm việc
chuyên về máy in laser
02:52
makingchế tạo printingin for the printingin industryngành công nghiệp.
69
160585
2538
để tạo bản in
cho công nghiệp in ấn.
02:55
I workedđã làm việc there for 10 yearsnăm,
70
163123
2252
Tôi làm ở đó
khoảng 10 năm,
02:57
and I got a little bitbit boredchán,
71
165375
1680
đôi lúc cũng thấy nhàm,
02:59
and then I was 40, and I got a mid-lifegiữa cuộc sống crisiskhủng hoảng,
72
167055
2953
nhưng khi đến tuổi 40,
tôi bị khủng hoảng trung niên,
03:02
you know, the usualthường lệ thing:
73
170008
1633
như bạn thấy, thường là băn khoăn:
03:03
Who am I? What should I do?
74
171641
2459
Tôi là ai?
Tôi muốn làm gì?
03:06
What should I do? What can I do?
75
174100
2586
Tôi nên làm gì?
Tôi làm được gì?
03:08
And then I was looking at my good work,
76
176686
2052
Sau đó, tôi nhìn lại
công việc lí tưởng của mình,
03:10
and what I was doing is I was cuttingcắt the forestsrừng
77
178738
2051
điều tôi đang làm
là chặt rừng
03:12
around here in B.C.
78
180789
1355
quanh đây thôi,
ở British Columbia này
03:14
and buryingchôn vùi you, all of you,
79
182144
1594
và chôn vùi tất cả các bạn,
03:15
in millionshàng triệu of tonstấn of junkrác rưởi mailthư.
80
183738
3442
trong hàng triệu tấn thư rác.
03:19
Now, that was not very satisfactoryđạt yêu cầu.
81
187180
1935
Thấy không, chẳng thú vị gì.
03:21
So some people buymua a PorschePorsche.
82
189115
2265
Có người mua xe Porsche.
03:23
OthersNhững người khác get a mistresstình nhân.
83
191380
2771
Có người thì có tình nhân.
03:26
But I've decidedquyết định to get my bitbit
84
194151
1674
Tôi thì quyết định
làm chun chút thôi,
03:27
to solvegiải quyết globaltoàn cầu warmingsự nóng lên and make fusiondung hợp happenxảy ra.
85
195825
4263
giải quyết vấn đề nóng lên toàn cầu
và làm cho nhiệt hạch thành công.
03:32
Now, so the first thing I did
86
200088
1731
Điều đầu tiên tôi làm
03:33
is I lookednhìn into the literaturevăn chương and I see,
87
201819
2429
là tìm hiểu tài liệu và xem,
03:36
how does fusiondung hợp work?
88
204248
2742
cơ chế vận hành
của nhiệt hạch.
03:38
So the physicistsnhà vật lý have been
workingđang làm việc on fusiondung hợp for a while,
89
206990
3142
Thực ra các nhà vật lý
đã nghiên cứu nhiệt hạch lâu rồi,
03:42
and one of the wayscách they do it
90
210132
1316
và một trong những cách họ làm
03:43
is with something calledgọi là a tokamakcái đó.
91
211448
2306
là dùng tokamak.
03:45
It's a biglớn ringnhẫn of magnetictừ tính coilxôn xao,
92
213754
2730
Đó là một vòng cực lớn
chứa các xuyến từ,
03:48
superconductingsiêu dẫn coilxôn xao,
93
216484
1326
và xuyến siêu dẫn,
03:49
and it makeslàm cho a magnetictừ tính fieldcánh đồng
94
217810
1350
nó tạo ra từ trường
03:51
in a ringnhẫn like this,
95
219160
1788
trong một chiếc vòng
như thế này,
03:52
and the hotnóng bức gaskhí đốt in the middleở giữa,
96
220948
1392
với khí nóng bị bẫy ở giữa
03:54
which is calledgọi là a plasmahuyết tương, is trappedbẫy.
97
222340
2130
được gọi là plasma.
03:56
The particlescác hạt go roundtròn and roundtròn and roundtròn
98
224470
1748
Các hạt chạy vòng vòng
03:58
the circlevòng tròn at the wallTường.
99
226218
1440
theo tường.
03:59
Then they throwném a hugekhổng lồ amountsố lượng of heatnhiệt in there
100
227658
1528
Sau đó, chúng toả ra
một lượng nhiệt rất lớn
04:01
to try to cooknấu ăn that to fusiondung hợp temperaturenhiệt độ.
101
229186
2474
để làm nóng tới
nhiệt độ hợp hạch.
04:03
So this is the insidephía trong of one of those donutsbánh rán,
102
231660
2328
Đây là bên trong
một cái vòng như thế,
04:05
and on the right sidebên you can see
103
233988
1332
ở bên phải, bạn thấy
04:07
the fusiondung hợp plasmahuyết tương in there.
104
235320
2140
plasma nóng chảy.
04:09
Now, a secondthứ hai way of doing this
105
237460
2248
Và, cách làm thứ hai
04:11
is by usingsử dụng laserlaser fusiondung hợp.
106
239708
2400
là sử dụng chùm tia laser.
04:14
Now in laserlaser fusiondung hợp, you have a little pingping pongPong balltrái bóng,
107
242108
2120
Theo cách này, bạn có
một quả bóng bàn nhỏ,
04:16
you put the fusiondung hợp fuelnhiên liệu in the centerTrung tâm,
108
244228
2046
đặt nhiên liệu hợp hạch vào giữa,
04:18
and you zapZap that with a wholetoàn thể
bunch of laserlaser around it.
109
246274
2930
và chiếu một chùm laser
bao quanh nó.
04:21
The laserslaser are very strongmạnh, and it squashessquashes
110
249204
1704
Laser rất mạnh
và nó ép quả bóng bàn
04:22
the pingping pongPong balltrái bóng really, really quicknhanh chóng.
111
250908
1726
vô cùng nhanh.
04:24
And if you squeezebóp something hardcứng enoughđủ,
112
252634
1955
Nếu bạn ép
một thứ gì đó đủ mạnh
04:26
it getsđược hotternóng hơn,
113
254589
1375
nó sẽ trở nên nóng,
04:27
and if it getsđược really, really fastNhanh,
114
255964
1396
và nếu việc này
được làm rất rất nhanh,
04:29
and they do that in one billionthvn of a secondthứ hai,
115
257360
2318
trong một phần tỉ giây,
04:31
it makeslàm cho enoughđủ energynăng lượng and enoughđủ heatnhiệt
116
259678
1903
thì bạn tạo đủ
năng lượng và nhiệt
04:33
to make fusiondung hợp.
117
261581
1336
để tạo ra
phản ứng hợp hạch.
04:34
So this is the insidephía trong of one suchnhư là machinemáy móc.
118
262917
2077
Và đây là những gì bên trong
một chiếc máy như vậy.
04:36
You see the laserlaser beamchùm and the pelletmiếng
119
264994
1843
Bạn thấy chùm laser và pellet
04:38
in the centerTrung tâm.
120
266837
1549
ở tâm.
04:40
Now, mostphần lớn people think that fusiondung hợp is going nowherehư không.
121
268386
2962
Bây giờ, phần lớn mọi người cho rằng
hợp hạch cũng chả nghĩa lí gì.
04:43
They always think that the physicistsnhà vật lý are in theirhọ labphòng thí nghiệm
122
271348
2932
Mọi người thường cho rằng
các nhà vật lý trong phòng thí nghiệm
04:46
and they're workingđang làm việc hardcứng, but nothing is happeningxảy ra.
123
274280
1815
làm việc chăm chỉ,
nhưng không nên trò trống gì.
04:48
That's actuallythực ra not quitekhá truethật.
124
276095
1520
Điều đó không đúng lắm đâu.
04:49
This is a curveđường cong of the gainthu được in fusiondung hợp
125
277615
1992
Đây là biểu đồ thể hiện
thành công của nhiệt hạch
04:51
over the last 30 yearsnăm or so,
126
279607
2192
trong hơn 30 năm qua,
04:53
and you can see that we're makingchế tạo now
127
281799
1558
bạn có thể thấy rằng
lượng nhiệt hạch ta đang tạo nên
04:55
about 10,000 timeslần more fusiondung hợp than we used to
128
283357
2833
nhiều gấp khoảng 10.000 lần
trước đây,
04:58
when we startedbắt đầu.
129
286190
1074
vào điểm khởi đầu.
04:59
That's a prettyđẹp good gainthu được.
130
287264
995
Đó là một thành quả tuyệt vời.
05:00
As a mattervấn đề of factthực tế, it's as fastNhanh
131
288259
1986
Thực tế là, nó phát triển nhanh
05:02
as the fabledfabled Moore'sMoore LawPháp luật
132
290245
1700
như định luật Moore hoang đường
05:03
that definedđịnh nghĩa the amountsố lượng of transistorsbóng bán dẫn
133
291945
2204
về số lượng transitor
05:06
they can put on a chipChip.
134
294149
1517
có thể đặt trên con chip.
05:07
Now, this dotdấu chấm here is calledgọi là JETMÁY BAY PHẢN LỰC,
135
295666
3005
Và đây, chấm nhỏ này là JET
05:10
the JointCông ty EuropeanChâu Âu TorusXuyến.
136
298671
1423
Joint European Torus.
05:12
It's a biglớn tokamakcái đó donutbánh rán in EuropeEurope,
137
300094
2430
Nó là tokamak
lớn nhất châu Âu
05:14
and this machinemáy móc in 1997
138
302524
3070
và năm 1997,
chiếc máy này
05:17
producedsản xuất 16 megawattsMW of fusiondung hợp powerquyền lực
139
305594
3224
đã tạo ra 16 megawatts
năng lượng nhiệt hạch
05:20
with 17 megawattsMW of heatnhiệt.
140
308818
2158
từ 17 megawatts nhiệt.
05:22
Now, you say, that's not much use,
141
310976
1805
Giờ chắc bạn sẽ nghĩ,
thế ăn thua gì
05:24
but it's actuallythực ra prettyđẹp closegần,
142
312781
1711
nhưng thực ra,
lại đáng kể đấy.
05:26
consideringxem xét we can get
143
314492
1040
Ngẫm xem,
chúng ta có thể đạt được
05:27
about 10,000 timeslần more than we startedbắt đầu.
144
315532
2307
gấp 10.000 lần so với trước.
05:29
The secondthứ hai dotdấu chấm here is the NIFNIF.
145
317839
2613
Chấm thứ 2 ở đây là NIF.
05:32
It's the NationalQuốc gia IgnitionĐánh lửa FacilityCơ sở.
146
320452
2286
National Ignition Facility.
05:34
It's a biglớn laserlaser machinemáy móc in the U.S.,
147
322738
2526
Đó là một máy laser lớn ở Mỹ,
05:37
and last monththáng they announcedđã thông báo
148
325264
1277
tháng trước,
họ đã thông báo
05:38
with quitekhá a bitbit of noisetiếng ồn
149
326541
1853
ầm lên rằng
05:40
that they had managedquản lý to make more fusiondung hợp energynăng lượng
150
328394
2158
họ có thể tạo ra nhiều
năng lượng nhiệt hạch hơn
05:42
from the fusiondung hợp
151
330552
1590
từ hợp hạch
05:44
than the energynăng lượng that they put in
the centerTrung tâm of the pingping pongPong balltrái bóng.
152
332142
2856
hơn phần năng lượng
họ đặt vào tâm của quả bóng bàn.
05:46
Now, that's not quitekhá good enoughđủ,
153
334998
1825
Đương nhiên,
nhiêu đó vẫn chưa đủ
05:48
because the laserlaser to put that energynăng lượng in
154
336823
1700
bởi vì laser để truyền năng lượng
05:50
was more energynăng lượng than that,
155
338523
1732
là nhiều hơn thế,
05:52
but it was prettyđẹp good.
156
340255
2040
nhưng thế cũng tốt lắm rồi.
05:54
Now this is ITERITER,
157
342295
1727
Tiếp theo là ITER,
05:56
pronouncedphát âm in FrenchTiếng Pháp: EE-tairhEE-tairh.
158
344022
2058
phát âm tiếng Pháp là: EE-tairh.
05:58
So this is a biglớn collaborationhợp tác of differentkhác nhau countriesquốc gia
159
346080
3131
Đây là một dự án lớn
của vài quốc gia
06:01
that are buildingTòa nhà a hugekhổng lồ magnetictừ tính donutbánh rán
160
349211
1855
xây dựng một
vòng từ khổng lồ
06:03
in the southmiền Nam of FrancePháp,
161
351066
1944
ở miền nam nước Pháp,
06:05
and this machinemáy móc, when it's finishedđã kết thúc,
162
353010
2008
và với cỗ máy này,
khi hoàn thành,
06:07
will producesản xuất 500 megawattsMW of fusiondung hợp powerquyền lực
163
355018
2778
sẽ tạo ra 500 megawatts
năng lượng nhiệt hạch
06:09
with only 50 megawattsMW to make it.
164
357796
2400
mà chỉ tốn 50 megawatts.
06:12
So this one is the realthực one.
165
360196
1186
Đây là những điều có thực.
06:13
It's going to work.
166
361382
732
Chúng ta sẽ làm được.
06:14
That's the kindloại of machinemáy móc that makeslàm cho energynăng lượng.
167
362114
2192
Một loại máy
tạo ra năng lượng.
06:16
Now if you look at the graphbiểu đồ, you will noticeđể ý
168
364306
1756
Bây giờ, nhìn vào đồ thị,
bạn sẽ nhận thấy
06:18
that those two dotsdấu chấm are a little bitbit
169
366062
1505
2 cái chấm này
06:19
on the right of the curveđường cong.
170
367567
1042
hơi nghiêng về bên phải
của đường cong.
06:20
We kindloại of have fallenrơi off the progresstiến độ.
171
368609
1936
Chúng ta tụt lại
trong giai đoạn này.
06:22
ActuallyTrên thực tế, the sciencekhoa học to make those machinesmáy móc
172
370545
1989
Thực tế là, khoa học
tạo ra những cỗ máy này
06:24
was really in time
173
372534
1536
hơi sờn lòng
06:26
to producesản xuất fusiondung hợp duringsuốt trong that curveđường cong.
174
374070
2836
trong hành trình tạo nhiệt hạch
trong thời gian này.
06:28
HoweverTuy nhiên, there has been a bitbit of politicschính trị going on,
175
376906
2739
Có chút chính trị ở đây,
06:31
and the will to do it was not there,
176
379645
2132
họ không muốn thực hiện
06:33
so it driftedtrôi dạt to the right.
177
381777
1678
nên đồ thị xô hẳn về bên phải.
06:35
ITERITER, for examplethí dụ, could have been builtđược xây dựng
178
383455
2056
ITER là một ví dụ,
đáng lẽ nó đã được xây
06:37
in 2000 or 2005,
179
385511
1851
năm 2000 hay 2005,
06:39
but because it's a biglớn internationalquốc tế collaborationhợp tác,
180
387362
2445
nhưng do đây là
dự án hợp tác quốc tế
06:41
the politicschính trị got in and it delayedtrì hoãn it a bitbit.
181
389807
2448
chính trị đã ảnh hưởng
và nó bị chậm trễ đôi chút.
06:44
For examplethí dụ, it tooklấy them about threesố ba yearsnăm
182
392255
1624
Ví như, cần tới 3 năm
06:45
to decidequyết định where to put it.
183
393879
1568
để xem là đặt nó ở đâu.
06:47
Now, fusiondung hợp is oftenthường xuyên criticizedphê bình
184
395447
2536
Hiện tại, nhiệt hạch
thường bị chỉ trích
06:49
for beingđang a little too expensiveđắt.
185
397983
1600
bởi vì hơi đắt đỏ.
06:51
Yes, it did costGiá cả
186
399583
1541
Đúng, nó tiêu tốn
06:53
a billiontỷ dollarsUSD or two billiontỷ dollarsUSD a yearnăm
187
401124
2036
một tới hai tỉ đô la một năm
06:55
to make this progresstiến độ.
188
403160
1193
để thực hiện.
06:56
But you have to compareso sánh that to the costGiá cả
189
404353
1590
Nhưng cũng phải so nó
với giá thành
06:57
of makingchế tạo Moore'sMoore LawPháp luật.
190
405943
1240
để làm định luật Moore.
06:59
That costGiá cả way more than that.
191
407183
1888
Giá đó còn trên trời hơn.
07:01
The resultkết quả of Moore'sMoore LawPháp luật
192
409071
1518
Sản phẩm của định luật Moore
07:02
is this celltế bào phoneđiện thoại here in my pocketbỏ túi.
193
410589
1936
là chiếc điện thoại
ngay trong túi tôi.
07:04
This celltế bào phoneđiện thoại, and the InternetInternet behindphía sau it,
194
412525
2229
Chiếc điện thoại,
được nối internet
07:06
costGiá cả about one trillionnghìn tỉ dollarsUSD,
195
414754
2680
giá hơn một ngàn tỉ đô-la,
07:09
just so I can take a selfieselfie
196
417434
3231
chỉ để tôi có thể
tự sướng một cái
07:12
and put it on FacebookFacebook.
197
420665
2574
và đưa lên Facebook.
07:15
Then when my dadcha seesnhìn that,
198
423239
1501
Khi bố tôi nhìn thấy cái này,
07:16
he'llĐịa ngục be very proudtự hào.
199
424740
3180
ông sẽ rất tự hào.
07:19
We alsocũng thế spendtiêu about 650 billiontỷ dollarsUSD a yearnăm
200
427920
3908
Chúng ta dành khoảng
650 tỉ đô la mỗi năm
07:23
in subsidiestrợ cấp for oildầu and gaskhí đốt
201
431828
2302
để trả cho xăng, khí đốt
07:26
and renewabletái tạo energynăng lượng.
202
434130
1630
và năng lượng có thể làm mới.
07:27
Now, we spendtiêu one halfmột nửa of a percentphần trăm of that on fusiondung hợp.
203
435760
4174
Giờ, ta dành một nửa phần trăm đó
cho nhiệt hạch.
07:31
So me, personallycá nhân, I don't think it's too expensiveđắt.
204
439934
2648
Với cá nhân tôi,
tôi không nghĩ là quá đắt.
07:34
I think it's actuallythực ra been shortchangedshortchanged,
205
442582
1780
Tôi nghĩ ta đã
phỉnh gạt nhau rằng
07:36
consideringxem xét it can solvegiải quyết all our energynăng lượng problemscác vấn đề
206
444362
2392
để giải quyết sạch sẽ
vấn đề năng lượng
07:38
cleanlySạch for the nextkế tiếp couplevợ chồng of billionshàng tỷ of yearsnăm.
207
446754
2674
thì cần vài tỉ năm nữa.
07:41
Now I can say that, but I'm a little bitbit biasedcó thành kiến,
208
449428
2660
Bây giờ, tôi có thể nói rằng
tôi có chút thiên vị,
07:44
because I startedbắt đầu a fusiondung hợp companyCông ty
209
452088
1888
bởi vì tôi đã bắt đầu
một công ty nhiệt hạch
07:45
and I don't even have a FacebookFacebook accounttài khoản.
210
453976
2558
mà chưa từng có
một tài khoản Facebook.
07:48
So when I startedbắt đầu this fusiondung hợp companyCông ty in 2002,
211
456534
5383
Năm 2002, khi tôi bắt đầu
công ty nhiệt hạch này,
07:53
I knewbiết I couldn'tkhông thể fightchiến đấu with the biglớn ladsAnh em.
212
461917
2842
tôi biết rằng tôi không thể
thắng những công ty lớn.
07:56
They had much more resourcestài nguyên than me.
213
464759
1577
Họ có nhiều
nguồn lực hơn tôi.
07:58
So I decidedquyết định I would need to find a solutiondung dịch
214
466336
2240
VÌ vậy tôi quyết định
tìm cho mình một giải pháp
08:00
that is cheapergiá rẻ hơn and fasternhanh hơn.
215
468576
1887
rẻ và nhanh hơn.
08:02
Now magnetictừ tính and laserlaser fusiondung hợp
216
470463
1910
Giờ máy hợp hạch nhờ
từ trường và laser
08:04
are prettyđẹp good machinesmáy móc.
217
472373
1431
cũng khá hay.
08:05
They are awesometuyệt vời piecesmiếng of technologyCông nghệ,
218
473804
1441
Chúng là sản phẩm xuất sắc
của công nghệ,
08:07
wonderfulTuyệt vời machinesmáy móc, and they have shownđược hiển thị
219
475245
1874
những chiếc máy kỳ diệu cho thấy
08:09
that fusiondung hợp can be donelàm xong.
220
477119
1479
có thể hợp hạch.
08:10
HoweverTuy nhiên, as a powerquyền lực plantthực vật,
221
478598
1954
Tuy nhiên, xét từ khía cạnh
sản xuất năng lượng,
08:12
I don't think they're very good.
222
480552
1871
chúng chưa tuyệt lắm.
08:14
They're way too biglớn, way too complicatedphức tạp,
223
482423
2057
Cái thì quá lớn,
cái thì quá phức tạp,
08:16
way too expensiveđắt,
224
484480
1138
còn cái thì quá đắt,
và nữa, không thích hợp lắm
08:17
and alsocũng thế, they don't dealthỏa thuận very much
225
485618
1756
08:19
with the fusiondung hợp energynăng lượng.
226
487374
1274
để tạo nhiệt hạch.
08:20
When you make fusiondung hợp, the energynăng lượng comesđến out
227
488648
1758
Khi hợp hạch,
năng lượng thoát ra
08:22
as neutronsnơtrons, fastNhanh neutronsnơtrons comesđến out of the plasmahuyết tương.
228
490406
2668
như nơ-tron, những hạt nơ-tron nhanh
thoát ra từ Plasma.
08:25
Those neutronsnơtrons hitđánh the wallTường of the machinemáy móc.
229
493074
2260
Những hạt nơ-tron này
đập vào tường của máy
08:27
It damagesbồi thường thiệt hại it.
230
495334
1385
và phá hủy máy.
08:28
And alsocũng thế, you have to catchbắt lấy
the heatnhiệt from those neutronsnơtrons
231
496719
1964
Hơn nữa, cần thu lại năng lượng
từ những hạt nơ-tron này
08:30
and runchạy some steamhơi nước to spinquay a turbinetua-bin somewheremột vài nơi,
232
498683
2433
để chạy tua-bin hơi nước,
08:33
and on those machinesmáy móc,
233
501116
1284
cũng trên những máy này,
08:34
it was all a bitbit of an afterthoughtsuy nghĩ lại.
234
502400
2631
đó là những gì cần sau rốt.
08:37
So I decidedquyết định that surelychắc chắn there
is a better way of doing that.
235
505031
3151
Do vậy, tôi đoan chắc phải có
một cách nào đó tốt hơn.
08:40
So back to the literaturevăn chương,
236
508182
1284
Nào, quay lại với tài liệu,
08:41
and I readđọc about the fusiondung hợp everywheremọi nơi.
237
509466
1992
tôi đã đọc về hợp hạch
từ khắp các nguồn.
08:43
One way in particularcụ thể attractedthu hút my attentionchú ý,
238
511458
2722
Một cách làm
tôi rất quan tâm,
08:46
and it's calledgọi là magnetizedtừ hoá targetMục tiêu fusiondung hợp,
239
514180
2090
là hợp hạch tiêu điểm từ hóa,
(Magnetized target fusion)
08:48
or MTFMTF for shortngắn.
240
516270
2588
hay nói ngắn gọn là MTF.
08:50
Now, in MTFMTF, what you want to do
241
518858
2442
Bây giờ với MTF,
bạn sẽ phải
08:53
is you take a biglớn vatthuế VAT
242
521300
1970
lấy một cái bể to,
08:55
and you filllấp đầy that with liquidchất lỏng metalkim loại,
243
523270
2016
đổ đầy vào đó
kim loại lỏng,
08:57
and you spinquay the liquidchất lỏng metalkim loại
244
525286
1520
ly tâm khối kim loại này
08:58
to openmở a vortexVortex in the centerTrung tâm,
245
526806
1648
để tạo một cuộn xoáy ở tâm,
09:00
a bitbit like your sinkbồn rửa.
246
528454
1136
giống như trong bồn rửa.
09:01
When you pullkéo the plugphích cắm on a sinkbồn rửa, it makeslàm cho a vortexVortex.
247
529590
2104
Khi nối điện tới bồn rửa,
sẽ tạo ra một cuộn xoáy.
09:03
And then you have some pistonspít tông drivenlái xe by pressuresức ép
248
531694
2396
Thêm vào đó, có vài pit-tông
được kiểm soát bằng áp suất
09:06
that goesđi on the outsideở ngoài,
249
534090
1476
nén từ ngoài vào,
09:07
and this compressesnén the liquidchất lỏng metalkim loại
250
535566
1920
sẽ nén kim loại lỏng
09:09
around the plasmahuyết tương, and it compressesnén it,
251
537486
1762
xung quanh plasma
và nén nó,
09:11
it getsđược hotternóng hơn, like a laserlaser,
252
539248
1654
làm nóng lên,
giống như laser,
09:12
and then it makeslàm cho fusiondung hợp.
253
540902
1226
và tạo nên hợp hạch.
09:14
So it's a bitbit of a mixpha trộn
254
542128
920
Đó là một phần
của sự kết hợp
09:15
betweengiữa a magnetizedtừ hoá fusiondung hợp
255
543048
1655
giữa hợp hạch bởi từ trường
09:16
and the laserlaser fusiondung hợp.
256
544703
1983
và hợp hạch nhờ laser.
09:18
So those have a couplevợ chồng of very good advantageslợi thế.
257
546686
2773
Những thứ này có vài lợi ích.
09:21
The liquidchất lỏng metalkim loại absorbshấp thụ all the neutronsnơtrons
258
549459
2343
Kim loại lỏng hấp thụ
tất cả những hạt nơ-tron
09:23
and no neutronsnơtrons hitđánh the wallTường,
259
551802
1756
do vậy không hạt nào
đập vào tường,
09:25
and thereforevì thế there's no damagehư hại to the machinemáy móc.
260
553558
2136
nên không phá hủy máy.
09:27
The liquidchất lỏng metalkim loại getsđược hotnóng bức,
261
555694
1456
Kim loại lỏng tăng nhiệt,
09:29
so you can pumpmáy bơm that in a heatnhiệt exchangerngười trao đổi,
262
557150
2000
nên có thể bơm
trong thiết bị trao đổi nhiệt
09:31
make some steamhơi nước, spinquay a turbinetua-bin.
263
559150
1880
tạo nên hơi nước
để chạy tua bin.
09:33
So that's a very convenienttiện lợi way of doing
264
561030
1179
Do vậy thật là
thuận tiện để thực hiện
09:34
this partphần of the processquá trình.
265
562209
1260
bước này của quá trình.
09:35
And finallycuối cùng, all the energynăng lượng to make the fusiondung hợp happenxảy ra
266
563469
3591
Cuối cùng, tất cả năng lượng
giúp hợp hạch xảy ra
09:39
comesđến from steam-poweredhơi nước pistonspít tông,
267
567060
2135
đến từ các pit-tông
điều khiển bởi hơi nước,
09:41
which is way cheapergiá rẻ hơn than laserslaser
268
569195
1656
đó là cách rẻ hơn laser
09:42
or superconductingsiêu dẫn coilscuộn dây.
269
570851
1894
hoặc dùng xuyến siêu dẫn.
09:44
Now, this was all very good
270
572745
1488
Giờ thì tốt rồi,
09:46
exceptngoại trừ for the problemvấn đề that it didn't quitekhá work.
271
574233
2504
ngoại trừ vấn đề là
nó hoàn toàn không hoạt động.
09:48
(LaughterTiếng cười)
272
576737
1870
(Cười)
09:50
There's always a catchbắt lấy.
273
578607
1296
Luôn có cách!
09:51
So when you compressnén that,
274
579903
1514
Khi bạn nén,
09:53
the plasmahuyết tương coolsnguội đi down
275
581417
1924
thể plasma hạ nhiệt
09:55
fasternhanh hơn than the compressionnén speedtốc độ,
276
583341
1628
nhanh hơn tốc độ nén,
09:56
so you're tryingcố gắng to compressnén it,
277
584969
1313
như vậy là bạn đang nén nó,
09:58
but the plasmahuyết tương cooledlàm mát bằng nước down and
cooledlàm mát bằng nước down and cooledlàm mát bằng nước down
278
586282
2335
nhưng thể plasma lạnh hơn,
và cứ hạ nhiệt xuống
10:00
and then it did absolutelychắc chắn rồi nothing.
279
588617
1941
sau đó nó hoàn toàn
không có động tĩnh gì nữa.
10:02
So when I saw that, I said,
well, this is suchnhư là a shamexấu hổ,
280
590558
2035
Khi thấy thế, tôi nghĩ
thật buồn quá đi,
10:04
because it's a very, very good ideaý kiến.
281
592593
1750
vì ý tưởng này hay mà.
10:06
So hopefullyhy vọng I can improvecải tiến on that.
282
594343
2354
Nên tôi mong có thể cải tiến nó.
10:08
So I thought about it for a minutephút,
283
596697
1095
Tôi nghĩ trong vài phút,
10:09
and I said, okay, how can we make that work better?
284
597792
2077
và nói, thôi được, làm sao để
khiến nó hoạt động tốt hơn?
10:11
So then I thought about impactva chạm.
285
599869
1858
Và tôi đã
nghĩ tới sự va chạm
10:13
What about if we use a biglớn hammercây búa
286
601727
1834
Thế nào nếu sử dụng
một chiếc búa lớn
10:15
and we swinglung lay it and we hitđánh the nailmóng tay like this,
287
603561
2532
nâng lên và đập mạnh vào
chiếc đinh - như thế này,
10:18
in the placeđịa điểm of puttingđặt the hammercây búa on the nailmóng tay
288
606093
1974
ở chỗ chiếc búa
đập phải chiếc đinh
10:20
and pushingđẩy and try to put it in? That won'tsẽ không work.
289
608067
2195
nén xuống cho nó vào?
Vẫn không được.
10:22
So what the ideaý kiến is
290
610262
1931
Vậy ý tưởng là
10:24
is to use the ideaý kiến of an impactva chạm.
291
612193
1744
sử dụng sự tương tác.
10:25
So we accelerateđẩy nhanh the pistonspít tông with steamhơi nước,
292
613937
2082
Chúng tôi gia tốc
các pit-tông bằng hơi nước,
10:28
that takes a little bitbit of time,
293
616019
1279
giai đoạn này
cần chút thời gian,
10:29
but then, bangbang! you hitđánh the pistonpít tông,
294
617298
1983
nhưng sau đó thì, bang -
đập vào pit-tông,
10:31
and, baffBAFF!, all the energynăng lượng is donelàm xong instantlyngay lập tức,
295
619281
2552
và, bùm, tất cả năng lượng
giải phóng đồng thời,
10:33
down instantlyngay lập tức to the liquidchất lỏng,
296
621833
1596
truyền thẳng vào chất lỏng,
10:35
and that compressesnén the plasmahuyết tương much fasternhanh hơn.
297
623429
2050
và nén khối plasma
nhanh hơn rất nhiều.
10:37
So I decidedquyết định, okay, this is good, let's make that.
298
625479
2448
Tôi đã quyết định, được rồi
có vẻ tốt, sẽ làm như vậy.
10:39
So we builtđược xây dựng this machinemáy móc in this garagegara here.
299
627927
3725
Chúng tôi tạo nên
chiếc máy trong nhà kho này.
10:43
We madethực hiện a smallnhỏ bé machinemáy móc
300
631652
1085
Chúng tôi tạo
một chiếc máy nhỏ
10:44
that we managedquản lý to squeezebóp
301
632737
1972
để có thể lấy được
10:46
a little bitbit of neutronsnơtrons out of that,
302
634709
1648
một chút nơ-tron,
10:48
and those are my marketingtiếp thị neutronsnơtrons,
303
636357
2201
và đó là những
nơ-tron thương mại của tôi.
10:50
and with those marketingtiếp thị neutronsnơtrons,
304
638558
1443
Với những nơ-tron này,
10:52
then I raisednâng lên about 50 milliontriệu dollarsUSD,
305
640001
2599
tôi có thể tạo ra
50 triệu đô la,
10:54
and I hiredthuê 65 people. That's my teamđội here.
306
642600
2890
và thuê tới 65 người.
Đây là đội của tôi.
10:57
And this is what we want to buildxây dựng.
307
645490
1582
Và đây là thứ mà
chúng tôi muốn tạo ra.
10:59
So it's going to be a biglớn machinemáy móc,
308
647072
1514
Nó sẽ là một chiếc máy lớn,
11:00
about threesố ba metersmét in diameterđường kính,
309
648586
1474
với đường kính khoảng 3m,
11:02
liquidchất lỏng leadchì spinningquay around,
310
650060
1802
có chì lỏng xung quanh,
11:03
biglớn vortexVortex in the centerTrung tâm,
311
651862
1592
xoáy lớn ở tâm,
11:05
put the plasmahuyết tương on the tophàng đầu and on the bottomđáy,
312
653454
2320
tạo ra thể plasma
ở đỉnh và đáy,
11:07
pistonpít tông hitslượt truy cập on the sidebên,
313
655774
1426
pit-tông tác động từ sườn.
11:09
bangbang!, it compressesnén it,
314
657200
1510
Bang! Nó nén,
11:10
and it will make some energynăng lượng,
315
658710
1284
và sẽ tạo năng lượng,
11:11
and the neutronneutron will come out in the liquidchất lỏng metalkim loại,
316
659994
2392
còn nơ-tron thì sẽ
chảy ra cùng kim loại lỏng,
11:14
going to go in a steamhơi nước engineđộng cơ and make the turbinetua-bin,
317
662386
2600
đổ vào động cơ hơi nước
để chạy tua-bin
11:16
and some of the steamhơi nước will go back
318
664986
1506
vài dòng hơi nước khác
sẽ được dẫn trở lại
11:18
to firengọn lửa the pistonpít tông.
319
666492
998
để kích pit tông.
11:19
We're going to runchạy that about one time permỗi secondthứ hai,
320
667490
1890
Chúng tôi sẽ chạy nó
khoảng 1 giây một lần,
11:21
and it will producesản xuất 100 megawattsMW of electricityđiện.
321
669380
5384
và sẽ tạo ra
100 megawatts điện.
11:26
Okay, we alsocũng thế builtđược xây dựng this injectorvòi phun,
322
674764
1685
Tất nhiên, chúng tôi cũng
tạo ra máy châm plasma,
11:28
so this injectorvòi phun makeslàm cho the plasmahuyết tương to startkhởi đầu with.
323
676449
2287
như vậy máy châm này
tạo ra plasma ban đầu.
11:30
It makeslàm cho the plasmahuyết tương at about
324
678736
1715
Nó tạo ra thể plasma
11:32
a lukewarmấm temperaturenhiệt độ of threesố ba milliontriệu degreesđộ C.
325
680451
3975
tại nhiệt độ ấm,
khoảng 3 triệu độ C.
11:36
UnfortunatelyThật không may, it doesn't last quitekhá long enoughđủ,
326
684426
2207
Đáng tiếng là
nó không giữ được đủ lâu,
11:38
so we need to extendmở rộng the life
of the plasmahuyết tương a little bitbit,
327
686633
3135
nên cần kéo dài thời gian
của thể plasma này,
11:41
but last monththáng it got a lot better,
328
689768
1632
nhưng tháng trước
đã có những tiến bộ.
11:43
so I think we have the plasmahuyết tương compressingnén now.
329
691400
2585
Tôi cho rằng đã có thể
cho plasma nén được.
11:45
Then we builtđược xây dựng a smallnhỏ bé spherequả cầu, about this biglớn,
330
693985
2556
Sau đó tạo ra khối cầu nhỏ,
cỡ khoảng như thế này,
11:48
14 pistonspít tông around it,
331
696541
1466
với 14 pit-tông xung quanh,
11:50
and this will compressnén the liquidchất lỏng.
332
698007
2324
và cái này sẽ nén chất lỏng.
11:52
HoweverTuy nhiên, plasmahuyết tương is difficultkhó khăn to compressnén.
333
700331
2105
Tuy nhiên, rất khó nén plasma.
11:54
When you compressnén it,
334
702436
789
Khi bị nén,
11:55
it tendsxu hướng to go a little bitbit crookedquanh co like that,
335
703225
2552
nó có xu hướng phình ra,
như thế này,
11:57
so you need the timingthời gian of the pistonpít tông
336
705777
1608
vì vậy cần tính toán
thời gian của pit tông
11:59
to be very good,
337
707385
1096
chính xác
12:00
and for that we use severalmột số controlđiều khiển systemshệ thống,
338
708481
2672
nên chúng tôi sử dụng
vài hệ thống điều khiển,
12:03
which was not possiblekhả thi in 1970,
339
711153
2202
những năm 1970
thì không dám mơ,
12:05
but we now can do that
340
713355
1392
nhưng giờ thì có thể,
12:06
with nicetốt đẹp, newMới electronicsthiết bị điện tử.
341
714747
3292
bằng điện tử
vừa đẹp vừa mới.
12:10
So finallycuối cùng, mostphần lớn people think that fusiondung hợp
342
718039
2529
Cuối cùng, phần đông chúng ta
nghĩ rằng, hợp hạch
12:12
is in the futureTương lai and will never happenxảy ra,
343
720568
2152
là cho tương lai
và sẽ chẳng bao giờ xảy ra,
12:14
but as a mattervấn đề of factthực tế, fusiondung hợp is gettingnhận được very closegần.
344
722720
3094
nhưng thực tế là,
hợp hạch đang rất gần rồi.
12:17
We are almosthầu hết there.
345
725814
1076
Chúng tôi đã gần đạt tới.
12:18
The biglớn labsphòng thí nghiệm have shownđược hiển thị that fusiondung hợp is doabledoable,
346
726890
2637
Các phòng thí nghiệm lớn cho thấy
có thể làm được hợp hạch.
12:21
and now there are smallnhỏ bé companiescác công ty
that are thinkingSuy nghĩ about that,
347
729527
2307
Và giờ đây, nhiều công ty nhỏ
đang tiến hành làm,
12:23
and they say, it's not that it cannotkhông thể be donelàm xong,
348
731834
2361
họ nói rằng, không phải là
không làm được,
12:26
but it's how to make it cost-effectively.
349
734195
2105
mà vấn đề là
làm với chi phí hợp lý.
12:28
GeneralTổng quát FusionPhản ứng tổng hợp is one of those smallnhỏ bé companiescác công ty,
350
736300
2153
General Fusion là
một trong những công ty như vậy,
12:30
and hopefullyhy vọng, very soonSớm, somebodycó ai, someonengười nào,
351
738453
3318
hy vọng, một ngày,
ai đó sẽ
12:33
will crackcrack that nuthạt,
352
741771
1283
làm được nó,
12:35
and perhapscó lẽ it will be GeneralTổng quát FusionPhản ứng tổng hợp.
353
743054
1574
và rất có thể
đó là General Fusion.
12:36
Thank you very much.
354
744628
1779
Cảm ơn rất nhiều.
12:38
(ApplauseVỗ tay)
355
746407
4180
(Vỗ tay)
Translated by Thang DOAN
Reviewed by Nam Nguyen Cong

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Michel Laberge - Plasma physicist
In a lab near Vancouver, Michel Laberge and his team at General Fusion are building a prototype fusion reactor that mimics the processes of the sun to produce cheap, clean and abundant energy.

Why you should listen
Fusion, putting it briefly, is what happens inside the sun: intense heat and pressure combine to convert hydrogen into helium, releasing heat and energy in a self-sustaining reaction. Harnessing that same kind of reaction could someday solve the energy crisis here on Earth, and the US (at the National Ignition Facility in California, using the world's most powerful laser), Europe (at ITER) and China are all working on fusion in multi-billion-dollar labs. Meanwhile, just outside Vancouver, a private-government collaboration spending millions-with-an-m is keeping pace.
 
At General Fusion, plasma physicist Michel Laberge hopes to start a fusion reaction by combining several techniques in one reactor. Inside a spherical chamber, molten lead-lithium is spun up into a vortex, then shot with a pulse of magnetically contained plasma -- meanwhile, around the edge of the sphere, an array of pistons will drive a pressure wave into the center of the sphere, compressing the plasma to fusion conditions. General Fusion is designing and protoyping each piece of this system.
More profile about the speaker
Michel Laberge | Speaker | TED.com