TED2017
Kate Marvel: Can clouds buy us more time to solve climate change?
کەیت مارڤڵ: ئایا هەورەکان دەتوانن کاتی زیاترمان بۆ کارکردن دژی گەرمبوونی زەوی بۆ فەراهەم بکەن؟
Filmed:
Readability: 3.7
1,287,488 views
گەرمبوونی زەوی ڕاستییە، ئەمە حاشاهەڵنەگرە. شتگەلێک هەیە کە پێیان ئاشنا نین تاوەکو زیاتر فێرببین و بزانین، چانسی بەرەنگاری گەرمبوونی زەویمان زیاتر دەبێت. یەکێک لەو شتانەی کە تا ئێستا ئاشنایەتیمان لەگەڵی کەمە بریتین لە هەورەکان. چۆن هەورەکان دەتوانن ڕۆڵ بگێڕن؟ ئومێدیکی کەم هەیە کە هەورەکان بتوانن کاتی زیاترمان بۆ وەستانەوە دژی گەرمبوونی زەوی بۆ فەراهەم بکەن، یان لەوانەیە گەرمبوونی زەوی خراپتر بکەن. کەیت مارڤڵ، زانایی ئاو و هەوا، باسی هەورەکانمان بۆ دەکات و پێمان دەڵیت پێویستە چی بکەین تا زەوی تەندروستی بۆ بگەڕێتەوە.
Kate Marvel - Climate scientist
Climate scientist Kate Marvel looks at the big picture of environmental change. Full bio
Climate scientist Kate Marvel looks at the big picture of environmental change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I am a climate scientist,
0
905
1729
من زانایی ئاو وهەوام،
00:15
and I hate weather.
1
3214
2763
بەڵام ڕقم لە کەش و هەوایە.
00:18
I have spent too much time in California,
2
6001
2406
ماوەیەکی زۆر لە کالیفۆڕنیا بووم،
00:20
and I strongly feel that weather
should be optional.
should be optional.
3
8431
3665
پێم وایە مرۆڤ دەبێت سەربەستی
هەڵبژاردنی کەش و هەوای هەبێت.
هەڵبژاردنی کەش و هەوای هەبێت.
00:24
(Laughter)
4
12120
1134
(پێکەنین)
00:25
So I don't want to experience clouds,
5
13278
3041
حەزم لە ئاسمانێکی پڕ هەور نییە،
جا دەبێت لێکۆلینەوە
جا دەبێت لێکۆلینەوە
00:28
let alone study them.
6
16343
1373
نەوەن لێکۆڵینەوە لێی.
00:30
But clouds seem to follow me
wherever I go.
wherever I go.
7
18366
3697
بەڵام بۆ هەر کوێیەک دەچم
هەست دەکەم هەورەکان بە دواوەمن.
هەست دەکەم هەورەکان بە دواوەمن.
00:34
The thing is, clouds are a real
challenge for climate science.
challenge for climate science.
8
22822
4481
ڕاستیەک هەیە، کە هەورەکان
بۆ زانستی کەش و هەوا ئاستەنگێکی سەختن.
بۆ زانستی کەش و هەوا ئاستەنگێکی سەختن.
00:39
We don't know how they're going to react
as the planet heats up,
as the planet heats up,
9
27971
3821
ئێمە نازانین کاتێک زەوی دەکوڵێت
کاردانەوەی هەورەکان چۆن دەبێت.
کاردانەوەی هەورەکان چۆن دەبێت.
00:43
and hidden in that uncertainty
10
31816
3721
لە ناو ئەم نادیاریە وونبووە
00:47
might be hope.
11
35561
1286
لەوانەیە هیوایەک هەبێت.
00:49
Maybe, just maybe,
12
37531
2533
لەوانەیە، دڵنیا نیم،
00:52
clouds could slow down global warming,
13
40088
2681
هەورەکان بتوانن گەرمبوونی زەوی
خاوبکەنەوە،
خاوبکەنەوە،
00:54
and buy us a little bit more time
to get our act together,
to get our act together,
14
42793
3647
کاتی زیاترمان بۆ بەردەست بخەن
،تا مرۆڤایەتی بە یەکەوە کارێک بکەن
،تا مرۆڤایەتی بە یەکەوە کارێک بکەن
00:58
which would be very convenient right now.
15
46464
2716
کە لەم چرکەساتە زۆر پێویستە.
01:01
I mean, even I could put up
with a few more cloudy days
with a few more cloudy days
16
49600
4090
تەنانەت منیش لەوەیە بۆ
ماوەیەک کەیفم بە هەورەکان ساز بێت
ماوەیەک کەیفم بە هەورەکان ساز بێت
01:05
if clouds saved the planet.
17
53714
2067
گەر هەورەکان هەسارەکەمان بپارێزن.
01:08
Now, we are sure about some things.
18
56722
2555
ئێمە لە چەند ڕاستیەک دڵنیاین.
01:11
Carbon dioxide is a greenhouse gas,
19
59897
2323
دوانەئۆکسیدی کاربۆن لە بەرگی هەوایی هەیە،
01:14
we're emitting a lot of it,
20
62244
1396
ڕێژەیەکی زۆری لێ دەردەدەین،
01:15
and the planet is heating up.
21
63664
1546
و هەسارەکەمان دەکوڵێت.
01:17
Case closed.
22
65534
1312
ئەمە کڕۆکی بابەتەکەیە.
01:19
But I still go to work every day.
23
67507
1855
لەگەڵ ئەوەشدا ڕۆژانە کار دەکەم.
01:21
It turns out that there is a lot
that we don't understand
that we don't understand
24
69970
3700
پێدەچێت کە زۆر شت دەربارەی
کەش هەوا هەبێت کە ئێمە
کەش هەوا هەبێت کە ئێمە
01:25
about climate change.
25
73694
1467
تێینەگەیشتووین.
01:27
In particular, we haven't answered
26
75614
2464
ڕوونتر، ئێمە وەڵامی کۆمەڵێک
01:30
what seems to be a very
fundamental question.
fundamental question.
27
78102
2884
پرسیاری بنەڕەتیمان نەداوەتەوە.
01:33
We know it's going to get hot,
28
81584
1591
ئێمە دەزانین کە گەرم دەبێت،
01:35
but we don't know exactly
how hot it's going to get.
how hot it's going to get.
29
83199
3719
بەڵام نازانین کە ئایا
تا چ ڕادەیەک گەرم دەبێت.
تا چ ڕادەیەک گەرم دەبێت.
01:39
Now, this is a really
easy question to answer
easy question to answer
30
87672
2939
ئێستا، ئەمە پرسیارێکی ئاسانە
01:42
if one of you would like
to give me a time machine.
to give me a time machine.
31
90635
2974
ئەگەر کەسێک ئامێری گەشتکردن
بە ناو کاتم پێ ببەخشێت.
بە ناو کاتم پێ ببەخشێت.
01:45
But I'm going to be honest with you:
32
93633
2461
بەڵام ڕاستگۆ دەبم:
01:48
if I had a time machine,
33
96118
2055
ئەگەر ئامێری گەشتکردن بە ناو کاتم هەبوایە،
01:50
I would not be hanging out
at this particular point in history.
at this particular point in history.
34
98197
3286
ئەم چرکە ساتە مێژوویە
هەنوکەیەم بۆ ژیان هەڵنەدبژارد.
هەنوکەیەم بۆ ژیان هەڵنەدبژارد.
01:54
So in order to see the future,
35
102229
3053
بۆ ئەوەی ئاشنای داهاتوو بین،
01:57
we have to rely on the output
of computer simulations --
of computer simulations --
36
105306
3614
دەبێت پشت بە ژمێرەکاریەکانی
کۆمپیتەر ببەستین
کۆمپیتەر ببەستین
02:00
climate models, like this one.
37
108944
1963
بارودۆخی ئاو هەوایی وەک ئەمە.
02:03
Now, in my line of work,
38
111518
1840
بەهۆی ئیشەکەمەوە،
02:05
I encounter many very charming
people on the internet
people on the internet
39
113382
3701
ڕووبەڕووی خەڵکانێکی سەرنج
ڕاکێش لە ڕێگەی ئەنتەرنێت دەبمەوە
ڕاکێش لە ڕێگەی ئەنتەرنێت دەبمەوە
02:09
who like to tell me
that climate models are all wrong.
that climate models are all wrong.
40
117107
4136
کە حەز دەکەن پێم بڵێن کە
بارودۆخی ئاڵۆزی ئاو و هەوا هەڵەیە.
بارودۆخی ئاڵۆزی ئاو و هەوا هەڵەیە.
02:13
And I would just like to say:
41
121942
2316
منیش هەمیشە لە وەڵامدا دەڵێم:
02:16
no kidding!
42
124282
1184
تکایە گاڵتە مەکە!
02:18
Seriously? I get paid to complain
about climate models.
about climate models.
43
126389
3578
بە ڕاستتە؟ من مووچە وەردەگرم
بۆ ئەوەی نموونەی ئاو و هەوا پێشان بدەم
بۆ ئەوەی نموونەی ئاو و هەوا پێشان بدەم
02:21
But we don't want models to be perfect.
44
129991
3361
ئێمە نامانەوێت نموونەکانمان بێخەوش بێت.
02:25
We want them to be useful.
45
133825
1495
دەمانەوێت بە سود بێت.
02:27
I mean, think about it:
46
135946
1631
بیردەکەمەوە:
02:29
a computer simulation
47
137601
2058
کە نموونەیەکی خەیاڵی کۆمپیتەر
02:31
that's able to exactly
reproduce all of reality.
reproduce all of reality.
48
139683
3886
دەتوانێت وێنای
حەقیقەتێکمان بە تاواوی بۆ بکێشێت.
حەقیقەتێکمان بە تاواوی بۆ بکێشێت.
02:36
That's not a climate model;
49
144166
1789
ئەمە نموونەیەکی ئاو و هەوا نییە:
02:38
That's "The Matrix."
50
146495
1572
مەیتریکسە(قاڵب)ە.
02:41
So, models are not crystal balls.
51
149022
3412
بۆیە، نموونەکان فاڵگرتنەوە نییە.
02:44
They're research tools,
52
152458
1691
بەڵکو ئامرازی لێکۆڵینەوەیە،
02:46
and the ways in which they're wrong
can actually teach us a lot.
can actually teach us a lot.
53
154173
4250
هەڵەبوونیان دەتوانێت زۆر شتمان فێر بکات.
02:50
For example:
54
158993
1353
بۆ نموونە:
02:52
different climate models
are largely able to capture
are largely able to capture
55
160370
2994
نموونە جیاوازیەکانی ئاو و هەوا
دەتوانن ڕێژەی گەرمابوونی
دەتوانن ڕێژەی گەرمابوونی
02:55
the warming that we've seen so far.
56
163388
2124
هەست پێکراومان بخەنە بەرچاو.
02:57
But fast-forward to the end of the century
57
165536
2768
بەلام لە کۆتایی ئەم چەرخەدا
03:00
under a business-as-usual scenario,
58
168328
2329
لە ژێر پەردەی بازرگانی، نموونەکانی
03:02
and climate models
don't really agree anymore.
don't really agree anymore.
59
170681
2526
ئاو وهەوا چیتر ناتوانن وێنە
.ڕاستیەکەمان بخەنە بەر چاو
.ڕاستیەکەمان بخەنە بەر چاو
03:05
Yeah, they're all warming;
that's just basic physics.
that's just basic physics.
60
173787
3192
بەڵێ، هەموو شتێک گەرم دەبێت
ئەمە ئەلف و بێی فیزیایە.
ئەمە ئەلف و بێی فیزیایە.
03:09
But some of them project catastrophe --
61
177330
3209
هەندێک لە پرۆژەکان ئەنجامی
کەمەرشکێنمان پێ نیشان دەدەن
کەمەرشکێنمان پێ نیشان دەدەن
03:12
more than five times the warming
we've seen already.
we've seen already.
62
180563
2851
پێنج قات گەرمتر لەوەی
کە تا ئێستا بینیومانە.
کە تا ئێستا بینیومانە.
03:15
And others are literally more chill.
63
183756
2585
ئەوانیتریش ساردتر.
03:19
So why don't climate models agree
on how warm it's going to get?
on how warm it's going to get?
64
187019
4824
کەواتە بۆچی نموونەکانی ئاو
وهەوا ئەنجامی جیاواز دەخەنە ڕوو؟
وهەوا ئەنجامی جیاواز دەخەنە ڕوو؟
03:24
Well, to a large extent,
65
192434
2047
زیاتر بەهۆی،
03:26
it's because they don't agree
on what clouds will do in the future.
on what clouds will do in the future.
66
194505
3580
هەمان پێشبینیان بۆ هەڵسوکەوتی
داهاتووی هەورەکان نییە.
داهاتووی هەورەکان نییە.
03:30
And that is because, just like me,
67
198752
2771
ئەوەش بەهۆی ئەوەی، وەک من،
03:33
computers hate clouds.
68
201547
1836
کۆمپیتەریش ڕقی لە هەورەکانە.
03:35
Computers hate clouds because
they're simultaneously very large
they're simultaneously very large
69
203819
4190
کۆمپیتەر ڕقی لە هەورە
چونکە هەور هەم گەورەیە
چونکە هەور هەم گەورەیە
03:40
and very small.
70
208033
1246
و زۆر بچووکە.
03:41
Clouds are formed
71
209804
1158
هەورەکان لە ئەنجامی
03:42
when microscopic water droplets
or ice crystals coalesce
or ice crystals coalesce
72
210986
4625
دڵۆپەی بچووکی ئاو یان
بەفر لە هەوا لە دەوروبەری
بەفر لە هەوا لە دەوروبەری
03:47
around tiny particles.
73
215635
1586
وردیلەی بچووک کۆدەبنەوە.
03:49
But at the same time, they cover
two-thirds of the earth's surface.
two-thirds of the earth's surface.
74
217695
3719
لەگەڵ ئەوەشدا نزیکەی دوو
لەسەر سێی ڕووی دەرەوەی زەوی دادەپۆشن.
لەسەر سێی ڕووی دەرەوەی زەوی دادەپۆشن.
03:53
In order to really
accurately model clouds,
accurately model clouds,
75
221895
3020
بۆ ئەوەی نموونەی نزیک
لە ڕاستی هەورەکان بکێشین
لە ڕاستی هەورەکان بکێشین
03:56
we'd need to track the behavior
of every water droplet and dust grain
of every water droplet and dust grain
76
224939
4524
ئێمە دەبێت هەڵسوکەوتی دڵۆپە ئاوەکان
و وردیلە بچووکەکانتر شارەزابین،
و وردیلە بچووکەکانتر شارەزابین،
04:01
in the entire atmosphere,
77
229487
1442
کە لە بەرگی هەوایین
کۆمپیتەرەکانمان ئەوەندە بەهێز نین
تا بتوانن ئەم نموونەیە بکێشن.
تا بتوانن ئەم نموونەیە بکێشن.
04:02
and there's no computer
powerful enough to do that.
powerful enough to do that.
78
230953
2501
04:05
So instead, we have to make a trade-off:
79
233856
2761
بۆ ئێمە دەبێت خەمڵاندن بکەین:
04:09
we can zoom in and get the details right,
80
237120
2903
ئێمە دەتوانین لە نزیکەوە سەیر بکەین،
04:12
but have no idea
what's going on worldwide;
what's going on worldwide;
81
240047
2978
بەڵام ناتوانین ئەم نموونەیە
:لەسەر گشت هەورەکان جێبەجێ بکەین
:لەسەر گشت هەورەکان جێبەجێ بکەین
04:15
or, we could sacrifice
realism at small scales
realism at small scales
82
243049
4923
یان دەبێت لە هەندێک شوێن
04:19
in order to see the bigger picture.
83
247996
1922
نەختێ لە واقیع دوربکەوینەوە.
04:22
Now, there's no one right answer,
84
250309
2230
لە ئێستادا هیچ وەڵامێکی ڕاست بەردەست نییە،
04:24
no perfect way to do this,
85
252563
1555
هیچ ڕێگەیەکی باش بەردەست نییە،
04:26
and different climate models
make different choices.
make different choices.
86
254602
2942
نموونە ژینگەییە جیاوازەکان
ئەنجامی جیاواز دەخەنە بەر دەست.
ئەنجامی جیاواز دەخەنە بەر دەست.
04:30
Now, it is unfortunate
87
258443
2365
بەداخەوە ئێستا،
04:32
that computers struggle with clouds,
88
260832
2338
کۆمپیتەرەکانمان بە دەست هەورەکان دەناڵێنن،
04:35
because clouds are crucially important
89
263194
2698
چونکە کۆمپیتەر ڕۆڵێکی کارا لە
04:37
in regulating the temperature
of the planet.
of the planet.
90
265916
2352
ڕێکخستنی پلەی گەرما دەبینن.
04:40
In fact, if all the clouds went away,
91
268634
2571
لە ڕاستیدا، ئەگەر گشت هەورەکان وون ببن،
04:43
we would experience
profound climate changes.
profound climate changes.
92
271229
3120
ئەزموونی ئاو و هەوایەکی سەیر دەکەین.
04:46
But without clouds,
93
274989
1473
بەڵام بەبێ هەورەکان،
04:48
would it be warmer or colder?
94
276486
2265
ساردتر یان گەرمتر دەبێت؟
04:51
The answer is both.
95
279492
1560
وەڵام: هەردووکیان.
04:54
So I'm going to be honest with you,
I am not a cloud spotter.
I am not a cloud spotter.
96
282016
3022
ڕاستگۆ دەبم: من بە دوای هەورەکان ناگەڕێم.
04:57
My favorite type of cloud is none.
97
285062
2270
هەوری دڵخوازم نەبوونی هەورە.
04:59
But even I know that clouds
come in all shapes and sizes.
come in all shapes and sizes.
98
287770
4106
دەزانم کە هەورەکان شێوە
و قەبارەییان جیاوازە.
و قەبارەییان جیاوازە.
05:04
Low, thick clouds like these
are really good at blocking out the sun
are really good at blocking out the sun
99
292567
4220
هەوری نزم و ئەستوری لەم چەشنە
بە سودە بۆ ڕێگەگرتن لە تیشکی خۆر،
بە سودە بۆ ڕێگەگرتن لە تیشکی خۆر،
05:08
and ruining your barbecue,
100
296811
1395
تێکدانی گۆشت برژاندن و
05:10
and high, wispy clouds like these cirrus
101
298888
2923
و هەوری بەرز و تەنک ڕێگە بە گەیشتنی
05:13
largely let that sunlight stream through.
102
301835
2221
تیشکی خۆر بە زەوی دەدات.
05:16
Every sunny day is the same,
103
304616
2397
گشت ڕۆژە ساماڵەکان هاوشێوەن،
05:19
but every cloudy day
is cloudy in its own way.
is cloudy in its own way.
104
307037
2483
بەڵام ئەو ڕۆژانەی کە هەور
لە ئاسمانە جیاوازن.
لە ئاسمانە جیاوازن.
05:22
And it's this diversity
105
310037
1958
و ئەم هەمەچەشنەییە وا دەکات
05:24
that can make the global impact of clouds
very hard to understand.
very hard to understand.
106
312019
3805
کە ئەستەم بێت لە کاریگەریەکانی
هەور تێبگەین.
هەور تێبگەین.
05:28
So to see this global effect of clouds,
107
316276
3004
بۆیە بۆ وێنا کردنی کاریگەریە
گشتگیریەکانی هەورەکان،
گشتگیریەکانی هەورەکان،
05:31
it really helps to take a selfie.
108
319304
2643
گرنگە سێڵفیەک بچرکێنین.
05:35
It will never cease to blow my mind
109
323138
3501
هێچ کاتێک وێنەی هەسارەکەمان لە
05:38
that we can see our planet
from outer space,
from outer space,
110
326663
2548
ئاسمانەوە خەیاڵم چۆڵ ناکات.
بەڵام ئێمە ناتوانین
وێنەیەکی گستگیر ببینین.
وێنەیەکی گستگیر ببینین.
05:41
but we can't see all of it.
111
329872
1641
05:44
Clouds are blocking the view.
112
332118
1640
چونکە هەورەکان بەشێکی دەشارنەوە.
05:46
That's what they do.
113
334300
1365
هەورەکان ئەم کارە دەکەن.
05:47
These low, thick clouds
are extremely effective sunshades.
are extremely effective sunshades.
114
335689
4686
هەوری نزم و ئەستور ڕێگرێکی
باشی نەگەیشتنی تیشکی خۆرە بۆ زەوی.
باشی نەگەیشتنی تیشکی خۆرە بۆ زەوی.
05:52
They turn back about 20 percent
of everything the sun sends us.
of everything the sun sends us.
115
340399
3564
ڕێگری لە بیست لە سەدی تیشکی
خۆری گەیشتوو بە زەوی دەکەن.
خۆری گەیشتوو بە زەوی دەکەن.
05:56
That is a lot of wasted solar power.
116
344474
2704
ئەمە ڕێژەیەکی زۆری بەهەداردراوی وزەی خۆرە.
05:59
So, low clouds are powerful sunshades,
117
347202
2982
کەوایە هەورە نزمەکان کەپرێکی باشن
06:02
making the planet cooler.
118
350208
1840
و زەوی سارد دەکەنەوە.
06:04
But that's not the only effect of clouds.
119
352072
2169
ئەمە تاکە کاریگەری هەورەکان نییە.
06:06
Our planet has a temperature,
120
354946
1572
هەسارەکەمان گەرمی خۆی هەیە،
06:08
and like anything with a temperature,
121
356542
2187
وەک گشت شتگەلەکانی گەرمی بەرهەمهێن،
06:10
it's giving off heat.
122
358753
1345
زەوی گەرمی بەرهەمدەهێنێت.
06:12
We are radiating thermal energy
away into space,
away into space,
123
360649
3326
ئێمە وزەی گەرمی دەردەدەینە بۆشایی ئاسمان،
06:15
and we can see this in the infrared.
124
363999
2845
دەتوانین بە تیشکی ژێر سوور ئەمە ببینین.
06:18
Once again, clouds are blocking the view.
125
366868
3111
دیسان هەورەکان ڕێگە لەم وزەیە دەگرێت.
06:22
That's because high clouds live
in the upper reaches of the atmosphere,
in the upper reaches of the atmosphere,
126
370387
3803
چونکە هەورە بەرزەکان لە
چینی سەرەوەی بەرگی هەوایین
چینی سەرەوەی بەرگی هەوایین
06:26
where it's very cold.
127
374214
1373
پلەی گەرما تێیدا زۆر نزمە.
06:27
And this means that they lose
very little heat to space themselves.
very little heat to space themselves.
128
375991
3698
پلەی گەرمی کەم
دەردەدەنە ناو بۆشایی ئاسمان.
دەردەدەنە ناو بۆشایی ئاسمان.
06:31
But at the same time, they block
the heat coming up from the planet below.
the heat coming up from the planet below.
129
379713
4391
لەگەڵ ئەوەشدا ڕێگە لە گەیشتنی
گەرمی زەوی بۆ بۆشایی ئاسمان دەگرن.
گەرمی زەوی بۆ بۆشایی ئاسمان دەگرن.
06:36
The earth is trying to cool itself off,
130
384128
2875
،زەوی لە هەوڵی ساردکردنەوەی خۆیەتی.
06:39
and high clouds are getting in the way.
131
387027
2509
هەورەکان دەبنە ڕێگر لەم پڕۆسەیە.
06:42
The result is a very
powerful greenhouse effect.
powerful greenhouse effect.
132
390163
4074
دەرئەنجامەکەش کاریگەریەکی گەورەی
لە سەر بەرگیی هەوایی زەوی دەبێت.
لە سەر بەرگیی هەوایی زەوی دەبێت.
06:46
So, clouds play this very
large and dual role
large and dual role
133
394999
3854
بۆیە، هەورەکان لە هەمان
کات دوو ئیشی جیاواز لە
کات دوو ئیشی جیاواز لە
06:50
in the climate system.
134
398877
1571
سیستەمی ئاو و هەوا دەکەن.
06:52
We've got low clouds that act
like a sunshade,
like a sunshade,
135
400472
2791
هەوری نزممان هەیە وەک کەپر ڕەفتار دەکەن،
06:55
cooling the planet,
136
403287
1369
هەسارەکەمان سارد دەکەنەوە،
06:56
and high clouds which act
like a greenhouse,
like a greenhouse,
137
404680
2919
و هەورە بەرزەکان کە وەک
بەرگی هەوا ڕەفتار دەکەن،
بەرگی هەوا ڕەفتار دەکەن،
06:59
warming the planet.
138
407623
1186
زەوی گەرم دەکەن.
07:01
Right now, these two effects --
they don't cancel out.
they don't cancel out.
139
409425
3241
لە ئێستادا ئەم دوو کردارە
یەکتر هەڵناوەشێننەوە.
یەکتر هەڵناوەشێننەوە.
07:04
That sunshade -- it's a little
bit more powerful.
bit more powerful.
140
412690
3418
ئەم کەپرە، کاریگەرترە.
07:08
So if we got rid
of all the clouds tomorrow,
of all the clouds tomorrow,
141
416132
3078
بۆیە گەر سبەی گشت هەورەکان دووربخەینەوە،
07:11
which, for the record,
I am not advocating,
I am not advocating,
142
419234
3214
هەر بۆ مێژوو، هانی ئەم کارە نادەم،
07:14
our planet would get warmer.
143
422472
1830
هەسارەکەمان گەرمتر دەبێت.
07:17
So clearly, all of the clouds
are not going away.
are not going away.
144
425055
3731
بۆیە هەورەکان هەر دەمێننەوە.
07:20
But climate change is change.
145
428810
2272
بەڵام گۆڕانی ئاو و هەوا بەردەوام دەگۆڕێت.
07:23
So we can ask:
146
431528
1410
دەتوانین بپرسین:
07:24
How will global warming change clouds?
147
432962
3088
چۆن گۆڕانی ئاو و هەوا
ڕەفتاری هەورەکان دەگۆڕن؟
ڕەفتاری هەورەکان دەگۆڕن؟
07:28
But remember, clouds are so important
148
436876
2814
لە یادتان بێت، هەورەکان گرنگن
07:31
in regulating the earth's temperature,
149
439714
2098
بۆ هاوسەنگ کردنی پلەی گەرمی زەوی.
07:33
and they both warm and cool the planet.
150
441836
2711
و زەوی گەرم و سارد لە یەک کاتدا دەکەن.
07:36
So even small changes to cloud cover
151
444571
3080
گۆڕانکاری بچووکی ڕووپۆشی هەورەکان
07:39
could have profound consequences.
152
447675
2081
دەشێت کاریگەری ڕیشەیی هەبێت.
07:42
So we might also ask:
153
450240
1960
لەوانەیە بپرسین:
07:44
How will clouds change global warming?
154
452224
3109
چۆن هەورەکان گۆڕانی ئاو و هەوا دەگۆڕن؟
07:47
And that is where there might
be space for hope.
be space for hope.
155
455970
3057
و بۆیە دەشێت هیوامان هەبێت.
07:51
If global warming triggers cloud changes
156
459685
3204
ئەگەر گۆڕانکاری ئاو و هەوا
هەورەکانمان بگۆڕن
هەورەکانمان بگۆڕن
07:54
that make for a less powerful greenhouse
or a more effective sunshade,
or a more effective sunshade,
157
462913
5152
بۆ کەپرێکی باش و بەرگە
هەواییەکی کەمتر زیانبەخش،
هەواییەکی کەمتر زیانبەخش،
08:00
then that would enhance
the cooling power of clouds.
the cooling power of clouds.
158
468089
3690
کە پاڵپشتی هێزی ساردکەرەوەی هەورەکان بکات.
08:03
It would act in opposition
to global warming,
to global warming,
159
471803
3527
وەک دژە گەرمبوونی زەوی دەکەونە کار.
08:07
and that's what's happening
in those climate models
in those climate models
160
475354
2970
و ئەمە لە نموونە ئاو وهەواییەکان ڕوودەدەن.
08:10
that project relatively muted warming.
161
478348
2493
پڕۆژەکە بە نزیکەی بەرزبوونەوەی
پلەی گەرمی دەوەستێنێت.
پلەی گەرمی دەوەستێنێت.
08:13
But climate models struggle with clouds,
162
481394
3363
نموونە ئاو و هەواییەکان
بە دەست هەورەکانەوە دەناڵێنن.
بە دەست هەورەکانەوە دەناڵێنن.
08:16
and this uncertainty -- it goes both ways.
163
484781
3154
ئەم نادڵنیایە، لە
هەردوو باردا بەردەوام دەبێت.
هەردوو باردا بەردەوام دەبێت.
08:20
Clouds could help us out
with global warming.
with global warming.
164
488592
2329
هەورەکان دەتوانن دژی
گەرمبوونی زەوی بجەنگن.
گەرمبوونی زەوی بجەنگن.
08:23
They could also make it worse.
165
491833
1599
دەتوانن خراپتریشی بکەن.
08:26
Now, we know that
climate change is happening
climate change is happening
166
494133
2886
ئێمە ئێستا دەزانین کە کەش و
هەوا گۆڕانی بەسەر دادێت.
هەوا گۆڕانی بەسەر دادێت.
08:29
because we can see it:
167
497043
1765
چونکە کاریگەریەکانی بەرچاون:
08:30
rising temperatures, melting icecaps,
shifts in rainfall patterns.
shifts in rainfall patterns.
168
498832
5572
بەرزبوونەوەی پلەی گەرما، توانەوەی
سەهۆڵبەندانەکان، گۆڕانی کاتی باران
سەهۆڵبەندانەکان، گۆڕانی کاتی باران
08:36
And you might think that we
could also see it in the clouds.
could also see it in the clouds.
169
504881
3397
لەوانەیە گۆڕانکاری
هەڵسوکەوتی هەورەکانیش ببینین.
هەڵسوکەوتی هەورەکانیش ببینین.
08:40
But here's something else unfortunate:
170
508302
2516
بەڵام شتێکی نەخوازراو هەیە:
08:42
clouds are really hard to see.
171
510842
2671
ئەستەمە هەورەکان ببینرێت.
08:46
I see everybody from the Pacific Northwest
172
514434
2046
ڕۆژانە خەڵک لە باکوری
ڕۆژئاوایی زەریایی هادی
ڕۆژئاوایی زەریایی هادی
08:48
is like, "I have some
suggestions for you."
suggestions for you."
173
516504
2199
دەبینم کە دەڵێن: چەن
پێشنیارکم بۆ تۆ هەیە.
پێشنیارکم بۆ تۆ هەیە.
08:50
(Laughter)
174
518727
1024
(پێکەنین)
08:51
And you guys, we have tried looking up.
175
519775
2596
ئێمەش هەوڵ دەدەین سەر بەرز بکەینەوە.
08:54
(Laughter)
176
522395
1051
(پێکەنین)
08:55
But in order to do climate science,
177
523470
3019
بەڵام بۆ ئەنجادانی کاری کەش و هەوایی،
08:58
we need to see all of the clouds,
everywhere, for a very long time.
everywhere, for a very long time.
178
526513
5133
دەبێت گشت لایەکانی
هەورەکان بۆ ماوەیەکی درێژ ببینین.
هەورەکان بۆ ماوەیەکی درێژ ببینین.
09:03
And that's what makes it hard.
179
531670
1745
ئەمە کارەکە قورستر دەکات.
09:06
Now, nothing sees more clouds
than a satellite --
than a satellite --
180
534097
4774
هیچ شتێک وەک مانگە دەستکردەکان
لە هەورەکان ناچن.
لە هەورەکان ناچن.
09:10
not even a British person.
181
538895
1920
تەنانەت کەسێکی ئینگلیزیش کێبڕکێی ناکات.
09:12
(Laughter)
182
540839
1121
(پکەنین)
09:13
And fortunately, we do have
satellite observations of clouds
satellite observations of clouds
183
541984
5107
بەختمان هەیە کە مانگی دەستکردمان
بۆ چاودێری کردنی هەورەکان هەیە
بۆ چاودێری کردنی هەورەکان هەیە
09:19
that, like me, date back to the 1980s.
184
547115
2864
وەک من، لە ساڵی ١٩٨٠ کان لە دایک بووە،
09:22
But these satellites
were designed for weather,
were designed for weather,
185
550682
3614
بەڵام ئەم مانگە دەستکردانە بۆ
زانینی کەش و هەوا دروست کراون.
زانینی کەش و هەوا دروست کراون.
09:26
not climate.
186
554320
1524
نەک بۆ ئاو و هەوا.
09:27
They weren't in it for the long haul.
187
555868
1914
بۆ گەشتی دوور و درێژ ناشێت.
09:29
So to get that long-term
trend information,
trend information,
188
557806
2686
بۆ ئەوەی زانیاریەکان بخەمە ڕوو،
09:32
we need to do climate science.
189
560516
1775
پێویستمان بە زانستی ئاو و هەوا هەیە.
09:34
We have to stitch together
the output of multiple satellites
the output of multiple satellites
190
562315
3118
پێویستە داتای چەند سەتالایتێک هەڵبسەنگێنین
09:37
with different viewing angles and orbits
191
565457
3078
و لە چەند گۆشە و خولگەیەک
09:40
and carrying different camera equipment.
192
568559
1923
کامێرەی چاودێری دابنرێت.
09:42
And as a result,
193
570506
1222
لە ئەنجامدا،
09:43
there are gaps in our knowledge.
194
571752
2152
زانیاریەکانمان ناکامڵ دەردەچێت.
09:46
But even from this very cloudy picture,
195
574499
3329
تەنانەت لەم وێنەی پڕ هەورەدا،
09:49
we're starting to get hints
of a possible future.
of a possible future.
196
577852
3163
ئێمە دەتوانین وێنەیەکمان
لەسەر داهاتوومان دەست بکەوێت.
لەسەر داهاتوومان دەست بکەوێت.
09:53
When we looked at the observations,
197
581648
2600
کاتێک چاودێریەکانمان هەڵدەسەنگێنین،
09:56
one thing jumped out at us:
198
584272
1816
شتێک بەرەوڕومان دێت:
09:58
the clouds are moving.
199
586672
2029
هەورەکان دەجوڵێن.
10:01
As the planet's temperature increases,
200
589693
2489
بە بەرزبوونەوەی پلەی گەرما،
10:04
high clouds rise up.
201
592206
1932
هەورە بەرزەکان بەرزتر دەبن.
10:06
They move to the colder
upper reaches of the atmosphere,
upper reaches of the atmosphere,
202
594686
4230
بەرەو شوێنە سارد و بەرزەکان دەکشێن.
10:10
and this means that even
as the planet heats up,
as the planet heats up,
203
598940
3663
ئەمە دەیسەلمێنێت کاتێک
هەسارەکەمان گەرمتر دەبێت،
هەسارەکەمان گەرمتر دەبێت،
10:14
high clouds don't.
204
602627
1317
هەورە بەرزەکان گەرم نابن.
10:16
They remain at roughly
the same temperature.
the same temperature.
205
604384
2637
پلەی گەرمی خۆییان دەپاڕێزن.
10:19
So they are not losing more heat to space.
206
607045
3498
گەرمی خۆییان دەرنادەنە بۆشایی ئاسمان.
10:22
But at the same time,
they're trapping more heat
they're trapping more heat
207
610567
3037
لەهەمان کاتدا گەرمی زیاتری زەوی داغ
10:25
from the warming planet below.
208
613628
1733
لە ناو خۆییان قەتیس دەکەن.
10:27
This intensifies the greenhouse effect.
209
615849
3000
ئەمش لایەنە نەرێنیەکانی
بەرگی هەوایی گەورەتر دەکات.
بەرگی هەوایی گەورەتر دەکات.
10:31
High clouds are making
global warming worse.
global warming worse.
210
619794
3746
هەورە بەرزەکان گەرمبوونی
زەوی خراپتر دەکەن.
زەوی خراپتر دەکەن.
10:36
Clouds are moving
in other dimensions, too.
in other dimensions, too.
211
624382
2465
هەورەکان بە ئاراستەیتریش دەجوڵێن.
10:38
The atmospheric circulation,
that large-scale motion
that large-scale motion
212
626871
3005
لە ئاستی بەرگی هەوایی ئاو و هەوا
10:41
of air and water in the atmosphere,
213
629900
1918
لە ئاستێکی گەورە
10:43
is changing,
214
631842
1387
دەگۆڕێن،
10:45
and clouds are going with it.
215
633253
2264
هەورەکانیش لەگەڵیان دەڕۆن.
10:49
On large scales,
216
637216
1606
بە شێوەکی گەورە
10:50
clouds seem to be moving
from the tropics toward the poles.
from the tropics toward the poles.
217
638846
4112
هەورەکان لە ناوچە کەمەرییەکانەوە
بەرەو ناوچە جەمسەریەکان دەجوڵێن
بەرەو ناوچە جەمسەریەکان دەجوڵێن
10:54
It's kind of like your
grandparents in reverse.
grandparents in reverse.
218
642982
2537
وەک جولەی بەرەو دواوەی باپرەکانتان.
10:58
And this matters,
219
646207
1579
ئەمە گرنگە،
10:59
because if your job
is to block incoming sunlight,
is to block incoming sunlight,
220
647810
3849
چونکە ئەگەر کاری ئێمە ڕێگەگرتن
بێت لە هاتنە ناوەوەی تیشکی خۆر،
بێت لە هاتنە ناوەوەی تیشکی خۆر،
11:03
you are going to be much
more effective in the tropics
more effective in the tropics
221
651683
3016
لە ناوچە کەمەریەکان ئەم ئیشە
سەرکەوتووتر دەبێت
سەرکەوتووتر دەبێت
11:06
under that intense tropical sun
222
654723
2197
چونکە خۆر لەم ناوچانە بە تینە
11:08
than you are in higher latitudes.
223
656944
1857
بە بەراورد لەگەڵ ناوچە جەمسەریەکان.
11:11
So if this keeps up,
224
659272
1870
ئەگەر ئەمە بەردەوام بێت،
11:13
this will also make global warming worse.
225
661166
3097
گەرمبوونی زەوی خراپتر دەکات.
11:16
And what we have not found,
226
664287
2321
ئەوەی تا ئێستا بۆمان یەکلایی نەبۆتەوە،
11:18
despite years of looking,
227
666632
2278
سەڕەڕای چەندین لێکۆڵینەوە،
11:20
is any indication of the opposite.
228
668934
2578
بریتیە لە
بوون یان نەبوونی هیچ ئاماژەیەکی پێچەوانە.
بوون یان نەبوونی هیچ ئاماژەیەکی پێچەوانە.
11:24
There is no observational evidence
229
672045
2932
هیچ بەڵگەیەکی تۆمار کراو بەر دەست نییە
11:27
that clouds will substantially
slow down global warming.
slow down global warming.
230
675001
3735
کە بیسەلمێنێت هەورەکان دەتوانن
گەرمبوونی زەوی خاو بکەنەوە.
گەرمبوونی زەوی خاو بکەنەوە.
11:32
The earth is not going
to break its own fever.
to break its own fever.
231
680141
3337
زەوی هەڵسوکەوتی خۆی ناگۆڕێت.
11:36
Now, there are still uncertainties here.
232
684193
2436
تا ئێستاش، هەندێ ناڕوونی بەدی دەکرێت.
11:39
We don't know for sure
233
687224
2228
ئێمە دڵنیانین
11:41
what the future holds.
234
689476
1655
داهاتوو چیمان بۆ دەهێنێت.
11:43
But we are sending our kids there,
235
691851
2526
ئێمە مانگە دەستکردەکانمان دەنێرین کە
11:46
and they are never coming back.
236
694982
1998
هیچ کات ناگەڕێنەوە.
11:50
I want them to be prepared
for what they'll face,
for what they'll face,
237
698433
3131
دەمەوێت ئامادەی ڕووبەڕووبوونەوە بن،
11:54
and that is why it is so important
238
702300
3243
بۆیە زۆر گرنگە
11:57
to keep our earth-observing
satellites up there
satellites up there
239
705567
3251
مانگە دەست کردەکانمان بۆ
چاودێریکردنی زەوی لە ئاسمان جێگیر بکەین
چاودێریکردنی زەوی لە ئاسمان جێگیر بکەین
12:00
and to hire diverse and smart
and talented people
and talented people
240
708842
3796
خەڵکی لێهاتوو و زیرەک دابمەزرێن
12:04
who do not hate clouds
241
712662
2267
خەڵکانێک کە ڕقیان لە هەورەکان نەبێت
12:06
to improve the climate models.
242
714953
1935
بۆ باشتر کردنی نموونە ئاو وهەواییەکان.
12:09
But uncertainty is not ignorance.
243
717570
3523
نادڵنیایی نەزانین نییە.
12:14
We don't know everything,
244
722053
1472
ئێمە هەموو شتێک نازانین،
12:16
but we don't know nothing,
245
724093
1594
بەڵام ئێمە هەندێک شت دەزانین،
12:18
and we know what carbon dioxide does.
246
726434
2394
و بەڵام دەزانین دوانەئۆکسیدی کاربۆن چییە.
12:21
I started my career as an astrophysicist,
247
729831
3164
من ئیشی فەلەکناسیم هەڵبژارد،
12:25
so you can believe me
248
733019
1482
بۆیە دەتوانن متمانەم پێ بکەن
12:26
when I say that this is the greatest
place in the universe.
place in the universe.
249
734525
5457
کە ئێرە مەزنترین شوێنی گەردوونە.
12:33
Other planets might have liquid water.
250
741084
2817
لەوانەیە هەسارەیتر هەبێت
کە شلەمەنی تێدا دەست بکەوێت.
کە شلەمەنی تێدا دەست بکەوێت.
12:36
On earth, we have whiskey.
251
744988
3143
لە زەوی، وێسکیمان هەیە.
12:40
(Laughter)
252
748155
2013
(پێکەنین)
12:42
(Applause)
253
750192
5008
(چەپڵە)
12:47
We are so lucky to live here,
254
755224
3193
ئێمە بەختەوەرین کە لێرەین،
12:51
but let's not push our luck.
255
759590
2094
با دژی بەختمان نەوەستین.
12:54
I don't think that clouds
will save the planet.
will save the planet.
256
762476
2938
پێم وانییە کە هەورەکان زەوی ڕزگار بکەن.
12:58
I think that's probably up to us.
257
766225
1688
پیم وایە ئێمە دەتوانین.
13:00
Thank you.
258
768357
1239
سوپاس.
13:01
(Applause)
259
769620
2950
(چەپڵە)
ABOUT THE SPEAKER
Kate Marvel - Climate scientistClimate scientist Kate Marvel looks at the big picture of environmental change.
Why you should listen
Kate Marvel is a scientist at Columbia University and the NASA Goddard Institute of Space studies. She uses computer models and satellite observations to monitor and explain the changes happening around us. Her work has suggested that human activities are already affecting global rainfall and cloud patterns. Marvel is committed to sharing the joy and beauty of science with wider audiences.
She has advised journalists, artists and policymakers, written a popular science blog and given frequent public talks. Her writing has appeared in Nautilus Magazine.
Kate Marvel | Speaker | TED.com