TED2010
Robert Gupta: Music is medicine, music is sanity
ڕۆبەرت گوپتا: موزیک دەرمانە، موزیک ژیرییە
Filmed:
Readability: 5.7
1,333,855 views
ڕۆبەرت گوپتا، کەمانچەژەن لەگەڵ ئۆرکیسترای فیلهارمۆنیکی لۆس ئەنجلس، دەربارەی وانەیەک قسە دەکات کە وتویەتیەوە بە موزیسیانێکی زیرەک کە شیزوفرینیای هەیە-- وە چیش فێر بووە، دوایش دێتەوە سەر شانۆ بۆ ژەنینی پارچە موزیکێک
Robert Gupta - Violinist
Violinist Robert Gupta joined the LA Philharmonic at the age of 19 -- and maintains a passionate parallel interest in neurobiology and mental health issues. He's a TED Senior Fellow. Full bio
Violinist Robert Gupta joined the LA Philharmonic at the age of 19 -- and maintains a passionate parallel interest in neurobiology and mental health issues. He's a TED Senior Fellow. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
One day, Los Angeles Times columnist
0
0
3000
ڕۆژێکیان، رۆژنامەنووسی لۆس ئەنجلس تایمز
00:18
Steve Lopez was walking along
1
3000
2000
ستیڤ لۆپێز دەڕۆشت
00:20
the streets of downtown Los Angeles
2
5000
2000
بە شەقامەکانی ناوبازاڕی لۆس ئەنجلس دا
00:22
when he heard beautiful music.
3
7000
3000
کاتێک گوێی لە موزیکێکی خۆش بوو.
00:25
And the source was a man,
4
10000
2000
سەرچاوەکەشی پیاوێک بوو،
00:27
an African-American man,
5
12000
2000
پیاوێکی ئەفریقی ئەمریکی،
00:29
charming, rugged, homeless,
6
14000
4000
سەرنجڕاکێش،جلدڕاو، بێلانە،
00:33
playing a violin that only had two strings.
7
18000
3000
کەمانچەیەکی دەژەنی کە تەنها
دوو تاڵی پێوە بوو.
دوو تاڵی پێوە بوو.
00:36
And I'm telling a story that many of you know,
8
21000
2000
چیرۆکێکتان پێ دەڵێم کە زۆربەتان دەیزانن،
00:38
because Steve's columns became the basis
9
23000
3000
لەبەرئەوەی دێڕەکانی ستیڤ بوون
بە سەرچاوە بۆی
بە سەرچاوە بۆی
00:41
for a book, which was turned into a movie,
10
26000
3000
بۆ کتێبێک، کە دوایش کرا بە فلیم،
کە ڕۆبەرت داونی جونیەر ڕۆڵی
ستیڤ لۆپێزی دەبینی،
ستیڤ لۆپێزی دەبینی،
00:44
with Robert Downey Jr. acting as Steve Lopez,
11
29000
2000
00:46
and Jamie Foxx as Nathaniel Anthony Ayers,
12
31000
3000
جەیمی فۆکس وەک ناثانیال ئەنتۆنی ئایەرس،
00:49
the Juilliard-trained double bassist
13
34000
2000
ژەنیارە گیتاری باسە ڕاهێنراوەکەی جولیارد
00:51
whose promising career was cut short
14
36000
3000
کە کارە پرشنگدارەکەی لە دەست دا
00:54
by a tragic affliction with paranoid schizophrenia.
15
39000
4000
بەهۆی توشبوونی بە شیزۆفرینیا.
ناثانیال وازی لە جولیارد هێنا،
توشی شکانی تەواو بوو،
توشی شکانی تەواو بوو،
00:58
Nathaniel dropped out of Juilliard, he suffered a complete breakdown,
16
43000
2000
01:00
and 30 years later he was living homeless
17
45000
2000
دوای ٣٠ ساڵ بەبێ لانە دەژیا
01:02
on the streets of Skid Row in downtown Los Angeles.
18
47000
4000
لەسەر شەقامەکانی سکید لە ناو لۆس ئەنجلس.
01:06
I encourage all of you to read Steve's book or to watch the movie
19
51000
3000
من دەڵێم کە کتێبەکەی ستیڤ بخوێننەوە
یان تەماشای فلیمەکە بکەن
یان تەماشای فلیمەکە بکەن
01:09
to understand not only the beautiful bond
20
54000
3000
بۆ ئەوەی تێبگەن بە تەنها بەندێکی جوان
01:12
that formed between these two men,
21
57000
2000
کە لە نێوان ئەم دوو پیاوە دروست بوو،
01:14
but how music helped shape that bond,
22
59000
3000
بەڵام موزیک چۆن شێوەی ئەم بەندەی کرد،
01:17
and ultimately was instrumental -- if you'll pardon the pun --
23
62000
3000
لە کۆتاییدا هەمووی ئامێر بوو--
ئەگەر بمبورن-
ئەگەر بمبورن-
01:20
in helping Nathaniel get off the streets.
24
65000
4000
کە یارمەتی ناثانیالی دا لەسەر
شەقام نەمێنێت.
شەقام نەمێنێت.
01:24
I met Mr. Ayers in 2008,
25
69000
2000
من بەڕێز ئایەرسم ٢٠٠٨ ناسی.
دوو ساڵ لەمەوپێش، لە هۆڵی
کۆنسێرتی واڵت دیسنی.
کۆنسێرتی واڵت دیسنی.
01:26
two years ago, at Walt Disney Concert Hall.
26
71000
2000
01:28
He had just heard a performance of Beethoven's First and Fourth symphonies,
27
73000
3000
تازە گوێی لە ژەنینێکی یەکەم و چوارەمی
سیمفۆنی بێتهۆڤن بووبوو،
سیمفۆنی بێتهۆڤن بووبوو،
01:31
and came backstage and introduced himself.
28
76000
2000
هاتە پشتی شانۆ و خۆی ناساند.
01:33
He was speaking in a very jovial and gregarious way
29
78000
3000
زۆر ڕووخۆش و سادە و ساکار قسەی دەکرد
01:36
about Yo-Yo Ma and Hillary Clinton
30
81000
3000
دەربارەی هیلاری کلینتۆن و یۆیۆما
01:39
and how the Dodgers were never going to make the World Series,
31
84000
2000
کە چۆن دۆدجەرس ناگەنە پاڵەوانیەتی جیهانی،
01:41
all because of the treacherous first violin passage work
32
86000
3000
هەمووشی لەبەرئەوەی کەمانچە
خراپەکە کاری کرد
خراپەکە کاری کرد
01:44
in the last movement of Beethoven's Fourth Symphony.
33
89000
4000
لە کۆتا جوڵەی سیمفۆنی چوارەمی بێتهۆڤن.
01:48
And we got talking about music, and I got an email from Steve a few days later
34
93000
4000
باسی موزیکمان کرد، چەند ڕۆژێک دواتریش
ئیمەیڵێکم لە ستیڤەوە بۆ هات
ئیمەیڵێکم لە ستیڤەوە بۆ هات
01:52
saying that Nathaniel was interested in a violin lesson with me.
35
97000
4000
نوسرابوو کە ناثانیال حەزی لە وانەی
کەمانچەبوو من پێی بڵێم.
کەمانچەبوو من پێی بڵێم.
01:56
Now, I should mention that Nathaniel refuses treatment
36
101000
3000
ئینجا، پێویستە بڵێم ناثانیال
چارەسەر ڕەت دەکاتەوە
چارەسەر ڕەت دەکاتەوە
01:59
because when he was treated it was with shock therapy
37
104000
3000
لەبەر ئەوەی بە کارەبا چارەسەر دەکرا
02:02
and Thorazine and handcuffs,
38
107000
2000
لەگەڵ ثۆرازین و کەلەپچە،
02:04
and that scar has stayed with him for his entire life.
39
109000
4000
وە ئەو برینە لەگەڵی ماوەتەوە
بۆ هەموو تەمەنی.
بۆ هەموو تەمەنی.
02:08
But as a result now, he is prone to
40
113000
2000
بەڵام لە ئەنجامدا، لەوانەیە توشی
02:10
these schizophrenic episodes,
41
115000
2000
حاڵەتێکی شیزۆفرینی ببێت،
02:12
the worst of which can manifest themselves as
42
117000
2000
لە خراپترین حاڵەتدا دەبێتە هۆی
02:14
him exploding
43
119000
2000
تەقینەوەی و
02:16
and then disappearing for days,
44
121000
2000
ونبوونی بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک
02:18
wandering the streets of Skid Row,
45
123000
2000
لەسەر شەقامەکانی سکید ڕۆو دەکەوت،
02:20
exposed to its horrors, with the torment of his own mind
46
125000
4000
توشی ئەو ترسناکییەی مێشکی خۆی دەبوو
02:24
unleashed upon him.
47
129000
2000
بەردەبوو لەسەری
02:26
And Nathaniel was in such a state of agitation
48
131000
3000
ناثانیال لە حاڵەتێکی تێکچووندا بوو
02:29
when we started our first lesson at Walt Disney Concert Hall --
49
134000
3000
کە یەکەم وانەمان دەستپێکرد لە هۆڵی
کۆنسێرتی واڵت دیسنی--
کۆنسێرتی واڵت دیسنی--
02:32
he had a kind of manic glint in his eyes,
50
137000
3000
لە چاویدا شتێکی شێتبووی تێدابوو،
02:35
he was lost.
51
140000
2000
ونبوو بوو.
02:37
And he was talking about
52
142000
2000
قسەی دەکرد لەسەر
02:39
invisible demons and smoke,
53
144000
2000
ئەهریمەنی نادیار و دوکەڵێك،
02:41
and how someone was poisoning him in his sleep.
54
146000
4000
کە چۆن یەکێک لە خەویدا ژەهراوی دەکەن.
02:45
And I was afraid,
55
150000
2000
منیش ترسابووم،
02:47
not for myself, but I was afraid
56
152000
3000
نەک بۆ خۆم، بەڵام دەترسام
02:50
that I was going to lose him,
57
155000
2000
کە نەوەک لەدەستی بدەم،
02:52
that he was going to sink into one of his states,
58
157000
2000
کە نوقم دەبێ لە یەكێک لە حاڵەتەکانی،
02:54
and that I would ruin his relationship with the violin
59
159000
3000
کە ئەو پەیوەندیەی لەگەڵ کەمانچە تێکچێت
02:57
if I started talking about scales
60
162000
2000
ئەگەر باسی تۆنەکان بکەم
02:59
and arpeggios and other exciting forms of
61
164000
2000
یان ئاڕپێچ و ئەو شێوە بێوێنانەی تری
03:01
didactic violin pedagogy.
62
166000
2000
زانستی کەمانچە وەک مامۆستایەک.
03:03
(Laughter)
63
168000
1000
(پێکەنین)
03:04
So, I just started playing.
64
169000
3000
بۆیە، دەستم کرد بە ژەنین.
03:07
And I played the first movement of the Beethoven Violin Concerto.
65
172000
4000
یەکەم جوڵەکانی سیمفۆنی بێتهۆڤنی
کۆنسێرتۆی کەمانچەم ژەنی.
کۆنسێرتۆی کەمانچەم ژەنی.
03:11
And as I played,
66
176000
2000
کاتێک ژەنیم،
03:13
I understood that there was a profound change
67
178000
3000
تێگەیشتم کە گۆڕانێکی گەورە هەیە
03:16
occurring in Nathaniel's eyes.
68
181000
2000
لە ناو چاوەکانی ناثانیاڵدا.
03:18
It was as if he was in the grip of some invisible pharmaceutical,
69
183000
3000
وەکو وابێت دەرمانێکی نادیاری بدەیتێ،
03:21
a chemical reaction, for which my playing the music
70
186000
4000
کارلێکیکی کیمیایی، کە بەهۆی
ژەنینی موزیکەکەمەوە بوو
ژەنینی موزیکەکەمەوە بوو
03:25
was its catalyst.
71
190000
3000
ئەمە کارای یاریدەدەرەکەی بوو.
03:28
And Nathaniel's manic rage
72
193000
4000
وە ئەو توڕەییە شێتانەیەی ناثانیاڵ
03:32
was transformed into understanding,
73
197000
4000
گۆڕا بۆ تێگەیشتنێک،
03:36
a quiet curiosity and grace.
74
201000
5000
حەزێکی زۆر و دڵخۆشییەک،
03:41
And in a miracle, he lifted his own violin
75
206000
3000
لە موعجیزەیەکدا، کەمانچەکەی خۆی هەڵگرت
03:44
and he started playing, by ear,
76
209000
3000
دەستی کرد بە ژەنینی، بە گوێ،
03:47
certain snippets of violin concertos
77
212000
2000
هەندێک پارچەی کۆنسێرتۆی کەمانچە
03:49
which he then asked me to complete -- Mendelssohn,
78
214000
2000
ئینجا پێی وتم کە مەندلسن تەواوکەم
03:51
Tchaikovsky, Sibelius.
79
216000
2000
لەگەڵ چێکۆڤسکی، سیبلەس.
03:53
And we started talking about music, from Bach
80
218000
2000
دەستمان کرد بە باسکردنی موزیک، لە باخەوە
03:55
to Beethoven and Brahms,
81
220000
2000
بۆ بێتهۆڤن و برامس،
03:57
Bruckner, all the B's,
82
222000
2000
برۆکنەر، و هەموو ئەوانەی
بە ب دەستی پێدەکرد
بە ب دەستی پێدەکرد
03:59
from Bartók, all the way up to Esa-Pekka Salonen.
83
224000
2000
لە بارتۆکەوە بۆ ئیسا پێککا سالۆنێن.
04:01
And I understood that he not only
84
226000
2000
وە تێگەیشتم کە ئەو نەک تەنها
04:03
had an encyclopedic knowledge of music,
85
228000
2000
زانیارییەکی تەواوی موزیکی هەبوو،
04:05
but he related to this music at a personal level.
86
230000
4000
بەڵام بە کەسایەتی پەیوەندی
لەگەڵ موزیک هەبوو.
لەگەڵ موزیک هەبوو.
04:09
He spoke about it with the kind of passion
87
234000
2000
وەکو ئاواتێک باسی موزیکی دەکرد
وە تێگەیشتنێک کە من لەگەڵ
هاوکارەکانم هەمبوو
هاوکارەکانم هەمبوو
04:11
and understanding that I share with my colleagues
88
236000
2000
04:13
in the Los Angeles Philharmonic.
89
238000
3000
لە فیلهارمۆنیکی لۆس ئەنجلس.
04:16
And through playing music and talking about music,
90
241000
3000
لە ڕێگەی ژەنینی موزیک و باسکردنی موزیک،
04:19
this man had transformed
91
244000
2000
ئەم پیاوە گۆڕا
04:21
from the paranoid, disturbed man
92
246000
3000
لە پیاوێکی بەگومانی، تێکچوو
04:24
that had just come from walking the streets
93
249000
2000
کە ئێستا هاتووە لەسەر شەقامەکانی
04:26
of downtown Los Angeles
94
251000
2000
ناوجەرگەی لۆس ئانجلسەوە
04:28
to the charming, erudite,
95
253000
2000
بوو بە شارەزایەکی جوانی،
04:30
brilliant, Juilliard-trained musician.
96
255000
4000
زیرەک، موزیکژەنێکی ڕاهێنراوی جولیارد.
04:34
Music is medicine. Music changes us.
97
259000
5000
موزیک دەرمانە. موزیک دەمانگۆڕێت.
04:39
And for Nathaniel, music is sanity.
98
264000
4000
بۆ ناثانیال ، موزیک ژیریە.
04:43
Because music allows him to take his thoughts
99
268000
2000
چونکە موزیک ڕێگەی دەدات بیرۆکەکانی بگرێت
04:45
and delusions and shape them
100
270000
3000
وە خەیاڵەکانی و شێوەیان دەداتێ
04:48
through his imagination and his creativity,
101
273000
2000
لە ڕێگەی خەیاڵی و داهێنانەکانی،
04:50
into reality.
102
275000
2000
بۆ ڕاستی.
04:52
And that is an escape
103
277000
2000
ئەوەش دەرچەیەکە
04:54
from his tormented state.
104
279000
2000
لە حاڵەتێکی ڕووخاوەوە.
04:56
And I understood that this was the very essence of art.
105
281000
3000
وە تێگەیشتم ئەمە بریتییە لە ناخی هونەر.
04:59
This was the very reason why we made music,
106
284000
2000
لەبەر ئەم هۆکارە موزیکمان دروست کرد،
05:01
that we take something that exists within all of us
107
286000
2000
کە ئەوەیە شتێک لە ناوماندا هەیە بیبەین
05:03
at our very fundamental core,
108
288000
2000
لە ناو ناخماندا
05:05
our emotions,
109
290000
2000
لە ناو سۆزماندا
05:07
and through our artistic lens,
110
292000
2000
لە ڕێگەی هونەرەوە،
05:09
through our creativity, we're able to shape those emotions into reality.
111
294000
5000
بەهۆی داهێنانەوە، ئەو
هەستانە دەکەینە راستی.
هەستانە دەکەینە راستی.
05:14
And the reality of that expression
112
299000
2000
وە راستی ئەو دەربڕینەش
05:16
reaches all of us
113
301000
2000
دەگات بە هەموومان
05:18
and moves us, inspires and unites us.
114
303000
5000
دەمانجوڵێنێت، کۆماندەکاتەوە.
05:23
And for Nathaniel,
115
308000
2000
بۆ ناثانیاڵیش،
05:25
music brought him back into a fold of friends.
116
310000
3000
موزیک هێنایەوە بۆ ناو هاوڕێکانی.
05:28
The redemptive power of music brought him back
117
313000
2000
هێزە زۆرەکەی موزیک هێنایەوە
05:30
into a family of musicians
118
315000
2000
بۆ ناو خێزانێکی موزیکی
05:32
that understood him,
119
317000
2000
کە لێی تێدەگەیشتن،
05:34
that recognized his talents
120
319000
2000
تواناکانیان دەزانی
05:36
and respected him.
121
321000
3000
ڕێزیان لێدەگرت.
05:39
And I will always make music with Nathaniel,
122
324000
3000
من هەمیشە لەگەڵ ناثانیاڵ
موزیک دروست دەکەم،
موزیک دروست دەکەم،
05:42
whether we're at Walt Disney Concert Hall
123
327000
2000
ئیتر ئەگەر لە هۆڵی کۆنسێرتی واڵت دیزنی بێت
05:44
or on Skid Row, because he reminds me
124
329000
2000
یان لە سکید ڕۆو، چونکە
ئەو بیرم دەهێنێتەوە
ئەو بیرم دەهێنێتەوە
05:46
why I became a musician.
125
331000
3000
بۆچی بووم بە موزیسیان.
05:49
Thank you.
126
334000
2000
سوپاس.
05:51
(Applause)
127
336000
7000
(چەپڵە)
05:58
Bruno Giussani: Thank you. Thanks.
128
343000
3000
برونۆ جیوسانی: سوپاس.
06:01
Robert Gupta.
129
346000
2000
ڕۆبەرت گوپتا
06:03
(Applause)
130
348000
3000
(چەپڵە)
ڕۆبەرت گوپتا: ئێستاش شتێکتان بۆ دەژەنم کە
بێشەرمانە لە چەلۆژەنەکانم دزیوە.
بێشەرمانە لە چەلۆژەنەکانم دزیوە.
06:22
Robert Gupta: I'm going to play something that I shamelessly stole from cellists.
131
367000
3000
06:25
So, please forgive me.
132
370000
2000
بۆیە، بمبورن.
06:27
(Laughter)
133
372000
1000
(پێکەنین)
06:28
(Music)
134
373000
3000
(موزیک)
09:13
(Applause)
135
538000
8000
(چەپڵە)
ABOUT THE SPEAKER
Robert Gupta - ViolinistViolinist Robert Gupta joined the LA Philharmonic at the age of 19 -- and maintains a passionate parallel interest in neurobiology and mental health issues. He's a TED Senior Fellow.
Why you should listen
Violinist Robert Vijay Gupta joined the Los Angeles Philharmonic at the age of 19. He made his solo debut, at age 11, with the Israel Philharmonic under Zubin Mehta. He has a Master's in music from Yale. But his undergraduate degree? Pre-med. As an undergrad, Gupta was part of several research projects in neuro- and neurodegenerative biology. He held Research Assistant positions at CUNY Hunter College in New York City, where he worked on spinal cord neuronal regeneration, and at the Harvard Institutes of Medicine Center for Neurologic Diseases, where he studied the biochemical pathology of Parkinson's disease.
Gupta is passionate about education and outreach, both as a musician and as an activist for mental health issues. He has the privilege of working with Nathaniel Ayers, the brilliant, schizophrenic musician featured in "The Soloist," as his violin teacher.
Robert Gupta | Speaker | TED.com