TEDGlobal 2017
Katlego Kolanyane-Kesupile: How I'm bringing queer pride to my rural village
Katlego Kolanyane-Kesupile: Jak duma osoby transpłciowej powraca do rodzinnej wioski
Filmed:
Readability: 4.1
1,226,337 views
W poetyckiej, osobistej prelekcji stypendystka TED Katlego Kolanyane-Kesupile analizuje związek pomiędzy nowoczesnym stylem życia osoby nie-heteronormatywnej a swoim dzieciństwem spędzonym w botswańskiej wiosce. „Teraz, kiedy bycie ciemnoskórym transem, Afrykańczykiem wartym uwagi, w żadnym razie nie kojarzy się z wsią, obawiam się, że wymazujemy z życiorysu to, co sprawiło, że zaszliśmy tak daleko” – mówi. – „Oswojenie transpłciowości oznacza budowanie mostów pomiędzy odcieniami mojej tożsamości” – dodaje.
Katlego Kolanyane-Kesupile - Artist, activist
Katlego Kolanyane-Kesupile is the founder of the Queer Shorts Showcase Festival, Botswana's first and only LGBT-themed theatre festival. Full bio
Katlego Kolanyane-Kesupile is the founder of the Queer Shorts Showcase Festival, Botswana's first and only LGBT-themed theatre festival. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
"You don't belong here"
0
760
1496
"Nie pasujesz tu"
zwykle znaczy: "nie umiemy znaleźć
dla ciebie roli i zajęcia".
dla ciebie roli i zajęcia".
00:14
almost always means, "We can't find
a function or a role for you."
a function or a role for you."
1
2280
3480
00:18
"You don't belong here" sometimes means,
"You're too queer to handle."
"You're too queer to handle."
2
6865
4375
"Nie pasujesz tu" czasami znaczy:
"jesteś zbyt dużym dziwakiem".
"jesteś zbyt dużym dziwakiem".
00:24
"You don't belong here"
3
12200
1800
"Nie pasujesz tu"
00:27
very rarely means,
4
15360
1696
bardzo rzadko oznacza:
00:29
"There's no way for you to exist
and be happy here."
and be happy here."
5
17080
3560
"nie możesz tu żyć i być szczęśliwy".
00:33
I went to university
in Johannesburg, South Africa,
in Johannesburg, South Africa,
6
21920
2416
Studiowałam w Johannesburgu
w Afryce Południowej.
w Afryce Południowej.
Pamiętam, kiedy pierwszy raz
moja biała koleżanka
moja biała koleżanka
00:36
and I remember the first time
a white friend of mine
a white friend of mine
7
24360
2429
usłyszała, jak mówiłam w tswana,
narodowym języku Botswany.
narodowym języku Botswany.
00:38
heard me speaking Setswana,
the national language of Botswana.
the national language of Botswana.
8
26813
3600
00:43
I was on the phone with my mother
9
31240
1656
Rozmawiałam przez telefon z matką.
00:44
and the intrigue which painted itself
across her face was absolutely priceless.
across her face was absolutely priceless.
10
32920
5416
Głębokie zaciekawienie na twarzy koleżanki
było absolutnie bezcenne.
było absolutnie bezcenne.
Jak tylko odłożyłam słuchawkę,
przyszła do mnie, mówiąc:
przyszła do mnie, mówiąc:
00:50
As soon as I hung up,
she comes to me and says,
she comes to me and says,
11
38360
2656
00:53
"I didn't know you could do that.
12
41040
1616
"Nie wiedziałam, że to potrafisz".
00:54
After all these years of knowing you,
how did I not know you could do that?"
how did I not know you could do that?"
13
42680
3680
"Jak to się stało, że znam cię tyle lat
i nie wiedziałam, że to potrafisz?".
i nie wiedziałam, że to potrafisz?".
00:59
What she was referring to was the fact
that I could switch off the twang
that I could switch off the twang
14
47280
3416
Miała na myśli to,
że potrafiłam stłumić akcent
że potrafiłam stłumić akcent
01:02
and slip into a native tongue,
15
50720
1456
i płynnie mówić w moim języku.
01:04
and so I chose to let her in
on a few other things
on a few other things
16
52200
3336
Postanowiłam ją wtajemniczyć
i ujawnić kilka innych czynników,
i ujawnić kilka innych czynników,
01:07
which locate me as a Motswana,
17
55560
1960
które definiują mnie jako Motswana.
01:10
not just by virtue of the fact
that I speak a language
that I speak a language
18
58400
2576
To nie tylko moja znajomość języka
01:13
or I have family there,
19
61000
1616
i to, że mam tam rodzinę.
01:14
but that a rural child lives
within this shiny visage of fabulosity.
within this shiny visage of fabulosity.
20
62640
5056
Pod tym bajecznym obliczem
kryje się bowiem wiejskie dziecko.
kryje się bowiem wiejskie dziecko.
01:19
(Laughter)
21
67720
2736
(Śmiech)
01:22
(Applause)
22
70480
4016
(Brawa)
Lata temu opowiadałam swoją historię
widzom z Botswany,
widzom z Botswany,
01:26
I invited the Motswana public
into the story, my story,
into the story, my story,
23
74520
3216
historię osoby transpłciowej,
oczywiście po angielsku,
oczywiście po angielsku,
01:29
as a transgender person years ago,
in English of course,
in English of course,
24
77760
3456
bo Setswana to język neutralny płciowo.
01:33
because Setswana
is a gender-neutral language
is a gender-neutral language
25
81240
2576
Możemy jedynie krążyć
wokół terminu "transpłciowy".
wokół terminu "transpłciowy".
01:35
and the closest we get
is an approximation of "transgender."
is an approximation of "transgender."
26
83840
3336
W tamtej opowieści nie było
ważnej części mojej historii.
ważnej części mojej historii.
01:39
And an important part of my history
got left out of that story,
got left out of that story,
27
87200
3696
raczej przez powiązanie niż ze wstydu.
01:42
by association rather than
out of any act of shame.
out of any act of shame.
28
90920
3040
01:47
"Kat" was an international superstar,
29
95400
3056
"Kat" to była międzynarodowa gwiazda,
01:50
a fashion and lifestyle writer,
a musician, theater producer
a musician, theater producer
30
98480
3256
publicystka modowa i lifestylowa,
muzyk, producentka teatralna,
muzyk, producentka teatralna,
performerka...
01:53
and performer --
31
101760
1256
Wszystkie te role definiują mnie
jako lekkostrawnego transa nowej ery,
jako lekkostrawnego transa nowej ery,
01:55
all the things that qualify me
to be a mainstream, whitewashed,
to be a mainstream, whitewashed,
32
103040
3896
oswojonego i mainstreamowego.
01:58
new age digestible queer.
33
106960
2136
Kat.
02:01
Kat.
34
109120
1200
02:02
Kat had a degree from one
of the best universities in Africa,
of the best universities in Africa,
35
110920
3376
Kat ma dyplom jednego z najlepszych
uniwersytetów w Afryce,
uniwersytetów w Afryce,
02:06
oh no, the world.
36
114320
1520
co ja mówię - na świecie!
02:08
By association, what Kat wasn't
37
116480
2096
To nasuwa wniosek,
że Kat nie jest jak te małe,
ciemnoskóre dzieci
ciemnoskóre dzieci
02:10
was just like the little
brown-skinned children
brown-skinned children
38
118600
2376
dokazujące na ulicach
jakiejś przypadkowej osady kolejowej,
jakiejś przypadkowej osady kolejowej,
02:13
frolicking through the streets
of some incidental railway settlement
of some incidental railway settlement
39
121000
3256
jak, dajmy na to, Tati Siding
02:16
like Tati Siding,
40
124280
1496
02:17
or an off-the-grid village like Kgagodi,
41
125800
3215
albo zapomnianej wioski Kgagodi.
Dzieci w rajstopach z kurzu,
o sczerniałych kolanach
o sczerniałych kolanach
02:21
legs clad in dust stockings
whose knees had blackened
whose knees had blackened
42
129039
3017
od wieloletniego klęczenia
i woskowania podłóg,
i woskowania podłóg,
02:24
from years of kneeling
and wax-polishing floors,
and wax-polishing floors,
43
132080
3256
o skórze naznaczonej
lekcjami wspinaczki po drzewach.
lekcjami wspinaczki po drzewach.
02:27
whose shins were marked
with lessons from climbing trees,
with lessons from climbing trees,
44
135360
4136
One bawiły się do zachodu słońca,
02:31
who played until dusk,
45
139520
1616
jadły kolację przy lampie naftowej
02:33
went in for supper by a paraffin lamp
46
141160
2696
02:35
and returned to play hide-and-seek
amongst centipedes and owls
amongst centipedes and owls
47
143880
4376
i wracały grać w chowanego
pośród wijów i sów,
pośród wijów i sów,
aż wreszcie któraś z matek
zagnała je na noc do domu.
zagnała je na noc do domu.
02:40
until finally someone's mother
would call the whole thing to an end.
would call the whole thing to an end.
48
148280
3560
02:44
That got lost both in translation
and in transition,
and in transition,
49
152440
4696
To wszystko umknęło
w przekładzie i w mojej przemianie.
w przekładzie i w mojej przemianie.
Kiedy to zrozumiałam,
02:49
and when I realized this,
50
157160
1256
02:50
I decided it was time for me to start
building bridges between myselves.
building bridges between myselves.
51
158440
5096
zdecydowałam, że nadszedł czas,
aby połączyć moje dwie osobowości.
aby połączyć moje dwie osobowości.
Dla siebie samej i dla innych,
02:55
For me and for others to access me,
52
163560
2696
02:58
I had to start indigenizing my queerness.
53
166280
2800
musiałam oswoić swoją transpłciowość.
03:01
What I mean by indigenizing
is stripping away the city life film
is stripping away the city life film
54
169960
3416
Mam na myśli wyjście
poza obraz życia miejskiego,
poza obraz życia miejskiego,
który zasłania ukrytą
za nim mieszkankę wsi.
za nim mieszkankę wsi.
03:05
that stops you from seeing
the villager within.
the villager within.
55
173400
2936
Teraz, kiedy bycie ciemnoskórym transem,
Afrykańczykiem wartym uwagi
Afrykańczykiem wartym uwagi
03:08
In a time where being brown, queer,
African and seen as worthy of space
African and seen as worthy of space
56
176360
4376
w żadnym razie nie kojarzy się z wsią,
03:12
means being everything but rural,
57
180760
2016
obawiam się, że wymazujemy z życiorysu to,
03:14
I fear that we're erasing
the very struggles
the very struggles
58
182800
2096
co sprawiło, że zaszliśmy tak daleko.
03:16
that got us to where we are now.
59
184920
1960
03:19
The very first time I queered
being out in a village,
being out in a village,
60
187640
2576
Kiedy po raz pierwszy
ujawniłam się w mojej wiosce,
ujawniłam się w mojej wiosce,
miałam 20 lat i miałam
na sobie damski kaftan.
na sobie damski kaftan.
03:22
I was in my early 20s,
and I wore a kaftan.
and I wore a kaftan.
61
190240
2976
03:25
I was ridiculed by some of my family
and by strangers for wearing a dress.
and by strangers for wearing a dress.
62
193240
4936
Krewni i obcy żartowali
z tego, że noszę sukienkę.
z tego, że noszę sukienkę.
03:30
My defense against their comments
was the default that we who don't belong,
was the default that we who don't belong,
63
198200
4456
Odpowiadałam im słowami,
których my, wykluczeni,
których my, wykluczeni,
03:34
the ones who are better than, get taught,
64
202680
2936
my - lepsi, zostaliśmy nauczeni.
03:37
we shrug them off and say,
"They just don't know enough."
"They just don't know enough."
65
205640
2840
Ignorujemy ich, mówiąc:
"Nie macie o niczym pojęcia".
"Nie macie o niczym pojęcia".
03:41
And of course I was wrong,
because my idea of wealth of knowledge
because my idea of wealth of knowledge
66
209240
4456
Oczywiście myliłam się wtedy,
bo moja definicja wiedzy
bo moja definicja wiedzy
03:45
was based in removing yourself
from Third World thinking and living.
from Third World thinking and living.
67
213720
6200
polegała na odrzuceniu stylu życia
i myślenia rodem z Trzeciego Świata.
i myślenia rodem z Trzeciego Świata.
03:52
But it took time for me to realize
that my acts of pride
that my acts of pride
68
220640
2656
Wiele czasu zajęło mi zrozumienie,
że akty dumy mają najwięcej życia
nie w odwiedzanych wielkich miastach,
nie w odwiedzanych wielkich miastach,
03:55
weren't most alive in
the global cities I traipsed through,
the global cities I traipsed through,
69
223320
3416
ale w wioskach, których językiem mówię,
gdzie bawiłam się jako dziecko
gdzie bawiłam się jako dziecko
03:58
but in the villages where I speak
the languages and play the games
the languages and play the games
70
226760
4056
i gdzie czuję się jak w domu.
04:02
and feel most at home and I can say,
71
230840
1896
Mogę powiedzieć, że widziałam świat,
04:04
"I have seen the world,
72
232760
1896
i wiem, że ludzie tacy jak ja
nie są osamotnieni, jesteśmy wszędzie.
nie są osamotnieni, jesteśmy wszędzie.
04:06
and I know that people like me
aren't alone here, we are everywhere."
aren't alone here, we are everywhere."
73
234680
3640
04:11
And so I used these village homes
for self-reflection
for self-reflection
74
239160
3336
Wspomnienie rodzinnych stron
pomogło mi w autorefleksji,
pomogło mi w autorefleksji,
nauczyło, jak dawać nadzieję
innym wykluczonym.
innym wykluczonym.
04:14
and to give hope
to the others who don't belong.
to the others who don't belong.
75
242520
3416
Oswojenie mojej transpłciowości
04:17
Indigenizing my queerness
76
245960
1656
oznacza budowanie mostów
pomiędzy odcieniami mojej tożsamości.
pomiędzy odcieniami mojej tożsamości.
04:19
means bridging the many
exceptional parts of myself.
exceptional parts of myself.
77
247640
4360
04:24
It means honoring the fact
78
252760
1256
Dzięki temu mogę przyznać,
że choć mój język jest dość giętki,
żeby mówić w językach romańskich,
żeby mówić w językach romańskich,
04:26
that my tongue can contort itself
to speak the romance languages
to speak the romance languages
79
254040
3416
nie zaprzeczam, że pod wpływem emocji,
umiem też zrobić tak:
umiem też zrobić tak:
04:29
without denying or exoticizing the fact
that when I am moved, it can do this:
that when I am moved, it can do this:
80
257480
6216
04:35
(Ululating)
81
263720
3960
(Krzyk)
04:41
It means --
82
269160
1256
To...
04:42
(Cheers)
83
270440
1656
04:44
(Applause)
84
272120
4056
(Brawa)
04:48
It means branding cattle with my mother
or chopping firewood with my cousins
or chopping firewood with my cousins
85
276200
3936
To, że znakowałam bydło z mamą
albo rąbałam drzewo z kuzynami
albo rąbałam drzewo z kuzynami
nie czyni mnie mniej fantastyczną,
mniej trans,
mniej trans,
04:52
doesn't make me
any less fabulous or queer,
any less fabulous or queer,
86
280160
2416
nawet jeżeli teraz jestem przyzwyczajona
do przyjęć na dachu i wystawnego menu
do przyjęć na dachu i wystawnego menu
04:54
even though I'm now accustomed
to rooftop shindigs, wine-paired menus
to rooftop shindigs, wine-paired menus
87
282600
4336
czy stref dla VIP-ów.
04:58
and VIP lounges.
88
286960
1616
05:00
(Laughter)
89
288600
1856
(Śmiech)
05:02
It means wearing my pride
through my grandmother's tongue,
through my grandmother's tongue,
90
290480
4576
Jestem dumna z tego, kim jestem:
dzięki językowi mojej babci,
dzięki językowi mojej babci,
kuchni mojej mamy, pieśni dziadka,
05:07
my mother's food, my grandfather's song,
91
295080
2816
skórze tatuowanej
kolejnymi upadkami z osła
kolejnymi upadkami z osła
05:09
my skin etched with stories
of falling off donkeys
of falling off donkeys
92
297920
3376
05:13
and years and years and years
of sleeping under a blanket of stars.
of sleeping under a blanket of stars.
93
301320
4120
i wspomnieniu wielu nocy
pod gwiezdnym sklepieniem.
pod gwiezdnym sklepieniem.
05:19
If there's any place I don't belong,
94
307240
2896
Jeżeli istnieje miejsce naprawdę mi obce,
05:22
it's in a mind where the story of me
starts with the branch of me being queer
starts with the branch of me being queer
95
310160
4576
to jest nim umysł, w którym moja historia
zaczyna się od bycia trans,
zaczyna się od bycia trans,
zamiast od moich wiejskich korzeni.
05:26
and not with my rural roots.
96
314760
1840
05:29
Indigenizing my queerness
means understanding
means understanding
97
317240
3456
Oswoić moją transpłciowość to zrozumieć,
że wiejskość to nierozerwalna część mnie
i że ja jestem jej częścią.
i że ja jestem jej częścią.
05:32
that the rural is a part of me,
and I am an indelible part of it.
and I am an indelible part of it.
98
320720
4040
05:37
Thank you.
99
325360
1216
Dziękuję.
05:38
(Applause)
100
326600
3760
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Katlego Kolanyane-Kesupile - Artist, activistKatlego Kolanyane-Kesupile is the founder of the Queer Shorts Showcase Festival, Botswana's first and only LGBT-themed theatre festival.
Why you should listen
Katlego Kolanyane-Kesupile is an ARTivist, communications specialist and human rights practitioner from Botswana. She is the founder and artistic director of the Queer Shorts Showcase Festival, author of "…on about the same old things" and a globally performed playwright with a vested interest in the development of LGBT+ inclusive cultures in Africa. She holds a Masters in Human Rights, Culture and Social Justice.
More profile about the speakerKatlego Kolanyane-Kesupile | Speaker | TED.com