TEDxMidAtlantic
Tyler Cowen: Be suspicious of simple stories
Filmed:
Readability: 3.3
478,342 views
Like all of us, economist Tyler Cowen loves a good story. But in this intriguing talk, he asks us to step away from thinking of our lives -- and our messy, complicated irrational world -- in terms of a simple narrative.
Tyler Cowen - Economist
In his work, economist Tyler Cowen looks at clues from pop culture, art, food, to gather data and make observations on the world's globalizing culture and commerce. Full bio
In his work, economist Tyler Cowen looks at clues from pop culture, art, food, to gather data and make observations on the world's globalizing culture and commerce. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:36
I was told to come here
and tell you all stories,
and tell you all stories,
0
458
2986
Poproszono mnie o przyjście tutaj
i opowiedzenie wam historii,
i opowiedzenie wam historii,
00:39
but what I'd like to do is instead
tell you why I'm suspicious of stories,
tell you why I'm suspicious of stories,
1
3444
4213
zamiast tego, chciałbym wam powiedzieć,
dlaczego jestem wobec nich sceptyczny,
dlaczego jestem wobec nich sceptyczny,
00:43
why stories make me nervous.
2
7657
2349
dlaczego mnie niepokoją.
00:45
In fact, the more inspired
a story makes me feel,
a story makes me feel,
3
10006
3119
Szczerze mówiąc, im bardziej
opowieść zdaje się inspirująca,
opowieść zdaje się inspirująca,
00:49
very often, the more nervous I get.
4
13125
2260
tym większy czuję niepokój.
00:51
(Laughter)
5
15385
1130
(Śmiech)
00:52
So the best stories
are often the trickiest ones.
are often the trickiest ones.
6
16515
2790
Najlepsze bywają najbardziej zdradzieckie.
00:55
The good and bad things about stories
is that they are a kind of filter.
is that they are a kind of filter.
7
19305
3390
Dobrą i złą stroną opowieści
jest to, że są swego rodzaju filtrem.
jest to, że są swego rodzaju filtrem.
00:58
They take a lot of information,
and they leave some of it out,
and they leave some of it out,
8
22695
2911
Obejmują dużo informacji, część pomijają,
01:01
and they keep some of it in.
9
25606
1744
a część zachowują.
01:03
But the thing about this filter is
that it always leaves the same things in.
that it always leaves the same things in.
10
27350
4306
Filtr ten jednak zawsze
zostawia te same rzeczy.
zostawia te same rzeczy.
01:07
You're always left
with the same few simple stories.
with the same few simple stories.
11
31656
3121
Zostają nam zawsze
te same, proste historie.
te same, proste historie.
01:10
There is the old saying
that just about every story
that just about every story
12
34777
2396
Jest takie stare porzekadło,
że praktycznie każdą historię
można zawrzeć w zdaniu:
można zawrzeć w zdaniu:
01:13
can be summed up
as "a stranger came to town."
as "a stranger came to town."
13
37173
3441
"obcy przybywa do miasta".
W jednej ze swoich książek
Christopher Booker twierdzi,
Christopher Booker twierdzi,
01:16
There is a book by Christopher Booker,
14
40614
1852
01:18
where he claims there are really
just seven types of stories.
just seven types of stories.
15
42466
2894
że jest tylko siedem rodzajów opowieści.
Potwór, "z nędzy do pieniędzy",
01:21
There is monster, rags to riches, quest,
16
45360
2670
misja, podróż i powrót,
komedia, tragedia i odrodzenie.
komedia, tragedia i odrodzenie.
01:23
voyage and return,
comedy, tragedy, rebirth.
comedy, tragedy, rebirth.
17
48030
3989
01:27
You don't have to agree
with that list exactly,
with that list exactly,
18
52019
2215
Nie trzeba się zgadzać z tą listą,
01:30
but the point is this:
if you think in terms of stories,
if you think in terms of stories,
19
54234
3330
ale rzecz w tym, że myśląc
w kategoriach opowieści,
w kategoriach opowieści,
01:33
you're telling yourself the same things
over and over again.
over and over again.
20
57564
4212
powtarzasz sobie w kółko te same rzeczy.
01:37
There was a study done,
we asked some people--
we asked some people--
21
61776
3020
Poprosiliśmy badanych,
01:46
people were asked to describe their lives.
22
70723
3210
żeby opisali swoje życie.
01:49
When asked to describe their lives,
23
73933
1681
Opowiadając o życiu,
01:51
what is interesting
is how few people said "mess".
is how few people said "mess".
24
75614
3247
zaskakująco rzadko
używali słowa "bałagan".
używali słowa "bałagan".
01:54
(Laughter)
25
78861
1452
(Śmiech)
To chyba najlepsza odpowiedź,
nie mówię tego negatywnie.
nie mówię tego negatywnie.
01:56
It's probably the best answer,
I don't mean that in a bad way.
I don't mean that in a bad way.
26
80313
4042
(Śmiech)
"Bałagan" może wyzwalać,
"bałagan" może dawać siłę,
"bałagan" może dawać siłę,
02:00
"Mess" can be liberating,
"mess" can be empowering,
"mess" can be empowering,
27
84355
2413
02:02
"mess" can be a way
of drawing upon multiple strengths.
of drawing upon multiple strengths.
28
86768
3648
"bałagan" może być sposobem
na czerpanie siły z różnych źródeł.
na czerpanie siły z różnych źródeł.
02:06
But what people wanted to say was,
"My life is a journey."
"My life is a journey."
29
90416
4368
Ludzie woleli jednak mówić:
"Moje życie to podróż".
"Moje życie to podróż".
02:10
51% wanted to turn
his or her life into a story.
his or her life into a story.
30
94784
4746
51% chciało, by ich życie
zamieniono w opowieść.
zamieniono w opowieść.
02:15
11% said, "My life is a battle."
Again, that is a kind of story.
Again, that is a kind of story.
31
99530
4838
11% stwierdziło: "Moje życie to bitwa",
kolejny rodzaj opowieści.
kolejny rodzaj opowieści.
02:20
8% said, "My life is a novel."
5% said, "My life is a play."
5% said, "My life is a play."
32
104368
4104
8% powiedziało: "Moje życie to książka".
Dla 5% "Życie jest sztuką".
Dla 5% "Życie jest sztuką".
02:24
I don't think anyone said,
"My life is a reality TV show."
"My life is a reality TV show."
33
108472
3326
Nikt chyba nie powiedział:
"Moje życie to Reality TV".
"Moje życie to Reality TV".
02:27
(Laughter)
34
111798
1160
(Śmiech)
02:28
But again, we're imposing order
on the mess we observe,
on the mess we observe,
35
112958
3695
Ale to wciąż narzucanie porządku
w istniejącym bałaganie,
w istniejącym bałaganie,
02:32
and it's taking the same patterns,
36
116653
1630
które przyjmuje te same wzorce,
02:34
and the thing is when something
is in the form of a story,
is in the form of a story,
37
118283
3066
a jeśli coś jest w formie opowieści,
02:37
often, we remember it when we shouldn't.
38
121349
2504
często zapamiętujemy nie to, co trzeba.
02:39
So how many of you know the story
39
123853
1573
Ile z was zna opowieść
02:41
about George Washington
and the cherry tree?
and the cherry tree?
40
125426
2771
o Jerzym Waszyngtonie i drzewie wiśniowym?
02:44
It's not obvious that is
exactly what happened.
exactly what happened.
41
128197
2270
Nie wiadomo, czy tak to właśnie wyglądało.
02:46
The story of Paul Revere, it's not obvious
that that is exactly the way it happened.
that that is exactly the way it happened.
42
130467
4938
Tak samo opowieść o Paulu Revere,
też nie wiadomo, czy tak było.
też nie wiadomo, czy tak było.
02:51
So again, we should be
suspicious of stories.
suspicious of stories.
43
135405
3730
Dlatego trzeba zachować
podejrzliwość wobec opowieści.
podejrzliwość wobec opowieści.
02:55
We're biologically programmed
to respond to them.
to respond to them.
44
139135
3333
Jesteśmy zaprogramowani biologicznie,
aby na nie reagować.
aby na nie reagować.
02:58
They contain a lot of information.
They have social power.
They have social power.
45
142468
2942
Zawierają informację.
Mają duże znaczenie społeczne.
Mają duże znaczenie społeczne.
03:01
They connect us to other people.
46
145410
1904
Pomagają tworzyć więzi z innymi ludźmi.
03:03
So they are like a candy that we're fed
47
147314
2725
Są więc jak cukierek, który dostajemy
03:05
when we consume political information,
when we read novels.
when we read novels.
48
150039
3477
słuchając wiadomości politycznych,
czytając beletrystykę.
czytając beletrystykę.
03:09
When we read non-fiction books,
we're really being fed stories.
we're really being fed stories.
49
153516
3396
Nawet czytając literaturę faktu,
jesteśmy karmieni opowieściami.
jesteśmy karmieni opowieściami.
03:12
Non-fiction is, in a sense,
the new fiction.
the new fiction.
50
156912
2383
Literatura faktu jest współczesną fikcją.
03:15
The book may happen to say true things,
51
159295
2825
Książka może traktować
o rzeczach autentycznych,
o rzeczach autentycznych,
03:18
but again, everything's taking
the same form of these stories.
the same form of these stories.
52
162120
4430
ale i tak przyjmuje formę
tych samych opowieści.
tych samych opowieści.
03:22
So what are the problems
of relying too heavily on stories?
of relying too heavily on stories?
53
166550
3899
Czemu zbytnie zaufanie
do opowieści to problem?
do opowieści to problem?
03:26
You view your life like this
54
170449
1897
Postrzegasz życie przez ich pryzmat,
03:28
instead of the mess
that it is or it ought to be.
that it is or it ought to be.
55
172346
3350
zamiast widzieć bałagan,
którym powinno być.
którym powinno być.
03:31
But more specifically,
I think of a few major problems
I think of a few major problems
56
175696
4067
Widzę jednak kilka ważnych problemów,
03:35
when we think too much
in terms of narrative.
in terms of narrative.
57
179763
3038
gdy przykładamy
zbyt dużą wagę do narracji.
zbyt dużą wagę do narracji.
Po pierwsze, narracja
często jest upraszczana,
często jest upraszczana,
03:39
First, narratives tend to be too simple,
58
183401
2054
03:41
for the point of a narrative
is to strip it away,
is to strip it away,
59
185455
2441
jej celem jest obieranie z treści,
03:43
not just into 18 minutes,
60
187896
1606
nie tylko ograniczenie do 18 minut,
03:45
but most narratives
you can present in a sentence or two.
you can present in a sentence or two.
61
189502
3452
ale większość opowieści
można zawrzeć w zdaniu lub dwóch.
można zawrzeć w zdaniu lub dwóch.
03:48
When you strip away detail,
62
192954
1861
Jeśli usuniesz detale,
03:50
you tend to tell stories
in terms of good versus evil,
in terms of good versus evil,
63
194815
3628
zaczynasz opowiadać historię
w kategoriach dobro kontra zło,
w kategoriach dobro kontra zło,
03:54
whether it's a story about your own life
or a story about politics.
or a story about politics.
64
198443
3601
bez względu na to, czy to historia
twojego życia czy polityka.
twojego życia czy polityka.
03:58
I know some things actually are
good versus evil, we all know this, right?
good versus evil, we all know this, right?
65
202604
3854
Wiadomo, że część rzeczy
ma charakter "dobro kontra zło".
ma charakter "dobro kontra zło".
04:02
But I think, as a general rule,
66
206458
1507
Myślę jednak, że generalnie
04:03
we're too inclined to tell
the good versus evil story.
the good versus evil story.
67
207965
4074
zbytnio skłaniamy się do takiej narracji.
Warto przyjąć zasadę,
04:07
As a simple rule of thumb,
68
212039
1250
04:09
just imagine that every time
you're telling a good versus evil story,
you're telling a good versus evil story,
69
213289
4250
że przy każdej opowieści
typu "dobro kontra zło",
typu "dobro kontra zło",
04:13
you're basically lowering your IQ
by ten points or more.
by ten points or more.
70
217539
4176
IQ spada wam o 10 lub więcej punktów.
04:17
If you just adopt that
as a kind of inner mental habit,
as a kind of inner mental habit,
71
221715
3337
Przyswojenie takiej zasady
to, moim zdaniem,
to, moim zdaniem,
04:20
it's, in my view, one way to get
a lot smarter pretty quickly.
a lot smarter pretty quickly.
72
225052
3302
dobry sposób, żeby szybko zmądrzeć.
04:24
You don't have to read any books.
73
228354
1619
Nie trzeba czytać książek.
04:25
Just imagine yourself pressing a button
74
229973
2055
Wyobraźcie sobie wciskanie guzika
04:27
every time you tell
the good versus evil story,
the good versus evil story,
75
232028
2618
przy każdej opowieści
typu "dobro kontra zło".
typu "dobro kontra zło".
04:30
and by pressing that button,
76
234646
1577
Za każdym naciśnięciem
04:32
you're lowering your IQ
by ten points or more.
by ten points or more.
77
236223
2570
IQ obniża się wam
o 10 lub więcej punktów.
o 10 lub więcej punktów.
04:35
Another set of stories that are popular--
78
239283
2001
Inną popularną kategorią opowieści...
04:37
if you know Oliver Stone's movies,
or Michael Moore's movies,
or Michael Moore's movies,
79
241284
3367
Jeśli znacie filmy Olivera Stone'a,
czy Michaela Moore'a,
czy Michaela Moore'a,
nie można po zrobieniu filmu powiedzieć:
"To był jeden wielki zbieg okoliczności".
"To był jeden wielki zbieg okoliczności".
04:40
you can't make a movie and say:
"It was all a big accident."
"It was all a big accident."
80
244651
3602
04:44
No, it has to be a conspiracy,
people plotting together,
people plotting together,
81
248253
4674
Musi to być konspiracja, spisek,
04:48
because in a story,
a story is about intention.
a story is about intention.
82
252927
3380
bo w opowieści jest zawarta intencja.
04:52
A story is not about spontaneous order
or complex human institutions
or complex human institutions
83
256307
4261
Opowieść nie mówi o przypadkach,
czy złożonych układach międzyludzkich,
czy złożonych układach międzyludzkich,
04:56
which are the product of human action,
but not of human design.
but not of human design.
84
260568
3180
które są wynikiem ludzkich działań,
niekoniecznie zamierzonych.
niekoniecznie zamierzonych.
04:59
No, a story is about evil people
plotting together.
plotting together.
85
263748
4087
Nie, opowieść jest o złych spiskowcach.
05:03
So when you hear stories about plots,
86
267835
2638
Jeśli słyszycie historie o intrygach,
05:06
or even stories about good people
plotting things together,
plotting things together,
87
270473
3020
czy nawet o dobrych ludziach
planujących coś razem,
planujących coś razem,
05:09
just like when you're watching movies,
88
273493
2124
jak podczas oglądania filmów,
05:11
this, again, is reason to be suspicious.
89
275617
2739
należy być podejrzliwym.
05:14
As a good rule of thumb, if you're asking:
90
278356
2011
Warto zadać pytanie:
05:16
"When I hear a story, when should I
be especially suspicious?"
be especially suspicious?"
91
280367
3369
"W którym miejscu historii
trzeba zachować szczególną czujność?".
trzeba zachować szczególną czujność?".
05:19
If you hear a story and you think:
"Wow, that would make a great movie!"
"Wow, that would make a great movie!"
92
283736
4956
Jeśli słyszysz historię i myślisz:
"Byłby z tego świetny film!".
"Byłby z tego świetny film!".
05:24
(Laughter)
93
288692
1082
(Śmiech)
05:25
That's when the "uh-oh" reaction
should pop in a bit more,
should pop in a bit more,
94
289774
3858
Powinna się włączyć czerwona lampka
05:29
and you should start thinking in terms
95
293632
1934
i trzeba zacząć myśleć w kategoriach
05:31
of how the whole thing
is maybe a bit of a mess.
is maybe a bit of a mess.
96
295566
2859
bałaganu, którym to wszystko pewnie jest.
05:35
Another common story or storyline is
the claim that we "have to get tough".
the claim that we "have to get tough".
97
299285
5198
Inną typową fabułą jest stwierdzenie,
że trzeba przestać pobłażać.
że trzeba przestać pobłażać.
05:41
You'll hear this in so many contexts.
98
305233
2301
Słychać to przy różnych okazjach.
05:43
We have to get tough with the banks.
We had to get tough with the labor unions.
We had to get tough with the labor unions.
99
307534
5267
Trzeba przestać pobłażać bankom.
Trzeba przestać pobłażać
związkom zawodowym.
związkom zawodowym.
05:48
We need to get tough
with some other country,
with some other country,
100
312801
2136
Trzeba przestać pobłażać jakiemuś krajowi,
05:50
some foreign dictator,
someone we're negotiating with.
someone we're negotiating with.
101
314937
3819
obcemu dyktatorowi;
komuś, z kim negocjujemy.
komuś, z kim negocjujemy.
05:54
Again, the point is not
against getting tough.
against getting tough.
102
318756
2349
Powtarzam: nie jestem temu przeciwny.
05:57
Sometimes we should get tough.
103
321105
1760
Czasem trzeba działać stanowczo.
05:58
That we got tough with the Nazis
was a good thing.
was a good thing.
104
322865
3222
Dobrze, że postąpiliśmy
stanowczo z nazistami.
stanowczo z nazistami.
06:02
But this is again a story we fall back
upon all too readily, all too quickly.
upon all too readily, all too quickly.
105
326827
5354
Ale wciąż zbyt łatwo i szybko
ulegamy tej narracji.
ulegamy tej narracji.
06:08
When we don't really know
why something happened,
why something happened,
106
332181
2297
Gdy nie wiemy, dlaczego coś się stało,
06:10
we blame someone, and we say:
"We need to get tough with them!"
"We need to get tough with them!"
107
334478
3709
szukamy winnych i mówimy:
"Trzeba się za nich wziąć".
"Trzeba się za nich wziąć".
06:14
As if it had never occurred
to your predecessor,
to your predecessor,
108
338187
2584
Jakby nikt wcześniej nie wpadł na to,
06:16
this idea of getting tough.
109
340771
2218
żeby się za nich wziąć.
06:18
I view it usually
as a kind of mental laziness.
as a kind of mental laziness.
110
342989
3106
Dla mnie jest to swego rodzaju
umysłowe lenistwo.
umysłowe lenistwo.
06:21
It's a simple story you tell:
"We need to get tough,
"We need to get tough,
111
346095
3282
To bardzo prosta historia:
"Trzeba się za nich wziąć,
"Trzeba się za nich wziąć,
trzeba się było za nich wziąć,
trzeba się będzie za nich wziąć".
trzeba się będzie za nich wziąć".
06:25
we needed to get tough,
we will have to get tough."
we will have to get tough."
112
349377
2701
06:27
Usually, that is a kind of warning signal.
113
352078
2895
Jest to zazwyczaj sygnał ostrzegawczy.
06:31
Another kind of problem with stories is
114
355623
3161
Innym problemem opowieści jest to,
06:34
you can only fit so many stories
into your mind at once,
into your mind at once,
115
358784
3422
że nie da się zapamiętać wszystkiego,
06:38
or in the course of a day,
or even over the course of a lifetime.
or even over the course of a lifetime.
116
362206
3062
co wydarzyło się w ciągu dnia,
czy nawet całego życia.
czy nawet całego życia.
06:41
So your stories are serving
too many purposes.
too many purposes.
117
365268
2866
Opowieści spełniają zbyt wiele ról.
06:44
For instance, just to get
out of bed in the morning,
out of bed in the morning,
118
368134
2893
Nawet po to, żeby wstać rano z łóżka,
06:46
you tell yourself the story
119
371027
2083
opowiadasz sobie historię,
06:49
that your job is really important,
what you're doing is really important
what you're doing is really important
120
373110
3510
jak to masz bardzo ważną pracę,
a to, co robisz, jest istotne.
a to, co robisz, jest istotne.
06:52
(Laughter)
121
376620
1836
(Śmiech)
06:54
and maybe it is, but I tell myself
that story even when it's not.
that story even when it's not.
122
378456
5538
Może jest,
ale opowiadam sobie tę historię,
nawet jeśli to nieprawda.
nawet jeśli to nieprawda.
07:00
And you know what? That story works.
123
384694
2262
I wiecie co? To działa.
07:02
It gets me out of bed.
124
386956
1654
Wyciąga mnie z łóżka.
07:04
It's a kind of self-deception,
125
388610
2358
To rodzaj samooszustwa.
07:06
but the problem comes
when I need to change that story.
when I need to change that story.
126
390968
2607
Problem pojawia się,
gdy muszę zmienić narrację.
gdy muszę zmienić narrację.
07:09
The whole point of the story is
that I grab onto it and I hold it,
that I grab onto it and I hold it,
127
393575
4221
Istotą opowieści jest to,
że łapię się jej,
że łapię się jej,
a ona wyciąga mnie z łóżka.
07:13
and it gets me out of bed.
128
397796
1834
07:15
So when I'm really doing something
that is actually just a waste of time,
that is actually just a waste of time,
129
399630
3513
Jeśli więc faktycznie marnuję tylko czas
07:19
in my mess of a life,
130
403143
1815
w moim bezładnym życiu,
07:20
I'm too tied into my story
that got me out of bed,
that got me out of bed,
131
404958
4411
jestem zbyt przywiązany do historii,
która wyciąga mnie z łóżka
która wyciąga mnie z łóżka
07:25
and ideally, I ought to have some
very complex story map in my mind,
very complex story map in my mind,
132
409369
3738
i lepiej mieć w głowie
skomplikowany plan opowieści,
skomplikowany plan opowieści,
07:29
you know, with combinatorials
and a matrix of computation, and the like,
and a matrix of computation, and the like,
133
413107
3855
taki z mnóstwem kombinatoryki
i matrycami obliczeniowymi.
i matrycami obliczeniowymi.
07:32
but that is not how stories work.
134
416962
1906
Ale historie tak nie działają.
Aby spełniać swoje zadanie,
muszą być proste,
muszą być proste,
07:34
Stories in order to work
have to be simple,
have to be simple,
135
418868
2059
07:36
easily grasped, easily told
to others, easily remembered.
to others, easily remembered.
136
420927
3710
łatwe do zrozumienia,
opowiedzenia i zapamiętania.
opowiedzenia i zapamiętania.
07:40
So stories will serve dual
and conflicting purposes,
and conflicting purposes,
137
424637
3110
Spełniają więc podwójną,
wykluczającą się rolę,
wykluczającą się rolę,
07:43
and very often they will lead us astray.
138
427747
2889
i często nas zwodzą.
07:46
I used to think I was
within the camp of economists,
within the camp of economists,
139
430636
2841
Kiedyś myślałem, że jako ekonomista
07:49
I was one of the good guys,
and I was allied with other good guys,
and I was allied with other good guys,
140
433477
4060
jetem w obozie tych szlachetnych,
i że razem z innymi szlachetnymi
i że razem z innymi szlachetnymi
07:53
and we were fighting
the ideas of the bad guys.
the ideas of the bad guys.
141
437537
3129
zwalczamy pomysły złoczyńców.
07:56
I used to think that!
142
440666
1612
Kiedyś tak uważałem!
07:58
And probably, I was wrong.
143
442828
2116
Pewnie byłem w błędzie.
08:00
Maybe sometimes, I'm one of the good guys,
144
444944
2008
Czasem może jestem tym dobry,
08:02
but on some issues, I finally realized:
"Hey, I wasn't one of the good guys."
"Hey, I wasn't one of the good guys."
145
446952
4331
ale w niektórych sprawach zrozumiałem,
że nie gram szlachetnej roli.
że nie gram szlachetnej roli.
08:07
I'm not sure I was the bad guy
in the sense of having evil intent,
in the sense of having evil intent,
146
451283
3422
Nie uważam się za złoczyńcę
w kontekście złych intencji,
w kontekście złych intencji,
08:10
but it was very hard for me
to get away with that story.
to get away with that story.
147
454705
3254
ale ciężko było mi to umotywować.
08:15
One interesting thing
about cognitive biases
about cognitive biases
148
459959
3794
Co ciekawe, o uprzedzeniach poznawczych
08:19
is they are the subject
of so many books these days.
of so many books these days.
149
463753
2484
pisze się teraz mnóstwo książek.
08:22
There's the Nudge book,
the Sway book, the Blink book,
the Sway book, the Blink book,
150
466237
4513
Są książki "Impuls", "Sway", "Błysk!",
08:26
like the one-title book,
151
470750
1758
jednowyrazowe tytuły,
08:28
all about the ways in which we screw up.
152
472508
3173
wszystkie o tym, jak nawalamy.
08:31
And there are so many ways,
153
475681
1456
Można to robić na tyle sposobów,
08:33
but what I find interesting
is that none of these books identify
is that none of these books identify
154
477137
3728
ale, co ciekawe, żadna książka
nie określa jasno tego,
nie określa jasno tego,
08:36
what, to me, is the single, central,
most important way we screw up,
most important way we screw up,
155
480865
4202
co, według mnie, jest centralnym,
najważniejszym powodem nawalania,
najważniejszym powodem nawalania,
08:40
and that is that we tell
ourselves too many stories,
ourselves too many stories,
156
485067
3695
a jest nim opowiadanie sobie
zbyt wielu historii
zbyt wielu historii
08:44
or we are too easily seduced by stories.
157
488762
2725
albo zbyt łatwe im uleganie.
08:47
Why don't these books tell us that?
158
491487
2090
Czemu te książki nie mówią nam tego?
08:49
It's because the books themselves
are all about stories.
are all about stories.
159
493577
3068
Ponieważ one też są o opowieściach.
08:53
The more of these books you read,
you're learning about some of your biases,
you're learning about some of your biases,
160
497205
3778
Dużo czytając, uczycie się
o jednych uprzedzeniach,
o jednych uprzedzeniach,
08:56
but you're making some
of your other biases essentially worse.
of your other biases essentially worse.
161
500983
3937
ale jednocześnie umacniacie inne.
09:00
So the books themselves
are part of your cognitive bias.
are part of your cognitive bias.
162
504920
3342
Dlatego książki są częścią
waszego uprzedzenia poznawczego.
waszego uprzedzenia poznawczego.
Ludzie często kupują książki,
jakby były talizmanem.
jakby były talizmanem.
09:04
Often, people buy them
as a kind of talisman, like:
as a kind of talisman, like:
163
508822
2554
09:07
"I bought this book. I won't be
'Predictably Irrational'."
'Predictably Irrational'."
164
511376
3867
"Mam książkę. Nie będę
'Przewidywalnie irracjonalny'".
'Przewidywalnie irracjonalny'".
09:11
(Laughter)
165
515243
2660
(Śmiech)
09:13
It's like people want to hear the worst,
166
517903
1932
Tak jakby ludzie chcieli
słyszeć najgorsze,
słyszeć najgorsze,
09:15
so psychologically, they can prepare
for it or defend against it.
for it or defend against it.
167
519835
3741
aby móc się na to przygotować
albo przed tym bronić.
albo przed tym bronić.
09:19
It's why there is
such a market for pessimism.
such a market for pessimism.
168
523576
3138
Stąd popyt na pesymizm.
09:22
But to think that by buying the book
gets you somewhere,
gets you somewhere,
169
526714
2903
Jednak przekonanie,
że kupno książki coś daje,
że kupno książki coś daje,
09:25
that's maybe the bigger fallacy.
170
529617
1918
jest chyba największym błędem logicznym.
09:27
It's just like the evidence that shows
that the most dangerous people
that the most dangerous people
171
531535
3262
Dowody wskazują,
że najniebezpieczniejsi są ci,
że najniebezpieczniejsi są ci,
09:30
are those who have been taught
some financial literacy.
some financial literacy.
172
534797
2759
którzy znają podstawy finansowe.
09:33
They're the ones who go out
and make the worst mistakes.
and make the worst mistakes.
173
537556
2623
To oni popełniają najgorsze błędy.
09:36
It's the people who realize
they don't know anything at all,
they don't know anything at all,
174
540179
2864
Z kolei ci, którzy zdają sobie
sprawę, że nic nie wiedzą,
sprawę, że nic nie wiedzą,
09:38
that end up doing pretty well.
175
543043
2009
przeważnie osiągają sukces.
Trzeci problem z opowieściami
polega na tym,
polega na tym,
09:41
A third problem with stories
176
545592
1563
09:43
is that outsiders
manipulate us using stories,
manipulate us using stories,
177
547155
3378
że pozwalają nami manipulować z zewnątrz,
09:46
and we all like to think advertising
only works on the other guy,
only works on the other guy,
178
550533
3406
choć wydaje się nam,
że reklamy działają tylko na innych,
że reklamy działają tylko na innych,
09:49
but, of course, that's not how it is,
advertising works on all of us.
advertising works on all of us.
179
553939
4544
ale oczywiście reklamy
działają na wszystkich.
działają na wszystkich.
09:54
So if you're too attached to stories,
180
558483
2313
Jeśli opowieści ciągną was zbyt mocno,
09:56
what will happen is people
selling products come along,
selling products come along,
181
560796
4212
to sprzedający
10:00
and they will bundle
their product with a story.
their product with a story.
182
565008
2378
opakuje swój produkt w opowieść.
10:03
You're like, "Hey, a free story!"
183
567386
1647
Pomyślicie: "O, darmowa opowieść!".
10:04
And you end up buying the product,
184
569033
1645
I koniec końców kupicie produkt,
10:06
because the product
and the story go together.
and the story go together.
185
570678
2190
bo szedł w parze z opowieścią.
10:08
(Laugther)
186
572868
1038
(Śmiech)
10:09
If you think about how capitalism works,
187
573906
1939
Gdy rozważamy, jak działa kapitalizm,
10:11
there is a bias here.
188
575845
1353
widać uprzedzenie.
10:13
Let's consider two kinds
of stories about cars.
of stories about cars.
189
577198
2734
Weźmy pod uwagę dwie historie
związane z samochodami.
związane z samochodami.
10:16
Story A is: "Buy this car,
190
580422
2958
Opowieść A: "Kup ten samochód,
10:19
and you will have beautiful, romantic
partners and a fascinating life."
partners and a fascinating life."
191
583380
3618
zapewni ci on pięknych
partnerów i ciekawe życie".
partnerów i ciekawe życie".
10:22
(Laughter)
192
586998
1510
(Śmiech)
10:25
There are a lot of people
193
589398
1230
Jest wiele osób,
którym dobrze zarabiają
na promowaniu tej opowieści.
na promowaniu tej opowieści.
10:26
who have a financial incentive
to promote that story.
to promote that story.
194
590628
2495
10:29
But, say, the alternative story is:
195
593123
2098
Ale przyjmijmy, że jest alternatywa:
10:31
"You don't actually need a car
as nice as your income would indicate.
as nice as your income would indicate.
196
595671
3990
"Właściwie to nie potrzebujesz
samochodu na miarę swoich zarobków.
samochodu na miarę swoich zarobków.
10:35
What you usually do is look
at what your peers do and copy them.
at what your peers do and copy them.
197
599661
3441
Z reguły patrzysz na otoczenie
i robisz to, co wszyscy.
i robisz to, co wszyscy.
10:39
That is a good heuristic
for lots of problems,
for lots of problems,
198
603102
2144
To niezły sposób na wiele problemów,
10:41
but when it comes to cars,
just buy a Toyota."
just buy a Toyota."
199
605246
2323
ale jeśli chodzi o samochody,
zwyczajnie kup Toyotę".
zwyczajnie kup Toyotę".
10:43
(Laughter)
200
607569
2180
(Śmiech)
10:45
Maybe Toyota has an incentive there,
201
609749
1741
Toyocie mogłoby na tym zależeć,
10:47
but even Toyota is making
more money off the luxury cars,
more money off the luxury cars,
202
611490
3196
ale nawet oni zarabiają więcej
na sprzedaży samochodów luksusowych,
na sprzedaży samochodów luksusowych,
10:50
and less money off the cheaper cars.
203
614686
1937
a mniej na sprzedaży tych tańszych.
10:52
So if you think which set of stories
you end up hearing,
you end up hearing,
204
616623
2680
Jak się zastanowić, to słyszmy zwykle
10:55
you end up hearing the glamor stories,
the seductive stories,
the seductive stories,
205
619303
3480
historie czarujące, kuszące.
10:58
and again I'm telling you,
don't trust them.
don't trust them.
206
622783
2277
Powtarzam po raz kolejny: nie wierzcie im.
11:00
There are people using
your love of stories to manipulate you.
your love of stories to manipulate you.
207
625060
4221
Wasze zamiłowanie do historii
pozwala wami manipulować.
pozwala wami manipulować.
11:06
Pull back and say:
208
630331
1170
Lepiej zrobić krok w tył i zapytać:
"O co tu chodzi?
"O co tu chodzi?
11:07
"What are the messages,
209
631501
1098
11:08
what are the stories
that no one has an incentive to tell?"
that no one has an incentive to tell?"
210
632599
2784
Która historia się nikomu nie opłaca?".
Zacznij je sobie opowiadać
i zobacz, czy nie zmienisz decyzji.
i zobacz, czy nie zmienisz decyzji.
11:11
Start telling yourself those, and then see
if any of your decisions change.
if any of your decisions change.
211
635383
4587
To proste.
11:15
That is one simple way.
212
639970
1676
11:17
You can never get out of the pattern
of thinking in terms of stories,
of thinking in terms of stories,
213
641646
3461
Nigdy nie przestaniesz
myśleć w kategorii opowieści,
myśleć w kategorii opowieści,
ale możesz robić to w mniejszym stopniu
11:21
but you can improve the extent
to which you think in stories,
to which you think in stories,
214
645107
3636
11:24
and make some better decisions.
215
648743
2064
i podjąć parę lepszych decyzji.
Kiedy myślę o tej prelekcji,
zastanawiam się oczywiście,
zastanawiam się oczywiście,
11:27
So if I'm thinking about this talk,
I'm wondering, of course,
I'm wondering, of course,
216
651517
3154
co z niej wyniesiecie?
11:30
what is it you take away from this talk?
217
654671
2627
Jaką historię przedstawił wam Tyler Cowen?
11:33
What story do you take away
from Tyler Cowen?
from Tyler Cowen?
218
657298
3779
Może to opowieść o misji.
11:37
One story you might be
like the story of the quest.
like the story of the quest.
219
661510
3176
11:40
"Tyler was a man on a quest.
220
664686
2425
"Tyler był człowiekiem z misją.
11:43
Tyler came here, and he told us
not to think so much in terms of stories."
not to think so much in terms of stories."
221
667111
5592
Kazał nam przestać myśleć
w kategoriach opowieści".
11:49
That would be a story
you could tell about this talk.
you could tell about this talk.
222
673418
2490
Można tak opowiedzieć o tej prelekcji.
(Śmiech)
11:51
(Laughter)
223
675908
1897
Wpisałoby się to w dobrze znane wzorce.
11:53
It would fit a pretty well-known pattern.
224
677805
1982
11:55
You might remember it.
You could tell it to other people.
You could tell it to other people.
225
679787
2889
Łatwo zapamiętać. Można opowiedzieć innym.
"Ten dziwak mówił, żeby nie myśleć
w kategoriach opowieści.
w kategoriach opowieści.
11:58
"This weird guy came, and he said,
226
682676
1720
12:00
'Don't think in terms of stories.
Let me tell you what happened today!'"
Let me tell you what happened today!'"
227
684396
3400
Posłuchaj tylko, co się dzisiaj stało!'".
(Śmiech)
12:03
(Laughter)
228
687796
1003
I można zacząć opowiadać.
12:04
And you tell your story.
229
688799
1531
(Śmiech)
12:06
(Laugther)
230
690330
1641
12:08
Another possibility is
you might tell a story of rebirth.
you might tell a story of rebirth.
231
693021
4322
Można też zrobić z tego
opowieść o odrodzeniu.
opowieść o odrodzeniu.
12:13
You might say, "I used to think
too much in terms of stories
too much in terms of stories
232
697833
4219
Można mówić: "Kiedyś
zbyt mną kierowały opowieści,
zbyt mną kierowały opowieści,
(Śmiech)
12:17
(Laughter)
233
702052
2742
12:20
but then I heard Tyler Cowen
234
704794
2118
ale usłyszałem Tylera Cowena
(Śmiech)
12:22
(Laughter)
235
706912
966
i teraz myślę mniej
w kategoriach opowieści".
w kategoriach opowieści".
12:23
and now I think less in terms of stories!"
236
707878
3274
Taką narrację też da się zapamiętać,
12:27
That too is a narrative you will remember,
237
711152
2800
opowiedzieć innym, może nawet chwyci.
12:29
you can tell to other people,
and again, it may stick.
and again, it may stick.
238
713952
3821
12:34
You also could tell
a story of deep tragedy.
a story of deep tragedy.
239
718463
4043
Może też być z tego historia tragiczna.
"Taki koleś, Tyler Cowen,
12:38
"This guy Tyler Cowen came
240
723086
1935
(Śmiech)
12:40
(Laughter)
241
725021
1250
12:42
and he told us not to think
in terms of stories,
in terms of stories,
242
726271
2602
powiedział, żebyśmy nie myśleli
w kategoriach opowieści,
w kategoriach opowieści,
12:44
but all he could do was tell us stories
243
728873
1938
ale sam w kółko opowiadał,
12:46
(Laughter)
244
730811
1066
(Śmiech)
jak to inni ludzie myślą
w kategoriach opowieści".
w kategoriach opowieści".
12:47
about how other people think
too much in terms of stories."
too much in terms of stories."
245
731877
3961
(Śmiech)
12:51
(Laughter)
246
735838
1959
Co więc dziś będzie?
Misja, odrodzenie, tragedia?
Misja, odrodzenie, tragedia?
12:54
So, today, which is it?
Is it like quest, rebirth, tragedy?
Is it like quest, rebirth, tragedy?
247
738454
4619
Może ich kombinacja.
12:59
Or maybe some combination of the three?
248
743523
2493
Nie jestem pewny
i nie jestem tu, żeby wam nakazać
i nie jestem tu, żeby wam nakazać
13:02
I'm really not sure,
and I'm not here to tell you
and I'm not here to tell you
249
746626
2778
13:05
to burn your DVD player
and throw out your Tolstoy.
and throw out your Tolstoy.
250
749404
3955
spalenie odtwarzacza DVD
i wyrzucenie Tołstoja.
i wyrzucenie Tołstoja.
13:09
To think in terms of stories
is fundamentally human.
is fundamentally human.
251
753939
4292
Myślenie w kategoriach opowieści
jest fundamentem człowieczeństwa.
jest fundamentem człowieczeństwa.
W "Żyjcie jest opowieścią",
Gabriel Garcia Marquez pisze,
Gabriel Garcia Marquez pisze,
13:14
There is a Gabriel Garcia Marquez
memoir "Living to Tell the Tale"
memoir "Living to Tell the Tale"
252
758231
5203
że żyjemy, aby opowiadać historie,
że używamy opowieści,
aby zrozumieć nasze uczynki;
aby zrozumieć nasze uczynki;
13:19
that we use memory in stories
to make sense of what we've done,
to make sense of what we've done,
253
764004
3461
aby nadać sens życiu,
nawiązać kontakt z innymi.
nawiązać kontakt z innymi.
13:23
to give meaning to our lives, to establish
connections with other people.
connections with other people.
254
767465
4493
To nie zniknie, nie powinno zniknąć,
ani nie umie zniknąć.
ani nie umie zniknąć.
13:27
None of this will go away,
should go away, or can go away.
should go away, or can go away.
255
771958
4070
Jako ekonomista myślę o marginesach życia,
13:31
But again, as an economist,
I'm thinking about life on the margin,
I'm thinking about life on the margin,
256
776028
4630
o dodatkowych decyzjach.
13:37
the extra decision.
257
781338
1616
13:38
Should we think more in terms of stories,
or less in terms of stories?
or less in terms of stories?
258
782954
4109
Czy należy myśleć bardziej
w kategoriach opowieści, czy mniej?
w kategoriach opowieści, czy mniej?
13:42
When we hear stories,
should we be more suspicious?
should we be more suspicious?
259
787063
4132
Czy wobec opowieści trzeba wzmóc czujność?
W stosunku do jakich opowieści
trzeba być podejrzliwym?
trzeba być podejrzliwym?
13:47
And what kind of stories
should we be suspicious of?
should we be suspicious of?
260
791195
2768
Powtórzę ponownie: chodzi zwykle
o te, które lubicie najbardziej,
o te, które lubicie najbardziej,
13:49
Again, I'm telling you it's the stories,
very often, that you like the most,
very often, that you like the most,
261
793963
4624
które najwięcej wam dają,
najbardziej inspirują.
najbardziej inspirują.
13:54
that you find the most rewarding,
the most inspiring.
the most inspiring.
262
798587
3860
Opowieści, które nie mówią
o kosztach straconych okazji
o kosztach straconych okazji
13:58
The stories that don't focus
on opportunity cost,
on opportunity cost,
263
802447
3701
ani o skomplikowanych, niezamierzonych
konsekwencjach ludzkich działań,
konsekwencjach ludzkich działań,
14:02
or the complex, unintended
consequences of human action,
consequences of human action,
264
806148
3821
bo to zwykle nie nadaje się
na dobrą opowieść.
na dobrą opowieść.
14:05
because that very often
does not make for a good story.
does not make for a good story.
265
809969
3894
Często mamy do czynienia
z historiami o tryumfie, przeciwnościach,
z historiami o tryumfie, przeciwnościach,
14:09
So often a story is a story
of triumph, a story of struggle;
of triumph, a story of struggle;
266
813863
4650
są wrogowie, źli lub głupi;
14:14
there are opposing forces,
which are either evil or ignorant;
which are either evil or ignorant;
267
818513
4507
jest bohater z misją, podróżnik
14:18
there is a person on a quest,
someone making a voyage,
someone making a voyage,
268
823020
3290
14:22
and a stranger coming to town.
269
826310
2059
i obcy przybysz.
To są kategorie opowieści,
ale nie dajcie im się ukołysać.
ale nie dajcie im się ukołysać.
14:24
And those are your categories,
but don't let them make you too happy.
but don't let them make you too happy.
270
829049
4720
(Śmiech)
14:30
(Laughter)
271
834870
1349
14:33
As an alternative,
272
837419
1775
Zamiast tego, gdzieś na marginesie,
zaznaczam: nie palcie Tołstoja,
14:35
at the margin
- again, no burning of Tolstoy -
- again, no burning of Tolstoy -
273
839954
3329
14:39
but just be a little more messy.
274
843283
2956
bądźcie bardziej niepoukładani.
Przeżycie tych wszystkich
podróży, misji, batalii,
podróży, misji, batalii,
14:42
If I actually had to live those journeys,
and quests, and battles,
and quests, and battles,
275
846739
4487
14:47
that would be so oppressive to me!
276
851226
2037
byłoby dla mnie niesamowicie uciążliwe!
Czy nie mogę przeżyć życia
14:49
It's like, my goodness,
can't I just have my life
can't I just have my life
277
853263
2737
14:51
in its messy, ordinary
- I hesitate to use the word - glory
- I hesitate to use the word - glory
278
856000
3645
w całej jego niepoukładanej, zwyczajnej,
- waham się, aby użyć tego słowa - chwale,
- waham się, aby użyć tego słowa - chwale,
14:55
but that it's fun for me?
279
859645
2010
i mieć z niego frajdę?
14:57
Do I really have to follow
some kind of narrative?
some kind of narrative?
280
861655
2353
Czy muszę podążać za jakąś narracją?
Nie mogę zwyczajnie żyć?
14:59
Can't I just live?
281
864008
1232
15:01
So be more comfortable with messy.
282
865780
3046
Rozgośćcie się w bałaganie.
Poczujcie się swobodnie
z agnostycyzmem,
z agnostycyzmem,
15:05
Be more comfortable with agnostic,
283
869456
2720
w kontekście rzeczy,
które sprawiają wam przyjemność.
które sprawiają wam przyjemność.
15:08
and I mean this about the things
that make you feel good.
that make you feel good.
284
872176
2695
Łatwo wybrać parę agnostycznych obszarów
15:10
It's so easy to pick out
a few areas to be agnostic in,
a few areas to be agnostic in,
285
874871
2773
15:13
and then feel good about it,
286
877644
1353
i czuć się z tym dobrze,
15:14
like, "I am agnostic
about religion, or politics."
about religion, or politics."
287
878997
3831
na przykład, "Jestem agnostykiem
religijnym, albo politycznym".
religijnym, albo politycznym".
To da wam miejsce
na dogmatyzm w innych sferach.
na dogmatyzm w innych sferach.
15:18
It's a kind of portfolio move you make
to be more dogmatic elsewhere, right?
to be more dogmatic elsewhere, right?
288
882828
4212
(Śmiech)
15:22
(Laughter)
289
887040
2180
15:25
Sometimes,
290
889220
1070
Czasem ludzie najbardziej godni
intelektualnego zaufania
intelektualnego zaufania
15:26
the most intellectually trustworthy people
are the ones who pick one area,
are the ones who pick one area,
291
890290
3546
wybierają pewien obszar,
w którym są tak całkowicie
dogmatyczni, nieracjonalnie uparci,
dogmatyczni, nieracjonalnie uparci,
15:29
and they are totally dogmatic in that,
so pig-headedly unreasonable,
so pig-headedly unreasonable,
292
893836
3192
że aż trudno wierzyć.
15:32
that you think,
"How can they possibly believe that?"
"How can they possibly believe that?"
293
897028
2650
Ale ta dziedzina wyczerpuje ich upór,
15:35
But it soaks up their stubbornness,
294
899678
4492
15:40
and then, on other things,
they can be pretty open-minded.
they can be pretty open-minded.
295
904170
2730
dzięki czemu gdzie indziej
mogą zachować otwarty umysł.
mogą zachować otwarty umysł.
Nie wpadnijcie w sidła myślenia,
że skoro w czymś jesteście agnostyczni,
że skoro w czymś jesteście agnostyczni,
15:43
So don't fall into the trap of thinking
because you're agnostic on some things,
because you're agnostic on some things,
296
907340
3739
15:46
that you're being fundamentally reasonable
297
911079
2013
to wykazujecie też rozsądek
jeśli chodzi o samo-oszustwo,
opowieści i otwartość umysłową.
opowieści i otwartość umysłową.
15:48
about your self-deception, your stories,
and your open-mindedness.
and your open-mindedness.
298
913092
3100
(Śmiech)
15:52
(Laughter)
299
916192
2147
15:54
[Think about] this idea of hovering,
of epistemological hovering,
of epistemological hovering,
300
918889
3867
Idea unoszenia się,
epistemologicznego szybowania
epistemologicznego szybowania
15:58
and messiness, and incompleteness,
301
922756
3657
nieuporządkowania i niekompletności,
16:02
[and how] not everything
ties up into a neat bow,
ties up into a neat bow,
302
926413
2636
tego, że nie wszędzie jest ład,
16:04
and you're really not on a journey here.
303
929049
2830
że nie jesteście w podróży.
Jesteście tu z jakiegoś
nieokreślonego powodu,
nieokreślonego powodu,
16:07
You're here for some
messy reason or reasons,
messy reason or reasons,
304
931879
2867
może nieznanego,
może tylko ja ich nie znam,
może tylko ja ich nie znam,
16:10
and maybe you don't know what it is,
and maybe I don't know what it is,
and maybe I don't know what it is,
305
934746
4087
ale, cieszę się z zaproszenia,
dziękuję wszystkim za wysłuchanie.
dziękuję wszystkim za wysłuchanie.
16:14
but anyway, I'm happy to be invited,
and thank you all for listening.
and thank you all for listening.
306
938833
3280
16:18
(Laughter)
307
942113
998
(Śmiech)
16:19
(Applause)
308
943111
1711
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Tyler Cowen - EconomistIn his work, economist Tyler Cowen looks at clues from pop culture, art, food, to gather data and make observations on the world's globalizing culture and commerce.
Why you should listen
Tyler Cowen is a professor of economics at George Mason University, and partners with Alex Tabarrok to write the economics blog Marginal Revolution, where he hunts for clues to whatever is coming next, in the space where economics and culture entwine. His outlook is fairly libertarian, but it's not ivory-tower -- in fact, he's been accused of "cute-o-nomics" for daring to use economic models to explain real-world problems instead of theoretical abstractions.
His latest book is a short ebook called The Great Stagnation: How America Ate All the Low-Hanging Fruit of Modern History, Got Sick, and Will (Eventually) Feel Better. In it, he suggests that while the days of easy growth are probably over for the US, it's probably not in a death spiral just yet.
Cowen is also a passionate foodie (check out his blog Tyler Cowen's Ethnic Dining Guide); in fact, his next book is An Economist Gets Lunch: New Rules for Everyday Foodies.
Find a transcript for Tyler Cowen's TEDxMidAtlantic talk on lesswrong.com >>
Tyler Cowen | Speaker | TED.com