TEDGlobal 2009
Itay Talgam: Lead like the great conductors
ئیتەی تاڵگام: وەک ڕابەرە مەزنەکانی ئۆرکێسترا، ئۆرکێسترا بەڕێوەبەرە
Filmed:
Readability: 3.2
3,574,454 views
ڕابەرەکانی ئۆرکێسترا ڕوبەڕوی گەورەترین ململانێ دەبنەوە: درووستکردنی بێوێنەترین پێکەوەبێژی بێ ئەوەی هیچ بڵێت. لەم بابتە سەرنج ڕاکێشەدا، ئیتەی تاڵگام باسی شێوازە بێهاوتاکانی شەش لە گەورە ڕابەرە ئۆرکێستراکانی سەدەی بیستەم دەکات، و وانە گرنگەکان نیشانی هەموو موزیک ژەنەکان دەدات.
Itay Talgam - Conductor and leadership expert
After a decade-long conducting career in his native Israel, Itay Talgam has reinvented himself as a "conductor of people" -- in government, academia, business and education. He is the author of The Ignorant Maestro. Full bio
After a decade-long conducting career in his native Israel, Itay Talgam has reinvented himself as a "conductor of people" -- in government, academia, business and education. He is the author of The Ignorant Maestro. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
The magical moment, the magical moment of conducting.
0
1000
4000
سادە پڕ جادووەکە، ساتە پڕ جادووەکەی
بەڕێوەبردنی ئۆرکێسترا.
بەڕێوەبردنی ئۆرکێسترا.
ئەوکاتەی دەچیتە سەر سەکۆ.
ئۆرکێسترایەک دانیشتوون.
ئۆرکێسترایەک دانیشتوون.
00:20
Which is, you go onto a stage. There is an orchestra sitting.
1
5000
2000
00:22
They are all, you know, warming up and doing stuff.
2
7000
4000
هەموویان خۆیان گەرم دەکەن، و ئامادە دەبن.
00:26
And I go on the podium.
3
11000
2000
منیش دەچمە سەر دوانگەکە.
00:28
You know, this little office of the conductor.
4
13000
3000
شوێنە بچووکەکەی ڕابەرەکە.
00:31
Or rather a cubicle, an open-space cubicle,
5
16000
3000
یان چوارگۆشەکە، شوێنە
چوارگۆشەییە کراوەکە،
چوارگۆشەییە کراوەکە،
00:34
with a lot of space.
6
19000
2000
کە شوێنێکی زۆر هەیە. و
00:36
And in front of all that noise,
7
21000
2000
لەبەردەمی ئەو هەموو دەنگەدایت،
00:38
you do a very small gesture.
8
23000
2000
جوڵەیەکی زۆر بچووک دەکەیت.
00:40
Something like this, not very pomp, not very sophisticated, this.
9
25000
4000
شتێکی ئاواهی، زۆر خۆبەزلزانانە نا،
زۆر ئاڵۆز نا، ئاواهی. و
زۆر ئاڵۆز نا، ئاواهی. و
00:44
And suddenly, out of the chaos, order.
10
29000
3000
لە ناکاو، لەو هەرایەوە هەموویان
یەکسەر ڕێکدەبنەوە.
یەکسەر ڕێکدەبنەوە.
00:47
Noise becomes music.
11
32000
2000
ژاوەژاو دەبێ بە موزیک.
00:49
And this is fantastic. And it's so tempting
12
34000
2000
ئەمەش زۆر سەرسوڕهێنەرە. و زۆر هانم دەیات
00:51
to think that it's all about me.
13
36000
2000
خۆم بە گەورە بزانم بڵێم هەمووی منم.
00:53
(Laughter)
14
38000
2000
(پێکەنین)
00:55
All those great people here, virtuosos,
15
40000
2000
هەموو خەڵکە مەزنەکانی ئێرە، هونەرخوازەکان،
00:57
they make noise, they need me to do that.
16
42000
2000
دەنگ درووست دەکەن، پێویستیان
پێمە ئەوە بکەم.
پێمە ئەوە بکەم.
00:59
Not really. If it were that,
17
44000
2000
ڕاستییەکەی نەخێر. ئەگەر ئەوە بوایە،
01:01
I would just save you the talk,
18
46000
2000
ئەم هەموو قسەیەتان بۆ ناکەم، و
01:03
and teach you the gesture.
19
48000
2000
یەکسەر جوڵەکەتان فێردەکەم.
01:05
So you could go out to the world
20
50000
2000
بۆ ئەوەی بچنە بەردەم ئەو هەموو خەڵکە و
01:07
and do this thing in whatever company or whatever you want,
21
52000
3000
لەگەڵ هەرکەسێکدا بن و هەرچییەک بکەن
ئەم جوڵەیە بکەن و
ئەم جوڵەیە بکەن و
01:10
and you have perfect harmony. It doesn't work.
22
55000
2000
یەکسەر هاوئاوازی تەواوەتی بێتە دی.
ئەوە سەرناگرێت.
ئەوە سەرناگرێت.
01:12
Let's look at the first video.
23
57000
2000
با سەیری یەکەم ڤیدیۆ بکەین.
01:14
I hope you'll think it's a good example of harmony.
24
59000
3000
هیوادارم وا بیربکەنەوە نموونەیەکی
باشی هاوئاوازی بێت. و
باشی هاوئاوازی بێت. و
01:17
And then speak a little bit about how it comes about.
25
62000
4000
ئینجا کەمێک قسە بکەن لەسەر
ئەوەی کە چۆن بووە.
ئەوەی کە چۆن بووە.
01:21
(Music)
26
66000
4000
(موزیک)
02:17
Was that nice?
27
122000
2000
ئەوە خۆشبوو؟
02:19
So that was a sort of a success.
28
124000
3000
کەواتە بەجۆرێک سەرکەوتوو بوو.
02:22
Now, who should we thank for the success?
29
127000
3000
ئێستا، ئەبێ سوپاسی
کێ بکەین بۆ سەرکەوتنەکە؟
کێ بکەین بۆ سەرکەوتنەکە؟
02:25
I mean, obviously the orchestra musicians
30
130000
2000
مەبەستم ئەوەیە، بێگومان
موزیک ژەنەکانی ئۆرکێستراکە
موزیک ژەنەکانی ئۆرکێستراکە
02:27
playing beautifully,
31
132000
2000
کە بەجوانی ژەنیان،
02:29
the Vienna Philharmonic Orchestra.
32
134000
4000
ئۆرکێسترای ڤییەنا فیلهارمۆنیک.
02:33
They don't often even look at the conductor.
33
138000
2000
زۆرجار تەنانەت سەیری
ڕابەری ئۆرکێستراکەش ناکەن.
ڕابەری ئۆرکێستراکەش ناکەن.
02:35
Then you have the clapping audience, yeah,
34
140000
3000
ئینجا ئامادەبووان چەپڵە لێدەدەن، بەڵێ،
02:38
actually taking part in doing the music.
35
143000
2000
ڕاستییەکەی بەشدار دەبن
لە موزیکەکەدا.
لە موزیکەکەدا.
02:40
You know Viennese audiences usually don't interfere with the music.
36
145000
4000
دەزانن گوێگرە نەمساییەکان زۆربەی
کات تەنانەت دەست وەرنایەنە موزیکەکە.
کات تەنانەت دەست وەرنایەنە موزیکەکە.
02:44
This is the closest to an Oriental bellydancing feast
37
149000
4000
ئەمە زیاتر لە خوانی
سەماکردنی ڕۆژهەڵاتی دەچێت
سەماکردنی ڕۆژهەڵاتی دەچێت
02:48
that you will ever get in Vienna.
38
153000
2000
بەدەگمەن لە ڤییەنا ڕوودەدات.
02:50
(Laughter)
39
155000
1000
(پێکەنین)
02:51
Unlike, for example Israel, where audiences cough all the time.
40
156000
3000
جیاواز لە، بۆ نموونە ئیسرائیل، کە لەوێ
گوێگرەکان بەردەوام دەکۆکن.
گوێگرەکان بەردەوام دەکۆکن.
02:54
You know, Arthur Rubinstein, the pianist, used to say
41
159000
3000
دەزانن، ئارسەر روبینستین،
پیانۆژەنەکە، هەر دەیوت کە
پیانۆژەنەکە، هەر دەیوت کە
02:57
that, "Anywhere in the world, people that have the flu, they go to the doctor.
42
162000
3000
"لە هەموو شوێنێکی جیهان، خەڵک کە
تووشی هەڵامەت دەبن دەچن بۆلای پزیشک.
تووشی هەڵامەت دەبن دەچن بۆلای پزیشک.
03:00
In Tel Aviv they come to my concerts."
43
165000
3000
لە تەل ئەبیب یەن بۆ کۆنسێرتەکانی من."
03:03
(Laughter)
44
168000
1000
(پێکەنین)
03:04
So that's a sort of a tradition.
45
169000
2000
کەواتە ئەوە جۆرێکە لە داب و نەریت.
03:06
But Viennese audiences do not do that.
46
171000
2000
بەڵام گوێگرەکانی ڤییەنا واناکەن.
03:08
Here they go out of their regular, just to be part of that,
47
173000
5000
لێرە لە باری ئاسایی لادەدەن،
تەنیا بۆ ئەوەی ببن بە بەشێک لەوە،
تەنیا بۆ ئەوەی ببن بە بەشێک لەوە،
03:13
to become part of the orchestra, and that's great.
48
178000
2000
بۆ ئەوەی ببن بە بەشێک لە
ئۆرکێستراکە، و ئەوەش باشە.
ئۆرکێستراکە، و ئەوەش باشە.
03:15
You know, audiences like you, yeah,
49
180000
2000
بەڵێ، گوێگرانی وەک ئێوە،
03:17
make the event.
50
182000
3000
بۆنەکە درووست دەکەن.
03:20
But what about the conductor? What can you say
51
185000
2000
بەڵام ئەی ڕابەری ئۆرکێستراکە؟ دەتوانی بڵێیت
03:22
the conductor was doing, actually?
52
187000
4000
ڕابەرەکە خەریکی چی بووە؟
03:26
Um, he was happy.
53
191000
3000
ئم، دڵخۆش بووە. و
03:29
And I often show this to senior management.
54
194000
3000
زۆرجار ئەمە نیشانی کەسە
بە ئەزموونەکان ئەیەم.
بە ئەزموونەکان ئەیەم.
03:32
People get annoyed.
55
197000
2000
خەڵک بێزار دەبن.
03:34
"You come to work. How come you're so happy?"
56
199000
2000
"یەیت بۆ ئیش. چۆن ئەکرێت ئاوا دڵخۆش بیت؟"
03:36
Something must be wrong there, yeah? But he's spreading happiness.
57
201000
3000
ئەبێ کێشەیەکی تیابێت، وانییە؟ بەڵام
ئەو دڵخۆشی بڵاو دەکاتەوە.
ئەو دڵخۆشی بڵاو دەکاتەوە.
03:39
And I think the happiness, the important thing is this happiness
58
204000
2000
منیش پێموایە دڵخۆشی، کە شتە گرنگەکە
ئەم دڵخۆشیەیە
ئەم دڵخۆشیەیە
03:41
does not come from
59
206000
3000
بەتەنیا لە
03:44
only his own story and his joy of the music.
60
209000
3000
چیرۆکەکەی و شادی بینین
لە موزیکەکەیەوە نایەت.
لە موزیکەکەیەوە نایەت.
03:47
The joy is about enabling other people's stories
61
212000
4000
شادییەکە لەوەدا دەبێت
بوار بدەیت چیرۆکی خەڵکی تریش
بوار بدەیت چیرۆکی خەڵکی تریش
03:51
to be heard at the same time.
62
216000
2000
لەهەمان کاتدا ببیسترێت.
03:53
You have the story of the orchestra as a professional body.
63
218000
4000
چیرۆکی ئۆرکێستراکەت هەیە
وەک کۆمەڵێک پیشەگەر.
وەک کۆمەڵێک پیشەگەر.
03:57
You have the story of the audience as a community. Yeah.
64
222000
3000
چیرۆکی گوێگرەکانت هەیە
وەک کۆمەڵگایەک. بەڵێ
وەک کۆمەڵگایەک. بەڵێ
04:00
You have the stories of the individuals
65
225000
2000
چیرۆکی تاکەکانیشت هەیە
04:02
in the orchestra and in the audience.
66
227000
2000
لەناو ئۆرکێستراکە و گوێگرەکانیشدا.
04:04
And then you have other stories, unseen.
67
229000
3000
ئینجا چیرۆکی تریشت هەیە، بەدی نەکراو.
04:07
People who build this wonderful concert hall.
68
232000
3000
خەڵکەکەی ئەم هۆڵە مەزنەیان
بۆ کۆنسێرت بنیات ناوە.
بۆ کۆنسێرت بنیات ناوە.
04:10
People who made those Stradivarius, Amati, all those beautiful instruments.
69
235000
5000
خەڵکەکەی ئەو کەمانچانە و هەموو
ئەو ئامێرە جوانانەیان درووستکردووە.
ئەو ئامێرە جوانانەیان درووستکردووە.
04:15
And all those stories are being heard at the same time.
70
240000
3000
هەموو ئەو چیرۆکانە پێکەوە
دەبیسترێن لە هەمان کاتدا.
دەبیسترێن لە هەمان کاتدا.
04:18
This is the true experience of a live concert.
71
243000
3000
ئەمە ئەزموونی ڕاستەقینەی
کۆنسێرتێکی زیندووە.
کۆنسێرتێکی زیندووە.
04:21
That's a reason to go out of home. Yeah?
72
246000
2000
ئەوە هۆکارێکە لە ماڵ
بۆی بچیتە دەر. وانییە؟
بۆی بچیتە دەر. وانییە؟
04:23
And not all conductors do just that.
73
248000
3000
هەموو ڕابەرەکانی ئۆرکێستراش
تەنیا ئەوە ناکەن.
تەنیا ئەوە ناکەن.
04:26
Let's see somebody else, a great conductor.
74
251000
2000
با سەیری یەکێکی تر بکەین،
ڕابەرێکی مەزنی تر.
ڕابەرێکی مەزنی تر.
04:28
Riccardo Muti, please.
75
253000
2000
تکایە ریکاردۆ موتی.
04:31
(Music)
76
256000
4000
(موزیک)
05:07
Yeah, that was very short, but you could see
77
292000
2000
بەڵێ، ئەوە زۆر کورت بوو، بەڵام
ئەوەتان بینی
ئەوەتان بینی
05:09
it's a completely different figure. Right?
78
294000
2000
وێنەیەکی تەواو جیاوازە. وانییە؟
05:11
He's awesome. He's so commanding. Yeah?
79
296000
2000
سەرسوڕهێنەرە. جڵەوی تەواوەتی هەیە.
وانییە؟
وانییە؟
05:13
So clear. Maybe a little bit over-clear.
80
298000
5000
زۆر ڕوونە. لەوانەیە کەمێک
زیاد لەپێویستیش ڕوونبێت.
زیاد لەپێویستیش ڕوونبێت.
05:18
Can we have a little demonstration? Would you be my orchestra for a second?
81
303000
3000
دەکرێت نیشاندانێکی بچووکمان هەبێت؟
دەتوانن بۆ چرکەیەک ببن بە ئۆرکێستراکەم؟
دەتوانن بۆ چرکەیەک ببن بە ئۆرکێستراکەم؟
05:21
Can you sing, please, the first note of Don Giovanni?
82
306000
2000
دەتوانن گۆرانی بڵێن، یەکەم
نۆتەی دۆن جیۆڤانی؟
نۆتەی دۆن جیۆڤانی؟
05:23
You have to sing "Aaaaaah," and I'll stop you.
83
308000
3000
دەبێت بڵێن "ئاااااااه،" و دەتانوەستێنم.
05:26
Okay? Ready?
84
311000
2000
باشە؟ ئامادەن؟
05:28
Audience: ♫ Aaaaaaah ... ♫
85
313000
2000
ئامادەبووان: ئاااااااه...
05:30
Itay Talgam: Come on, with me. If you do it without me
86
315000
2000
دەی، لەگەڵ من. ئەگەر بێ من بیکەن
05:32
I feel even more redundant than I already feel.
87
317000
3000
لە پێشترم زیاتر هەست
بە نائاسایی بوون دەکەم.
بە نائاسایی بوون دەکەم.
05:35
So please, wait for the conductor.
88
320000
3000
کەواتە تکایە، چاوەڕێی
ڕابەری ئۆرکێستراکە بکەن.
ڕابەری ئۆرکێستراکە بکەن.
05:38
Now look at me. "Aaaaaah," and I stop you. Let's go.
89
323000
3000
ئێستا سەیرم بکەن. "ئااااااه،" و ئەتانوەستێنم.
05:41
Audience: ♫ ... Aaaaaaaah ... ♫
90
326000
4000
ئامادەبووان:... ئاااااااه..
05:45
(Laughter)
91
330000
2000
(پێکەنین)
05:47
Itay Talgam: So we'll have a little chat later.
92
332000
2000
ئیتەی: کەواتە دواتر کەمێک قسە دەکەین.
05:49
(Laughter)
93
334000
1000
(پێکەنین)
05:50
But ... There is a vacancy for a ...
94
335000
4000
بەڵام...بۆشاییەک هەیە بۆ...
05:54
But -- (Laughter)
95
339000
4000
بەڵام-- (پێکەنین)
05:58
-- you could see that you could stop an orchestra with a finger.
96
343000
3000
--بینیتان کە دەتوانیت بە
پەنجەیەک ئۆرکێستراکە بووەستێنیت.
پەنجەیەک ئۆرکێستراکە بووەستێنیت.
06:01
Now what does Riccardo Muti do? He does something like this ...
97
346000
2000
ئێستا ریکاردۆ موتی چی دەکات؟
شتێکی ئاواهی دەکات..
شتێکی ئاواهی دەکات..
06:06
(Laughter)
98
351000
1000
(پێکەنین)
06:07
And then -- sort of -- (Laughter)
99
352000
3000
ئینجا -- جۆرێک لە --(پێکەنین)
06:10
So not only the instruction is clear,
100
355000
3000
کەواتە نەک تەنیا ڕێنماییەکە ڕوونە،
06:13
but also the sanction, what will happen if you don't do what I tell you.
101
358000
3000
بەڵکو ڕێگەلێگرتنەکەش، چی
دەبێت ئەگەر ئەوە نەکەن کە پێتان دەڵێم.
دەبێت ئەگەر ئەوە نەکەن کە پێتان دەڵێم.
06:16
(Laughter)
102
361000
3000
(پێکەنین)
06:19
So, does it work? Yes, it works --
103
364000
4000
کەواتە سوودی هەیە؟ بەڵێ، سوودی هەیە --
06:23
to a certain point.
104
368000
2000
هەتا خاڵێکی دیاریکراو.
06:25
When Muti is asked, "Why do you conduct like this?"
105
370000
2000
کاتێک موتی لێی دەپرسرێت، "بۆچی
ئاواهی ڕابەری دەکەیت؟"
ئاواهی ڕابەری دەکەیت؟"
06:27
He says, "I'm responsible."
106
372000
2000
دەڵێت، "من بەرپرسیارم."
06:29
Responsible in front of him.
107
374000
2000
بەرپرسیار لەبەردەمییا.
06:31
No he doesn't really mean Him. He means Mozart,
108
376000
2000
نەخێر بەڕاستی مەبەستی ئەو کەسە نییە.
مەبەستی لە مۆزارتە.
مەبەستی لە مۆزارتە.
06:33
which is -- (Laughter) -- like a third seat from the center.
109
378000
4000
کە ئەوە -- (پێکەنین) --
وەک سێیەم کورسییە لە ناوەڕاستەوە.
وەک سێیەم کورسییە لە ناوەڕاستەوە.
06:37
(Laughter)
110
382000
1000
(پێکەنین)
06:38
So he says, "If I'm --
111
383000
2000
بۆیە دەڵێت، "ئەگەر من --
06:40
(Applause)
112
385000
2000
(چەپڵەلێدان)
06:42
if I'm responsible for Mozart,
113
387000
2000
بەرپرسیار بم لە مۆزارت،
06:44
this is going to be the only story to be told.
114
389000
2000
ئەمە تەنیا چیرۆک دەبێت
پێویستە بگێڕدرێتەوە.
پێویستە بگێڕدرێتەوە.
06:46
It's Mozart as I, Riccardo Muti, understand it."
115
391000
4000
ئەوە مۆزارتە کە من، وەک ریکاردۆ موتی،
لێی تێدەگەم."
لێی تێدەگەم."
06:50
And you know what happened to Muti?
116
395000
2000
دەزانن موتی چی لێ بەسەر هات؟
06:52
Three years ago he got a letter signed by
117
397000
2000
سێ ساڵ لەمەوبەر نامەیەکی پێگەشت و
لەلایەن
لەلایەن
06:54
all 700 employees of La Scala,
118
399000
3000
هەر ٧٠٠ کەسەکەی لا سکالاوە
ئیمزا کرابوو،
ئیمزا کرابوو،
06:57
musical employees, I mean the musicians,
119
402000
2000
مەبەستم موزیک ژەنەکانی لا سکالایە،
06:59
saying, "You're a great conductor. We don't want to work with you. Please resign."
120
404000
4000
دەیانوت، "تۆ ڕابەرێکی مەزنیت. نامانەوێت
کارت لەگەڵ بکەین. تکایە وازبێنە."
کارت لەگەڵ بکەین. تکایە وازبێنە."
07:03
(Laughter)
121
408000
1000
(پێکەنین)
07:04
"Why? Because you don't let us develop.
122
409000
3000
"بۆچی؟ چونکە ناهێڵیت پەرەبستێنین.
07:07
You're using us as instruments, not as partners.
123
412000
3000
وەک ئامێر بەکارمان دەهێنیت،
نەک وەک هاوبەشی کار. و
نەک وەک هاوبەشی کار. و
07:10
And our joy of music, etc., etc. ..."
124
415000
2000
چێژبینینمان لە موزیک، هتد، هتد.."
07:12
So he had to resign. Isn't that nice?
125
417000
2000
بۆیە دەبوو وازبێنێت.
شتێکی جوان نییە؟
شتێکی جوان نییە؟
07:14
(Laughter)
126
419000
2000
(پێکەنین)
07:16
He's a nice guy. He's a really nice guy.
127
421000
3000
کەسێکی باشە. بەڕاستی کەسێکی باشە.
07:19
Well, can you do it with less control,
128
424000
3000
دەتوانیت بە کۆنترۆڵکردنێکی
کەمترەوە ئەوە بکەیت،
کەمترەوە ئەوە بکەیت،
07:22
or with a different kind of control?
129
427000
2000
یان بە جۆرە کۆنترۆڵکردنێکی جیاوازەوە؟
07:24
Let's look at the next conductor, Richard Strauss.
130
429000
4000
با سەیری ڕابەری دواتر بکەین،
ریچارد ستراوس.
ریچارد ستراوس.
07:30
(Music)
131
435000
4000
(موزیک)
07:58
I'm afraid you'll get the feeling that I really picked on him because he's old.
132
463000
4000
ئەترسم وا هەست بکەن هەڵمبژاردبێت
تانەی لێبەم چونکە پیرە.
تانەی لێبەم چونکە پیرە.
08:02
It's not true. When he was a young man
133
467000
3000
ئەوە ڕاست نییە. ئەوکاتەی کە گەنج بوو
08:05
of about 30, he wrote what he called
134
470000
2000
نزیکەی ٣٠ ساڵ، ئەوەی نوسی کە پێی دەڵێت
08:07
"The Ten Commandments for Conductors."
135
472000
2000
"دە فەرمایشتەکە بۆ ڕابەرەکانی ئۆرکێسترا."
08:09
The first one was: If you sweat by the end of the concert
136
474000
3000
یەکەمیان دەڵێت: ئەگەر لە کۆتایی
کۆنسێرتەکەدا ئارەق کردەوە
کۆنسێرتەکەدا ئارەق کردەوە
08:12
it means that you must have done something wrong.
137
477000
2000
واتای ئەوەیە لەوانەیە هەڵەیەک کردبێت.
08:14
That's the first one. The fourth one you'll like better.
138
479000
2000
ئەوە یەکەمیانە.
چوارەمیتان زیاتر بەدڵ دەبێت.
چوارەمیتان زیاتر بەدڵ دەبێت.
08:16
It says: Never look at the trombones --
139
481000
2000
دەڵێت: قەت سەیری ترۆمبۆن ژەنەکان مەکە --
08:18
it only encourages them.
140
483000
2000
ئەوە تەنیا دەیانوروژێنێت.
08:20
(Laughter)
141
485000
5000
(پێکەنین)
08:25
So, the whole idea is really to let
142
490000
2000
کەواتە، هەموو بیرۆکەکە ئەوەیە
08:27
it happen by itself.
143
492000
2000
ڕێگەبەیت خۆی ڕووبات.
08:29
Do not interfere.
144
494000
2000
دەستوەرنەدەیتە کارەکەیان.
08:31
But how does it happen? Did you see
145
496000
3000
بەڵام ئەوە چۆن ڕوودەدات؟ بینیتان
08:34
him turning pages in the score?
146
499000
2000
ئەوکاتەی لاپەڕەکەی هەڵدایەوە؟
08:36
Now, either he is senile,
147
501000
2000
ئێستا، یان ئەوەتا پیر بووە، و
08:38
and doesn't remember his own music, because he wrote the music.
148
503000
3000
موزیکی خۆی بیر نایەت، چونکە
موزیکەکەی نوسیوە.
موزیکەکەی نوسیوە.
08:41
Or he is actually transferring a very strong message to them, saying,
149
506000
3000
یان ئەوەتا پەیامێکی زۆر
بەهێزیان پێدەگەیەنێت، دەڵێت،
بەهێزیان پێدەگەیەنێت، دەڵێت،
08:44
"Come on guys. You have to play by the book.
150
509000
4000
"دەی موزیک ژەنەکان. دەبێت
بەپێی کتێب موزیک بژەنن.
بەپێی کتێب موزیک بژەنن.
08:48
So it's not about my story. It's not about your story.
151
513000
2000
کەواتە دەربارەی چیرۆکی خۆم نییە.
دەربارەی چیرۆکی خۆتان نییە.
دەربارەی چیرۆکی خۆتان نییە.
08:50
It's only the execution of the written music,
152
515000
3000
تەنیا ئەنجامدانی موزیکە نوسراوەکەیە،
08:53
no interpretation."
153
518000
2000
هیچ وەرگێڕانێک نەکرێت."
08:55
Interpretation is the real story of the performer.
154
520000
3000
وەرگێڕان بۆکردن چیرۆکی
ڕاستەقینەی موزیک ژەنەکەیە.
ڕاستەقینەی موزیک ژەنەکەیە.
08:58
So, no, he doesn't want that. That's a different kind of control.
155
523000
3000
کەواتە نەخێر، ئەو ئەوەی ناوێت.
ئەوە جۆرە کۆنترۆڵکردنێکی ترە.
ئەوە جۆرە کۆنترۆڵکردنێکی ترە.
09:01
Let's see another super-conductor,
156
526000
3000
با سەیری ڕابەرێکی تری مەزن بکەین،
09:04
a German super-conductor. Herbert von Karajan, please.
157
529000
3000
ڕابەری ئۆرکێسترای ئەڵمانی.
هێربێرت ڤۆن کایان، تکایە.
هێربێرت ڤۆن کایان، تکایە.
09:07
(Music)
158
532000
4000
(موزیک)
09:40
What's different? Did you see the eyes? Closed.
159
565000
3000
جیاوازییەکەی چییە؟
چاوەکانتان بینی؟ داخراوە.
چاوەکانتان بینی؟ داخراوە.
09:43
Did you see the hands?
160
568000
3000
دەستەکانتان بینی؟
09:46
Did you see this kind of movement? Let me conduct you. Twice.
161
571000
3000
ئەم جۆرە جوڵەیەتان بینی؟
با ڕابەریتان بکەم. دوو جار.
با ڕابەریتان بکەم. دوو جار.
09:49
Once like a Muti, and you'll -- (Claps) -- clap, just once.
162
574000
2000
یەک جار وەک موتی، و ئێوە --(چەپڵەلێدان)--
یەک جار چەپڵە لێبەن. و
یەک جار چەپڵە لێبەن. و
09:51
And then like Karajan. Let's see what happens. Okay?
163
576000
2000
ئینجا وەک کایان. با بزانین
چی ڕوودەدات. باشە؟
چی ڕوودەدات. باشە؟
09:53
Like Muti. You ready? Because Muti ...
164
578000
3000
وەک موتی. ئامادەن؟ چونکە موتی...
09:56
(Laughter) Okay? Ready? Let's do it.
165
581000
3000
(پێکەنین) باشە؟ ئامادەن؟
با ئەوە بکەین.
با ئەوە بکەین.
09:59
Audience: (Claps)
166
584000
1000
ئامادەبووان:(چەپڵەلێدان)
10:00
Itay Talgam: Hmm ... again.
167
585000
2000
ئیتەی: هممم.. دووبارە
10:02
Audience: (Claps)
168
587000
2000
ئامادەبووان: (چەپڵەلێدان)
10:04
Itay Talgam: Good. Now like a Karajan. Since you're already trained,
169
589000
2000
ئیتەی: باشە. ئێستا وەک کایان.
مادام ڕاهاتوون،
مادام ڕاهاتوون،
10:06
let me concentrate, close my eyes. Come, come.
170
591000
3000
با تەرکیز بکەم، چاوەکانم داخەم.
دەی، دەی.
دەی، دەی.
10:11
Audience: (Claps) (Laughter)
171
596000
2000
ئامادەبووان: (چەپڵەلێدان) (پێکەنین)
10:13
Itay Talgam: Why not together? (Laughter)
172
598000
2000
ئیتەی: بۆ پێکەوە نەبێت؟ (پێکەنین)
10:15
Because you didn't know when to play.
173
600000
2000
چونکە ئێوە نازانن کەی دەستپێکەن.
10:17
Now I can tell you, even the Berlin Philharmonic
174
602000
2000
ئێستا پێتان دەڵێم، تەنانەت
ئۆرکێسترای بەرلین فیلهارمۆنیکیش
ئۆرکێسترای بەرلین فیلهارمۆنیکیش
10:19
doesn't know when to play.
175
604000
2000
نازانن کەی دەستپێکەن.
10:21
(Laughter)
176
606000
1000
(پێکەنین)
10:22
But I'll tell you how they do it. No cynicism.
177
607000
2000
بەڵام پێتان دەڵێم چۆن دەیکەن. هیچ
گاڵتەجاڕی نییە.
گاڵتەجاڕی نییە.
10:24
This is a German orchestra, yes?
178
609000
2000
ئەمە ئۆرکێسترای ئەڵمانییە، وانییە؟
10:26
They look at Karajan. And then they look at each other.
179
611000
4000
سەیری کایان دەکەن. و
ئینجا سەیری یەکتر دەکەن.
ئینجا سەیری یەکتر دەکەن.
10:30
(Laughter)
180
615000
3000
(پێکەنین)
10:33
"Do you understand what this guy wants?"
181
618000
3000
"تێدەگەن لەوەی ئەم کەسە چی دەوێت؟"
10:36
And after doing that,
182
621000
2000
دوای ئەوەش،
10:38
they really look at each other, and the first players of the orchestra
183
623000
2000
سەیری یەکتر دەکەن، و یەکەم
موزیک ژەنی ئۆرکێستراکە
موزیک ژەنی ئۆرکێستراکە
10:40
lead the whole ensemble in playing together.
184
625000
3000
ڕابەری هەمووان دەکات
بۆ پێکەوە ژەنین. و
بۆ پێکەوە ژەنین. و
10:43
And when Karajan is asked about it
185
628000
2000
کاتێک کایان پرسیاری لێدەکرێت لەسەری
10:45
he actually says, "Yes, the worst damage
186
630000
2000
دەڵێت، "بەڵێ، خراپترین زیانە
10:47
I can do to my orchestra
187
632000
2000
بتوانم بە ئۆرکێستراکەمی بگەیەنم
10:49
is to give them a clear instruction.
188
634000
4000
ئەوەیە ڕێنمایی ڕوونیان بەمێ.
10:53
Because that would
189
638000
2000
چونکە ئەوە
10:55
prevent the ensemble, the listening to each other
190
640000
4000
ڕێگەیان لێدەگرێت، ئەو گوێ لە
یەکترگرتنەیان هەبێت
یەکترگرتنەیان هەبێت
10:59
that is needed for an orchestra."
191
644000
2000
کە پێویستە بۆ ئۆرکێسترایەک."
11:01
Now that's great. What about the eyes?
192
646000
2000
ئەوە شتێکی مەزنە. ئەی چاوەکان؟
11:03
Why are the eyes closed?
193
648000
2000
بۆچی چاوەکان داخراون؟
11:05
There is a wonderful story about Karajan conducting in London.
194
650000
4000
چیرۆکێکی دڵڕفێن هەیە لەسەر
ڕابەری کردنی کایان لە لەندەن.
ڕابەری کردنی کایان لە لەندەن.
11:09
And he cues in a flute player like this.
195
654000
3000
ئاواهی ئاماژە بۆ بلوێرژەنێک دەکات.
11:12
The guy has no idea what to do. (Laughter)
196
657000
3000
کوڕەکە نازانێت چی بکات. (پێکەنین)
11:15
"Maestro, with all due respect, when should I start?"
197
660000
3000
مایسترۆ، لەگەڵ ئەوپەڕی ڕێزما،
دەبێت کەی دەستپێکەم؟"
دەبێت کەی دەستپێکەم؟"
11:18
What do you think Karajan's reply was? When should I start?
198
663000
3000
پێتوایە وەڵامی کایان چی بووبێت؟
کە پرسیوێتی کەی دەستپێکەم؟
کە پرسیوێتی کەی دەستپێکەم؟
11:21
Oh yeah. He says, "You start when you can't stand it anymore."
199
666000
4000
ئاه بەڵێ. دەڵێت، "کەی واتلێهات
چیتر ئارام نەگری دەستپێکە."
چیتر ئارام نەگری دەستپێکە."
11:25
(Laughter)
200
670000
3000
(پێکەنین)
11:28
Meaning that you know you have no authority to change anything.
201
673000
5000
واتە دەزانیت هیچ دەسەڵات نییە
هیچ لە مەسەلە بگۆڕیت.
هیچ لە مەسەلە بگۆڕیت.
11:33
It's my music. The real music is only in Karajan's head.
202
678000
4000
موزیکی منە. موزیکە ڕاستەقینەکە
تەنیا لە مێشکی کایاندایە.
تەنیا لە مێشکی کایاندایە.
11:37
And you have to guess my mind. So you are under tremendous pressure
203
682000
3000
ئێوەش دەبێت بزانن چی لە مێشکمایە.
کەواتە لەژێر فشارێکی زۆردا دەبیت
کەواتە لەژێر فشارێکی زۆردا دەبیت
11:40
because I don't give you instruction,
204
685000
2000
چونکە من ڕێنماییت نایەمێ، و
11:42
and yet, you have to guess my mind.
205
687000
2000
واش، پێویستە بزانی چی لە مێشکمایە.
11:44
So it's a different kind of, a very spiritual but yet
206
689000
2000
کەواتە بەجۆرێک کۆنترۆڵێکی ڕۆحی
11:46
very firm control.
207
691000
3000
بەڵام زۆر توندیشە.
11:49
Can we do it in another way? Of course we can. Let's go back
208
694000
2000
دەتوانین بەشێوەیەکی تر بیکەین؟ بێگومان.
با بگەڕێینەوە
با بگەڕێینەوە
11:51
to the first conductor we've seen:
209
696000
2000
بۆ یەکەم ڕابەری ئۆرکێسترای بینیمان:
11:53
Carlos Kleiber, his name. Next video, please.
210
698000
2000
ناوی کارلۆس کلایبەرە. تکایە
ڤیدیۆی دواتر.
ڤیدیۆی دواتر.
11:57
(Music)
211
702000
4000
(موزیک)
12:53
(Laughter) Yeah.
212
758000
2000
(پێکەنین) بەڵێ.
12:55
Well, it is different. But isn't that controlling in the same way?
213
760000
3000
جیاوازە ئەوە. بەڵام ئەوە
هەمان شێوەی کۆنترۆڵکردن نییە؟
هەمان شێوەی کۆنترۆڵکردن نییە؟
12:58
No, it's not, because he is not telling them what to do.
214
763000
3000
نەخێر وا نییە، چونکە
پێیان ناڵێت چی بکەن.
پێیان ناڵێت چی بکەن.
13:01
When he does this, it's not,
215
766000
2000
کە ئەمە ئەکات، واتای ئەوە نییە،
13:03
"Take your Stradivarius and like Jimi Hendrix,
216
768000
3000
"کەمانچەکەت هەڵگرە و
وەک جیمی هێندریکس،
وەک جیمی هێندریکس،
13:06
smash it on the floor." It's not that.
217
771000
2000
بیکێشە بە زەوییەکەیا." واهی نییە.
13:08
He says, "This is the gesture of the music.
218
773000
2000
دەڵێت، "ئەمە هێمای موزیکە.
13:10
I'm opening a space for you
219
775000
2000
من بۆشاییەک بۆ دەکەمەوە
13:12
to put in another layer
220
777000
2000
بۆ ئەوەی چینێکی تر دانێیت
13:14
of interpretation."
221
779000
2000
لە وەرگێڕان."
13:16
That is another story.
222
781000
2000
ئەوە چیرۆکێکی ترە.
13:18
But how does it really work together
223
783000
2000
بەڵام بەڕاستی ئەوە
چۆن پێکەوە کاردەکات
چۆن پێکەوە کاردەکات
13:20
if it doesn't give them instructions?
224
785000
2000
ئەگەر هیچ ڕێنماییان نەیاتێ؟
13:22
It's like being on a rollercoaster. Yeah?
225
787000
2000
وەک ئەوە وایە لەسەر
یاری ڕاڕەوی مردن بیت. وانییە؟
یاری ڕاڕەوی مردن بیت. وانییە؟
13:24
You're not really given any instructions,
226
789000
2000
هیچ ڕێنماییەکی وات نادرێتێ،
13:26
but the forces of the process itself keep you in place.
227
791000
4000
بەڵام هێزەکانی پرۆسەکە خۆی
لە شوێنی خۆتدا دەتهێڵێتەوە.
لە شوێنی خۆتدا دەتهێڵێتەوە.
13:30
That's what he does.
228
795000
2000
ئەوەت بۆ دەکات.
13:32
The interesting thing is of course the rollercoaster does not really exist.
229
797000
2000
بێگومان شتە سەرنج ڕاکێشەکە
ئەوەیە کە ڕاڕەوی مەرگەکە بوونی نییە
ئەوەیە کە ڕاڕەوی مەرگەکە بوونی نییە
13:34
It's not a physical thing. It's in the players' heads.
230
799000
4000
شتێکی جەستەیی نییە.
لە سەری موزیک ژەنەکاندایە.
لە سەری موزیک ژەنەکاندایە.
13:38
And that's what makes them into partners.
231
803000
3000
ئەوەش دەیانکات بە هاوبەشی یەکتر.
13:41
You have the plan in your head.
232
806000
2000
پێویستە لە سەری خۆتدا پلان دانێیت.
13:43
You know what to do, even though Kleiber is not conducting you.
233
808000
3000
دەزانیت چی بکەیت، هەرچەندە
کلایبەر ڕابەریت ناکات.
کلایبەر ڕابەریت ناکات.
13:46
But here and there and that. You know what to do.
234
811000
3000
بەڵام هەرچۆنێک بێت. دەزانیت چی بکەیت. و
13:49
And you become a partner building the rollercoaster,
235
814000
3000
دەبیت بە هاوبەشێک لە درووستکردنی
یاری ڕاڕەوی مەرگەکەدا،
یاری ڕاڕەوی مەرگەکەدا،
13:52
yeah, with sound,
236
817000
2000
بەڵێ، بە دەنگ،
13:54
as you actually take the ride.
237
819000
2000
کاتێک سەر دەکەویت لەگەڵیان.
13:56
This is very exciting for those players.
238
821000
3000
ئەمە زۆر سەرسوڕهێنەرە
بۆ ئەو موزیک ژەنانە.
بۆ ئەو موزیک ژەنانە.
13:59
They do need to go to a sanatorium for two weeks, later.
239
824000
2000
پێویستە دواتر دوو هەفتە بچن بۆ
نەخۆشخانەی نەخۆشییە درێژخایەنەکان.
نەخۆشخانەی نەخۆشییە درێژخایەنەکان.
14:01
(Laughter)
240
826000
1000
(پێکەنین)
14:02
It is very tiring. Yeah?
241
827000
2000
زۆر ماندووکەرە. وانییە؟
14:04
But it's the best music making, like this.
242
829000
4000
بەڵام باشترین موزیک درووستکردنە، ئاواهی.
14:08
But of course it's not only about motivation
243
833000
3000
بەڵام بێگومان تەنیا
دەربارەی پاڵنەر و
دەربارەی پاڵنەر و
14:11
and giving them a lot of physical energy.
244
836000
3000
پێدانی وزەیەکی جەستەیی زۆر نییە.
14:14
You also have to be very professional.
245
839000
2000
پێویستە کەسێکی زۆر شارەزاش بیت. و
14:16
And look again at this Kleiber.
246
841000
2000
دووبارە سەیری کلایبەر بکەن.
14:18
Can we have the next video, quickly?
247
843000
2000
دەتوانن بیخەنە سەر ڤیدیۆی دواتر، خێرا؟
14:20
You'll see what happens when there is a mistake.
248
845000
4000
دەبینن چی ڕوودەدات کاتێک هەڵەیەک دەکرێت.
14:24
(Music) Again you see the beautiful body language.
249
849000
3000
(موزیک) دووبارە زمانە جوانەکەی جەستە دەبینن.
14:27
(Music)
250
852000
3000
(موزیک)
14:33
And now there is a trumpet player who
251
858000
3000
ئێستاش زوڕناژەنێک دەبێت کە
14:36
does something not exactly the way it should be done.
252
861000
2000
شتێک دەکات ڕێک بەو
شێوەیە نییە کە دەبێت بکرێت.
شێوەیە نییە کە دەبێت بکرێت.
14:38
Go along with the video. Look.
253
863000
2000
لەگەڵ ڤیدیۆکەدا بڕۆن. سەیرکەن.
14:43
See, second time for the same player.
254
868000
4000
بینیتان، دووەمجار بۆ
هەمان موزیک ژەن.
هەمان موزیک ژەن.
14:49
(Laughter) And now the third time for the same player.
255
874000
3000
(پێکەنین) و ئێستاش سێیەم
جار بۆ هەمان موزیک ژەن.
جار بۆ هەمان موزیک ژەن.
14:56
(Laughter)
256
881000
1000
(پێکەنین)
14:57
"Wait for me after the concert.
257
882000
2000
"دوای کۆنسێرتەکە چاوەڕێمکە.
14:59
I have a short notice to give you."
258
884000
2000
تێبینییەکی بچووکم هەیە پێتی بەم."
15:01
You know, when it's needed, the authority is there. It's very important.
259
886000
4000
دەزانیت، کاتێک پێویست بکات،
دەسەڵاتەکە لەوێ دەبێت. زۆر گرنگە.
دەسەڵاتەکە لەوێ دەبێت. زۆر گرنگە.
15:05
But authority is not enough to make people your partners.
260
890000
3000
بەڵام دەسەڵات بەس نییە بۆ ئەوەی
خەڵک بکەیت بە هاوبەش لە کارەکەتدا.
خەڵک بکەیت بە هاوبەش لە کارەکەتدا.
15:08
Let's see the next video, please. See what happens here.
261
893000
2000
تکایە با ڤیدیۆی دواتر ببینین. سەیرکەن
چی ڕوودەدات لێرەیا.
چی ڕوودەدات لێرەیا.
15:10
You might be surprised having seen Kleiber
262
895000
2000
لەوانەیە سەرتان سوڕمابێت لەوە
بینیتان کلایبەر
بینیتان کلایبەر
15:12
as such a hyperactive guy.
263
897000
3000
چەند کەسێکی لە ڕادەبەدەر چالاکە.
15:15
He's conducting Mozart.
264
900000
2000
موزیکێکی مۆزارت دەژەنن.
15:17
(Music)
265
902000
3000
(موزیک)
15:20
The whole orchestra is playing.
266
905000
2000
هەموو ئۆرکێستراکە دەیژەنن.
15:22
(Music)
267
907000
2000
(موزیک)
15:24
Now something else.
268
909000
2000
ئێستاش شتێکی تر.
15:26
(Music)
269
911000
3000
(موزیک)
15:36
See? He is there 100 percent,
270
921000
4000
بینیتان؟ لەویا لەسەدا سەدە،
15:40
but not commanding, not telling what to do.
271
925000
2000
بەڵام فەرمان ناکات،
بە کەس ناڵێ چی بکات.
بە کەس ناڵێ چی بکات.
15:42
Rather enjoying what the soloist is doing.
272
927000
3000
لەجیاتی ئەوە چێژ لەوە دەبینێت
ئامێرژەنە تەنیاکە دەیکات.
ئامێرژەنە تەنیاکە دەیکات.
15:45
(Music)
273
930000
3000
(موزیک)
15:48
Another solo now. See what you can pick up from this.
274
933000
3000
ئێستا ئامێرژەنێکی بەتەنیای تر.
سەیرکەن بزانن چی لەمە تێدەگەن.
سەیرکەن بزانن چی لەمە تێدەگەن.
15:51
(Music)
275
936000
3000
(موزیک)
15:57
Look at the eyes.
276
942000
2000
سەیری چاوەکان بکەن.
16:03
Okay. You see that?
277
948000
2000
باشە. ئەوەتان بینی؟
16:05
First of all, it's a kind of a compliment we all like to get.
278
950000
3000
یەکەم شت، جۆرە ستایشێکە
هەموومان حەزدەکەین وەریگرین.
هەموومان حەزدەکەین وەریگرین.
16:08
It's not feedback. It's an "Mmmm ..." Yeah, it comes from here.
279
953000
3000
پێڕاگەیاندنەوە نییە. ئەوە "ئمممم..."ئێکە.
بەڵێ، لێرەوە یەت.
بەڵێ، لێرەوە یەت.
16:11
So that's a good thing.
280
956000
2000
بۆیە ئەوە شتێکی باشە.
16:13
And the second thing is
281
958000
2000
دووەم شتیش ئەوەیە
16:15
it's about actually being in control,
282
960000
2000
زیاتر دەربارەی ئەوەیە
لە کۆنترۆڵدا بیت،
لە کۆنترۆڵدا بیت،
16:17
but in a very special way.
283
962000
2000
بەڵام بەشێوەیەکی زۆر تایبەت.
16:19
When Kleiber does -- did you see the eyes,
284
964000
3000
کاتێک کلایبەر ئەوە دەکات --
چاوەکانتان بینی،
چاوەکانتان بینی،
16:22
going from here? (Singing)
285
967000
2000
لێرەوە دەڕوات؟ (گۆرانی وتن)
16:24
You know what happens? Gravitation is no more.
286
969000
4000
دەزانن چی ڕوودەدات؟
چیتر تاودان نامێنێت.
چیتر تاودان نامێنێت.
16:28
Kleiber not only creates a process,
287
973000
2000
کلایبەر نەک تەنیا پرۆسەکە درووست دەکات،
16:30
but also creates the conditions in the world
288
975000
3000
بەڵکو هەلومەرجەکانی
ئەو جیهانەش درووست دەکات
ئەو جیهانەش درووست دەکات
16:33
in which this process takes place.
289
978000
3000
کە پرۆسەکەی تێدا ڕوودەدات.
16:36
So again, the oboe player
290
981000
2000
بۆیە دووبارە، کەڕەنا ژەنەکە
16:38
is completely autonomous
291
983000
2000
بەتەواوەتی خۆی دەیژەنێت و
16:40
and therefore happy and proud of his work,
292
985000
3000
بۆیە دڵخۆشە و شانازی
بە کارەکەی، و
بە کارەکەی، و
16:43
and creative and all of that.
293
988000
2000
بە داهێنەرییەکەیەوە دەکات. و
16:45
And the level in which Kleiber is in control is in a different level.
294
990000
4000
ئاستی کۆنترۆڵ بەدەستبوونەکەی
کلایبەر ئاستێکی تەواو جیاوازە.
کلایبەر ئاستێکی تەواو جیاوازە.
16:49
So control is no longer a zero-sum game.
295
994000
3000
کەواتە کۆنترۆڵکردن چیتر
لەدەست دان و دەستکەوتنی لایەنێک نییە.
لەدەست دان و دەستکەوتنی لایەنێک نییە.
16:52
You have this control. You have this control. And all you put together,
296
997000
2000
هەر یەکە و کۆنترۆڵی لای خۆی دەکات. و
هەمووی کۆدەکرێتەوە،
هەمووی کۆدەکرێتەوە،
16:54
in partnership, brings about the best music.
297
999000
4000
پێکەوە کارکردن،
باشترین موزیک بەرهەم دەهێنێت.
باشترین موزیک بەرهەم دەهێنێت.
16:58
So Kleiber is about process.
298
1003000
2000
کەواتە کلایبەر گرنگی بە پرۆسە دەدات.
17:00
Kleiber is about conditions in the world.
299
1005000
2000
کلایبەر گرنگی بە هەلومەرجەکانی
ناو جیهانەکە دەدات.
ناو جیهانەکە دەدات.
17:02
But you need to have process and content to create the meaning.
300
1007000
4000
بەڵام پێویست بە پرۆسە و ناوەڕۆک
دەبێت بۆ دروستکردنی واتاکە.
دەبێت بۆ دروستکردنی واتاکە.
17:06
Lenny Bernstein, my own personal maestro.
301
1011000
2000
لێنی بێرنستین، مایسرتۆی من بوو.
17:08
Since he was a great teacher,
302
1013000
3000
لەبەر ئەوەی مامۆستایەکی
مەزن بوو،
مەزن بوو،
17:11
Lenny Bernstein always started from the meaning. Look at this, please.
303
1016000
6000
لێنی بێرنستاین هەمووکات لە واتاکەوە
دەستی پێدەکرد. سەیری ئەمە بکەن، تکایە.
دەستی پێدەکرد. سەیری ئەمە بکەن، تکایە.
17:17
(Music)
304
1022000
4000
(موزیک)
18:16
Do you remember the face of Muti, at the beginning?
305
1081000
2000
دەم و چاوی موتیتان بیرە لە سەرەتاکەیا؟
18:18
Well he had a wonderful expression, but only one.
306
1083000
3000
دەربڕینێکی سەرسوڕهێنەری هەبوو،
بەڵام تەنیا یەک.
بەڵام تەنیا یەک.
18:21
(Laughter)
307
1086000
1000
(پێکەنین)
18:22
Did you see Lenny's face?
308
1087000
2000
دەم و چاوی لێنیتان بینی؟
18:24
You know why? Because the meaning of the music is pain.
309
1089000
4000
دەزانن بۆچی؟ چونکە واتای
موزیک ئازارە.
موزیک ئازارە.
18:28
And you're playing a painful sound.
310
1093000
2000
تۆش بەڕاستی دەنگێکی ئازاربەخشیت. و
18:30
And you look at Lenny and he's suffering.
311
1095000
3000
سەیری لێنی دەکەیت و
ئەویش دەناڵێنێت.
ئەویش دەناڵێنێت.
18:33
But not in a way that you want to stop.
312
1098000
2000
بەڵام نەک بەشێوەیەک
کە بتەوێت بوەستیت.
کە بتەوێت بوەستیت.
18:35
It's suffering, like, enjoying himself in a Jewish way, as they say.
313
1100000
4000
دەناڵێنێت، وەک چێژبینین
لە خۆی بەشێوەیەکی جولەکانە، وەک دەڵێن.
لە خۆی بەشێوەیەکی جولەکانە، وەک دەڵێن.
18:39
(Laughter)
314
1104000
4000
(پێکەنین)
18:43
But you can see the music on his face.
315
1108000
3000
بەلام موزیکەکەی سەر ڕووخساری دەبینن.
18:46
You can see the baton left his hand. No more baton.
316
1111000
3000
دەبینن باتۆنەکە بەدەستییەوە نەما.
چیتر هەڵیناگرێت.
چیتر هەڵیناگرێت.
18:49
Now it's about you, the player,
317
1114000
2000
ئێستا دەربارەی تۆیە، موزیک ژەنەکە،
18:51
telling the story.
318
1116000
2000
چیرۆکەکە بگێڕیتەوە.
18:53
Now it's a reversed thing. You're telling the story. And you're telling the story.
319
1118000
2000
ئێستا شتێکی پێچەوانەکراوە. تۆ چیرۆکەکە
دەگێڕیتەوە. و تۆ دەیگێڕیتەوە.
دەگێڕیتەوە. و تۆ دەیگێڕیتەوە.
18:55
And even briefly, you become the storyteller
320
1120000
3000
تەنانەت بۆ ماوەیەکی کەمیش، دەبیت
بە چیرۆک گێڕەوەکە
بە چیرۆک گێڕەوەکە
18:58
to which the community, the whole community, listens to.
321
1123000
3000
کە هەموو کۆمەڵگاکە گوێی لێدەگرن.
19:01
And Bernstein enables that. Isn't that wonderful?
322
1126000
4000
بێرنستاینیش ڕێگە بەوە دەدات.
شتێکی سەرسوڕهێنەر نییە؟
شتێکی سەرسوڕهێنەر نییە؟
19:05
Now, if you are doing all the things we talked about, together,
323
1130000
4000
ئێستا، ئەگەر هەموو ئەو شتانە
بکەن کە باسمان کرد پێکەوە و
بکەن کە باسمان کرد پێکەوە و
19:09
and maybe some others,
324
1134000
2000
هەندێک شتی تریش،
19:11
you can get to this wonderful point of doing without doing.
325
1136000
3000
دەتوانن بگەنە سەر ئەم ساتە سەرسوڕهێنەرەی
بێ ئەوەی هیچ بکەی هەموو شتێک بکەیت.
بێ ئەوەی هیچ بکەی هەموو شتێک بکەیت.
19:14
And for the last video, I think this is simply the best title.
326
1139000
5000
بۆ دوایین ڤیدیۆش، پێموایە
ئەمە باشترین سەردێڕە.
ئەمە باشترین سەردێڕە.
19:19
My friend Peter says,
327
1144000
2000
پیتەری هاوڕێم دەڵێت،
19:21
"If you love something, give it away." So, please.
328
1146000
4000
"ئەگەر شتێک خۆشویست، دەستبەرداریبە."
تکایە دەستپێکەن.
تکایە دەستپێکەن.
19:25
(Music)
329
1150000
4000
(موزیک)
20:29
(Applause)
330
1214000
17000
(چەپڵەلێدان)
ABOUT THE SPEAKER
Itay Talgam - Conductor and leadership expertAfter a decade-long conducting career in his native Israel, Itay Talgam has reinvented himself as a "conductor of people" -- in government, academia, business and education. He is the author of The Ignorant Maestro.
Why you should listen
Itay Talgam finds metaphors for organizational behavior -- and models for inspired leadership -- within the workings of the symphony orchestra. Imagining music as a model for all spheres of human creativity, from the classroom to the boardroom, Talgam created the Maestro Leadership Program.
Talgam's workshops aim to help everyday people develop a musician's sense of collaboration, and a conductor's sense of leadership: that inner sense of being intuitively, even subconsciously, connected to your fellow players, giving what they need and getting what you need. It's this art of listening and reacting in the moment that makes for a swinging jazz combo, a sublime string quartet, a brilliant orchestra -- and great teams at work.
Before he conducted people, Talgam conducted music, including numerous orchestras in Europe. He was the first Israeli conductor to perform with the St. Petersburg Philharmonic Orchestra and the Leipzig Opera house. His book, The Ignorant Maestro, was published in 2015.
Itay Talgam | Speaker | TED.com