ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2005

Dan Gilbert: Why we make bad decisions

Dan Gilbert: Waarom we foute beslissingen nemen

Filmed:
5,287,085 views

Dan Gilbert presenteert zijn onderzoek en bevindingen over gelukkig zijn -- hij deelt verrassende testjes en demonstreert experimenten die je ook op jezelf kan doen. Blijf kijken tot het einde voor een levendig vragenrondje met wat bekende TED-gezichten.
- Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
We all make decisionsbeslissingen everyelk day; we want to know
0
0
2000
We maken elke dag keuzes,
we willen weten
00:20
what the right thing is to do -- in domainsdomeinen from the financialfinancieel
1
2000
3000
waar we het beste aan doen --
of dat over financiën,
00:23
to the gastronomicgastronomische to the professionalprofessioneel to the romanticromantisch.
2
5000
4000
gastronomie, astronomie of romantiek gaat.
00:27
And surelyzeker, if somebodyiemand could really tell us how to do
3
9000
3000
Als er iemand ons
te allen tijde kon vertellen
00:30
exactlyprecies the right thing at all possiblemogelijk timestijden,
4
12000
3000
wat het allerbeste was,
00:33
that would be a tremendousenorme giftgift.
5
15000
3000
dan zou dat een geweldig geschenk zijn.
00:36
It turnsbochten out that, in factfeit, the worldwereld- was givengegeven this giftgift in 1738
6
18000
5000
Het blijkt dat de wereld dat geschenk
al kreeg in 1738,
00:41
by a DutchNederlands polymathUomo universale namedgenaamd DanielDaniel BernoulliBernoulli.
7
23000
3000
van de Nederlandse wis- en natuurkundige
Daniel Bernoulli.
00:44
And what I want to talk to you about todayvandaag is what that giftgift is,
8
26000
3000
Ik wil jullie vandaag graag vertellen w
wat dit geschenk fprecies inhoudt
00:47
and I alsoook want to explainuitleg geven to you why it is
9
29000
3000
en uitleggen hoe het komt
00:50
that it hasn'theeft niet madegemaakt a damnvloek bitbeetje of differenceverschil.
10
32000
3000
dat we er niets mee opgeschoten zijn.
00:53
Now, this is Bernoulli'sBernoulli's giftgift. This is a directdirect quotecitaat.
11
35000
5000
Hier zie je het 'geschenk van Bernoulli'
in zijn letterlijke vorm.
00:58
And if it lookslooks like GreekGrieks to you, it's because, well, it's GreekGrieks.
12
40000
3000
Mocht dit Grieks voor je zijn…,
dan kan dat kloppen, het is Grieks.
01:02
But the simpleeenvoudig EnglishEngels translationvertaling -- much lessminder precisenauwkeurig,
13
44000
4000
In gewoon Nederlands,
zij het minder precies,
01:06
but it capturescaptures the gistgist of what BernoulliBernoulli had to say -- was this:
14
48000
4000
maar wel in de geest van wat Bernoulli
ermee bedoelde, staat er:
01:10
The expectedverwacht valuewaarde of any of our actionsacties --
15
52000
2000
"De verwachtingswaarde
van een bepaalde actie,
01:12
that is, the goodnessgoedheid that we can counttellen on gettingkrijgen --
16
54000
4000
oftewel hoeveel goeds
we mogen terugverwachten,
is het product
van twee eenvoudige factoren:
01:16
is the productartikel of two simpleeenvoudig things:
17
58000
2000
01:18
the oddskansen that this actionactie will allowtoestaan us to gainkrijgen something,
18
60000
4000
de kans dat deze actie ons iets opbrengt
01:22
and the valuewaarde of that gainkrijgen to us.
19
64000
3000
en hoeveel deze opbrengst ons waard is.
01:25
In a sensezin, what BernoulliBernoulli was sayinggezegde is,
20
67000
2000
Het komt er volgens Bernoulli dus op neer
01:27
if we can estimateschatting and multiplyvermenigvuldigen these two things,
21
69000
3000
dat als we deze twee factoren
inschatten en vermenigvuldigen,
01:30
we will always know preciselyprecies how we should behavezich gedragen.
22
72000
3000
we altijd precies weten hoe te handelen.
01:33
Now, this simpleeenvoudig equationvergelijking, even for those of you
23
75000
3000
Deze eenvoudige vergelijking,
zelfs als je niet zo van formules houdt,
01:36
who don't like equationsvergelijkingen, is something that you're quiteheel used to.
24
78000
3000
is iets waar je al ervaring mee hebt.
01:39
Here'sHier is an examplevoorbeeld: if I were to tell you, let's playspelen
25
81000
3000
Voorbeeldje: als ik zou
voorstellen om een potje
01:42
a little coinmunt tosstoss gamespel, and I'm going to flipomdraaien a coinmunt,
26
84000
3000
'kop of munt' te spelen, en ik gooi op,
01:45
and if it comeskomt up headshoofden, I'm going to paybetalen you 10 dollarsdollars,
27
87000
3000
en als het kop is, geef ik je 10 dollar,
01:48
but you have to paybetalen fourvier dollarsdollars for the privilegevoorrecht of playingspelen with me,
28
90000
4000
maar het kost vier dollar
om dit spel met mij te mogen spelen,
01:52
mostmeest of you would say, sure, I'll take that betinzet. Because you know
29
94000
3000
dan zouden de meeste van jullie
meteen meedoen, omdat je weet
01:55
that the oddskansen of you winningwinnend are one halfvoor de helft, the gainkrijgen if you do is 10 dollarsdollars,
30
97000
5000
dat de kans dat je wint, een half is,
de opbrengst in dat geval 10 dollar is,
02:00
that multipliesvermenigvuldigt to fivevijf, and that's more
31
102000
2000
vermenigvuldigd is dat vijf, wat meer is
dan je mij moet betalen om mee te doen.
02:02
than I'm chargingopladen you to playspelen. So, the answerantwoord is, yes.
32
104000
4000
Het antwoord is dus ja.
02:06
This is what statisticiansstatistici technicallytechnisch gezien call a damnvloek fine betinzet.
33
108000
4000
In het vakjargon der statistiek heet dit
'een verdomd goede deal'.
02:10
Now, the ideaidee is simpleeenvoudig when we're applyingtoepassen it to coinmunt tossesworpen,
34
112000
3000
Toegepast op 'kop of munt'
is het idee eenvoudig,
02:13
but in factfeit, it's not very simpleeenvoudig in everydayelke dag life.
35
115000
4000
maar in het dagelijkse leven
valt het behoorlijk tegen.
02:17
People are horribleverschrikkelijk at estimatingschatten bothbeide of these things,
36
119000
4000
Mensen zijn waardeloos in het
inschatten van deze twee factoren
02:21
and that's what I want to talk to you about todayvandaag.
37
123000
2000
en daar wil ik het vandaag
met jullie over hebben.
02:23
There are two kindssoorten of errorsfouten people make when tryingproberen to decidebesluiten
38
125000
3000
Er zijn twee fouten
die mensen maken als ze
02:26
what the right thing is to do, and those are
39
128000
2000
een goed besluit willen vormen.
02:28
errorsfouten in estimatingschatten the oddskansen that they're going to succeedslagen,
40
130000
3000
Fouten bij het inschatten van hun kansen
02:31
and errorsfouten in estimatingschatten the valuewaarde of theirhun owneigen successsucces.
41
133000
4000
en fouten bij het inschatten
van de waarde van hun eigen succes.
02:35
Now, let me talk about the first one first.
42
137000
4000
Eerst iets over de eerste fout.
02:39
CalculatingBerekening oddskansen would seemlijken to be something ratherliever easygemakkelijk:
43
141000
2000
Kansen bepalen lijkt iets eenvoudigs.
02:41
there are sixzes sideszijden to a diedood gaan, two sideszijden to a coinmunt, 52 cardskaarten in a deckdek.
44
143000
4000
Een dobbelsteen heeft 6 zijden,
een munt 2 en een stok kaarten 52.
02:45
You all know what the likelihoodwaarschijnlijkheid is of pullingtrekken the aceACE of spadesspades
45
147000
4000
We weten allemaal hoe groot
de kans is dat je schoppenaas trekt
02:49
or of flippingspiegelen a headshoofden.
46
151000
1000
of de kans op kop.
02:50
But as it turnsbochten out, this is not a very easygemakkelijk ideaidee to applyvan toepassing zijn
47
152000
5000
Toch blijkt het lang niet zo
eenvoudig te zijn in het dagelijkse leven.
02:55
in everydayelke dag life. That's why AmericansAmerikanen spendbesteden more --
48
157000
3000
Daarom geven Amerikanen
meer geld uit aan --
02:58
I should say, loseverliezen more -- gamblinggokken
49
160000
3000
of eigenlijk, verliezen meer aan -- gokken
03:01
than on all other formsvormen of entertainmentvermaak combinedgecombineerde.
50
163000
5000
dan aan alle andere vormen
van entertainment bij elkaar.
Dat komt omdat mensen niet op deze manier
omgaan met kansberekening.
03:06
The reasonreden is, this isn't how people do oddskansen.
51
168000
3000
Om te begrijpen hoe mensen kansrekenen,
moeten we het eerst over varkens hebben.
03:09
The way people figurefiguur oddskansen
52
171000
1000
03:10
requiresvereist that we first talk a bitbeetje about pigsvarkens.
53
172000
3000
De vraag die ik jullie
wil voorleggen, is of er
03:13
Now, the questionvraag I'm going to put to you is whetherof you think
54
175000
2000
03:15
there are more dogshonden or pigsvarkens on leashesleibanden
55
177000
3000
meer aangelijnde honden of varkens zijn
03:18
observedopgemerkt in any particularbijzonder day in OxfordOxford.
56
180000
3000
op een willekeurige dag in Oxford.
03:21
And of courseCursus, you all know that the answerantwoord is dogshonden.
57
183000
2000
Jullie weten allemaal dat het 'honden' is.
03:23
And the way that you know that the answerantwoord is dogshonden is
58
185000
3000
Je wist dat omdat je snel
in je geheugen naging
03:26
you quicklysnel reviewedbeoordeeld in memorygeheugen the timestijden
59
188000
2000
03:28
you've seengezien dogshonden and pigsvarkens on leashesleibanden.
60
190000
2000
hoe vaak je aangelijnde
honden en varkens zag.
03:30
It was very easygemakkelijk to rememberonthouden seeingziend dogshonden,
61
192000
3000
Honden herinneren was gemakkelijk,
varkens iets minder.
03:33
not so easygemakkelijk to rememberonthouden pigsvarkens. And eachelk one of you assumedaangenomen
62
195000
3000
Iedereen hier nam aan dat
03:36
that if dogshonden on leashesleibanden camekwam more quicklysnel to your mindgeest,
63
198000
4000
als aangelijnde honden
ons makkelijker te binnen schoten,
03:40
then dogshonden on leashesleibanden are more probablewaarschijnlijke.
64
202000
2000
dat aangelijnde honden
waarschijnlijker waren.
03:42
That's not a badslecht ruleregel of thumbduim, exceptbehalve when it is.
65
204000
5000
Dat is geen slechte vuistregel,
tenzij het dat wel is.
03:47
So, for examplevoorbeeld, here'shier is a wordwoord puzzlepuzzel.
66
209000
2000
Neem nou dit woordspelletje.
03:49
Are there more four-lettervier letters EnglishEngels wordstekst
67
211000
2000
Zijn er in het Engels
meer 4-letterwoorden
03:51
with R in the thirdderde placeplaats or R in the first placeplaats?
68
213000
4000
met een R als derde letter,
of met een R als eerste?
03:55
Well, you checkcontroleren memorygeheugen very brieflykort, make a quicksnel scanscannen,
69
217000
3000
Nou, je duikt je geheugen even in,
bladert er doorheen
03:58
and it's awfullyvreselijk easygemakkelijk to say to yourselfjezelf, RingRing, RangRang, RungRung,
70
220000
3000
en het is ontzettend makkelijk
om 'Ring, Rang, Rung' op te ratelen
04:01
and very hardhard to say to yourselfjezelf, ParePare, ParkPark: they come more slowlylangzaam.
71
223000
7000
en heel lastig om 'Pare, Park' te horen:
die hebben meer tijd nodig.
04:08
But in factfeit, there are manyveel more wordstekst in the EnglishEngels languagetaal
72
230000
2000
Er zijn echter veel meer woorden in het Engels
04:10
with R in the thirdderde than the first placeplaats.
73
232000
3000
met R als derde dan als eerste letter.
04:13
The reasonreden wordstekst with R in the thirdderde placeplaats come slowlylangzaam to your mindgeest
74
235000
4000
De reden dat je minder makkelijk
op woorden met R als derde letter komt,
04:17
isn't because they're improbableonwaarschijnlijk, unlikelyonwaarschijnlijk or infrequentzeldzaam.
75
239000
3000
is niet omdat ze onwaarschijnlijk,
onaannemelijk of zeldzaam zijn.
04:20
It's because the mindgeest recallsherinnert eraan wordstekst by theirhun first letterbrief.
76
242000
4000
Het komt omdat je woorden
onthoudt op hun eerste letter.
04:24
You kindsoort of shoutShout out the soundgeluid, S -- and the wordwoord comeskomt.
77
246000
3000
Je spuugt zowat de eerste klank uit,
S -- en daar is het woord.
04:27
It's like the dictionarywoordenboek;
78
249000
1000
Iets in het woordenboek opzoeken
op de derde letter is behoorlijk lastig.
04:28
it's hardhard to look things up by the thirdderde letterbrief.
79
250000
3000
Dus, dit is een voorbeeld van hoe
04:31
So, this is an examplevoorbeeld of how this ideaidee that
80
253000
2000
de snelheid waarmee dingen
je te binnen schieten
04:33
the quicknesssnelheid with whichwelke things come to mindgeest
81
255000
2000
04:35
can give you a sensezin of theirhun probabilitywaarschijnlijkheid --
82
257000
2000
je een gevoel geven
van hun waarschijnlijkheid --
04:37
how this ideaidee could leadlood you astraydwalen. It's not just puzzlespuzzels, thoughhoewel.
83
259000
4000
hoe je daarmee bedrogen uitkomt.
Maar dit geldt niet alleen voor raadsels.
04:41
For examplevoorbeeld, when AmericansAmerikanen are askedgevraagd to estimateschatting the oddskansen
84
263000
3000
Wanneer je Amerikanen
vraagt wat de kansen zijn
04:44
that they will diedood gaan in a varietyverscheidenheid of interestinginteressant waysmanieren --
85
266000
3000
dat ze overlijden aan verschillende
interessante oorzaken --
04:47
these are estimatesramingen of numberaantal of deathssterfgevallen perper yearjaar
86
269000
3000
dit zijn schattingen
van het aantal doden per jaar,
04:50
perper 200 millionmiljoen U.S. citizensburgers.
87
272000
2000
per 200 miljoen Amerikanen.
04:52
And these are just ordinarygewoon people like yourselvesuzelf who are askedgevraagd
88
274000
2000
En dit zijn alledaagse mensen
zoals wij, die gevraagd zijn
04:54
to guessraden how manyveel people diedood gaan from tornadoTornado, fireworksvuurwerk, asthmaastma, drowningverdrinking, etcenz.
89
276000
4000
om het aantal doden door tornado’s,
vuurwerk, astma, verdrinking te schatten.
04:58
CompareVergelijk these to the actualwerkelijk numbersgetallen.
90
280000
3000
Vergelijk deze cijfers
met de daadwerkelijke aantallen.
05:01
Now, you see a very interestinginteressant patternpatroon here, whichwelke is first of all,
91
283000
3000
Je ziet hier een interessant patroon.
05:04
two things are vastlyenorm over-estimatedoverdreven geschat, namelynamelijk tornadoesTornado 's and fireworksvuurwerk.
92
286000
5000
Twee oorzaken worden zwaar overschat,
tornado’s en vuurwerk.
05:09
Two things are vastlyenorm underestimatedonderschat:
93
291000
2000
Twee oorzaken worden erg onderschat:
05:11
dyingsterven by drowningverdrinking and dyingsterven by asthmaastma. Why?
94
293000
3000
verdrinkingsdood en sterfte door astma.
Waarom?
05:14
When was the last time that you pickeduitgekozen up a newspaperkrant-
95
296000
3000
Wat was de laatste keer
dat je een krant pakte
05:17
and the headlineopschrift was, "BoyJongen diesoverlijdt of AsthmaAstma?"
96
299000
3000
met de kop 'Jongen overleden aan astma'?
05:20
It's not interestinginteressant because it's so commongemeenschappelijk.
97
302000
3000
Het is niet interessant,
omdat het zo normaal is.
05:23
It's very easygemakkelijk for all of us to bringbrengen to mindgeest instancesinstanties
98
305000
4000
Het is voor iedereen erg makkelijk
om zich te herinneren
05:27
of newsnieuws storiesverhalen or newsreelsfilmjournaals where we'vewij hebben seengezien
99
309000
3000
dat we nieuwsberichten hebben gezien
over allesverwoestende tornado’s,
of één of andere vlegel
05:30
tornadoesTornado 's devastatingverwoestende citiessteden, or some poorarm schmuckSchmuck
100
312000
2000
05:32
who'swie is blowngeblazen his handshanden off with a fireworkvuurwerk on the FourthVierde of JulyJuli.
101
314000
4000
die op Onafhankelijkheidsdag
zijn handen eraf blies met vuurwerk.
05:36
DrowningsGestikt and asthmaastma deathssterfgevallen don't get much coveragedekking.
102
318000
3000
Verdrinkingsdood of sterfte aan astma
komen niet vaak in het nieuws.
05:39
They don't come quicklysnel to mindgeest, and as a resultresultaat,
103
321000
2000
Ze komen niet zo gauw
in ons op, en daarom
05:41
we vastlyenorm underestimateonderschatten them.
104
323000
2000
worden deze flink onderschat.
05:43
IndeedInderdaad, this is kindsoort of like the SesameSesam StreetStraat gamespel
105
325000
2000
Dit lijkt inderdaad op
het spel uit Sesamstraat:
05:45
of "WhichDie thing doesn't belongbehoren?" And you're right to say
106
327000
4000
“Welke hoort er niet bij?”
En je hebt helemaal gelijk
dat het zwembad er niet bij hoort,
omdat het zwembad
05:49
it's the swimmingzwemmen poolzwembad that doesn't belongbehoren, because the swimmingzwemmen poolzwembad
107
331000
3000
05:52
is the only thing on this slideglijbaan that's actuallywerkelijk very dangerousgevaarlijk.
108
334000
4000
het enige is in dit rijtje
dat feitelijk echt gevaarlijk is.
Waarschijnlijk zullen er
meer van jullie zo sterven
05:56
The way that more of you are likelywaarschijnlijk to diedood gaan than the combinationcombinatie
109
338000
2000
05:58
of all threedrie of the othersanderen that you see on the slideglijbaan.
110
340000
4000
dan aan alle drie de andere
mogelijkheden in dit rijtje bij elkaar.
06:02
The lotteryloterij is an excellentUitstekend examplevoorbeeld, of courseCursus -- an excellentUitstekend test-casetest-case
111
344000
4000
Loterijen zijn een perfect voorbeeld,
een perfecte testcase,
06:06
of people'sPeople's abilityvermogen to computeberekenen probabilitieswaarschijnlijkheden.
112
348000
3000
van het vermogen van mensen
om kansen te berekenen.
06:09
And economistseconomen -- forgivevergeven me, for those of you who playspelen the lotteryloterij --
113
351000
3000
Economen – mijn excuses
aan de loterij-deelnemers onder jullie –
06:12
but economistseconomen, at leastminst amongtussen themselveszich, referverwijzen to the lotteryloterij
114
354000
3000
maar economen, in ieder geval onderling,
noemen loterijen graag
06:15
as a stupiditydomheid taxbelasting, because the oddskansen of gettingkrijgen any payoffafbetalen
115
357000
5000
domheidsbelasting, omdat de kans
om uitbetaald te worden
06:20
by investinginvesteren your moneygeld in a lotteryloterij ticketticket
116
362000
2000
als je geld geïnvesteerd hebt in een lot,
06:22
are approximatelyongeveer equivalentgelijkwaardig to flushingSpuien the moneygeld
117
364000
2000
ongeveer gelijk is aan het geld
06:24
directlydirect down the toilettoilet -- whichwelke, by the way,
118
366000
2000
direct door de wc te spoelen
-- wat je trouwens
06:26
doesn't requirevereisen that you actuallywerkelijk go to the storeop te slaan and buykopen anything.
119
368000
4000
de moeite bespaart eerst naar de winkel
te gaan om iets te kopen.
06:30
Why in the worldwereld- would anybodyiemand ever playspelen the lotteryloterij?
120
372000
3000
Waarom zou iemand überhaupt
meespelen in een loterij?
06:33
Well, there are manyveel answersantwoorden, but one answerantwoord surelyzeker is,
121
375000
3000
Daar zijn veel antwoorden op mogelijk,
maar zeker één ervan is
06:36
we see a lot of winnerswinnaars. Right? When this couplepaar winswint the lotteryloterij,
122
378000
4000
dat we veel winnaars zien.
Toch? Wanneer dit stel de loterij wint,
06:40
or EdEd McMahonMcMahon showsshows up at your doordeur- with this giantreusachtig checkcontroleren --
123
382000
3000
of ze staan voor je deur
met die gigantische cheque –
06:43
how the hellhel do you cashcontant things that sizegrootte, I don't know.
124
385000
3000
hoe verzilver je zo’n gedrocht eigenlijk,
geen idee.
06:46
We see this on TVTV; we readlezen about it in the paperpapier.
125
388000
3000
We zien dat op tv,
we lezen erover in de krant.
06:49
When was the last time that you saw extensiveuitgebreide interviewsinterviews
126
391000
3000
Wat was de laatste keer
dat je uitgebreide interviews zag
06:52
with everybodyiedereen who lostde weg kwijt?
127
394000
2000
met iedereen die verloren had?
06:54
IndeedInderdaad, if we requirednodig that televisiontelevisie stationsstations runrennen
128
396000
3000
Het is zelfs zo, dat als we
zouden eisen dat zenders
06:57
a 30-second interviewinterview with eachelk loserverliezer
129
399000
2000
alle verliezers 30 seconden
aan het woord lieten
06:59
everyelk time they interviewinterview a winnerwinnaar, the 100 millionmiljoen losersverliezers
130
401000
4000
voor ieder interview met een winnaar,
dan zouden de 100 miljoen verliezers
07:03
in the last lotteryloterij would requirevereisen nine-and-a-halfnegen-en-een-half yearsjaar
131
405000
3000
van de laatste loterij
negen en een half jaar
07:06
of your undividedonverdeelde attentionaandacht just to watch them say,
132
408000
3000
van je aandacht nodig hebben,
alleen om ze te zien zeggen:
07:09
"Me? I lostde weg kwijt." "Me? I lostde weg kwijt."
133
411000
3000
“Ik? Ik heb verloren.”
“Ik? Ik heb verloren.”
07:12
Now, if you watch nine-and-a-halfnegen-en-een-half yearsjaar of televisiontelevisie --
134
414000
2000
Nou, na 9,5 jaar televisie kijken --
07:14
no sleepslaap, no pottyonbenullig breaksbreaks -- and you saw lossverlies after lossverlies after lossverlies,
135
416000
5000
zonder te slapen en geen plaspauzes --
waarin je verliezer na verliezer zag,
07:19
and then at the endeinde there's 30 secondsseconden of, "and I wonwon,"
136
421000
2000
en helemaal op het einde 30 seconden
met “En ik heb gewonnen!”,
07:21
the likelihoodwaarschijnlijkheid that you would playspelen the lotteryloterij is very smallklein.
137
423000
3000
is het niet waarschijnlijk
dat je mee zou spelen in de loterij.
07:24
Look, I can provebewijzen this to you: here'shier is a little lotteryloterij.
138
426000
3000
Kijk, ik kan het bewijzen:
hier is een loterijtje.
07:27
There's 10 ticketskaartjes in this lotteryloterij.
139
429000
2000
Er zijn 10 loten in dit spel.
07:29
NineNegen of them have been solduitverkocht to these individualsindividuen.
140
431000
3000
Negen daarvan zijn verkocht
aan deze personen.
07:32
It costskosten you a dollardollar to buykopen the ticketticket and, if you winwinnen,
141
434000
3000
Het kost je één dollar
voor een lot en als je wint,
07:35
you get 20 bucksbucks. Is this a good betinzet?
142
437000
2000
krijg je 20 dollar.
Is dit een goede deal?
07:37
Well, BernoulliBernoulli tellsvertelt us it is.
143
439000
1000
Volgens Bernoulli wel:
07:38
The expectedverwacht valuewaarde of this lotteryloterij is two dollarsdollars;
144
440000
3000
de verwachtingswaarde
is namelijk twee dollar.
07:41
this is a lotteryloterij in whichwelke you should investinvesteren your moneygeld.
145
443000
3000
Dit is een loterij
waar je je geld in moet stoppen.
07:44
And mostmeest people say, "OK, I'll playspelen."
146
446000
2000
De meeste mensen doen dus mee.
07:46
Now, a slightlylicht differentverschillend versionversie of this lotteryloterij:
147
448000
3000
Maar nu dezelfde loterij
met een kleine aanpassing:
07:49
imaginestel je voor that the ninenegen ticketskaartjes are all ownedIn Bezit
148
451000
2000
stel je voor dat de negen loten allemaal
07:51
by one fatdik guy namedgenaamd LeroyLeroy.
149
453000
2000
van een dikzak genaamd Leroy zijn.
07:53
LeroyLeroy has ninenegen ticketskaartjes; there's one left.
150
455000
2000
Leroy heeft negen loten;
er is één lot over.
07:55
Do you want it? MostDe meeste people won'tzal niet playspelen this lotteryloterij.
151
457000
3000
Wil je het kopen?
De meeste mensen zullen afhaken.
07:58
Now, you can see the oddskansen of winningwinnend haven'thebben niet changedveranderd,
152
460000
2000
Je begrijpt dat de winkans
niet veranderd is,
08:00
but it's now fantasticallyfantastisch easygemakkelijk to imaginestel je voor who'swie is going to winwinnen.
153
462000
5000
maar het is ineens geen kunst meer
om te bedenken wie er gaat winnen.
08:05
It's easygemakkelijk to see LeroyLeroy gettingkrijgen the checkcontroleren, right?
154
467000
3000
Je ziet Leroy die cheque
al in ontvangst nemen, toch?
08:08
You can't say to yourselfjezelf, "I'm as likelywaarschijnlijk to winwinnen as anybodyiemand,"
155
470000
2000
Je denkt niet: “Ik heb evenveel kans,”
08:10
because you're not as likelywaarschijnlijk to winwinnen as LeroyLeroy.
156
472000
3000
want je hebt minder kans
om te winnen dan Leroy.
08:13
The factfeit that all those ticketskaartjes are ownedIn Bezit by one guy
157
475000
2000
Het feit dat één iemand al die loten heeft
08:15
changesveranderingen your decisionbesluit to playspelen,
158
477000
2000
verandert je besluit om te spelen,
08:17
even thoughhoewel it does nothing whatsoeverwat to the oddskansen.
159
479000
3000
hoewel het helemaal niets
aan je kansen verandert.
08:20
Now, estimatingschatten oddskansen, as difficultmoeilijk as it maymei seemlijken, is a piecestuk of cakecake
160
482000
5000
Het inschatten van kansen,
hoe moeilijk het ook lijkt, is simpel
in vergelijking met
het toekennen van waarde aan iets:
08:25
comparedvergeleken to tryingproberen to estimateschatting valuewaarde:
161
487000
2000
08:27
tryingproberen to say what something is worthwaard, how much we'llgoed enjoygenieten it,
162
489000
3000
iets op waarde schatten,
hoeveel we er van kunnen genieten,
08:30
how much pleasuregenoegen it will give us.
163
492000
3000
hoeveel plezier we
ergens aan zullen beleven.
Ik wil het nu hebben
over de fouten in waardering.
08:33
I want to talk now about errorsfouten in valuewaarde.
164
495000
2000
Hoeveel is deze Big Mac waard?
Is hij 25 dollar waard?
08:35
How much is this BigGrote MacMac worthwaard? Is it worthwaard 25 dollarsdollars?
165
497000
4000
08:39
MostDe meeste of you have the intuitionintuïtie that it's not --
166
501000
3000
De meesten van jullie
voelen aan van niet --
08:42
you wouldn'tzou het niet paybetalen that for it.
167
504000
2000
je zou dat er niet voor betalen.
08:44
But in factfeit, to decidebesluiten whetherof a BigGrote MacMac is worthwaard 25 dollarsdollars requiresvereist
168
506000
4000
Maar in feite, om te bepalen
of een Big Mac 25 dollar waard is,
08:48
that you askvragen one, and only one questionvraag, whichwelke is:
169
510000
3000
moet je jezelf
één enkele vraag stellen, namelijk:
“Wat kan ik nog meer met 25 dollar?”
08:51
What elseanders can I do with 25 dollarsdollars?
170
513000
2000
08:53
If you've ever gottengekregen on one of those long-haullange afstand flightsvluchten to AustraliaAustralië
171
515000
4000
Als je ooit zo’n lange afstandsvlucht
naar Australië gemaakt hebt
08:57
and realizedrealiseerde that they're not going to servedienen you any foodeten,
172
519000
3000
en tot de ontdekking kwam
dat ze je geen eten zullen serveren,
maar iemand in de rij voor je heeft net
09:00
but somebodyiemand in the rowrij in frontvoorkant of you has just openedgeopend
173
522000
2000
09:02
the McDonald'sMcDonald's bagzak, and the smellgeur of goldengouden archesbogen
174
524000
3000
zijn McDonald’s-pakketje geopend,
en de geur van de M
09:05
is waftingdat over the seatstoel, you think,
175
527000
3000
komt je tegemoet, dan denk je bij jezelf:
er is niets wat ik de komende 16 uur
nog met deze 25 dollar kan doen,
09:08
I can't do anything elseanders with this 25 dollarsdollars for 16 hoursuur.
176
530000
3000
09:11
I can't even setreeks it on firebrand -- they tooknam my cigarettesigaret lighterlichter!
177
533000
3000
zelfs niet in de fik zetten --
ze hebben mijn aansteker afgepakt!
09:14
SuddenlyPlotseling, 25 dollarsdollars for a BigGrote MacMac mightmacht be a good dealtransactie.
178
536000
3000
Ineens is 25 dollar voor een Big Mac
niet zo’n slechte deal.
09:17
On the other handhand-, if you're visitingbezoekende an underdevelopedonderontwikkelde countryland,
179
539000
2000
Maar als je
in een onderontwikkeld land bent,
09:19
and 25 dollarsdollars buyskoopt you a gourmetgastronomische mealmaaltijd, it's exorbitantexorbitante for a BigGrote MacMac.
180
541000
4000
en je kunt er uitgebreid voor uit eten,
dan is 25 dollar buitensporig
voor een Big Mac.
09:23
Why were you all sure that the answerantwoord to the questionvraag was no,
181
545000
3000
Waarom wisten jullie zo zeker
dat het 'nee' was,
09:26
before I'd even told you anything about the contextcontext?
182
548000
3000
voordat ik ook maar iets
over de context verteld had?
09:29
Because mostmeest of you comparedvergeleken the priceprijs of this BigGrote MacMac
183
551000
4000
Omdat de meesten van jullie
de prijs van deze Big Mac vergeleken
09:33
to the priceprijs you're used to payingbetalen. RatherEerder than askingvragen,
184
555000
3000
met wat je gewend bent te betalen.
In plaats van je af te vragen:
09:36
"What elseanders can I do with my moneygeld," comparingvergelijken this investmentinvestering
185
558000
3000
“Wat kan ik nog meer met mijn geld?”
en te vergelijken
met andere investeringen,
09:39
to other possiblemogelijk investmentsinvesteringen, you comparedvergeleken to the pastverleden.
186
561000
4000
vergeleek je het met het verleden.
09:43
And this is a systematicsystematische errorfout people make.
187
565000
2000
En dat is de systematische fout
die mensen maken.
09:45
What you knewwist is, you paidbetaald threedrie dollarsdollars in the pastverleden; 25 is outrageousschandelijk.
188
567000
5000
Wat je wist, is dat je
vroeger 3 dollar betaalde.
25 dollar is absurd.
Dat is een vergissing,
en dat zal ik aantonen
09:50
This is an errorfout, and I can provebewijzen it to you by showingtonen
189
572000
2000
09:52
the kindssoorten of irrationalitiesirrationalities to whichwelke it leadsleads.
190
574000
2000
door de irrationele gevolgen te tonen.
09:54
For examplevoorbeeld, this is, of courseCursus,
191
576000
3000
Dit is bijvoorbeeld
09:57
one of the mostmeest deliciousheerlijke trickstrucs in marketingafzet,
192
579000
2000
een van de beste trucs in marketing:
09:59
is to say something used to be higherhoger,
193
581000
2000
door te zeggen dat iets ooit duurder was,
10:01
and suddenlyplotseling it seemslijkt like a very good dealtransactie.
194
583000
3000
en plotseling lijkt het
een zeer goede koop.
10:04
When people are askedgevraagd about these two differentverschillend jobsjobs:
195
586000
3000
Als je mensen over twee
verschillende banen ondervraagt,
10:07
a jobbaan where you make 60K, then 50K, then 40K,
196
589000
3000
een baan waar je 60.000 verdient,
dan 50.000 en dan 40.000,
10:10
a jobbaan where you're gettingkrijgen a salarysalaris cutbesnoeiing eachelk yearjaar,
197
592000
2000
een baan waar je elk jaar
minder krijgt,
10:12
and one in whichwelke you're gettingkrijgen a salarysalaris increasetoename,
198
594000
2000
en een waar je ieder jaar opslag krijgt,
10:14
people like the secondtweede jobbaan better than the first, despiteondanks the factfeit
199
596000
4000
dan kiezen ze voor de tweede baan,
ondanks het feit dat ze daar
10:18
they're all told they make much lessminder moneygeld. Why?
200
600000
3000
alles wel beschouwd veel minder verdienen.
Waarom?
10:21
Because they had the sensezin that decliningdalende wagesloon are worseerger
201
603000
4000
Omdat ze het gevoel hebben
dat loonsvermindering erger is
10:25
than risingstijgende lijn wagesloon, even when the totaltotaal amountbedrag of wagesloon is higherhoger
202
607000
4000
dan loonsverhoging,
zelfs wanneer het totale loon hoger is
10:29
in the decliningdalende periodperiode. Here'sHier is anothereen ander niceleuk examplevoorbeeld.
203
611000
4000
in de dalende periode.
Nog een mooi voorbeeld:
10:33
Here'sHier is a $2,000 HawaiianHawaiian vacationvakantie packagepakket; it's now on saleverkoop for 1,600.
204
615000
5000
een verzorgde vakantie
naar Hawaii voor 2.000 dollar,
die er uitgaat voor 1.600.
Stel dat je toch naar Hawaii wilde,
zou je op het aanbod ingaan?
10:38
AssumingErvan uitgaande dat you wanted to go to HawaiiHawaii, would you buykopen this packagepakket?
205
620000
3000
10:41
MostDe meeste people say they would. Here'sHier is a slightlylicht differentverschillend storyverhaal:
206
623000
4000
De meeste mensen zeggen van wel.
Nu een net iets ander verhaal.
10:45
$2,000 HawaiianHawaiian vacationvakantie packagepakket is now on saleverkoop for 700 dollarsdollars,
207
627000
4000
De vakantie van 2.000 dollar naar Hawaii
is nu in de aanbieding voor 700,
dus je gaat er
een weekje over nadenken.
10:49
so you decidebesluiten to mullMull it over for a weekweek.
208
631000
2000
Terug bij het reisbureau
blijken de beste deals al weg.
10:51
By the time you get to the ticketticket agencyagentschap, the bestbeste farestarieven are goneweg --
209
633000
2000
10:53
the packagepakket now costskosten 1,500. Would you buykopen it? MostDe meeste people say, no.
210
635000
5000
De reis kost nu 1.500 dollar.
Zou je er op ingaan?
De meeste mensen niet.
Waarom? Omdat het ooit 700 dollar kostte.
10:58
Why? Because it used to costkosten 700, and there's no way I'm payingbetalen 1,500
211
640000
4000
Ik ga niet 1.500 betalen
11:02
for something that was 700 last weekweek.
212
644000
3000
voor iets wat vorige week nog 700 was.
11:05
This tendencyneiging to comparevergelijken to the pastverleden
213
647000
2000
Door deze neiging om te vergelijken
met het verleden
11:07
is causingveroorzakend people to passslagen voor up the better dealtransactie. In other wordstekst,
214
649000
4000
slaan mensen de betere deal af.
Met andere woorden, een goede deal,
die ooit een geweldige deal was,
11:11
a good dealtransactie that used to be a great dealtransactie is not nearlybijna as good
215
653000
3000
verliest het van een slechte deal
die ooit een verschrikkelijke deal was.
11:14
as an awfulafschuwelijk dealtransactie that was onceeen keer a horribleverschrikkelijk dealtransactie.
216
656000
4000
Hier heb je een ander voorbeeld
van hoe vergelijken met vroeger
11:18
Here'sHier is anothereen ander examplevoorbeeld of how comparingvergelijken to the pastverleden
217
660000
2000
11:20
can befuddlebefuddle our decisionsbeslissingen.
218
662000
4000
onze besluitvorming kan verwarren.
Stel je gaat naar het theater.
11:24
ImagineStel je voor that you're going to the theatertheater.
219
666000
2000
Je bent onderweg, met in je portemonnee
een kaartje dat 20 dollar kostte.
11:26
You're on your way to the theatertheater.
220
668000
1000
11:27
In your walletportemonnee you have a ticketticket, for whichwelke you paidbetaald 20 dollarsdollars.
221
669000
2000
11:29
You alsoook have a 20-dollar-dollar billBill.
222
671000
2000
Verder heb je nog een briefje van 20.
11:31
When you arriveaankomen at the theatertheater,
223
673000
2000
Eenmaal aangekomen bij het theater
11:33
you discoverontdekken that somewhereergens alonglangs the way you've lostde weg kwijt the ticketticket.
224
675000
3000
ontdek je dat je ergens onderweg
het kaartje bent kwijtgeraakt.
11:36
Would you spendbesteden your remainingoverblijvende moneygeld on replacingvervangen it?
225
678000
3000
Zou je het overgebleven geld
uitgeven aan een nieuw kaartje?
11:39
MostDe meeste people answerantwoord, no.
226
681000
3000
De meeste mensen niet.
11:42
Now, let's just changeverandering one thing in this scenarioscenario.
227
684000
3000
Laten we eens één ding
aanpassen in dit scenario.
11:45
You're on your way to the theatertheater,
228
687000
1000
Je bent onderweg met in je portemonnee
twee briefjes van 20.
11:46
and in your walletportemonnee you have two 20-dollar-dollar billsbiljetten.
229
688000
2000
Aangekomen ontdek je
dat je er één kwijt bent.
11:48
When you arriveaankomen you discoverontdekken you've lostde weg kwijt one of them.
230
690000
2000
11:50
Would you spendbesteden your remainingoverblijvende 20 dollarsdollars on a ticketticket?
231
692000
2000
Zou je de andere 20 dollar
uitgeven aan een kaartje?
11:52
Well, of courseCursus, I wentgegaan to the theatertheater to see the playspelen.
232
694000
3000
“Tuurlijk, ik ging naar het theater
voor de voorstelling,
11:55
What does the lossverlies of 20 dollarsdollars alonglangs the way have to do?
233
697000
3000
wat heeft dat verloren briefje van 20
er nou mee te maken?”
11:58
Now, just in casegeval you're not gettingkrijgen it,
234
700000
3000
Voor het geval je het
nog niet helemaal begrepen hebt
12:01
here'shier is a schematicschematisch of what happenedgebeurd, OK?
235
703000
2000
is hier een schema
van wat er gebeurd is.
12:03
(LaughterGelach)
236
705000
1000
(Gelach)
12:04
AlongLangs the way, you lostde weg kwijt something.
237
706000
2000
Onderweg ben je iets kwijt geraakt.
12:06
In bothbeide casesgevallen, it was a piecestuk of paperpapier.
238
708000
2000
In beide gevallen
was het een stukje papier.
12:08
In one casegeval, it had a U.S. presidentpresident on it; in the other casegeval it didn't.
239
710000
4000
In het ene geval stond de president erop,
in het andere geval niet.
12:12
What the hellhel differenceverschil should it make?
240
714000
2000
Wat is nou helemaal het verschil?
12:14
The differenceverschil is that when you lostde weg kwijt the ticketticket you say to yourselfjezelf,
241
716000
3000
Het verschil is dat je, toen je het kaartje
verloor, bij jezelf dacht:
12:17
I'm not payingbetalen twicetweemaal for the samedezelfde thing.
242
719000
2000
“Ik ga niet twee keer
voor hetzelfde betalen.”
12:19
You comparevergelijken the costkosten of the playspelen now -- 40 dollarsdollars --
243
721000
3000
Je vergelijkt de huidige prijs
van de voorstelling, 40 dollar,
12:22
to the costkosten that it used to have -- 20 dollarsdollars -- and you say it's a badslecht dealtransactie.
244
724000
5000
met de originele prijs -- 20 dollar --
en vindt dat een slechte deal.
12:27
ComparingVergelijken with the pastverleden causesoorzaken manyveel of the problemsproblemen
245
729000
4000
Vergelijken met het verleden
veroorzaakt veel van de problemen
12:31
that behavioralgedrags economistseconomen and psychologistspsychologen identifyidentificeren
246
733000
3000
die gedragseconomen
en psychologen onderscheiden
in pogingen van mensen
om waarde toe te kennen.
12:34
in people'sPeople's attemptspogingen to assigntoewijzen valuewaarde.
247
736000
2000
12:36
But even when we comparevergelijken with the possiblemogelijk, insteadin plaats daarvan of the pastverleden,
248
738000
5000
Maar zelfs als we vergelijken
met wat mogelijk is
in plaats van met het verleden,
maken we verschillende soorten fouten.
12:41
we still make certainzeker kindssoorten of mistakesfouten.
249
743000
2000
12:43
And I'm going to showtonen you one or two of them.
250
745000
2000
Ik zal er je een of twee laten zien.
12:45
One of the things we know about comparisonvergelijking:
251
747000
3000
Een van de dingen die we weten
over vergelijkingen
12:48
that when we comparevergelijken one thing to the other, it changesveranderingen its valuewaarde.
252
750000
3000
is dat als we vergelijken,
de waarde verandert.
12:51
So in 1992, this fellowkameraad, GeorgeGeorge BushBush, for those of us who were
253
753000
4000
In 1992 leek deze George Bush
voor de mensen onder ons
12:55
kindsoort of on the liberalliberale sidekant of the politicalpolitiek spectrumspectrum,
254
757000
3000
die wat aan de liberale kant
van het politieke spectrum staan,
12:58
didn't seemlijken like suchzodanig a great guy.
255
760000
2000
niet zo’n geweldige vent.
13:00
SuddenlyPlotseling, we're almostbijna longingverlangen for him to returnterugkeer.
256
762000
4000
Ineens zouden we bijna wensen
dat hij terugkomt. De vergelijking ---
13:04
(LaughterGelach)
257
766000
3000
(Gelach)
13:07
The comparisonvergelijking changesveranderingen how we evaluateschatten him.
258
769000
3000
De vergelijking beïnvloedt
onze beoordeling.
13:10
Now, retailersdetailhandelaren knewwist this long before anybodyiemand elseanders did, of courseCursus,
259
772000
4000
Handelaren wisten dit al veel eerder
en -- zo zijn ze --
ze gebruiken deze wijsheid
om je te helpen
13:14
and they use this wisdomwijsheid to help you --
260
776000
2000
en je van de last
van het geld te verlossen.
13:16
spareReserve you the undueonnodige burdenlast of moneygeld.
261
778000
2000
13:18
And so a retailerdetailhandelaar, if you were to go into a winewijn shopwinkel
262
780000
3000
Dus mocht je naar de slijter gaan
13:21
and you had to buykopen a bottlefles of winewijn,
263
783000
1000
om een fles wijn te kopen
13:22
and you see them here for eightacht, 27 and 33 dollarsdollars, what would you do?
264
784000
4000
en je zag flessen staan
voor 8, 27 en 33 dollar,
wat zou je doen?
De meeste mensen willen niet
het allerduurste,
13:26
MostDe meeste people don't want the mostmeest expensiveduur,
265
788000
2000
13:28
they don't want the leastminst expensiveduur.
266
790000
2000
maar ook niet de goedkoopste.
13:30
So, they will optopteren for the itemitem in the middlemidden-.
267
792000
2000
Dus gaan ze voor de gulden middenweg.
13:32
If you're a smartslim retailerdetailhandelaar, then, you will put a very expensiveduur itemitem
268
794000
3000
Dus, ben je een slimme handelaar,
dan zet je een erg kostbare wijn
13:35
that nobodyniemand will ever buykopen on the shelfplank,
269
797000
2000
in de schappen die niemand ooit zal kopen,
13:37
because suddenlyplotseling the $33 winewijn doesn't look as expensiveduur in comparisonvergelijking.
270
799000
6000
zodat de wijn van 33 dollar naar verhouding
ineens niet meer zo duur lijkt.
Ik wijs dus weer
naar de bekende weg:
13:43
So I'm tellingvertellen you something you alreadynu al knewwist:
271
805000
1000
13:44
namelynamelijk, that comparisonvergelijking changesveranderingen the valuewaarde of things.
272
806000
4000
vergelijken verandert
de waarde van dingen.
Dit is het probleem daarmee:
13:48
Here'sHier is why that's a problemprobleem:
273
810000
1000
13:49
the problemprobleem is that when you get that $33 bottlefles of winewijn home,
274
811000
6000
als je die fles van 33 dollar
mee naar huis neemt,
maakt het niets meer uit
wat er ooit naast lag in de schappen.
13:55
it won'tzal niet matterer toe doen what it used to be sittingzittend on the shelfplank nextvolgende to.
275
817000
4000
13:59
The comparisonsvergelijkingen we make when we are appraisingbeoordeling valuewaarde,
276
821000
5000
De vergelijkingen die we maken
bij het waarderen van iets,
14:04
where we're tryingproberen to estimateschatting how much we'llgoed like things,
277
826000
4000
waar we proberen in te schatten
hoe goed ons iets zal bevallen,
14:08
are not the samedezelfde comparisonsvergelijkingen we'llgoed be makingmaking when we consumeconsumeren them.
278
830000
3000
zijn andere vergelijkingen dan
die we maken tijdens het consumeren zelf.
14:11
This problemprobleem of shiftingverplaatsing comparisonsvergelijkingen can bedevilbemoeilijken
279
833000
4000
Dit probleem van het verleggen
van vergelijkingen
14:15
our attemptspogingen to make rationalrationeel decisionsbeslissingen.
280
837000
3000
kan onze pogingen
tot rationeel beslissen bedonderen.
14:18
Let me just give you an examplevoorbeeld.
281
840000
1000
Laat me een voorbeeld geven.
14:19
I have to showtonen you something from my owneigen lablaboratorium, so let me sneaksluipen this in.
282
841000
4000
Ik moet toch iéts laten zien
uit mijn laboratorium. Hier is het.
Dit zijn de deelnemers
aan een experiment
14:23
These are subjectsvakken comingkomt eraan to an experimentexperiment to be askedgevraagd
283
845000
2000
14:25
the simplesteenvoudigste of all questionsvragen:
284
847000
2000
die de eenvoudigste vraag ooit krijgen:
14:27
How much will you enjoygenieten eatingaan het eten potatoaardappel chipschips one minuteminuut from now?
285
849000
4000
hoeveel ga je genieten van chips
die je over één minuut mag eten?
14:31
They're sittingzittend in a roomkamer with potatoaardappel chipschips in frontvoorkant of them.
286
853000
3000
Ze zitten in een kamer
met chips recht voor zich.
14:34
For some of the subjectsvakken, sittingzittend in the farver cornerhoek of a roomkamer
287
856000
3000
Bij enkele deelnemers
staat in een hoekje van de kamer
14:37
is a boxdoos of GodivaGodiva chocolateschocolade, and for othersanderen is a can of SpamSpam.
288
859000
5000
een doos Godiva-pralines,
en bij anderen een blik spam.
14:42
In factfeit, these itemsitems that are sittingzittend in the roomkamer changeverandering
289
864000
4000
Uiteindelijk beïnvloeden de producten
die in de kamer staan
14:46
how much the subjectsvakken think they're going to enjoygenieten the potatoaardappel chipschips.
290
868000
3000
hoeveel de deelnemers denken
van hun chips te gaan genieten.
14:49
NamelyNamelijk, those who are looking at SpamSpam
291
871000
2000
De deelnemers die naar spam kijken,
14:51
think potatoaardappel chipschips are going to be quiteheel tastysmakelijke;
292
873000
2000
verwachten dat de chips
hun goed zal smaken.
14:53
those who are looking at GodivaGodiva chocolatechocola
293
875000
2000
De deelnemers die naar de pralines kijken
14:55
think they won'tzal niet be nearlybijna so tastysmakelijke.
294
877000
2000
verwachten lang niet zo veel van de chips.
14:57
Of courseCursus, what happensgebeurt when they eateten the potatoaardappel chipschips?
295
879000
2000
Maar wat gebeurt er
als ze daarna hun chips eten?
14:59
Well, look, you didn't need a psychologistpsycholoog to tell you that
296
881000
3000
Je hebt geen psycholoog nodig om te weten
15:02
when you have a mouthfulmondvol of greasyvettig, saltyzoute, crispykrokant, deliciousheerlijke snackssnacks,
297
884000
4000
dat met je mond vol vette, zoute,
knapperige, overheerlijke versnaperingen,
15:06
what's sittingzittend in the cornerhoek of the roomkamer
298
888000
1000
wat er in de hoek van de kamer ligt,
15:07
makesmerken not a damnvloek bitbeetje of differenceverschil to your gustatorysmaak experienceervaring.
299
889000
5000
geen bal verschil maakt
in je smaakbeleving.
15:12
NonethelessToch, theirhun predictionsvoorspellingen are pervertedpervers by a comparisonvergelijking
300
894000
4000
Neemt niet weg dat hun verwachtingen
onderhevig waren
15:16
that then does not carrydragen throughdoor and changeverandering theirhun experienceervaring.
301
898000
4000
aan vergelijkingen die vervolgens
wegvallen bij de uiteindelijke beleving.
Dit kennen jullie allemaal,
zelfs als je nooit
15:20
You've all experiencedervaren this yourselfjezelf, even if you've never come
302
902000
2000
15:22
into our lablaboratorium to eateten potatoaardappel chipschips. So here'shier is a questionvraag:
303
904000
3000
in ons lab geweest bent om chips te eten.
Daarom de volgende vraag.
15:25
You want to buykopen a carauto stereostereo.
304
907000
2000
Je wilt een autoradio kopen.
15:27
The dealerhandelaar nearin de buurt your househuis sellsverkoopt this particularbijzonder stereostereo for 200 dollarsdollars,
305
909000
5000
De autohandelaar om de hoek
verkoopt deze radio voor 200 dollar,
maar als je naar de andere kant
van de stad rijdt, kost hij 100 dollar.
15:32
but if you driverijden acrossaan de overkant townstad-, you can get it for 100 bucksbucks.
306
914000
3000
15:35
So would you driverijden to get 50 percentprocent off, savingbesparing 100 dollarsdollars?
307
917000
3000
Stap je de auto in voor 50% korting,
een besparing van 100 dollar?
15:38
MostDe meeste people say they would.
308
920000
2000
De meeste mensen wel.
15:40
They can't imaginestel je voor buyingbuying it for twicetweemaal the priceprijs
309
922000
2000
Zij peinzen er niet over
het dubbele te betalen
15:42
when, with one tripreis acrossaan de overkant townstad-, they can get it for halfvoor de helft off.
310
924000
4000
als ze met een ritje door de stad
de helft korting kunnen krijgen.
Denk je nu eens in dat je een auto
wilde kopen met een radio er in
15:46
Now, let's imaginestel je voor insteadin plaats daarvan you wanted to buykopen a carauto that had a stereostereo,
311
928000
4000
15:50
and the dealerhandelaar nearin de buurt your househuis had it for 31,000.
312
932000
2000
en de handelaar om de hoek
had hem voor 31.000.
15:52
But if you drovedreef acrossaan de overkant townstad-, you could get it for 30,900.
313
934000
5000
Maar aan de andere kant van de stad
stond hij voor 30.900.
15:57
Would you driverijden to get it? At this pointpunt, 0.003 savingsspaargeld -- the 100 dollarsdollars.
314
939000
4000
Zou je hiervoor rijden? Dat is
3 promille korting -- onze 100 dollar.
16:01
MostDe meeste people say, no, I'm going to schlepschlep acrossaan de overkant townstad-
315
943000
2000
De meeste mensen niet.
“De stad door kachelen
16:03
to savebesparen 100 bucksbucks on the purchaseaankoop of a carauto?
316
945000
3000
om 100 dollar te besparen
op de aankoop van een auto?”
16:06
This kindsoort of thinkinghet denken drivesdrives economistseconomen crazygek, and it should.
317
948000
4000
Economen worden gek
van dit soort logica, en terecht.
16:10
Because this 100 dollarsdollars that you savebesparen -- helloHallo! --
318
952000
4000
Want de bespaarde 100 dollar -- hallo! --
16:14
doesn't know where it camekwam from.
319
956000
2000
die weten niet waar ze vandaan kwamen.
16:16
It doesn't know what you savedgered it on.
320
958000
2000
Ze weten niet waar je ze op bespaard hebt.
16:18
When you go to buykopen groceriesboodschappen with it, it doesn't go,
321
960000
2000
Als je boodschappen doet,
roepen ze niet:
16:20
I'm the moneygeld savedgered on the carauto stereostereo, or,
322
962000
3000
“Ik ben het geld dat je overhield
aan je autoradio,” of,
16:23
I'm the dumbstom moneygeld savedgered on the carauto. It's moneygeld.
323
965000
4000
“Ik ben het domme geld
bespaard op de auto.” Het is geld.
16:27
And if a driverijden acrossaan de overkant townstad- is worthwaard 100 bucksbucks, it's worthwaard 100 bucksbucks
324
969000
3000
Als een ritje door de stad 100 dollar
waard is, dan is het 100 dollar waard.
16:30
no matterer toe doen what you're savingbesparing it on. People don't think that way.
325
972000
3000
waar je het ook op bespaart.
Zo redeneren mensen niet.
16:33
That's why they don't know whetherof theirhun mutualwederzijds fundfonds managermanager
326
975000
2000
Daarom weten ze ook niet
of hun beleggingsadviseur
16:35
is takingnemen 0.1 percentprocent or 0.15 percentprocent of theirhun investmentinvestering,
327
977000
5000
0,1 procent of 0,15 procent opstrijkt,
maar ze sparen wel zegels
16:40
but they clipklem couponscoupons to savebesparen one dollardollar off of toothpastetandpasta.
328
982000
3000
om een dollar korting te krijgen
op tandpasta.
16:43
Now, you can see, this is the problemprobleem of shiftingverplaatsing comparisonsvergelijkingen,
329
985000
3000
Dit is dus het probleem
van het verleggen van vergelijkingen,
16:46
because what you're doing is, you're comparingvergelijken the 100 bucksbucks
330
988000
3000
want je vergelijkt de 100 dollar
16:49
to the purchaseaankoop that you're makingmaking,
331
991000
2000
met de aankoop die je doet,
16:51
but when you go to spendbesteden that moneygeld you won'tzal niet be makingmaking that comparisonvergelijking.
332
993000
4000
maar zodra je dat geld uitgeeft,
maak je die vergelijking niet meer.
16:55
You've all had this experienceervaring.
333
997000
2000
Je hebt het allemaal wel eens meegemaakt.
16:57
If you're an AmericanAmerikaanse, for examplevoorbeeld, you've probablywaarschijnlijk traveledgereisd in FranceFrankrijk.
334
999000
4000
Ben je een Amerikaan, dan ben je
vast wel eens in Frankrijk geweest.
17:01
And at some pointpunt you maymei have metleerde kennen a couplepaar
335
1003000
2000
Je kwam misschien een stelletje tegen
17:03
from your owneigen hometownhometown, and you thought,
336
1005000
1000
uit je eigen dorp, waarvan je dacht:
17:04
"Oh, my God, these people are so warmwarm. They're so niceleuk to me.
337
1006000
5000
“Jezus, wat een hartelijke mensen.
Ze doen zo aardig tegen mij.
Vergeleken met die Fransen
die zich ergeren
17:09
I mean, comparedvergeleken to all these people who hatehaat me
338
1011000
2000
17:11
when I try to speakspreken theirhun languagetaal and hatehaat me more when I don't,
339
1013000
3000
aan mijn slechte Frans,
maar die me haten als ik het niet probeer,
17:14
these people are just wonderfulprachtig." And so you tourtour FranceFrankrijk with them,
340
1016000
3000
zijn deze mensen geweldig.”
Dus je reist samen door Frankrijk.
17:17
and then you get home and you invitenodig uit them over for dinneravondeten,
341
1019000
2000
Terug thuis nodig je ze uit
voor het eten. Wat blijkt?
17:19
and what do you find?
342
1021000
1000
17:20
ComparedIn vergelijking to your regularregelmatig friendsvrienden,
343
1022000
2000
In vergelijking met je eigen vrienden
17:22
they are boringsaai and dulldof, right? Because in this newnieuwe contextcontext,
344
1024000
4000
zijn ze saai en suf.
Want in deze nieuwe situatie
17:26
the comparisonvergelijking is very, very differentverschillend. In factfeit, you find yourselfjezelf
345
1028000
4000
wordt de vergelijking volstrekt anders.
Sterker nog,
je krijgt zo’n hekel aan hen
17:30
dislikingafkeer them enoughgenoeg almostbijna to qualifykwalificeren for FrenchFrans citizenshipburgerschap.
346
1032000
3000
dat je hen bijna een Frans paspoort
zou geven.
17:34
Now, you have exactlyprecies the samedezelfde problemprobleem when you shopwinkel for a stereostereo.
347
1036000
3000
Je krijgt hetzelfde probleem
als je een stereo-installatie uitzoekt.
17:37
You go to the stereostereo storeop te slaan, you see two setssets of speakersspeakers --
348
1039000
3000
In de hifi-winkel
staan twee boxensets:
17:40
these biggroot, boxyBoxy, monolithsmonolieten, and these little, sleekglad speakersspeakers,
349
1042000
4000
twee grote, hoekige zuilen, en twee
van die kleine, slanke speakertjes.
17:44
and you playspelen them, and you go, you know, I do hearhoren a differenceverschil:
350
1046000
2000
Je zet ze aan en ...
ik hoor wel verschil, hoor,
17:46
the biggroot onesdegenen soundgeluid a little better.
351
1048000
2000
die grote klinken ietsje beter.
17:48
And so you buykopen them, and you bringbrengen them home,
352
1050000
2000
Dus die worden het:
je zet ze in je woonkamer
17:50
and you entirelygeheel violateschenden the décorCor of your househuis.
353
1052000
3000
waarmee je interieur een portie
zinloos geweld wordt aangedaan.
17:53
And the problemprobleem, of courseCursus, is that this comparisonvergelijking you madegemaakt in the storeop te slaan
354
1055000
4000
Met het probleem, zoals altijd, dat je
de vergelijking die je in de winkel maakte
17:57
is a comparisonvergelijking you'llje zult never make again.
355
1059000
2000
nooit meer zult maken.
17:59
What are the oddskansen that yearsjaar laterlater you'llje zult turnbeurt on the stereostereo and go,
356
1061000
2000
Hoeveel kans is er dat je later
nog 'ns de stereo aanzet en denkt:
18:01
"SoundsGeluiden so much better than those little onesdegenen,"
357
1063000
3000
“Klinkt toch echt
veel beter dan die kleintjes,”
18:04
whichwelke you can't even rememberonthouden hearinggehoor.
358
1066000
2000
waarvan je niet meer weet hoe ze klonken.
18:06
The problemprobleem of shiftingverplaatsing comparisonsvergelijkingen is even more difficultmoeilijk
359
1068000
3000
Het probleem van het verleggen
van vergelijkingen wordt nog lastiger
18:09
when these choiceskeuzes are arrayedgekleed over time.
360
1071000
3000
als keuzes tijdsafhankelijk worden.
18:12
People have a lot of troublemoeite makingmaking decisionsbeslissingen
361
1074000
3000
Mensen stuntelen wat af
bij het maken van keuzes
18:15
about things that will happengebeuren at differentverschillend pointspoints in time.
362
1077000
3000
over dingen die op verschillende
momenten plaats vinden.
18:18
And what psychologistspsychologen and behavioralgedrags economistseconomen have discoveredontdekt
363
1080000
2000
Psychologen en gedragseconomen
hebben ontdekt
18:20
is that by and largegroot people use two simpleeenvoudig rulesreglement.
364
1082000
3000
dat het gros van de mensen
twee eenvoudige regels hanteert.
18:23
So let me give you one very easygemakkelijk problemprobleem, a secondtweede very easygemakkelijk problemprobleem
365
1085000
4000
Hier zijn eerst twee eenvoudige vragen
en dan een derde, moeilijke vraag.
18:27
and then a thirdderde, hardhard, problemprobleem.
366
1089000
1000
18:28
Here'sHier is the first easygemakkelijk problemprobleem:
367
1090000
3000
Dit is de eerste simpele vraag.
Je kan nu 60 dollar krijgen, of nu 50 dollar.
Wat heb je het liefst?
18:31
You can have 60 dollarsdollars now or 50 dollarsdollars now. WhichDie would you preferverkiezen?
368
1093000
3000
18:34
This is what we call a one-iteméén-item IQIQ testtest, OK?
369
1096000
3000
Dit noemen we ook wel
een één-vraags-IQ-test.
18:37
All of us, I hopehoop, preferverkiezen more moneygeld, and the reasonreden is,
370
1099000
3000
Iedereen, hoop ik, heeft liever
meer geld, met als reden
18:40
we believe more is better than lessminder.
371
1102000
3000
dat we aannemen
dat meer beter is dan minder.
18:43
Here'sHier is the secondtweede problemprobleem:
372
1105000
1000
De tweede vraag:
18:44
You can have 60 dollarsdollars todayvandaag or 60 dollarsdollars in a monthmaand. WhichDie would you preferverkiezen?
373
1106000
4000
Je kan vandaag 60 dollar krijgen
of 60 dollar over een maand.
Wat verkies je?
18:48
Again, an easygemakkelijk decisionbesluit,
374
1110000
2000
Wederom niet zo’n moeilijke keuze,
18:50
because we all know that now is better than laterlater.
375
1112000
4000
omdat iedereen weet
dat nu beter is dan later.
18:54
What's hardhard in our decision-makingbesluitvorming is when these two rulesreglement conflictconflict.
376
1116000
3000
Keuzes maken wordt lastig
als deze twee regels conflicteren.
18:57
For examplevoorbeeld, when you're offeredaangeboden 50 dollarsdollars now or 60 dollarsdollars in a monthmaand.
377
1119000
4000
Bijvoorbeeld bij het aanbod: 50 dollar nu
of 60 dollar over een maand.
19:01
This typifieskenmerkend voor a lot of situationssituaties in life in whichwelke you will gainkrijgen
378
1123000
3000
Dit is een typische situatie
waarbij je winst haalt uit wachten,
19:04
by waitingaan het wachten, but you have to be patientgeduldig.
379
1126000
3000
maar je geduld moet uitoefenen.
19:07
What do we know? What do people do in these kindssoorten of situationssituaties?
380
1129000
3000
Wat weten we daarvan?
Wat doen mensen bij dit soort dilemma’s?
19:10
Well, by and largegroot people are enormouslyenorm impatientongeduldig.
381
1132000
4000
Nou, het gros is bijzonder ongeduldig.
19:14
That is, they requirevereisen interestinteresseren ratesprijzen in the hundredhonderd
382
1136000
3000
Zij willen een rente van honderden
19:17
or thousandsduizenden of percentsprocenten in orderbestellen to delayvertraging gratificationbevrediging
383
1139000
4000
of duizenden procenten
voordat ze hun uitkering uitstellen
19:21
and wait untiltot nextvolgende monthmaand for the extraextra 10 dollarsdollars.
384
1143000
4000
en bereid zijn een maand te wachten
voor die extra 10 dollar.
19:25
Maybe that isn't so remarkableopmerkelijk, but what is remarkableopmerkelijk is
385
1147000
3000
Niet eens zo opmerkelijk,
maar wat wel opmerkelijk is,
19:28
how easygemakkelijk it is to make this impatienceongeduld go away by simplyeenvoudigweg changingveranderen
386
1150000
4000
is hoe makkelijk het is
om het ongeduld te sussen
19:32
when the deliverylevering of these monetarymonetaire unitsunits will happengebeuren.
387
1154000
4000
door de uitbetalingen
op een ander moment plaats te laten vinden
19:36
ImagineStel je voor that you can have 50 dollarsdollars in a yearjaar -- that's 12 monthsmaanden --
388
1158000
3000
Bedenk eens dat je over een jaar –
12 maanden -- 50 dollar kan krijgen
19:39
or 60 dollarsdollars in 13 monthsmaanden.
389
1161000
3000
of 60 dollar over 13 maanden.
19:42
What do we find now?
390
1164000
1000
Wat zien we nu?
19:43
People are gladlygraag willinggewillig to wait: as long as they're waitingaan het wachten 12,
391
1165000
3000
Mensen wachten nu met plezier:
als ze toch 12 maanden wachten,
19:46
they mightmacht as well wait 13.
392
1168000
2000
kunnen ze net zo goed 13 maanden wachten.
19:48
What makesmerken this dynamicdynamisch inconsistencyinconsistentie happengebeuren?
393
1170000
3000
Wat veroorzaakt
deze dynamische tegenstrijdigheid?
19:51
ComparisonVergelijking. TroublingVerontrustende comparisonvergelijking. Let me showtonen you.
394
1173000
4000
Vergelijkingen.
Zorgelijke vergelijkingen. Kijk maar.
19:55
This is just a graphdiagram showingtonen the resultsuitslagen that I just suggestedgesuggereerd
395
1177000
3000
Hier zie je een grafiek met de antwoorden
die jullie zouden geven
19:58
you would showtonen if I gavegaf you time to respondreageren, whichwelke is,
396
1180000
2000
als ik wat meer tijd had gegeven:
20:00
people find that the subjectivesubjectief valuewaarde of 50 is higherhoger
397
1182000
3000
dat mensen de 50 dollar meer waarderen
20:03
than the subjectivesubjectief valuewaarde of 60 when they'llzullen ze be deliveredgeleverd in now
398
1185000
4000
dan de 60 dollar als ze respectievelijk
nu en over een maand betaald worden
20:07
or one monthmaand, respectivelyrespectievelijk -- a 30-day-dag delayvertraging --
399
1189000
2000
-- een uitstel van 30 dagen --
20:09
but they showtonen the reverseomgekeerde patternpatroon when you pushDuwen the entiregeheel decisionbesluit
400
1191000
4000
maar dit patroon keert zich om
als je het complete besluit
20:13
off into the futuretoekomst a yearjaar.
401
1195000
3000
een jaar de toekomst in verschuift.
20:16
Now, why in the worldwereld- do you get this patternpatroon of resultsuitslagen?
402
1198000
4000
Waar komt dit patroon
in hemelsnaam vandaan?
Dat kunnen deze heren ons vertellen.
20:20
These guys can tell us.
403
1202000
1000
20:21
What you see here are two ladsjongens,
404
1203000
3000
Je ziet hier twee jongens,
20:24
one of them largergrotere than the other: the firemanbrandweerman and the fiddlerFiddler.
405
1206000
3000
de één wat langer de ander:
de brandweerman en de violist
20:27
They are going to recedewijken towardsnaar the vanishingverdwijning pointpunt in the horizonhorizon,
406
1209000
3000
Ze zullen zo aan de horizon verdwijnen.
20:30
and I want you to noticekennisgeving two things.
407
1212000
2000
Let daarbij op de volgende twee punten.
20:32
At no pointpunt will the firemanbrandweerman look tallergroter than the fiddlerFiddler. No pointpunt.
408
1214000
6000
Er is geen enkel moment dat de violist
langer dan de brandweerman lijkt. Nooit.
20:38
HoweverEchter, the differenceverschil betweentussen them seemslijkt to be gettingkrijgen smallerkleiner.
409
1220000
3000
Toch lijkt het verschil
steeds kleiner te worden.
20:41
First it's an inchduim in your viewuitzicht, then it's a quarter-inchkwart-inch,
410
1223000
3000
Eerst op het oog twee centimeter,
dan één centimeter,
20:44
then a half-inchhalve inch, and then finallyTenslotte they go off the edgerand of the earthaarde.
411
1226000
4000
een halve, en uiteindelijk
verdwijnen ze aan de rand van de aarde.
20:48
Here are the resultsuitslagen of what I just showedtoonden you.
412
1230000
3000
Hier zie je de resultaten
van wat ik je net liet zien.
20:51
This is the subjectivesubjectief heighthoogte --
413
1233000
2000
Dit is de waargenomen lengte --
20:53
the heighthoogte you saw of these guys at variousdivers pointspoints.
414
1235000
3000
zoals je die op je overkwam
bij verschillende afstanden.
20:56
And I want you to see that two things are truewaar.
415
1238000
2000
Ik wil je bewust maken
van de volgende feiten.
20:58
One, the fartherverder away they are, the smallerkleiner they look;
416
1240000
3000
Ten eerste, hoe groter de afstand,
des te kleiner ze lijken.
21:01
and two, the firemanbrandweerman is always biggergroter than the fiddlerFiddler.
417
1243000
2000
En ten tweede, de brandweerman
is altijd groter dan de violist.
21:03
But watch what happensgebeurt when we make some of them disappearverdwijnen. Right.
418
1245000
6000
Maar kijk wat er gebeurt als we
er enkele doen verdwijnen. Precies.
21:09
At a very closedichtbij distanceafstand, the fiddlerFiddler lookslooks tallergroter than the firemanbrandweerman,
419
1251000
3000
Dichtbij lijkt de violist
langer dan de brandweerman,
21:12
but at a farver distanceafstand
420
1254000
2000
maar op een grote afstand
21:14
theirhun normalnormaal, theirhun truewaar, relationsrelaties are preservedbewaard.
421
1256000
3000
blijft hun verhouding in lengte hetzelfde.
21:17
As PlatoPlato said, what spaceruimte is to sizegrootte, time is to valuewaarde.
422
1259000
5000
Plato zei al: wat ruimte voor formaat is,
is tijd voor waarde.
21:22
These are the resultsuitslagen of the hardhard problemprobleem I gavegaf you:
423
1264000
5000
Dit zijn de antwoorden
op het dilemma wat ik je voorschotelde,
21:27
60 now or 50 in a monthmaand?
424
1269000
2000
60 nu, of 50 over een maand.
21:29
And these are subjectivesubjectief valueswaarden,
425
1271000
1000
Dit zijn subjectieve waarden.
Onze twee regels blijven gelden.
21:30
and what you can see is, our two rulesreglement are preservedbewaard.
426
1272000
2000
21:32
People always think more is better than lessminder:
427
1274000
2000
Mensen vinden meer
altijd beter dan minder.
21:34
60 is always better than 50,
428
1276000
2000
60 is altijd beter dan 50
21:36
and they always think now is better than laterlater:
429
1278000
2000
en ze denken altijd
dat nu beter is dan later.
21:38
the barsbars on this sidekant are higherhoger than the barsbars on this sidekant.
430
1280000
3000
De balkjes aan deze kant
zijn hoger dan aan die kant.
21:41
Watch what happensgebeurt when we droplaten vallen some out.
431
1283000
3000
Zie nu wat er gebeurt
als we er een paar weglaten.
21:44
SuddenlyPlotseling we have the dynamicdynamisch inconsistencyinconsistentie that puzzledraadsel us.
432
1286000
3000
Ineens komt de verwarrende
dynamische tegenstrijdigheid weer terug.
21:47
We have the tendencyneiging for people to go for 50 dollarsdollars now
433
1289000
4000
Mensen zijn geneigd om
voor de 50 dollar te kiezen in plaats van
21:51
over waitingaan het wachten a monthmaand, but not if that decisionbesluit is farver in the futuretoekomst.
434
1293000
3000
een maand te wachten, maar niet
bij een besluit ver in de toekomst.
21:54
NoticeAankondiging something interestinginteressant that this impliesimpliceert -- namelynamelijk, that
435
1296000
4000
Hier volgt nog iets interessants uit:
als de toekomst aanbreekt,
veranderen mensen van mening.
21:58
when people get to the futuretoekomst, they will changeverandering theirhun mindsgeesten.
436
1300000
4000
22:02
That is, as that monthmaand 12 approachesbenaderingen, you will say,
437
1304000
3000
Oftewel, als de 12e maand nadert,
zeg je ineens:
22:05
what was I thinkinghet denken, waitingaan het wachten an extraextra monthmaand for 60 dollarsdollars?
438
1307000
3000
“Wat dacht ik wel, nog een maand
extra wachten op 60 dollar?
22:08
I'll take the 50 dollarsdollars now.
439
1310000
3000
Hier met die 50 dollar.”
22:11
Well, the questionvraag with whichwelke I'd like to endeinde is this:
440
1313000
3000
Ik wil graag afsluiten met de volgende kwestie:
22:14
If we're so damnvloek stupiddom, how did we get to the moonmaan?
441
1316000
3000
als wij zo stom zijn, hoe zijn we
dan ooit op de maan geland?
22:17
Because I could go on for about two hoursuur with evidencebewijsmateriaal
442
1319000
3000
Want ik zou nog wel twee uur
door kunnen gaan met bewijzen
22:20
of people'sPeople's inabilityonvermogen to estimateschatting oddskansen and inabilityonvermogen to estimateschatting valuewaarde.
443
1322000
6000
dat mensen niet in staat zijn
om kansen en waarde in te schatten.
Het antwoord op deze vraag
heb je volgens mij
22:26
The answerantwoord to this questionvraag, I think, is an answerantwoord you've alreadynu al heardgehoord
444
1328000
2000
22:28
in some of the talksgesprekken, and I daredurven say you will hearhoren again:
445
1330000
2000
al meer gehoord,
maar ik herhaal het even:
22:30
namelynamelijk, that our brainshersenen were evolvedgeëvolueerd for a very differentverschillend worldwereld-
446
1332000
4000
onze hersenen hebben zich ontwikkeld
voor een complete andere wereld
22:34
than the one in whichwelke we are livingleven.
447
1336000
2000
dan die waar we in leven.
22:36
They were evolvedgeëvolueerd for a worldwereld-
448
1338000
2000
Ze hebben zich ontwikkeld voor een wereld
22:38
in whichwelke people livedleefden in very smallklein groupsgroepen,
449
1340000
2000
waarin mensen in kleine groepjes leefden,
22:40
rarelyzelden metleerde kennen anybodyiemand who was terriblyvreselijk differentverschillend from themselveszich,
450
1342000
3000
amper iemand tegenkwamen
die echt heel anders was,
22:43
had ratherliever shortkort liveslevens in whichwelke there were fewweinig choiceskeuzes
451
1345000
3000
niet zo oud werden
en weinig keuzes hoefden te maken,
22:46
and the highesthoogst priorityprioriteit was to eateten and matestuurman todayvandaag.
452
1348000
5000
met vandaag eten en paren
als hoogste prioriteit.
22:51
Bernoulli'sBernoulli's giftgift, Bernoulli'sBernoulli's little formulaformule, allowstoestaat us, it tellsvertelt us
453
1353000
5000
Het geschenk van Bernoulli,
Bernoulli’s formuletje, vertelt ons
22:56
how we should think in a worldwereld- for whichwelke naturenatuur never designedontworpen us.
454
1358000
5000
hoe we moeten denken in een wereld
waarvoor de natuur
ons niet ontworpen heeft.
23:01
That explainslegt uit why we are so badslecht at usinggebruik makend van it, but it alsoook explainslegt uit
455
1363000
4000
Dat verklaart waarom we er
zo slecht gebruik van maken, maar ook
23:05
why it is so terriblyvreselijk importantbelangrijk that we becomeworden good, fastsnel.
456
1367000
5000
waarom het belangrijk is
dat we dat wel snel goed gaan doen.
23:10
We are the only speciessoorten on this planetplaneet
457
1372000
2000
Wij zijn de enige diersoort
op deze planeet
23:12
that has ever heldheld its owneigen fatelot in its handshanden.
458
1374000
4000
die ooit haar eigen lot
in handen heeft gehad
23:16
We have no significantsignificant predatorsroofdieren,
459
1378000
2000
We hebben geen serieuze
roofdieren boven ons,
23:18
we're the mastersMasters of our physicalfysiek environmentmilieu;
460
1380000
2000
wij domineren onze fysieke leefomgeving;
23:20
the things that normallynormaal causeoorzaak speciessoorten to becomeworden extinctuitgestorven
461
1382000
3000
zaken waar normaal gesproken
diersoorten door uitsterven,
23:23
are no longerlanger any threatbedreiging to us.
462
1385000
3000
zijn voor ons geen bedreiging meer.
23:26
The only thing -- the only thing -- that can destroyvernietigen us and doomnoodlot us
463
1388000
5000
Het enige -- echt het enige --
waar we aan ten onder kunnen gaan
23:31
are our owneigen decisionsbeslissingen.
464
1393000
2000
zijn onze eigen beslissingen.
23:33
If we're not here in 10,000 yearsjaar, it's going to be because
465
1395000
4000
Als we er over 10.000 jaar niet meer zijn,
dan komt dat omdat
23:37
we could not take advantagevoordeel of the giftgift givengegeven to us
466
1399000
4000
het ons niet lukte gebruik te maken
van het geschenk dat we kregen
23:41
by a youngjong DutchNederlands fellowkameraad in 1738,
467
1403000
3000
van een jonge Nederlander in 1738,
23:44
because we underestimatedonderschat the oddskansen of our futuretoekomst painspijnen
468
1406000
4000
omdat we onze kans op toekomstige
tegenslagen onderschatten
23:48
and overestimatedoverschat the valuewaarde of our presentaanwezig pleasuresgenoegens.
469
1410000
4000
en de waarde
van ons huidige plezier overschatten.
23:52
Thank you.
470
1414000
1000
Dank u wel.
23:53
(ApplauseApplaus)
471
1415000
10000
(Applaus)
24:03
ChrisChris AndersonAnderson: That was remarkableopmerkelijk.
472
1425000
3000
Chris Anderson: Dat was buitengewoon.
24:06
We have time for some questionsvragen for DanDan GilbertGilbert. One and two.
473
1428000
5000
Er is nog tijd om Dan Gilbert een paar
vragen te stellen. Eerste en tweede.
24:11
BillBill LyellLyell: Would you say that this mechanismmechanisme
474
1433000
3000
Bill Lyell: Zou u willen stellen
dat dit mechanisme
24:14
is in partdeel how terrorismterrorisme actuallywerkelijk workswerken to frightenschrikken us,
475
1436000
4000
gedeeltelijk ook is hoe terrorisme
werkt om ons bang te maken,
24:18
and is there some way that we could counteracttegenwerken that?
476
1440000
4000
en is er een goede manier
om dat tegen te gaan?
Dan Gilbert: Ik heb laatst advies gegeven
24:22
DanDan GilbertGilbert: I actuallywerkelijk was consultingoverleg plegen recentlykort geleden
477
1444000
1000
24:23
with the DepartmentDepartement of HomelandHomeland SecurityVeiligheid, whichwelke generallyalgemeen believesgelooft
478
1445000
3000
aan de nationale veiligheidsdiensten,
die zelf meestal geloven
24:26
that AmericanAmerikaanse securityveiligheid dollarsdollars should go to makingmaking bordersborders saferveiliger.
479
1448000
4000
dat er meer geld moet gaan
naar grensbewaking.
24:30
I triedbeproefd to pointpunt out to them that terrorismterrorisme was a namenaam
480
1452000
3000
Ik probeerde hen uit te leggen
dat terrorisme een naam is
24:33
basedgebaseerde on people'sPeople's psychologicalpsychologisch reactionreactie to a setreeks of eventsevents,
481
1455000
4000
gebaseerd op de psychologische reactie
van mensen op gebeurtenissen,
24:37
and that if they were concernedbezorgd about terrorismterrorisme they mightmacht askvragen
482
1459000
2000
en dat als je je zorgen maakt over terreur,
je zou kunnen vragen
24:39
what causesoorzaken terrorterreur and how can we stop people from beingwezen terrifieddoodsbang,
483
1461000
3000
wat terreur veroorzaakt en hoe we kunnen
zorgen dat mensen zich niet bang voelen,
24:42
ratherliever than -- not ratherliever than, but in additiontoevoeging to
484
1464000
3000
in plaats van -- of beter gezegd, naast
24:45
stoppingstoppen the atrocitieswreedheden that we're all concernedbezorgd about.
485
1467000
3000
het beëindigen van de gruwelen
waar we ons zorgen over maken.
24:48
SurelyZeker the kindssoorten of playspelen that at leastminst AmericanAmerikaanse mediamedia give to --
486
1470000
6000
Zeker hoeveel aandacht
de Amerikaanse pers eraan besteedt --
24:54
and forgivevergeven me, but in rawrauw numbersgetallen these are very tinyklein accidentsongevallen.
487
1476000
5000
sorry, maar in getallen uitgedrukt
zijn het maar kleine voorvallen.
24:59
We alreadynu al know, for examplevoorbeeld, in the UnitedVerenigd StatesStaten,
488
1481000
2000
Zo weten we bijvoorbeeld
dat er in de VS
25:01
more people have diedging dood as a resultresultaat of not takingnemen airplanesvliegtuigen --
489
1483000
4000
meer mensen zijn overleden
door geen vliegtuigen te nemen --
omdat ze bang waren --
maar de auto te nemen,
25:05
because they were scaredbang -- and drivinghet rijden on highwayssnelwegen,
490
1487000
2000
25:07
than were killedgedood in 9/11. OK?
491
1489000
2000
dan dat er op 11 september zijn overleden.
25:09
If I told you that there was a plaguePest
492
1491000
2000
Als ik je zou zeggen dat er een plaag is
25:11
that was going to killdoden 15,000 AmericansAmerikanen nextvolgende yearjaar,
493
1493000
3000
die volgend jaar het leven
van 15.000 Amerikanen zou opeisen,
25:14
you mightmacht be alarmedgealarmeerd if you didn't find out it was the flugriep.
494
1496000
3000
zou je verontrust zijn
als je niet wist dat het om griep ging.
25:17
These are small-scalekleinschalige accidentsongevallen, and we should be wonderingafvragen
495
1499000
3000
Het blijven kleine voorvallen,
en we moeten ons afvragen
25:20
whetherof they should get the kindsoort of playspelen,
496
1502000
2000
of de media er zoveel aandacht
aan moeten schenken, als nu gebeurt.
25:22
the kindsoort of coveragedekking, that they do.
497
1504000
2000
25:24
SurelyZeker that causesoorzaken people to overestimateoverschatten the likelihoodwaarschijnlijkheid
498
1506000
3000
Dat zorgt er vanzelf voor dat
mensen de kans overschatten
25:27
that they'llzullen ze be hurtpijn doen in these variousdivers waysmanieren,
499
1509000
2000
dat hen op deze manier iets overkomt.
Dat geeft macht
aan wie ons wil terroriseren.
25:29
and givesgeeft powermacht to the very people who want to frightenschrikken us.
500
1511000
2000
25:31
CACA: DanDan, I'd like to hearhoren more on this. So, you're sayinggezegde
501
1513000
2000
CA: Hier zou ik meer over willen horen.
25:33
that our responseantwoord to terrorterreur is, I mean, it's a formformulier of mentalgeestelijk bugkever?
502
1515000
4000
Je zegt dat onze reactie op terreur
een soort van bug in onze psyche is?
Zeg daar eens wat meer over.
25:37
Talk more about it.
503
1519000
1000
25:38
DGDG: It's out-sizeduitgaande formaat. I mean, look.
504
1520000
3000
DG: Het is buitenproportioneel.
25:41
If AustraliaAustralië disappearsverdwijnt tomorrowmorgen,
505
1523000
2000
Als Australië morgen verdwijnt,
25:43
terrorterreur is probablywaarschijnlijk the right responseantwoord.
506
1525000
2000
is angst waarschijnlijk de juiste reactie.
25:45
That's an awfulafschuwelijk largegroot lot of very niceleuk people. On the other handhand-,
507
1527000
5000
Dat is een verschrikkelijk groot aantal
hele lieve mensen.
Aan de andere kant,
25:50
when a busbus blowsklappen up and 30 people are killedgedood,
508
1532000
3000
als een bus opgeblazen wordt
en 30 mensen gaan dood:
25:53
more people than that were killedgedood
509
1535000
2000
er zijn meer mensen dan dat overleden
25:55
by not usinggebruik makend van theirhun seatbeltsVeiligheidsriemen in the samedezelfde countryland.
510
1537000
3000
door het niet dragen
van autogordels in hetzelfde land.
25:58
Is terrorterreur the right responseantwoord?
511
1540000
1000
Is angst dan de juiste reactie?
25:59
CACA: What causesoorzaken the bugkever? Is it the dramadrama of the eventevenement --
512
1541000
4000
CA: Wat veroorzaakt die bug?
Dat het zo dramatisch is --
26:03
that it's so spectacularspectaculaire?
513
1545000
1000
of zo spectaculair?
26:04
Is it the factfeit that it's an intentionalopzettelijk attackaanval by, quotecitaat, outsidersbuitenstaanders?
514
1546000
3000
Komt het omdat het een geplande aanslag
is door, ik citeer, buitenstaanders?
26:07
What is it?
515
1549000
1000
DG: Ja. Er zijn verschillende redenen,
en je wees er al een paar aan.
26:08
DGDG: Yes. It's a numberaantal of things, and you hitraken on severalverscheidene of them.
516
1550000
3000
26:11
First, it's a humanmenselijk agentagent tryingproberen to killdoden us --
517
1553000
2000
Het is een mens
die ons probeert te doden.
26:13
it's not a treeboom fallingvallend on us by accidentongeval.
518
1555000
3000
het is niet zomaar een boom
die toevallig op ons valt.
26:16
SecondTweede, these are enemiesvijanden who maymei want to strikestaking and hurtpijn doen us again.
519
1558000
3000
Ten tweede, deze vijanden willen ons
misschien nog eens aanvallen.
26:19
People are beingwezen killedgedood for no reasonreden insteadin plaats daarvan of good reasonreden --
520
1561000
3000
Mensen worden vermoord
zonder reden in plaats van met reden -
26:22
as if there's good reasonreden, but sometimessoms people think there are.
521
1564000
3000
alsof er een goede reden bestaat,
maar soms denken mensen van wel.
26:25
So there are a numberaantal of things that togethersamen
522
1567000
2000
Er zijn dus verscheidene oorzaken tesamen
26:27
make this seemlijken like a fantasticfantastisch eventevenement, but let's not playspelen down
523
1569000
3000
waardoor het zo’n spectaculair
incident lijkt, maar vergeet niet
26:30
the factfeit that newspaperskranten sellverkopen when people see something in it
524
1572000
4000
dat de kranten goed verkopen
als mensen er iets in zien staan
26:34
they want to readlezen. So there's a largegroot rolerol here playedgespeeld by the mediamedia,
525
1576000
3000
dat ze graag willen lezen.
Dus de media spelen hier een grote rol.
26:37
who want these things to be
526
1579000
2000
Die willen zulke dingen
26:39
as spectacularspectaculaire as they possiblymogelijk can.
527
1581000
4000
zo spectaculair mogelijk hebben.
CA: Hoe zorgen we dat onze cultuur
het wat minder opblaast?
26:43
CACA: I mean, what would it take to persuadeoverhalen our culturecultuur to downplaybagatelliseren it?
528
1585000
6000
26:49
DGDG: Well, go to IsraelIsraël. You know,
529
1591000
1000
DG: Nou, ga naar Israël.
26:50
go to IsraelIsraël. And a mallwinkelcentrum blowsklappen up,
530
1592000
2000
Ga gewoon naar Israël.
Een winkelcentrum ontploft,
26:52
and then everybody'svan iedereen unhappyongelukkig about it, and an hour-and-a-halfanderhalf uur laterlater --
531
1594000
3000
wat erg is,
en 1,5 uur later --
26:55
at leastminst when I was there, and I was 150 feetvoeten from the mallwinkelcentrum
532
1597000
3000
tenminste, toen ik daar was,
en ik was 50 m van de ontploffing vandaan.
26:58
when it blewblies up -- I wentgegaan back to my hotelhotel
533
1600000
2000
Ik ging terug naar mijn hotel
27:00
and the weddingbruiloft that was plannedgepland was still going on.
534
1602000
3000
en de geplande bruiloft
ging gewoon door.
27:03
And as the IsraeliIsraëlische mothermoeder said,
535
1605000
1000
De Israëlische moeder zei:
27:04
she said, "We never let them winwinnen by stoppingstoppen weddingsbruiloften."
536
1606000
4000
“We laten ze niet winnen
door bruiloften te stoppen.”
27:08
I mean, this is a societymaatschappij that has learnedgeleerd --
537
1610000
1000
Deze cultuur heeft geleerd --
net als andere -- om te leven
27:09
and there are othersanderen too -- that has learnedgeleerd to liveleven
538
1611000
2000
27:11
with a certainzeker amountbedrag of terrorismterrorisme and not be quiteheel as upsetboos by it,
539
1613000
5000
met een bepaalde hoeveelheid terrorisme
en zich minder druk maakt dan,
27:16
shallzal I say, as those of us who have not had manyveel terrorterreur attacksaanvallen.
540
1618000
3000
zeg maar, culturen
die minder vaak doelwit zijn geweest.
27:19
CACA: But is there a rationalrationeel fearangst that actuallywerkelijk,
541
1621000
3000
CA: Maar is er ook een reële grond
voor onze angsten,
27:22
the reasonreden we're frightenedbang about this is because we think that
542
1624000
3000
de reden dat we bang zijn,
is omdat we denken dat
27:25
the BigGrote One is to come?
543
1627000
1000
er nog een veel grotere aanslag zal komen?
27:26
DGDG: Yes, of courseCursus. So, if we knewwist that this was the worstslechtst attackaanval
544
1628000
4000
DG: Ja natuurlijk: als we wisten
dat dit de grootste aanslag ooit was
27:30
there would ever be, there mightmacht be more and more busesbussen of 30 people --
545
1632000
4000
en er nog meer bussen
van 30 mensen doelwit waren --
27:34
we would probablywaarschijnlijk not be nearlybijna so frightenedbang.
546
1636000
2000
dan zouden we wellicht niet zo bang zijn.
27:36
I don't want to say -- please, I'm going to get quotedgeciteerd somewhereergens
547
1638000
2000
Ik wil hier niet zeggen --
straks gaan ze me citeren
27:38
as sayinggezegde, "TerrorismTerrorisme is fine and we shouldn'tmoet niet be so distressedverdrietig."
548
1640000
4000
met “Niets mis met terrorisme,
waar maken we ons druk om.”
27:42
That's not my pointpunt at all.
549
1644000
2000
Maar dat bedoel ik echt niet.
27:44
What I'm sayinggezegde is that, surelyzeker, rationallyrationeel,
550
1646000
2000
Mijn punt is dat, rationeel gezien,
27:46
our distressnood about things that happengebeuren, about threatsbedreigingen,
551
1648000
4000
onze zorgen
over gebeurtenissen, bedreigingen,
27:50
should be roughlyongeveer proportionalproportioneel to the sizegrootte of those threatsbedreigingen
552
1652000
3000
ongeveer in verhouding moeten zijn
met de omvang van bedreigingen,
27:53
and threatsbedreigingen to come.
553
1655000
2000
nu en in de toekomst.
27:55
I think in the casegeval of terrorismterrorisme, it isn't.
554
1657000
3000
Met terrorisme
is dat niet het geval, volgens mij.
27:58
And manyveel of the things we'vewij hebben heardgehoord about from our speakersspeakers todayvandaag --
555
1660000
2000
Veel dingen die we vandaag hoorden --
28:00
how manyveel people do you know got up and said,
556
1662000
2000
hoeveel mensen ken je
die vandaag opstonden en zeiden:
28:02
PovertyArmoede! I can't believe what povertyarmoede is doing to us.
557
1664000
4000
“Armoede!
Waar gaat het heen met al die armoede.”
28:06
People get up in the morningochtend-; they don't carezorg about povertyarmoede.
558
1668000
2000
Als mensen 's ochtends opstaan,
maken ze zich niet druk om armoede.
28:08
It's not makingmaking headlinesHeadlines, it's not makingmaking newsnieuws, it's not flashyflitsende.
559
1670000
2000
Dat haalt de krant niet.
Het is geen nieuws, het is niet hip.
28:10
There are no gunsgeweren going off.
560
1672000
2000
Er wordt niet geschoten.
28:12
I mean, if you had to solveoplossen one of these problemsproblemen, ChrisChris,
561
1674000
2000
Als je een van deze problemen
moest oplossen, Chris,
28:14
whichwelke would you solveoplossen? TerrorismTerrorisme or povertyarmoede?
562
1676000
2000
welke zou dat dan zijn: terrorisme of armoede?
28:16
(LaughterGelach)
563
1678000
4000
(Gelach)
28:20
(ApplauseApplaus)
564
1682000
2000
(Applaus)
28:22
That's a toughtaai one.
565
1684000
2000
Da’s een lastige.
28:24
CACA: There's no questionvraag.
566
1686000
1000
CA: Ongetwijfeld
28:25
PovertyArmoede, by an orderbestellen of magnitudeomvang, a hugereusachtig orderbestellen of magnitudeomvang,
567
1687000
4000
armoede, dat is zoveel groter,
zo ontzettend veel groter,
28:29
unlesstenzij someoneiemand can showtonen that there's, you know,
568
1691000
3000
tenzij iemand ons ervan overtuigt
dat er echt terroristen
met atoombommen komen.
28:32
terroriststerroristen with a nukeatoombom are really likelywaarschijnlijk to come.
569
1694000
4000
28:36
The latestlaatste I've readlezen, seengezien, thought
570
1698000
2000
Voor zo ver ik weet,
gelezen en gezien heb,
28:38
is that it's incrediblyongelooflijk hardhard for them to do that.
571
1700000
4000
is het verschrikkelijk lastig voor hen
om een atoombom te krijgen,
28:42
If that turnsbochten out to be wrongfout, we all look sillydwaas,
572
1704000
2000
maar als we er naast zitten,
staan we allemaal voor schut,
28:44
but with povertyarmoede it's a bitbeetje --
573
1706000
2000
en met armoede is het een beetje --
28:46
DGDG: Even if that were truewaar, still more people diedood gaan from povertyarmoede.
574
1708000
3000
DG: Zelfs als dat waar zou zijn,
dan blijft armoede meer doden eisen.
(Applaus)
CA: We zijn geëvolueerd
om ons op te winden
28:53
CACA: We'veWe hebben evolvedgeëvolueerd to get all excitedopgewonden
575
1715000
1000
28:54
about these dramaticdramatisch attacksaanvallen. Is that because in the pastverleden,
576
1716000
3000
over deze dramatische aanslagen.
Komt dat omdat we vroeger, lang geleden,
zaken als ziektes niet begrepen,
28:57
in the ancientoude pastverleden, we just didn't understandbegrijpen things like diseaseziekte
577
1719000
3000
29:00
and systemssystemen that causeoorzaak povertyarmoede and so forthvoort,
578
1722000
2000
en de systemen
die armoede veroorzaken en zo,
29:02
and so it madegemaakt no sensezin for us as a speciessoorten to put any energyenergie
579
1724000
4000
zodat het geen zin had
om ons als soort druk te maken
29:06
into worryingzorgwekkend about those things?
580
1728000
2000
over dit soort dingen?
29:08
People diedging dood; so be it.
581
1730000
2000
Mensen gingen dood, het zij zo.
29:10
But if you got attackedaangevallen, that was something you could do something about.
582
1732000
2000
Maar als je zelf aangevallen werd,
dan had je het heft in eigen handen,
29:12
And so we evolvedgeëvolueerd these responsesReacties.
583
1734000
2000
zodat we nu reageren zoals we reageren.
29:14
Is that what happenedgebeurd?
584
1736000
1000
Is het zo gegaan?
29:15
DGDG: Well, you know, the people who are mostmeest skepticalsceptisch
585
1737000
3000
DG: Weet je, het meest sceptisch
over teruggrijpen
29:18
about leapingspringen to evolutionaryevolutionaire explanationstoelichtingen for everything
586
1740000
2000
naar evolutionaire verklaring
zijn de evolutiepsychologen zelf.
29:20
are the evolutionaryevolutionaire psychologistspsychologen themselveszich.
587
1742000
2000
29:22
My guessraden is that there's nothing quiteheel that specificspecifiek
588
1744000
3000
Ik ga er vanuit dat er niet
zoiets specifieks was
29:25
in our evolutionaryevolutionaire pastverleden. But ratherliever, if you're looking for
589
1747000
2000
in ons evolutionair verleden.
Maar zoek je toch een evolutionaire reden,
dan zou je kunnen zeggen
29:27
an evolutionaryevolutionaire explanationuitleg, you mightmacht say
590
1749000
2000
29:29
that mostmeest organismsorganismen are neo-phobicNeo-fobisch -- that is, they're a little scaredbang
591
1751000
4000
omdat de meeste organismen
neofobisch zijn -- bang voor wat nieuw is.
29:33
of stuffspul that's newnieuwe and differentverschillend.
592
1755000
1000
29:34
And there's a good reasonreden to be,
593
1756000
2000
En daar is een goede reden voor,
want het vorige heeft je niet opgegeten.
29:36
because oldoud stuffspul didn't eateten you. Right?
594
1758000
1000
29:37
Any animaldier you see that you've seengezien before is lessminder likelywaarschijnlijk
595
1759000
3000
Er is minder kans dat een gekend dier
jou als prooi ziet, dan een beest
dat je voor het eerst tegenkomt.
29:40
to be a predatorPredator than one that you've never seengezien before.
596
1762000
3000
29:43
So, you know, when a schoolschool- busbus is blowngeblazen up and we'vewij hebben never seengezien this before,
597
1765000
3000
Dus, als een schoolbus opgeblazen wordt
en we dit voor het eerst meemaken,
29:46
our generalalgemeen tendencyneiging is to orientOrient towardsnaar
598
1768000
2000
zijn we geneigd om te handelen
29:48
that whichwelke is newnieuwe and novelroman is activatedgeactiveerd.
599
1770000
5000
zoals we altijd doen bij nieuwe fenomenen.
29:53
I don't think it's quiteheel as specificspecifiek a mechanismmechanisme
600
1775000
2000
Het lijkt me niet zo’n specifieke
evolutionaire aanpassing
29:55
as the one you alludedzinspeelde to, but maybe a more fundamentalfundamenteel one underlyingonderliggende it.
601
1777000
2000
als je net aanhaalde:
maar eerder een fundamentele.
30:01
JayJay WalkerWalker: You know, economistseconomen love to talk about
602
1783000
5000
Jay Walker: Economen zijn dol op praten
30:06
the stupiditydomheid of people who buykopen lotteryloterij ticketskaartjes. But I suspectverdachte
603
1788000
4000
over hoe dom deelnemers
aan de loterij zijn.
Ik denk dat u precies dezelfde fout maakt
als waar u hen van beschuldigt:
30:10
you're makingmaking the exactexact samedezelfde errorfout you're accusingbeschuldigen those people of,
604
1792000
3000
het verkeerd inschatten van de waarde.
30:13
whichwelke is the errorfout of valuewaarde.
605
1795000
1000
30:14
I know, because I've interviewedgeïnterviewd
606
1796000
1000
Ik heb zo'n 1.000 kopers van loten
ondervraagd door de jaren heen.
30:15
about 1,000 lotteryloterij buyerskopers over the yearsjaar.
607
1797000
2000
30:17
It turnsbochten out that the valuewaarde of buyingbuying a lotteryloterij ticketticket is not winningwinnend.
608
1799000
4000
Het blijkt dat de waarde van het kopen
van een lot niet het winnen is.
30:21
That's what you think it is. All right?
609
1803000
2000
Wat u wel denkt, toch?
30:23
The averagegemiddelde lotteryloterij buyerkoper buyskoopt about 150 ticketskaartjes a yearjaar,
610
1805000
3000
De gemiddelde loterij-deelnemer
koopt zo’n 150 loten per jaar,
30:26
so the buyerkoper knowsweet fullvol well that he or she is going to loseverliezen,
611
1808000
4000
dus de speler weet zelf goed
dat hij of zij zal verliezen,
30:30
and yetnog she buyskoopt 150 ticketskaartjes a yearjaar. Why is that?
612
1812000
3000
maar koopt toch 150 loten per jaar.
Waarom?
30:33
It's not because she is stupiddom or he is stupiddom.
613
1815000
4000
Niet omdat zij stom is,
of omdat hij stom is.
30:37
It's because the anticipationanticipatie of possiblymogelijk winningwinnend
614
1819000
3000
Dat komt omdat er door de kans op winnen
30:40
releasesReleases serotoninserotonine in the brainhersenen, and actuallywerkelijk providesbiedt a good feelinggevoel
615
1822000
4000
serotonine vrijkomt in de hersenen,
wat een goed gevoel geeft
30:44
untiltot the drawingtekening indicatesduidt op you've lostde weg kwijt.
616
1826000
2000
tot je hoort dat je verloren hebt.
30:46
Or, to put it anothereen ander way, for the dollardollar investmentinvestering,
617
1828000
3000
Of anders gezegd,
met een investering van een dollar
30:49
you can have a much better feelinggevoel than flushingSpuien the moneygeld
618
1831000
3000
kun je je veel beter voelen
dan als je je geld door de wc spoelt,
30:52
down the toilettoilet, whichwelke you cannotkan niet have a good feelinggevoel from.
619
1834000
3000
waar je geen goed gevoel van krijgt.
30:55
Now, economistseconomen tendde neiging hebben to --
620
1837000
2000
Maar economen zijn geneigd --
30:57
(ApplauseApplaus)
621
1839000
3000
(Applaus)
-- economen zijn geneigd
31:00
-- economistseconomen tendde neiging hebben to viewuitzicht the worldwereld-
622
1842000
1000
31:01
throughdoor theirhun owneigen lenseslenzen, whichwelke is:
623
1843000
2000
met een bepaalde bril
naar de wereld te kijken,
31:03
this is just a bunchbos of stupiddom people.
624
1845000
2000
en te denken dat loterij-spelers dom zijn.
31:05
And as a resultresultaat, manyveel people look at economistseconomen as stupiddom people.
625
1847000
4000
Vervolgens worden economen
door veel mensen gezien als dommeriken.
31:09
And so fundamentallyfundamenteel, the reasonreden we got to the moonmaan is,
626
1851000
3000
Het komt er op neer
dat we op de maan geland zijn,
31:12
we didn't listen to the economistseconomen. Thank you very much.
627
1854000
3000
omdat we juist niet naar economen
geluisterd hebben. Dank u wel.
31:15
(ApplauseApplaus)
628
1857000
5000
(Applaus)
31:20
DGDG: Well, no, it's a great pointpunt. It remainsstoffelijk overschot to be seengezien
629
1862000
3000
DG: Nou, je hebt zeker een punt.
Het is nog maar afwachten
31:23
whetherof the joyvreugde of anticipationanticipatie is exactlyprecies equaledgeëvenaard
630
1865000
4000
of het plezier van meedoen even groot is
31:27
by the amountbedrag of disappointmentteleurstelling after the lotteryloterij. Because rememberonthouden,
631
1869000
3000
als de teleurstelling na de loterij.
Vergeet niet dat wie geen lotje kocht,
31:30
people who didn't buykopen ticketskaartjes don't feel awfulafschuwelijk the nextvolgende day eithereen van beide,
632
1872000
3000
zich de dag erop niet slecht voelde,
ook al doet de trekking hem niets.
31:33
even thoughhoewel they don't feel great duringgedurende the drawingtekening.
633
1875000
2000
31:35
I would disagreehet oneens zijn that people know they're not going to winwinnen.
634
1877000
2000
Ik denk niet dat ze beseffen
dat ze niet gaan winnen.
31:37
I think they think it's unlikelyonwaarschijnlijk, but it could happengebeuren,
635
1879000
3000
Ze weten wel dat de kans klein is,
maar hij is er wel,
31:40
whichwelke is why they preferverkiezen that to the flushingSpuien.
636
1882000
3000
dus liever de loterij
dan het geld door de wc spoelen.
31:43
But certainlyzeker I see your pointpunt: that there can be
637
1885000
3000
Maar ik zie zeker
waar je naar toe wilt:
31:46
some utilitynut to buyingbuying a lotteryloterij ticketticket other than winningwinnend.
638
1888000
4000
het kopen van een lot levert meer op
dan alleen het winnen.
31:50
Now, I think there's manyveel good reasonsredenen not to listen to economistseconomen.
639
1892000
3000
Verder ken ik vele redenen
om niet naar economen te luisteren.
31:53
That isn't one of them, for me, but there's manyveel othersanderen.
640
1895000
3000
Dit is er geen van, wat mij betreft,
maar er zijn redenen te over.
31:56
CACA: Last questionvraag.
641
1898000
2000
CA: Laatste vraag.
31:58
AubreyAubrey dede GreyGrijs: My name'snaam van AubreyAubrey dede GreyGrijs, from CambridgeCambridge.
642
1900000
3000
Aubrey de Grey: Ik ben Aubrey de Grey,
uit Cambridge.
32:01
I work on the thing that killskills more people than anything elseanders killskills --
643
1903000
4000
Ik houd me bezig
met doodsoorzaak nummer één --
32:05
I work on agingveroudering -- and I'm interestedgeïnteresseerd in doing something about it,
644
1907000
2000
ouderdom, waar ik graag
iets tegen wil doen,
32:07
as we'llgoed all hearhoren tomorrowmorgen.
645
1909000
1000
morgen meer daarover.
32:08
I very much resonateresoneren with what you're sayinggezegde,
646
1910000
3000
Ik kan me helemaal vinden
in wat u zegt.
32:11
because it seemslijkt to me that the problemprobleem
647
1913000
2000
Het lijkt erop dat het grote probleem
32:13
with gettingkrijgen people interestedgeïnteresseerd in doing anything about agingveroudering
648
1915000
3000
bij het sensibiliseren
voor de strijd tegen ouderdom, is
32:16
is that by the time agingveroudering is about to killdoden you it lookslooks like cancerkanker
649
1918000
3000
dat ouderdom, als je er last van krijgt,
zich openbaart als kanker of hartkwalen.
32:19
or hearthart- diseaseziekte or whateverwat dan ook. Do you have any adviceadvies?
650
1921000
3000
Heb je nog adviezen?
32:22
(LaughterGelach)
651
1924000
3000
(Gelach)
32:25
DGDG: For you or for them?
652
1927000
1000
DG: Voor u of voor hen?
32:26
AdGAdG: In persuadingovertuigen them.
653
1928000
1000
AdG: Om ze te overhalen.
32:27
DGDG: AhAh, for you in persuadingovertuigen them.
654
1929000
2000
DG: Aha, voor u om hen over te halen.
32:29
Well, it's notoriouslyberucht difficultmoeilijk to get people to be farsightedvooruitziend.
655
1931000
3000
Nou het is verschrikkelijk lastig
om mensen vooruit te laten kijken.
32:32
But one thing that psychologistspsychologen have triedbeproefd that seemslijkt to work
656
1934000
4000
Maar één ding dat volgens psychologen
lijkt te werken,
32:36
is to get people to imaginestel je voor the futuretoekomst more vividlylevendig.
657
1938000
3000
is om mensen hun toekomst
wat concreter voor te laten stellen.
32:39
One of the problemsproblemen with makingmaking decisionsbeslissingen about the farver futuretoekomst
658
1941000
3000
Een probleem met beslissen over de verre
32:42
and the nearin de buurt futuretoekomst is that we imaginestel je voor the nearin de buurt futuretoekomst
659
1944000
3000
en nabije toekomst,
is dat we de nabije toekomst
32:45
much more vividlylevendig than the farver futuretoekomst.
660
1947000
2000
veel concreter voor ons zien
dan de verre toekomst.
32:47
To the extentomvang that you can equalizevereffenen the amountbedrag of detaildetail-
661
1949000
4000
Als mensen hun nabije en verre toekomst
even gedetailleerd voorstellen,
32:51
that people put into the mentalgeestelijk representationsvertegenwoordigingen
662
1953000
2000
32:53
of nearin de buurt and farver futuretoekomst, people beginbeginnen to make decisionsbeslissingen
663
1955000
2000
zullen ze op dezelfde manier
32:55
about the two in the samedezelfde way.
664
1957000
2000
hun besluiten vormen voor beide.
32:57
So, would you like to have an extraextra 100,000 dollarsdollars when you're 65
665
1959000
5000
Dus “Zou u 100.000 dollar meer willen
hebben wanneer u 65 bent?”
33:02
is a questionvraag that's very differentverschillend than,
666
1964000
1000
is een totaal andere vraag dan:
33:03
imaginestel je voor who you'llje zult be when you're 65: will you be livingleven,
667
1965000
4000
“Beeld u zichzelf eens in als 65-jarige:
leeft u nog, hoe ziet u eruit,
33:07
what will you look like, how much hairhaar- will you have,
668
1969000
2000
hoeveel haar heeft u nog,
met wie woont u samen?”
33:09
who will you be livingleven with.
669
1971000
1000
33:10
OnceEenmaal we have all the detailsgegevens of that imaginaryimaginaire scenarioscenario,
670
1972000
3000
Zodra we alle details hebben
van deze denkbeeldige situatie,
33:13
suddenlyplotseling we feel like it mightmacht be importantbelangrijk to savebesparen
671
1975000
2000
lijkt het ineens belangrijker
om te sparen
33:15
so that that guy has a little retirementpensioen moneygeld.
672
1977000
3000
zodat die kerel
van zijn pensioen kan genieten.
33:18
But these are trickstrucs around the marginsmarges.
673
1980000
2000
Maar dat zijn doekjes voor het bloeden.
33:20
I think in generalalgemeen you're battlingvechten a very fundamentalfundamenteel humanmenselijk tendencyneiging,
674
1982000
3000
Ik denk dat u het opneemt
tegen een diepmenselijk trekje
33:23
whichwelke is to say, "I'm here todayvandaag,
675
1985000
2000
dat zegt: “Ik leef in het hier en nu,
33:25
and so now is more importantbelangrijk than laterlater."
676
1987000
3000
nu is dus belangrijker dan later.”
33:28
CACA: DanDan, thank you. MembersLeden of the audiencepubliek,
677
1990000
2000
CA: Dan, dankjewel. Mensen in de zaal,
dit was een geweldige sessie. Dankjewel.
33:30
that was a fantasticfantastisch sessionsessie. Thank you.
678
1992000
1000
33:31
(ApplauseApplaus)
679
1993000
2000
(Applaus)
Translated by Tim Righart
Reviewed by Nicolien Kegels

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Dan Gilbert - Psychologist; happiness expert
Harvard psychologist Dan Gilbert says our beliefs about what will make us happy are often wrong -- a premise he supports with intriguing research, and explains in his accessible and unexpectedly funny book, Stumbling on Happiness.

Why you should listen

Dan Gilbert believes that, in our ardent, lifelong pursuit of happiness, most of us have the wrong map. In the same way that optical illusions fool our eyes -- and fool everyone's eyes in the same way -- Gilbert argues that our brains systematically misjudge what will make us happy. And these quirks in our cognition make humans very poor predictors of our own bliss.

The premise of his current research -- that our assumptions about what will make us happy are often wrong -- is supported with clinical research drawn from psychology and neuroscience. But his delivery is what sets him apart. His engaging -- and often hilarious -- style pokes fun at typical human behavior and invokes pop-culture references everyone can relate to. This winning style translates also to Gilbert's writing, which is lucid, approachable and laugh-out-loud funny. The immensely readable Stumbling on Happiness, published in 2006, became a New York Times bestseller and has been translated into 20 languages.

In fact, the title of his book could be drawn from his own life. At 19, he was a high school dropout with dreams of writing science fiction. When a creative writing class at his community college was full, he enrolled in the only available course: psychology. He found his passion there, earned a doctorate in social psychology in 1985 at Princeton, and has since won a Guggenheim Fellowship and the Phi Beta Kappa teaching prize for his work at Harvard. He has written essays and articles for The New York Times, Time and even Starbucks, while continuing his research into happiness at his Hedonic Psychology Laboratory.

More profile about the speaker
Dan Gilbert | Speaker | TED.com