ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Drori - Educator
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn.

Why you should listen

Jonathan Drori has dedicated his career to media and learning. As the Head of Commissioning for BBC Online, he led the effort to create bbc.co.uk, the online face of the BBC (an effort he recalls fondly). He came to the web from the TV side of the BBC, where as an editor and producer he headed up dozens of television series on science, education and the arts.

After almost two decades at the BBC, he's now a director at Changing Media Ltd., a media and education consultancy, and is a visiting professor at University of Bristol, where he studies educational media and misperceptions in science. He continues to executive produce the occasional TV series, including 2004's award-winning "The DNA Story" and 2009's "Great Sperm Race." He is on the boards of the Royal Botanic Gardens and the Woodland Trust.

(Photo: Lloyd Davis/flickr)

More profile about the speaker
Jonathan Drori | Speaker | TED.com
TEDSalon London Spring 2011

Jonathan Drori: The beautiful tricks of flowers

Jonathan Driori: Przepiękne sztuczki kwiatów

Filmed:
1,073,427 views

Jonathan Driori w swoim wizualnie olśniewającym wykładzie ukazuje nam niezwykłe sposoby, na jakie rośliny okrytonasienne (blisko ćwierci miliona różnych gatunków), przyciągają owady, by rozprzestrzenić swój pyłek; kształtują swego rodzaju lądowisko, sprowadzając je tym samym do środka. Roślin, które mają również tendencję do budowania skomplikowanych pułapek, świecenia w ultrafiolecie, a nawet naśladowania innych owadów w fazie godowej.
- Educator
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:17
Do you know
0
2000
2000
Czy zdajecie sobie sprawę,
00:19
how manywiele speciesgatunki of floweringrozkwit plantsrośliny there are?
1
4000
3000
ile jest gatunków roślin okrytonasiennych?
00:22
There are a quarterjedna czwarta of a millionmilion -- at leastnajmniej those are the oneste we know about --
2
7000
3000
Jest ich ćwierć miliona -- przynajmniej tych, o których wiemy --
00:25
a quarterjedna czwarta of a millionmilion speciesgatunki of floweringrozkwit plantsrośliny.
3
10000
3000
ćwierć miliona gatunków roślin okrytonasiennych.
00:28
And flowerskwiaty are a realreal buggerfacet.
4
13000
2000
Kwiaty są jednak naprawdę uciążliwe.
00:30
They're really difficulttrudny for plantsrośliny to produceprodukować.
5
15000
2000
Są one bardzo trudne do wytworzenia przez rośliny.
00:32
They take an enormousogromny amountilość of energyenergia and a lot of resourceszasoby.
6
17000
3000
Potrzebują niebywałej ilości energii i wielu zasobów.
00:35
Why would they go to that botherprzeszkadza?
7
20000
2000
Jednak dlaczego rośliny zawracają sobie tym głowę?
00:37
And the answerodpowiedź of coursekurs, like so manywiele things in the worldświat,
8
22000
2000
Odpowiedzią na to pytanie, jak i na wiele innych,
00:39
is sexseks.
9
24000
2000
jest seks.
00:41
I know what's on your mindumysł when you're looking at these pictureskino.
10
26000
3000
Wiem, o czym myślicie patrząc na te zdjęcia.
00:45
And the reasonpowód that sexualseksualny reproductionreprodukcja is so importantważny --
11
30000
3000
Powodem, dla którego ta seksualna reprodukcja jest tak ważna,
00:48
there are lots of other things that plantsrośliny can do to reproducerozmnażać się.
12
33000
3000
jest wiele innych rzeczy, które rośliny mogą zrobić by się rozmnażać.
00:51
You can take cuttingsSadzonki;
13
36000
2000
Weźmy na przykład sadzonki.
00:53
they can sortsortować of have sexseks with themselvessami;
14
38000
2000
W pewnym sensie mogą one uprawiaź seks ze sobą,
00:55
they can pollinatezapylania themselvessami.
15
40000
2000
potrafią zapylać się samodzielnie.
00:57
But they really need to spreadrozpiętość theirich genesgeny
16
42000
2000
Ale naprawdę potrzebują rozprzestrzeniania swoich genów,
00:59
to mixmieszać with other genesgeny
17
44000
2000
mieszania ich z innymi,
01:01
so that they can adaptprzystosować się to environmentalśrodowiskowy nichesnisze.
18
46000
2000
tak by przystosować się do nisz środowiskowych.
01:03
EvolutionEwolucja worksPrace that way.
19
48000
2000
Tak właśnie działa ewolucja.
01:05
Now the way that plantsrośliny transmitprzekazać that informationInformacja
20
50000
2000
Drogą, którą rośliny przesyłają informacje,
01:07
is throughprzez pollenpyłek.
21
52000
2000
jest pyłek.
01:09
Some of you maymoże have seenwidziany some of these pictureskino before.
22
54000
2000
Wielu z was zapewne widziało niektóre z tych zdjęć wcześniej.
01:11
As I say, everykażdy home should have a scanningłów electronelektron microscopemikroskopu
23
56000
2000
Tak jak mówiłem, w każdym domu powinien znajdować się skaningowy mikroskop elektronowy,
01:13
to be ablezdolny to see these.
24
58000
2000
żeby mieć możliwość oglądania czegoś takiego.
01:15
And there is as manywiele differentróżne kindsrodzaje of pollenpyłek
25
60000
2000
Co więcej, jest tyle różnych rodzajów pyłku,
01:17
as there are floweringrozkwit plantsrośliny.
26
62000
2000
ile jest na świecie roślin okrytonasiennych.
01:19
And that's actuallytak właściwie ratherraczej usefulprzydatny for forensicskryminalistyki and so on.
27
64000
3000
Jest to w rzeczywistości dość przydatne w medycynie sądowej itd.
01:22
MostWiększość pollenpyłek that causesprzyczyny haysiano fevergorączka for us
28
67000
3000
Większość pyłku powodującego u nas katar sienny
01:25
is from plantsrośliny that use the windwiatr
29
70000
2000
pochodzi z roślin, które posługują się wiatrem
01:27
to disseminaterozpowszechnianie the pollenpyłek,
30
72000
2000
by rozsiewać swój pyłek.
01:29
and that's a very inefficientnieskuteczny processproces,
31
74000
3000
I jest to bardzo mało wydajny proces,
01:32
whichktóry is why it getsdostaje up our nosesnosy so much.
32
77000
2000
dlatego właśnie tak dużo dostaje się do naszych nosów.
01:34
Because you have to chuckgdakanie out massesMas and massesMas of it,
33
79000
2000
U roślin konieczne jest wydalanie dużej ilości pyłku;
01:36
hopingmieć nadzieję that your sexseks cellskomórki, your malemęski sexseks cellskomórki,
34
81000
3000
mają one nadzieję, że ich męskie komórki płciowe,
01:39
whichktóry are heldtrzymany withinw ciągu the pollenpyłek,
35
84000
2000
które mieszczą się pośród pyłku,
01:41
will somehowjakoś reachdosięgnąć anotherinne flowerkwiat just by chanceszansa.
36
86000
2000
jakoś dosięgną innego kwiatka przez zwykły przypadek.
01:43
So all the grassestrawy, whichktóry meansznaczy all of the cerealzboże cropsuprawy,
37
88000
3000
Tak więc wszelkie trawy, gwoli ścisłości - wszystkie zboża,
01:46
and mostwiększość of the treesdrzewa
38
91000
2000
i większość drzew
01:48
have wind-borneWind-Borne pollenpyłek.
39
93000
2000
posiada pyłek, który jest roznoszony przez wiatr.
01:50
But mostwiększość speciesgatunki
40
95000
2000
W rzeczywistości jednak, większość gatunków
01:52
actuallytak właściwie use insectsowady to do theirich biddingLicytacja,
41
97000
2000
posługuje się owadami, by rozprzestrzeniały ich pyłek.
01:54
and that's more intelligentinteligentny in a way,
42
99000
3000
Jest to pod pewnym względem bardziej inteligentne,
01:57
because the pollenpyłek, they don't need so much of it.
43
102000
3000
ponieważ rośliny nie potrzebują go aż tak dużo.
02:00
The insectsowady
44
105000
2000
Owady
02:02
and other speciesgatunki
45
107000
3000
i inne gatunki
02:05
can take the pollenpyłek,
46
110000
2000
mogą zbierać pyłek,
02:07
transfertransfer it directlybezpośrednio to where it's requiredwymagany.
47
112000
2000
i przenieść go dokładnie tam, gdzie jest potrzebny.
02:09
So we're awareświadomy, obviouslyoczywiście, of the relationshipzwiązek
48
114000
3000
Jesteśmy więc bez wątpienia świadomi relacji
02:12
betweenpomiędzy insectsowady and plantsrośliny.
49
117000
2000
pomiędzy owadami i roślinami.
02:14
There's a symbioticsymbiotyczne relationshipzwiązek there,
50
119000
2000
Występuje tu symbiotyczna relacja -
02:16
whetherczy it's fliesmuchy or birdsptaki or beespszczoły,
51
121000
3000
bez względu na to, czy chodzi o muchy, ptaki czy pszczoły,
02:19
they're gettinguzyskiwanie something in returnpowrót,
52
124000
2000
otrzymują one coś w zamian,
02:21
and that something in returnpowrót is generallyogólnie nectarnektar.
53
126000
3000
i tym czymś jest zazwyczaj nektar.
02:24
SometimesCzasami that symbiosisSymbioza
54
129000
2000
Czasami ta symbioza
02:26
has led to wonderfulwspaniale adaptationsadaptacje --
55
131000
2000
prowadzi do wspaniałych zastosowań --
02:28
the hummingbirdKoliber hawk-mothZmrocznik Gładysz
56
133000
2000
Fruczak gołąbek na przykład
02:30
is beautifulpiękny in its adaptationdostosowanie.
57
135000
2000
jest piękny w swojej adaptacji.
02:32
The plantroślina getsdostaje something,
58
137000
2000
Roślina dostaje coś w zamian,
02:34
and the hawk-mothZmrocznik Gładysz spreadsspready the pollenpyłek somewheregdzieś elsejeszcze.
59
139000
3000
a fruczak gołąbek rozprzestrzenia pyłek gdzie indziej.
02:38
PlantsRośliny have evolvedewoluował
60
143000
2000
Rośliny rozwinęły możliwość
02:40
to createStwórz little landinglądowanie stripspaski here and there
61
145000
2000
tworzenia małych pasów do lądowania tu i tam,
02:42
for beespszczoły that mightmoc have lostStracony theirich way.
62
147000
2000
dla pszczół, które mogły się zgubić.
02:44
There are markingsoznaczenia on manywiele plantsrośliny
63
149000
2000
Na wielu roślinach są ubarwienia,
02:46
that look like other insectsowady.
64
151000
3000
które wyglądają zupełnie jak inne owady.
02:49
These are the antherspylniki of a lilylilia,
65
154000
2000
To są pylniki lilii,
02:51
cleverlysprytnie doneGotowe
66
156000
2000
bardzo inteligentnie wytworzone --
02:53
so that when the unsuspectingniczego nie insectowad
67
158000
2000
kiedy nic nie podejrzewający owad
02:55
landsziemie on it,
68
160000
2000
ląduje na nich,
02:57
the antherpylników flipskoziołki up and whopspylnik it on the back
69
162000
2000
a pylnik zacieśnia się i zwija na tyłach,
02:59
with a great loadobciążenie of pollenpyłek that it then goesidzie to anotherinne plantroślina with.
70
164000
3000
z dużą ilością pyłku który właśnie wtedy wędruje na inną roślinę.
03:02
And there's an orchidOrchid
71
167000
3000
Tutaj mamy orchideę
03:05
that mightmoc look to you as if it's got jawsszczęki,
72
170000
2000
która może wyglądać jakby miała szczęki.
03:07
and in a way, it has; it forcessiły the insectowad to crawlczołgać się out,
73
172000
3000
W pewnym sensie je ma - nakłania ona owada do wypełznięcia,
03:10
gettinguzyskiwanie coveredpokryty in pollenpyłek that it takes somewheregdzieś elsejeszcze.
74
175000
3000
pokrywając go tym samym pyłkiem, który owad zabiera ze sobą.
03:14
OrchidsStorczyki: there are 20,000, at leastnajmniej,
75
179000
2000
Orchidee: jest przynajmniej 20 000
03:16
speciesgatunki of orchidsstorczyki --
76
181000
2000
gatunków orchidei
03:18
amazinglyzadziwiająco, amazinglyzadziwiająco diverseróżnorodny.
77
183000
2000
niesamowicie, niesamowicie różnorodnych.
03:20
And they get up to all sortssortuje of trickswydziwianie.
78
185000
2000
Wykorzystują one wszelkie rodzaje sztuczek.
03:22
They have to try and attractpociągać pollinatorszapylaczy
79
187000
3000
Próbują przyciągać zapylaczy,
03:25
to do theirich biddingLicytacja.
80
190000
2000
by rozprzestrzeniali oni ich pyłek.
03:27
This orchidOrchid, knownznany as Darwin'sDarwina orchidOrchid,
81
192000
3000
Ta orchidea, zwana jako orchidea Darwina,
03:30
because it's one that he studiedbadane
82
195000
2000
ponieważ to właśnie ją badał,
03:32
and madezrobiony a wonderfulwspaniale predictionPrognoza when he saw it --
83
197000
2000
i zapowiedział coś niesamowitego, kiedy ją zobaczył.
03:34
you can see that there's a very long nectarnektar tuberura
84
199000
3000
Możecie zobaczyć że posiada ona bardzo długą rurkę do pobierania nektaru,
03:37
that descendsschodzi down
85
202000
2000
która schodzi
03:39
from the orchidOrchid.
86
204000
2000
do orchidei.
03:41
And basicallygruntownie what the insectowad has to do --
87
206000
2000
Jedyne, co musi zrobić insekt,
03:43
we're in the middleśrodkowy of the flowerkwiat --
88
208000
2000
będąc w środku kwiatu,
03:45
it has to stickkij its little proboscistrąba
89
210000
2000
to wetknąć swoją małą ssawkę
03:47
right into the middleśrodkowy of that
90
212000
2000
dokładnie w środek,
03:49
and all the way down that nectarnektar tuberura
91
214000
2000
w dół nektarowej rurki,
03:51
to get to the nectarnektar.
92
216000
2000
by dostać się do nektaru.
03:53
And DarwinDarwin said, looking at this flowerkwiat,
93
218000
3000
Patrząc na ten kwiat, Darwin powiedzieł:
03:56
"I guessodgadnąć something has coevolvedcoevolved with this."
94
221000
2000
"Wydaje mi się, że coś ewoluowało wspólnie z tym."
03:58
And sure enoughdość,
95
223000
2000
Najbardziej pewny jednak
04:00
there's the insectowad.
96
225000
2000
jest insekt.
04:02
And I mean, normallynormalnie it kinduprzejmy of rollsrolki it away,
97
227000
2000
Normalnie owad to zwija,
04:04
but in its erectwyprostowany formformularz,
98
229000
2000
ale w swojej wyprostowanej formie,
04:06
that's what it lookswygląda like.
99
231000
3000
wygląda to właśnie tak.
04:09
Now you can imaginewyobrażać sobie
100
234000
2000
Teraz możecie sobie wyobrazić,
04:11
that if nectarnektar
101
236000
2000
że skoro nektar
04:13
is suchtaki a valuablecenny thing
102
238000
3000
jest tak bardzo wartościowy,
04:16
and expensivedrogi for the plantroślina to produceprodukować
103
241000
2000
i drogi do wyprodukowania przez rośliny,
04:18
and it attractsprzyciąga lots of pollinatorszapylaczy,
104
243000
3000
i przyciąga mnóstwo zapylaczy,
04:21
then, just as in humanczłowiek sexseks,
105
246000
2000
więc, tak samo jak ludzki seks,
04:23
people mightmoc startpoczątek to deceiveoszukać.
106
248000
2000
ludzie mogą zacząć oszukiwać.
04:25
They mightmoc say, "I've got a bitkawałek of nectarnektar. Do you want to come and get it?"
107
250000
3000
Mogą mówic: "Mam trochę nektaru! Chcesz przyjść i spróbować?"
04:28
Now this is a plantroślina.
108
253000
3000
Ale tu mamy roślinę.
04:31
This is a plantroślina here
109
256000
2000
Tę tutaj
04:33
that insectsowady in SouthPołudniowa AfricaAfryka just love,
110
258000
4000
wprost uwielbiają owady w południowej Afryce.
04:37
and they'veoni evolvedewoluował with a long proboscistrąba
111
262000
3000
Wykształciły długie ssawki,
04:40
to get the nectarnektar at the bottomDolny.
112
265000
2000
by zbierać nektar z dołu.
04:42
And this is the mimicimitować.
113
267000
2000
To jest mimikra.
04:44
So this is a plantroślina that is mimickingnaśladować the first plantroślina.
114
269000
3000
Więc to jest roślina, która naśladuje tą pierwszą.
04:47
And here is the long-probosceddługą ssawką flylatać
115
272000
3000
A tu mamy muchę z długą ssawką,
04:50
that has not gottenzdobyć any nectarnektar from the mimicimitować,
116
275000
3000
która nie zdobyła ani trochę nektaru z powodu naśladownictwa.
04:53
because the mimicimitować doesn't give it any nectarnektar. It thought it would get some.
117
278000
3000
Ponieważ kopia nie daje żadnego nektaru. Mucha pomyślała, że może jednak...
04:56
So not only has the flylatać
118
281000
2000
Więc nie tylko ta mucha
04:58
not got the nectarnektar from the mimicimitować plantroślina,
119
283000
2000
nie dostała nektaru z rośliny
05:00
it's alsorównież -- if you look very closelydokładnie
120
285000
2000
ale również - jeśli się przyjrzycie -
05:02
just at the headgłowa endkoniec, you can see that it's got a bitkawałek of pollenpyłek
121
287000
3000
że na czubku głowy ma trochę pyłku
05:05
that it would be transmittingtransmisji to anotherinne plantroślina,
122
290000
2000
który przeniosiłaby na inną roślinę,
05:07
if only some botanistbotanik hadn'tnie miał come alongwzdłuż
123
292000
2000
gdyby tylko nie nadszedł jakiś botanik
05:09
and stuckutknął it to a blueniebieski piecekawałek of cardkarta.
124
294000
2000
i nie przykleił jej do niebieskiej kartki.
05:11
(LaughterŚmiech)
125
296000
5000
(Śmiech)
05:16
Now deceitoszustwa carriesniesie on throughprzez the plantroślina kingdomKrólestwo.
126
301000
3000
Oszustwo rozprzestrzenia się w królestwie roślin.
05:19
This flowerkwiat with its blackczarny dotskropki:
127
304000
2000
Ten kwiat z czarnymi kropkami:
05:21
they mightmoc look like blackczarny dotskropki to us,
128
306000
2000
dla nas mogą one wyglądać jak czarne kropki,
05:23
but if I tell you, to a malemęski insectowad of the right speciesgatunki,
129
308000
3000
ale jeśli powiedziałbym, że dla insekta płci męskiej z konkretnego gatunku,
05:26
that lookswygląda like two femaleskobiety
130
311000
2000
wyglądają jak dwa osobniki żeńskie
05:28
who are really, really hotgorąco to trotkłus.
131
313000
2000
które są naprawdę, naprawdę napalone.
05:30
(LaughterŚmiech)
132
315000
2000
(Śmiech)
05:32
And when the insectowad getsdostaje there and landsziemie on it,
133
317000
3000
Kiedy owad dostaje się tam i ląduje,
05:35
dousingpolewanie się itselfsamo in pollenpyłek, of coursekurs, that it's going to take to anotherinne plantroślina,
134
320000
3000
oczywiście pokrywając się pyłkiem, który zostanie później przeniesiony na inną roślinę,
05:38
if you look at the every-home-should-have-onehome powinien have kaŜdego scanningłów electronelektron microscopemikroskopu pictureobrazek,
135
323000
4000
jeśliby spojrzeć na mikroskopowy obraz typu na każdy-dom-powinien-to-mieć,
05:42
you can see that there are actuallytak właściwie some patterningwzornictwo there,
136
327000
2000
możecie zaobserwować że są tutaj jakieś wzory,
05:44
whichktóry is three-dimensionaltrójwymiarowy.
137
329000
2000
które są trójwymiarowe.
05:46
So it probablyprawdopodobnie even feelsczuje good for the insectowad,
138
331000
3000
Więc pewnie jest to nawet miłe w dotyku dla owada,
05:49
as well as looking good.
139
334000
3000
jak i dobrze wygląda.
05:52
And these electronelektron microscopemikroskopu pictureskino --
140
337000
2000
Te obrazy spod mikroskopu elektronowego --
05:54
here'soto jest one of an orchidOrchid mimickingnaśladować an insectowad --
141
339000
3000
tutaj mamy jedną z orchidei, która naśladuje owada --
05:57
you can see that differentróżne partsCzęści of the structureStruktura
142
342000
3000
możecie zobaczyć, że różne części struktury
06:00
have differentróżne colorszabarwienie and differentróżne texturestekstury to our eyeoko,
143
345000
3000
mają różne kolory oraz teksturę dla naszych oczu,
06:03
have very, very differentróżne texturestekstury
144
348000
2000
bardzo, bardzo dużo różnych tekstur,
06:05
to what an insectowad mightmoc perceivepostrzegają.
145
350000
3000
które może dostrzec insekt.
06:08
And this one is evolvedewoluował to mimicimitować
146
353000
2000
Ta natomiast rozwinęła zdolność naśladowania
06:10
a glossylśniący metallicmetaliczny surfacepowierzchnia
147
355000
3000
lśniącej, metalicznej powierzchni,
06:13
you see on some beetlesChrząszcze.
148
358000
2000
którą możecie zobaczyć na niektórych żukach.
06:15
And underpod the scanningłów electronelektron microscopemikroskopu,
149
360000
3000
Za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego
06:18
you can see the surfacepowierzchnia there --
150
363000
3000
możecie tutaj zobaczyć powierzchnię --
06:21
really quitecałkiem differentróżne from the other surfacespowierzchnie we lookedspojrzał at.
151
366000
4000
zupełnie różną od innych, które widzieliśmy wcześniej.
06:25
SometimesCzasami the wholecały plantroślina
152
370000
2000
Czasami cała roślina
06:27
mimicsmimicy an insectowad, even to us.
153
372000
3000
naśladuje owada, nawet dla nas.
06:30
I mean, I think that lookswygląda like some sortsortować of flyinglatający animalzwierzę or beastbestia.
154
375000
3000
Myślę, że wygląda to jak jakiś rodzaj latającego zwierzęcia lub bestii.
06:33
It's a wonderfulwspaniale, amazingniesamowity thing.
155
378000
3000
To wspaniałe i niesamowite.
06:36
This one'sswoje cleversprytny. It's callednazywa obsidianObsydian.
156
381000
3000
Ta jest mądra. Nazywa się obsydian.
06:39
I think of it as insidiuminsidium sometimesczasami.
157
384000
2000
Czasem myślę o nim jak o insydium.
06:41
To the right speciesgatunki of beePszczoła,
158
386000
3000
Dla konkretnego gatunku pszczół
06:44
this lookswygląda like anotherinne very aggressiveagresywny beePszczoła,
159
389000
2000
wygląda to jak inna bardzo agresywna pszczoła,
06:46
and it goesidzie and bonksbonks it on the headgłowa lots and lots of timesczasy to try and drivenapęd it away,
160
391000
3000
uderza ona ją w głowę i wiele, wiele razy próbuje ją odsunąć,
06:49
and, of coursekurs, coversokładki itselfsamo with pollenpyłek.
161
394000
2000
oczywiście, pokrywając się tym samym pyłkiem.
06:51
The other thing it does
162
396000
2000
Co innego robi?
06:53
is that this plantroślina mimicsmimicy anotherinne orchidOrchid
163
398000
3000
Otóż ta roślina naśladuje inną orchideę,
06:56
that has a wonderfulwspaniale storesklep
164
401000
3000
która zawiera w sobie wspaniały zapas
06:59
of foodjedzenie for insectsowady.
165
404000
2000
jedzenia dla owadów.
07:01
And this one doesn't have anything for them.
166
406000
2000
Ta nie ma dla nich nic.
07:03
So it's deceivingoszukiwanie on two levelspoziomy --
167
408000
2000
Mamy tu do czynienia ze zwodzeniem na dwóch poziomach --
07:05
fabulousfantastyczny.
168
410000
2000
niesamowite.
07:07
(LaughterŚmiech)
169
412000
2000
(Śmiech)
07:09
Here we see ylangylang ylangylang,
170
414000
2000
Tutaj możemy zobaczyć Jagodlin wonny (ylang ylang),
07:11
the componentskładnik of manywiele perfumesPerfumy.
171
416000
2000
który jest składnikiem wielu perfum.
07:13
I actuallytak właściwie smeltpachniał someonektoś with some on earlierwcześniej.
172
418000
3000
Wcześniej poczułem, jak ktoś nim pachniał.
07:16
And the flowerskwiaty don't really have to be that gaudyGaudy.
173
421000
2000
Kwiaty naprawdę nie muszą być aż tak krzykliwe.
07:18
They're sendingwysyłanie out a fantasticfantastyczny arrayszyk of scentzapach
174
423000
3000
Wytwarzają one fantastyczną strefę zapachu,
07:21
to any insectowad that'llto zrobi have it.
175
426000
3000
którym pachniał będzie każdy owad.
07:24
This one doesn't smellzapach so good.
176
429000
2000
Ten jednak nie pachnie tak pięknie.
07:26
This is a flowerkwiat
177
431000
2000
Ten kwiat
07:28
that really, really smellspachnie prettyładny nastypaskudny
178
433000
3000
pachnie naprawdę, naprawdę okropnie
07:31
and is designedzaprojektowany, again, evolvedewoluował,
179
436000
3000
i jest zaprojektowany, to znaczy - rozwinął się,
07:34
to look like carrionpadlina.
180
439000
3000
by wyglądać jak padlina.
07:37
So fliesmuchy love this.
181
442000
2000
Muchy to uwielbiają.
07:39
They flylatać in and they pollinatezapylania.
182
444000
3000
Wlatują do środka i zapylają.
07:42
This, whichktóry is helicodiceroshelicodiceros,
183
447000
4000
Ta roślina, czyli helicodiceros,
07:46
is alsorównież knownznany as deadnie żyje horsekoń arumArum.
184
451000
3000
jest również znany jako obrazek zdechłego konia.
07:49
I don't know what a deadnie żyje horsekoń actuallytak właściwie smellspachnie like,
185
454000
2000
Nie wiem jak dokładnie pachnie martwy koń,
07:51
but this one probablyprawdopodobnie smellspachnie prettyładny much like it.
186
456000
2000
ale to coś prawdopodobnie pachnie dokładnie jak to.
07:53
It's really horribleokropny.
187
458000
2000
Pachnie okropnie.
07:55
And blowfliesBlowflies just can't help themselvessami.
188
460000
2000
Muchy plujki naprawdę nie mogą się oprzeć.
07:57
They flylatać into this thing,
189
462000
2000
Podlatują do niej,
07:59
and they flylatać all the way down it.
190
464000
2000
i zaczynają krążyć.
08:01
They laykłaść theirich eggsjaja in it,
191
466000
2000
Składają w niej jajeczka,
08:03
thinkingmyślący it's a nicemiły bitkawałek of carrionpadlina,
192
468000
2000
myśląc że to niezły kawał padliny,
08:05
and not realizingzrealizowanie that there's no foodjedzenie for the eggsjaja, that the eggsjaja are going to dieumierać,
193
470000
3000
nie orientują się że nie ma tu jedzenia dla jajeczek - że jajeczka obumrą,
08:08
but the plantroślina, meanwhileW międzyczasie, has benefitedskorzystało,
194
473000
3000
ale roślina, w międzyczasie, skorzystała,
08:11
because the bristleswłosie releasewydanie
195
476000
2000
ponieważ wyłaniają się włoski,
08:13
and the fliesmuchy disappearznikać
196
478000
2000
a wtedy muchy znikają
08:15
to pollinatezapylania the nextNastępny flowerkwiat -- fantasticfantastyczny.
197
480000
3000
by zapylać następny kwiat - fantastyczne.
08:18
Here'sTutaj jest arumArum, arumArum maculatummaculatum,
198
483000
2000
Tutaj mamy arum maculatum,
08:20
"lordspanów and ladiesdamski," or "cuckoo-pintKukułka kufel" in this countrykraj.
199
485000
3000
albo, proszę państwa, zwane w tym kraju obrazkami plamistymi.
08:23
I photographedsfotografowany this thing last weektydzień in DorsetDorset.
200
488000
2000
Temu zrobiłem zdjęcie w tamtym tygodniu, będąc w Dorset.
08:25
This thing heatsrozgrzewki up
201
490000
2000
Ta roślina nagrzewa się
08:27
by about 15 degreesstopni abovepowyżej ambientotoczenia temperaturetemperatura --
202
492000
2000
do około 15 stopni ponad temperaturę otoczenia --
08:29
amazingniesamowity.
203
494000
2000
niesamowite.
08:31
And if you look down into it,
204
496000
2000
Jeśli spojrzycie na to,
08:33
there's this sortsortować of damzapora pastprzeszłość the spadixKolba,
205
498000
3000
to coś w rodzaju tamy kolbowej,
08:36
fliesmuchy get attractedprzyciąga by the heatciepło --
206
501000
2000
muchy są przyciągane ciepłem --
08:38
whichktóry is boilingwrzenie off volatilelotny chemicalschemikalia, little midgesmuszki --
207
503000
2000
które wytwarza ulotne chemikalia, jak małe muszki --
08:40
and they get trappeduwięziony underneathpod spodem in this containerpojemnik.
208
505000
3000
i zostają uwięzione w tym zbiorniku.
08:43
They drinkdrink this fabulousfantastyczny nectarnektar
209
508000
3000
Piją ten znakomity nektar
08:46
and then they're all a bitkawałek stickylepki.
210
511000
2000
i wszystkie stają się odrobinę lepkie.
08:48
At night they get coveredpokryty in pollenpyłek,
211
513000
3000
W nocy pokrywane są pyłkiem,
08:51
whichktóry showersprysznice down over them,
212
516000
2000
który spada na nie niczym prysznic,
08:53
and then the bristleswłosie that we saw abovepowyżej,
213
518000
2000
i wtedy wyłania się to, co widzieliśmy wcześniej,
08:55
they sortsortować of wiltwiędną and allowdopuszczać all these midgesmuszki out, coveredpokryty in pollenpyłek --
214
520000
3000
więdną i wyzwalają te muchy pokryte pyłkiem --
08:58
fabulousfantastyczny thing.
215
523000
2000
niesamowite.
09:00
Now if you think that's fabulousfantastyczny, this is one of my great favoritesUlubione.
216
525000
3000
Teraz kiedy już wiecie, że jest to niesamowite, oto jeden z moich faworytów.
09:03
This is the philodendronPhilodendron selloumSelloum.
217
528000
3000
To jest Filodendron selloum.
09:06
For anyonektokolwiek here from BrazilBrazylia, you'llTy będziesz know about this plantroślina.
218
531000
3000
Każdy z Brazylii zna tą roślinę.
09:09
This is the mostwiększość amazingniesamowity thing.
219
534000
2000
Jest jedną z najwspanialszych.
09:11
That sortsortować of phallicfalliczny bitkawałek there
220
536000
2000
Ten falliczny kawałek tutaj
09:13
is about a footstopa long.
221
538000
2000
ma około stopę długości.
09:15
And it does something
222
540000
2000
Robi coś,
09:17
that no other plantroślina that I know of does,
223
542000
3000
o czym żadna inna roślina nie ma pojęcia,
09:20
and that is that when it flowerskwiaty --
224
545000
2000
kiedy kwitnie --
09:22
that's the spadixKolba in the middleśrodkowy there --
225
547000
2000
wtedy ta kolba na środku --
09:24
for a periodokres of about two daysdni,
226
549000
3000
przez okres około dwóch dni,
09:27
it metabolizesmetabolizm in a way
227
552000
2000
metabolizuje w sposób,
09:29
whichktóry is ratherraczej similarpodobny to mammalsssaki.
228
554000
2000
którym bardziej przypomina ssaki.
09:31
So insteadzamiast of havingmający starchskrobia,
229
556000
2000
Zamiast produkowania skrobii,
09:33
whichktóry is the foodjedzenie of plantsrośliny,
230
558000
2000
która jest pożywieniem roślin,
09:35
it takes something ratherraczej similarpodobny to brownbrązowy fatgruby
231
560000
2000
tworzy raczej coś podobnego do tłuszczu brunatnego
09:37
and burnsoparzenia it at suchtaki a rateoceniać
232
562000
2000
i spala go w takim tempie,
09:39
that it's burningpalenie fatgruby, metabolizingmetabolizowanie,
233
564000
3000
w jakim spalałby go
09:42
about the rateoceniać of a smallmały catkot.
234
567000
3000
mały kot.
09:45
And that's twicedwa razy the energyenergia outputwydajność, weightwaga for weightwaga,
235
570000
3000
I jest to podwójna produkcja energii, w tym samym stopniu
09:48
than a hummingbirdKoliber --
236
573000
2000
co koliber --
09:50
absolutelyabsolutnie astonishingzadziwiający.
237
575000
2000
absolutnie zapiera dech w piersiach.
09:52
This thing does something elsejeszcze whichktóry is unusualniezwykły.
238
577000
2000
Ta roślina robi również coś innego, co jest nietypowe.
09:54
Not only will it raisepodnieść itselfsamo to 115 FahrenheitFahrenheit,
239
579000
3000
Nie tylko podgrzewa się do 115 stopni Fahrenheita,
09:57
43 or 44 degreesstopni CentigradeCelsjusza, for two daysdni,
240
582000
3000
43 lub 44 stopni w skali Celsjusza, przez dwa dni,
10:00
but it keepstrzyma constantstały temperaturetemperatura.
241
585000
3000
ale utrzymuje stałą temperaturę.
10:03
There's a thermoregulationtermoregulacja mechanismmechanizm in there
242
588000
2000
Ma w sobie mechanizm termoregulacji,
10:05
that keepstrzyma constantstały temperaturetemperatura.
243
590000
2000
który utrzymuje w nim stałą temperaturę.
10:07
"Now why does it do this," I hearsłyszeć you askzapytać.
244
592000
2000
Dlaczego tak robi, zapewne pytacie.
10:09
Now wouldn'tnie you know it,
245
594000
2000
Pewnie nie wiecie, że
10:11
there's some beetlesChrząszcze that just love to make love at that temperaturetemperatura.
246
596000
4000
niektóre chrząszcze uwielbiają kochać się w takiej temperaturze.
10:15
And they get insidewewnątrz, and they get it all on.
247
600000
3000
Dostają się do środka, i idą na całość.
10:18
(LaughterŚmiech)
248
603000
2000
(Śmiech)
10:20
And the plantroślina showersprysznice them with pollenpyłek,
249
605000
2000
I wtedy roślina pokrywa je pyłkiem,
10:22
and off they go and pollinatezapylania.
250
607000
3000
a kiedy odlatują, zapylają.
10:25
And what a wonderfulwspaniale thing it is.
251
610000
3000
To wspaniałe zjawisko.
10:28
Now mostwiększość pollinatorszapylaczy
252
613000
3000
Większość zapylaczy,
10:31
that we think about are insectsowady,
253
616000
2000
o których mowa, to insekty.
10:33
but actuallytak właściwie in the tropicstropiki,
254
618000
2000
Ale w tropikach,
10:35
manywiele birdsptaki and butterfliesmotyle pollinatezapylania.
255
620000
3000
wiele ptaków i motyli również zapyla.
10:38
And manywiele of the tropicaltropikalny flowerskwiaty are redczerwony,
256
623000
2000
Dużo tropikalnych roślin jest koloru czerwonego,
10:40
and that's because butterfliesmotyle and birdsptaki
257
625000
2000
ponieważ zarówno ptaki, jak i motyle,
10:42
see similarlypodobnie to us, we think,
258
627000
2000
widzą podobnie do nas --
10:44
and can see the colorkolor redczerwony very well.
259
629000
3000
bardzo dobrze rozróżniają kolor czerwony.
10:47
But if you look at the spectrumwidmo,
260
632000
3000
Jeśli jednak popatrzeć na spektrum,
10:50
birdsptaki and us, we see redczerwony, greenZielony and blueniebieski
261
635000
3000
ptaki, tak jak i my, widzą czerwony, zielony i niebieski,
10:53
and see that spectrumwidmo.
262
638000
2000
i mogą zobaczyć to spektrum.
10:55
InsectsOwady see greenZielony, blueniebieski and ultravioletultrafioletowy,
263
640000
2000
Owady widzą w zieleni, błękicie i ultrafiolecie,
10:57
and they see variousróżnorodny shadesodcienie of ultravioletultrafioletowy.
264
642000
2000
i są w stanie zobaczyć jego różne odcienie.
10:59
So there's something that goesidzie on off the endkoniec there.
265
644000
3000
Więc jest tutaj coś, co kończy się tutaj.
11:02
"And wouldn'tnie it be great if we could somehowjakoś see what that is," I hearsłyszeć you askzapytać.
266
647000
3000
"Czy nie byłoby cudownie, jeśli moglibyśmy zobaczyć, jak to jest?" Pytacie.
11:05
Well yes we can.
267
650000
2000
Cóż - możemy to zrobić.
11:07
So what is an insectowad seeingwidzenie?
268
652000
3000
Więc jak widzi owad?
11:10
Last weektydzień I tookwziął these pictureskino of rockskała roseRóża,
269
655000
2000
W ostatnim tygodniu, będąc w Dorset, zrobiłem zdjęcia posłonkowi,
11:12
helianthemumPosłonek, in DorsetDorset.
270
657000
2000
helianthemum.
11:14
These are little yellowżółty flowerskwiaty like we all see,
271
659000
3000
Posiada on małe, żółte kwiatki,
11:17
little yellowżółty flowerskwiaty all over the placemiejsce.
272
662000
2000
dosłownie wszędzie.
11:19
And this is what it lookswygląda like with visiblewidoczny lightlekki.
273
664000
3000
Tak wygląda w świetle widzialnym.
11:22
This is what it lookswygląda like if you take out the redczerwony.
274
667000
3000
A tak wygląda, kiedy usunie się kolor czerwony.
11:25
MostWiększość beespszczoły don't perceivepostrzegają redczerwony.
275
670000
3000
Większość pszczół nie dostrzega czerwieni.
11:28
And then I put some ultravioletultrafioletowy filtersfiltry on my cameraaparat fotograficzny
276
673000
4000
Przyłożyłem trochę filtru ultrafioletowego na mój aparat,
11:32
and tookwziął a very, very long exposureekspozycji
277
677000
3000
i bardzo, bardzo długo naświetlałem,
11:35
with the particularszczególny frequenciesczęstotliwości of ultravioletultrafioletowy lightlekki
278
680000
3000
z określoną frekwencją ultrafioletu,
11:38
and this is what I got.
279
683000
2000
i oto, co otrzymałem.
11:40
And that's a realreal fantasticfantastyczny bull'sbyka eyeoko.
280
685000
3000
To jest naprawdę fantastyczny strzał w dziesiątkę.
11:43
Now we don't know
281
688000
2000
Nie wiemy dokładnie,
11:45
exactlydokładnie what a beePszczoła seeswidzi,
282
690000
2000
co widzi pszczoła,
11:47
any more than you know what I'm seeingwidzenie
283
692000
2000
tak samo jak wy nie wiecie co ja widzę,
11:49
when I call this redczerwony.
284
694000
3000
kiedy nazywam to czerwienią.
11:52
We can't know what's going on in -- let alonesam an insect'sowada --
285
697000
3000
Nie wiemy, co dzieje się, powiedzmy w umyśle owada,
11:55
anotherinne humanczłowiek being'sistoty mindumysł.
286
700000
3000
ani w umyśle człowieka.
11:58
But the contrastkontrast will look something like that,
287
703000
3000
Ale tak mógłby wyglądać ten kontrast.
12:02
so standingna stojąco out a lot from the backgroundtło.
288
707000
2000
W dużym stopniu wyróżniając się z tła.
12:04
Here'sTutaj jest anotherinne little flowerkwiat --
289
709000
2000
Tutaj mamy następny mały kwiatek,
12:06
differentróżne rangezasięg of ultravioletultrafioletowy frequenciesczęstotliwości,
290
711000
3000
w innym zakresie częstotliwości ultrafioletu,
12:09
differentróżne filtersfiltry
291
714000
2000
z innym filtrem,
12:11
to matchmecz the pollinatorszapylaczy.
292
716000
2000
by przypodobać się zapylaczom.
12:13
And that's the sortsortować of thing that it would be seeingwidzenie.
293
718000
3000
To właśnie widziałby zapylacz.
12:16
Just in casewalizka you think
294
721000
2000
W wypadku, gdybyście uważali
12:18
that all yellowżółty flowerskwiaty have this propertynieruchomość --
295
723000
3000
że wszystkie żółte kwiatki posiadają taką własność --
12:21
no flowerkwiat was damageduszkodzony in the processproces of this shotstrzał;
296
726000
3000
żaden kwiatek nie ucierpiał podczas robienia tego zdjęcia --
12:24
it was just attachedprzywiązany to the tripodstatyw,
297
729000
3000
został on tylko zamocowany do trójnoga,
12:27
not killedzabity --
298
732000
2000
nie zabity --
12:29
then underpod ultravioletultrafioletowy lightlekki,
299
734000
2000
a w świetle ultrafioletowym
12:31
look at that.
300
736000
2000
proszę spojrzeć.
12:33
And that could be the basispodstawa of a sunscreenochrony przeciwsłonecznej
301
738000
2000
Może jest to spowodowane filtrem słonecznym,
12:35
because sunscreensfiltry przeciwsłoneczne work by absorbingabsorbujących ultravioletultrafioletowy lightlekki.
302
740000
2000
ponieważ filtry pochłaniają światło ultrafioletowe.
12:37
So maybe the chemicalchemiczny in that would be usefulprzydatny.
303
742000
3000
Więc może jego składnik przydałby się nam.
12:41
FinallyWreszcie, there's one of eveningwieczór primroseWiesiołek
304
746000
3000
Na koniec, jest to jeden z wiesiołków,
12:44
that BjornBjorn RorslettRorslett from NorwayNorwegia sentwysłane me --
305
749000
2000
który przysłał mi Bjorn Rorslett z Norwegii --
12:46
fantasticfantastyczny hiddenukryty patternwzór.
306
751000
2000
posiada cudowny, ukryty wzór.
12:48
And I love the ideapomysł of something hiddenukryty.
307
753000
2000
Uwielbiam, kiedy coś jest ukryte.
12:50
I think there's something poeticpoetyckie here,
308
755000
2000
Myślę, że ma to coś z poezji.
12:52
that these pictureskino takenwzięty with ultravioletultrafioletowy filterfiltr,
309
757000
3000
Te obrazki, zrobione z filtrem ultrafioletu --
12:55
the mainGłówny use of that filterfiltr
310
760000
2000
głównym zastosowaniem tego filtra
12:57
is for astronomersastronomowie to take pictureskino of VenusVenus --
311
762000
3000
jest robienie zdjęć Wenus przez astronomów --
13:00
actuallytak właściwie the cloudschmury of VenusVenus.
312
765000
3000
właściwie, to chmur Wenus.
13:03
That's the mainGłówny use of that filterfiltr.
313
768000
2000
To właśnie główne zastosowanie tego filtra.
13:05
VenusVenus, of coursekurs, is the god of love and fertilitypłodność,
314
770000
3000
Wenus, oczywiście, jest boginią miłości i płodności,
13:08
whichktóry is the flowerkwiat storyfabuła.
315
773000
2000
tworzy także historię kwiatów.
13:10
And just as flowerskwiaty spendwydać a lot of effortwysiłek
316
775000
2000
Tak jak kwiaty muszą się bardzo postarać,
13:12
tryingpróbować to get pollinatorszapylaczy to do theirich biddingLicytacja,
317
777000
3000
by przywołać do siebie zapylaczy, by rozprzestrzeniali pyłek,
13:15
they'veoni alsorównież somehowjakoś managedzarządzane to persuadenamawiać us to plantroślina great fieldspola fullpełny of them
318
780000
3000
również jakoś przekonały nas, byśmy zasadzali ogromne pola, pełne ich samych,
13:18
and give them to eachkażdy other
319
783000
2000
oraz rozdawali je każdemu,
13:20
at timesczasy of birthnarodziny and deathśmierć,
320
785000
4000
przy okazji urodzin, śmierci,
13:24
and particularlyszczególnie at marriagemałżeństwo,
321
789000
2000
z okazji małżeństwa,
13:26
whichktóry, when you think of it,
322
791000
2000
które, jeśliby się zastanowić,
13:28
is the momentza chwilę that encapsulateshermetyzuje
323
793000
2000
jest chwilą, która zawiera w sobie
13:30
the transfertransfer of geneticgenetyczny materialmateriał
324
795000
3000
przeniesienie materiału genetycznego
13:33
from one organismorganizm to anotherinne.
325
798000
2000
z jednego organizmu, na inny.
13:35
Thank you very much.
326
800000
2000
Dziękuję serdecznie.
13:37
(ApplauseAplauz)
327
802000
5000
(Aplauz)
Translated by Anna Gaidzik
Reviewed by Agata Lesnicka

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jonathan Drori - Educator
Jonathan Drori commissioned the BBC's very first websites, one highlight in a long career devoted to online culture and educational media -- and understanding how we learn.

Why you should listen

Jonathan Drori has dedicated his career to media and learning. As the Head of Commissioning for BBC Online, he led the effort to create bbc.co.uk, the online face of the BBC (an effort he recalls fondly). He came to the web from the TV side of the BBC, where as an editor and producer he headed up dozens of television series on science, education and the arts.

After almost two decades at the BBC, he's now a director at Changing Media Ltd., a media and education consultancy, and is a visiting professor at University of Bristol, where he studies educational media and misperceptions in science. He continues to executive produce the occasional TV series, including 2004's award-winning "The DNA Story" and 2009's "Great Sperm Race." He is on the boards of the Royal Botanic Gardens and the Woodland Trust.

(Photo: Lloyd Davis/flickr)

More profile about the speaker
Jonathan Drori | Speaker | TED.com