TEDxAmazonia
Antonio Donato Nobre: The magic of the Amazon: A river that flows invisibly all around us
Antonio Donato Nobre: Nad nami jest rzeka
Filmed:
Readability: 3.8
1,159,750 views
Antonio Donato Nobre bada, jak oddziałują na siebie lasy i atmosfera. Jego obserwacje dowodzą, że nad puszczą Amazonii istnieją prawdziwe rzeki pary wodnej transportujące wilgoć nad znaczną część kontynentu. Dzięki tym rzekom Ameryka Południowa nie jest pustynią jak Afryka. Prowadzone przez niego badania pokazują także wrażliwość lasów na zmiany klimatyczne oraz niebezpieczeństwo związane z ich utratą.
Antonio Donato Nobre - Scientist
Antonio Donato Nobre researches the “ingenious systems” of the Amazon. His work illustrates the beautiful complexity of this region, as well as its fragility against a backdrop of climate change. Full bio
Antonio Donato Nobre researches the “ingenious systems” of the Amazon. His work illustrates the beautiful complexity of this region, as well as its fragility against a backdrop of climate change. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What do you guys think?
0
346
2020
Co sobie o mnie myślicie?
00:14
For those who watched
Sir Ken's memorable TED Talk,
Sir Ken's memorable TED Talk,
1
2706
4474
Dla tych, którzy widzieli pamiętne
wystąpienie Kena Robinsona na TED,
wystąpienie Kena Robinsona na TED,
00:19
I am a typical example
of what he describes
of what he describes
2
7180
3142
jestem typowym przykładem
tego, co on nazywa:
tego, co on nazywa:
00:22
as "the body as a form
of transport for the head,"
of transport for the head,"
3
10322
2634
"Ciałem, które jest
środkiem transportu dla głowy".
środkiem transportu dla głowy".
00:25
a university professor.
4
13346
2391
Jestem profesorem uniwersytetu.
00:27
You might think it was not fair
5
15737
3480
Możecie myśleć, że to niesprawiedliwe
00:31
that I've been lined up to speak
after these first two talks
after these first two talks
6
19217
2963
umieszczać mnie po tamtych prelekcjach,
żebym mówił o nauce.
00:34
to speak about science.
7
22180
1944
00:36
I can't move my body to the beat,
8
24774
3498
Nie potrafię poruszać się do rytmu.
00:40
and after a scientist
who became a philosopher,
who became a philosopher,
9
28272
2912
Występując po naukowcu,
który został filozofem,
który został filozofem,
00:43
I have to talk about hard science.
10
31184
1942
muszę mówić o naukach ścisłych.
00:45
It could be a very dry subject.
11
33126
3028
Może to i nudny temat,
00:48
Yet, I feel honored.
12
36154
3525
ale i tak czuję się zaszczycony.
00:51
Never in my career,
13
39679
1783
Podczas długiej kariery
00:53
and it's been a long career,
14
41462
1561
nie miałem okazji
00:55
have I had the opportunity to start a talk
15
43023
2233
rozpoczynać prelekcji
00:57
feeling so inspired, like this one.
16
45256
3008
tak zainspirowany, jak teraz.
01:00
Usually, talking about science
17
48264
3880
Często mówienie o nauce
01:04
is like exercising in a dry place.
18
52144
3160
jest jak orka na jałowej ziemi.
01:08
However, I've had the pleasure
19
56284
3232
Jednak zostałem tu zaproszony,
01:11
of being invited to come here
to talk about water.
to talk about water.
20
59516
3379
by mówić o wodzie.
01:15
The words "water" and "dry"
do not match, right?
do not match, right?
21
63885
2883
Słowa: ''woda'' i ''jałowy''
nie bardzo pasują, prawda?
nie bardzo pasują, prawda?
01:19
It is even better to talk about
water in the Amazon,
water in the Amazon,
22
67426
3490
Lepiej pomówmy o wodzie w Amazonii.
01:22
which is the splendid cradle
of life. Fresh life.
of life. Fresh life.
23
70916
5034
Okazałej kolebce rodzącego się życia.
01:27
So this is what inspired me.
24
75950
2078
To mnie zainspirowało.
01:30
That's why I'm here,
although I'm carrying
although I'm carrying
25
78028
2202
Dlatego jestem tutaj.
01:32
my head over here.
26
80230
1913
Powiedzmy, moja głowa tu jest.
01:34
I am trying, or will try to convey
this inspiration.
this inspiration.
27
82143
4094
Spróbuję was zainspirować.
01:38
I hope this story will inspire you
and that you'll spread the word.
and that you'll spread the word.
28
86237
3860
Mam nadzieję że ta historia
was zainspiruje i się nią podzielicie.
was zainspiruje i się nią podzielicie.
01:43
We know that there is controversy.
29
91317
4320
Wiemy, że toczy się dyskusja.
01:47
The Amazon is the "lung of the world,"
30
95637
2523
Amazonia to "zielone płuca świata"
01:50
because of its massive power
to have vital gases exchanged
to have vital gases exchanged
31
98940
5486
z powodu wymiany olbrzymich
ilości życiodajnych gazów
ilości życiodajnych gazów
01:56
between the forest and the atmosphere.
32
104426
1819
między lasem i atmosferą.
01:58
We also hear about
the storehouse of biodiversity.
the storehouse of biodiversity.
33
106245
4100
Mówią też ''spichlerz bioróżnorodności.''
02:02
While many believe it,
34
110345
4306
Wielu w to wierzy.
02:06
few know it.
35
114651
1546
Niewielu widziało.
02:08
If you go out there, in this marsh,
36
116197
1878
Jeżeli pojedziecie na mokradła Amazonii,
02:10
you'll be amazed at the —
37
118075
3838
będziecie zdumieni tym,
02:13
You can barely see the animals.
38
121913
2044
jak ciężko wypatrzyć zwierzęta.
02:15
The Indians say, "The forest
has more eyes than leaves."
has more eyes than leaves."
39
123957
4054
Indianie mówią: "Las
ma więcej oczu niż liści".
ma więcej oczu niż liści".
02:20
That is true, and I will try
to show you something.
to show you something.
40
128011
2976
To prawda i spróbuję coś z tego pokazać.
02:22
But today, I'm going to use
a different approach,
a different approach,
41
130987
3181
Ale dziś zmienię podejście,
02:26
one that is inspired by these
two initiatives here,
two initiatives here,
42
134168
3020
zainspirowany przez dwie koncepcje:
02:29
a harmonic one and a philosophical one.
43
137188
2681
harmoniczną i filozoficzną.
02:31
I'll try to use an approach
that's slightly materialistic,
that's slightly materialistic,
44
139869
4129
Podejdę do sprawy
od strony nieco materialistycznej,
od strony nieco materialistycznej,
02:35
but it also attempts to convey
that, in nature, there is
that, in nature, there is
45
143998
3218
która pokaże, że także w naturze
02:39
extraordinary philosophy and harmony.
46
147216
3094
istnieje niebywała filozofia i harmonia.
02:42
There'll be no music in my presentation,
47
150310
1961
W mojej prezentacji nie będzie muzyki,
02:44
but I hope you'll all notice the music
of the reality I'm going to show you.
of the reality I'm going to show you.
48
152271
4223
ale wierzę, że dostrzeżecie
muzykę w świecie, który wam pokażę.
muzykę w świecie, który wam pokażę.
02:48
I'm going to talk about physiology —
not about lungs,
not about lungs,
49
156494
2613
Będę mówił o fizjologi,
jednak nie o płucach,
jednak nie o płucach,
02:51
but other analogies with human physiology,
50
159107
3528
a o innych podobieństwach
do ciała człowieka.
do ciała człowieka.
02:54
especially the heart.
51
162635
2109
W szczególności o sercu.
02:56
We'll start
52
164744
2018
Lubimy myśleć,
03:01
by thinking that water is like blood.
53
169132
4588
że woda jest jak krew.
03:06
The circulation in our body
distributes fresh blood,
distributes fresh blood,
54
174500
4849
Krążenie dostarcza świeżej krwi,
03:11
which feeds, nurtures and supports us,
55
179349
2610
która odżywia, karmi i podtrzymuje życie.
03:13
and brings the used blood back
to be renewed.
to be renewed.
56
181959
4378
Zabiera zużytą krew, by ją odnowić.
03:18
In the Amazon, things happen similarly.
57
186337
4322
W Amazonii jest podobnie.
03:22
We'll start by talking about
the power of all these processes.
the power of all these processes.
58
190659
5107
Zaczyna mówić się o sile
drzemiącej w tych procesach.
drzemiącej w tych procesach.
03:27
This is an image
59
195766
4621
Mamy tu zdjęcie
03:32
of rain in motion.
60
200387
2811
przemieszczania się opadów.
03:35
What you see there
is the years passing in seconds.
is the years passing in seconds.
61
203198
4013
To, co widzicie, to lata
mijające w ciągu jednej sekundy.
mijające w ciągu jednej sekundy.
03:39
Rains all over the world.
What do you see?
What do you see?
62
207211
2948
Deszcze na całym świecie.
Coś rzuca się w oczy ?
Coś rzuca się w oczy ?
03:42
The equatorial region, in general,
63
210159
1860
Że głownie strefa równikowa,
03:44
and the Amazon specifically,
64
212019
1863
a głownie Amazonia
03:45
is extremely important
for the world's climate.
for the world's climate.
65
213882
2869
są kluczowe dla klimatu na świecie.
03:48
It's a powerful engine.
66
216751
2165
To potężny silnik.
03:50
There is a frantic evaporation
taking place here.
taking place here.
67
218916
5296
Mamy tu do czynienia
z nieokiełzaną ewaporacją.
z nieokiełzaną ewaporacją.
03:56
If we take a look at this other image,
68
224212
2622
Na tym zdjęciu
03:58
which shows the water vapor flow,
69
226834
2782
widać przepływ pary wodnej,
04:01
you have dry air in black,
moist air in gray,
moist air in gray,
70
229616
3185
kolor czarny to suche powietrze,
a szary - wilgotne,
a szary - wilgotne,
04:04
and clouds in white.
71
232801
1431
kolor biały to chmury.
04:06
What you see there is an extraordinary
resurgence in the Amazon.
resurgence in the Amazon.
72
234232
5676
Widzicie niebywały ''wybuch''
pary wodnej nad Amazonią.
pary wodnej nad Amazonią.
04:11
What phenomenon — if it's not a desert,
73
239908
2123
Co to za zjawisko!
Jeżeli to nie pustynia,
04:14
what phenomenon makes water
gush from the ground into the atmosphere
gush from the ground into the atmosphere
74
242031
5246
to jakie zjawisko sprawia, że woda
strzela w górę z taką siłą,
strzela w górę z taką siłą,
04:19
with such power
that it can be seen from space?
that it can be seen from space?
75
247277
3083
że widać to z kosmosu.
04:22
What phenomenon is this?
76
250360
1542
Co to za zjawisko?
04:23
It could be a geyser.
77
251902
2868
Może to gejzer.
04:26
A geyser is underground water
heated by magma,
heated by magma,
78
254770
3788
Gejzer to podziemna
woda ogrzana magmą,
woda ogrzana magmą,
04:30
exploding into the atmosphere
79
258558
1440
która bucha w powietrze,
04:31
and transferring this water
into the atmosphere.
into the atmosphere.
80
259998
3670
niosąc ze sobą słup wody.
04:35
There are no geysers in the Amazon,
unless I am wrong.
unless I am wrong.
81
263668
2866
W Amazonii nie ma gejzerów,
no chyba że się mylę.
no chyba że się mylę.
04:38
I don't know of any.
82
266534
1968
O żadnym nie słyszałem.
04:40
But we have something
that plays the same role,
that plays the same role,
83
268502
4404
Ale mamy coś podobnego.
04:44
with much more elegance though:
84
272906
3392
O wiele bardziej eleganckiego:
04:48
the trees, our good old friends
85
276298
2896
naszych życzliwych przyjaciół - drzewa,
04:51
that, like geysers,
86
279194
2814
które potrafią jak gejzery
04:54
can transfer an enormous amount of water
from the ground into the atmosphere.
from the ground into the atmosphere.
87
282008
5078
przenosić ogromne ilości
wody z gruntu do atmosfery.
wody z gruntu do atmosfery.
04:59
There are 600 billion trees
in the Amazon forest, 600 billion geysers.
in the Amazon forest, 600 billion geysers.
88
287086
5697
W Amazonii jest 600 miliardów drzew,
600 miliardów gejzerów.
600 miliardów gejzerów.
05:04
That is done with
an extraordinary sophistication.
an extraordinary sophistication.
89
292783
3863
Robią to z niebywałą finezją.
05:08
They don't need the heat of magma.
90
296646
1645
Nie potrzebują ciepła magmy.
Wystarcza im światło słońca.
05:10
They use sunlight to do this process.
91
298291
2971
05:13
So, in a typical sunny day in the Amazon,
92
301262
3531
W typowy słoneczny dzień w Amazonii
05:16
a big tree manages
to transfer 1,000 liters of water
to transfer 1,000 liters of water
93
304793
2930
jedno duże drzewo może
05:19
through its transpiration —
94
307723
2309
odparować do 1000 litrów wody.
05:22
1,000 liters.
95
310032
1415
1000 litrów!
05:23
If we take all the Amazon,
96
311447
5195
Jeżeli weźmiemy całą Amazonię,
05:28
which is a very large area,
97
316642
1863
która zajmuje ogromny obszar,
05:30
and add it up to all that water
that is released by transpiration,
that is released by transpiration,
98
318505
3280
i zsumujemy całą wyparowaną wodę,
która jest jak ''pot'' lasu,
05:33
which is the sweat of the forest,
99
321785
2506
05:36
we'll get to an incredible number:
100
324291
2694
otrzymamy nadzwyczajny wynik:
05:38
20 billion metric tons of water.
101
326985
2796
20 miliardów ton wody.
05:41
In one day.
102
329781
1594
Tylko jednego dnia!
05:43
Do you know how much that is?
103
331375
2187
Wiecie, ile to jest?
05:45
The Amazon River,
the largest river on Earth,
the largest river on Earth,
104
333562
2560
Rzeka Amazonka,
największa rzeka na Ziemi,
największa rzeka na Ziemi,
05:48
one fifth of all the fresh water
105
336122
1581
która niesie 1/5 całej słodkiej wody
05:49
that leaves the continents of the
whole world and ends up in the oceans,
whole world and ends up in the oceans,
106
337703
3449
ze wszystkich kontynentów do oceanu,
dziennie wyrzuca 17 miliardów
ton wody do Atlantyku.
ton wody do Atlantyku.
05:53
dumps 17 billion metric tons
of water a day in the Atlantic Ocean.
of water a day in the Atlantic Ocean.
107
341152
4410
05:57
This river of vapor
108
345562
1249
Ta rzeka pary,
05:58
that comes up from the forest
and goes into the atmosphere
and goes into the atmosphere
109
346811
2895
którą wyrzuca las do atmosfery,
jest większa od Amazonki.
06:01
is greater than the Amazon River.
110
349706
1604
06:03
Just to give you an idea.
111
351310
1877
Powiem tak.
06:05
If we could take a gigantic kettle,
112
353187
3556
Gdybyśmy podłączyli
06:08
the kind you could plug into
a power socket, an electric one,
a power socket, an electric one,
113
356743
2899
do prądu ogromny czajnik
06:11
and put those 20 billion
metric tons of water in it,
metric tons of water in it,
114
359642
2498
i umieścili w nim te 20 miliardów,
06:14
how much power would you need
to have this water evaporated?
to have this water evaporated?
115
362140
3350
ile potrzeba prądu,
by odparować tyle wody?
by odparować tyle wody?
06:17
Any idea? A really big kettle.
116
365490
2757
Jakieś pomysły? Wielki czajnik.
06:20
A gigantic kettle, right?
117
368247
2185
Naprawdę gigantyczny, prawda?
06:22
50 thousand Itaipus.
118
370432
2086
Potrzeba by 50 tysięcy Itaipu.
06:24
Itaipu is still the largest
hydroelectric plant in the world.
hydroelectric plant in the world.
119
372518
3746
Itapu to największa
na świecie hydroelektrownia.
na świecie hydroelektrownia.
06:28
and Brazil is very proud of it
120
376264
1673
Brazylia jest z niej dumna,
06:29
because it provides more
than 30 percent of the power
than 30 percent of the power
121
377937
2199
bo powstaje tam ponad 30% energii
konsumowanej w Brazylii.
konsumowanej w Brazylii.
06:32
that is consumed in Brazil.
122
380136
1957
06:34
And the Amazon is here,
doing this for free.
doing this for free.
123
382093
4692
Amazonia robi to za darmo.
06:38
It's a vivid and extremely powerful plant,
providing environmental services.
providing environmental services.
124
386785
5172
To potężna żywa fabryka,
świadcząca usługi dla środowiska.
świadcząca usługi dla środowiska.
06:46
Related to this subject,
125
394047
1561
Zostając w temacie,
06:47
we are going to talk about
what I call the paradox of chance,
what I call the paradox of chance,
126
395608
2988
będziemy mówić o tym,
co nazywam "paradoksem szczęścia".
co nazywam "paradoksem szczęścia".
06:50
which is curious.
127
398596
2168
Co niezwykłe,
jeżeli spojrzymy na mapę świata,
06:52
If you look at the world map —
128
400764
1712
06:54
it's easy to see this —
129
402476
1359
z łatwością widać,
06:55
you'll see that there are forests
in the equatorial zone,
in the equatorial zone,
130
403835
3069
że w strefie równikowej mamy lasy,
06:58
and deserts are organized
at 30 degrees north latitude,
at 30 degrees north latitude,
131
406904
3212
a pustynie wzdłuż 30º
szerokości geograficznej północnej
szerokości geograficznej północnej
07:02
30 degrees south latitude, aligned.
132
410116
3083
i 30º szerokości południowej.
07:05
Look over there, in the southern
hemisphere, the Atacama;
hemisphere, the Atacama;
133
413199
3044
Spójrzcie na półkulę południową, Atakama,
07:08
Namibia and Kalahari in Africa;
the Australian desert.
the Australian desert.
134
416243
2597
Namibia i Kalahari w Afryce,
pustynia w Australii.
pustynia w Australii.
07:10
In the northern hemisphere,
the Sahara, Sonoran, etc.
the Sahara, Sonoran, etc.
135
418840
3154
Na półkuli północnej, Sahara, Sonora.
07:13
There is an exception, and it's curious:
136
421994
4439
Co ciekawe, jest jeden wyjątek.
07:18
It's the quadrangle that ranges from
Cuiabá to Buenos Aires,
Cuiabá to Buenos Aires,
137
426433
3087
To czworokąt od miasta
Cuiabá do Buenos Aires,
Cuiabá do Buenos Aires,
07:21
and from São Paulo to the Andes.
138
429520
1803
i od São Paulo do Andów.
07:23
This quadrangle
was supposed to be a desert.
was supposed to be a desert.
139
431323
3114
Ten czworobok miał być pustynią.
07:26
It's on the line of deserts.
140
434437
2309
Znajduje się na linii pustyń.
07:28
Why isn't it? That's why
I call it the paradox of chance.
I call it the paradox of chance.
141
436746
3264
Dlaczego nią nie jest? Dlatego
nazwałem to "paradoksem szczęścia".
nazwałem to "paradoksem szczęścia".
07:32
What do we have in South America
that is different?
that is different?
142
440010
3439
Co odróżnia Amerykę Południową?
07:36
If we could use the analogy
143
444279
2169
Posłużmy się analogią.
07:38
of the blood circulating in our bodies,
144
446448
4132
Popatrzmy na układ krążenia oraz krew.
07:42
like the water
circulating in the landscape,
circulating in the landscape,
145
450580
3082
Właśnie tak woda obiega środowisko.
07:45
we see that rivers are veins,
146
453662
4126
Rzeki to żyły.
07:49
they drain the landscape,
they drain the tissue of nature.
they drain the tissue of nature.
147
457788
4545
Osuszają teren, osuszają "tkankę natury".
07:54
Where are the arteries?
148
462333
1955
A gdzie są tętnice?
07:56
Any guess?
149
464288
2035
Jakieś sugestie?
07:58
What takes —
150
466323
1816
Czego potrzeba...
08:00
How does water get to irrigate
the tissues of nature
the tissues of nature
151
468139
5263
Jak to się dzieje, że woda
nawadnia "tkankę natury",
nawadnia "tkankę natury",
08:05
and bring everything back through rivers?
152
473402
3183
a potem odprowadza wszystko rzekami?
08:08
There is a new type of river,
153
476585
3021
Istnieje nowy rodzaj rzeki
08:11
which originates in the blue sea,
154
479606
3291
zrodzonej w błękicie oceanu,
08:14
which flows through the green ocean —
155
482897
3350
która płynie przez zielony ocean.
08:18
it not only flows, but it is also
pumped by the green ocean —
pumped by the green ocean —
156
486247
2997
Nie tylko płynie, ale jest też
pompowana przez zielony ocean,
pompowana przez zielony ocean,
08:21
and then it falls on our land.
157
489244
3055
którego ujściem jest nasz kraj.
08:24
All our economy, that quadrangle,
158
492299
2208
Cała nasza ekonomia,
wspomniany czworokąt,
wspomniany czworokąt,
08:26
70 percent of South America's
GDP comes from that area.
GDP comes from that area.
159
494507
4530
70% PKB Ameryki Południowej
pochodzi z tego regionu.
pochodzi z tego regionu.
08:31
It depends on this river.
160
499037
1638
Zależy od tej rzeki.
08:32
This river flows invisibly above us.
161
500675
2052
Niewidzialna rzeka płynie nam nad głową.
08:34
We are floating here
on this floating hotel,
on this floating hotel,
162
502727
2188
Płyniemy z nurtem
08:36
on one of the largest rivers on Earth,
the Negro River.
the Negro River.
163
504915
2955
jednej z największych
rzek na świecie, Rio Negro.
rzek na świecie, Rio Negro.
08:39
It's a bit dry and rough,
but we are floating here,
but we are floating here,
164
507870
3389
Bywa różnie, ale płyniemy,
a nad nami przepływa niewidzialna rzeka.
08:43
and there is this
invisible river running above us.
invisible river running above us.
165
511259
3090
08:46
This river has a pulse.
166
514349
3167
Rzeka ma puls.
08:49
Here it is, pulsing.
167
517516
2423
Oto jej puls.
08:51
That's why we also talk about the heart.
168
519939
2388
Dlatego mówimy o sercu.
08:54
You can see the different seasons there.
169
522327
2135
Widzicie pory roku.
08:56
There's the rainy season. In the Amazon,
we used to have two seasons,
we used to have two seasons,
170
524462
3361
Pora deszczowa.
Dawniej Amazonia miała dwie pory roku:
deszczową i bardzo deszczową.
08:59
the humid season
and the even more humid season.
and the even more humid season.
171
527823
2483
Teraz mamy porę suchą.
09:02
Now we have a dry season.
172
530306
1656
09:03
You can see the river covering that region
173
531962
2709
Widzicie rzekę przecinającą region,
09:06
which, otherwise, would be a desert.
And it is not.
And it is not.
174
534671
3773
który inaczej byłby pustynią.
09:13
We, scientists —
You see that I'm struggling here
You see that I'm struggling here
175
541633
3518
My naukowcy...
Widzicie, jak z trudem poruszam
głową z jednej strony na drugą.
głową z jednej strony na drugą.
09:17
to move my head
from one side to the other.
from one side to the other.
176
545151
2483
09:19
Scientists study how it works, why, etc.
177
547634
5397
Naukowcy badają, jak działa, dlaczego.
09:25
and these studies
are generating a series of discoveries,
are generating a series of discoveries,
178
553031
4687
Badania te dostarczają wielu
09:29
which are absolutely fabulous,
179
557718
1572
absolutnie zdumiewających odkryć,
09:31
to raise our awareness of the wealth,
180
559290
2993
które zwiększają świadomość
bogactwa, złożoności i niezwykłości,
z jaką mamy odczynienia,
z jaką mamy odczynienia,
09:34
the complexity,
and the wonder that we have,
and the wonder that we have,
181
562283
2385
09:36
the symphony we have in this process.
182
564668
2981
Wszystko funkcjonuje jak w symfonii.
09:39
One of them is: How is rain formed?
183
567649
2348
Zapytajmy, jak powstaje deszcz?
09:41
Above the Amazon, there is clean air,
184
569997
3525
Nad Amazonią mamy czyste powietrze,
09:45
as there is clean air above the ocean.
185
573522
1918
tak jak nad oceanem.
09:47
The blue sea has clean air above it
and forms pretty few clouds;
and forms pretty few clouds;
186
575440
3053
Błękitny ocean ma czyste powietrze
i tworzy się tam mało chmur.
i tworzy się tam mało chmur.
09:50
there's almost no rain there.
187
578493
1459
Prawie nie pada.
09:51
The green ocean has the same clean air,
but forms a lot of rain.
but forms a lot of rain.
188
579952
4414
W ocenie zielonym jest tak samo,
ale mamy mnóstwo chmur.
ale mamy mnóstwo chmur.
09:56
What is happening here that is different?
189
584366
2387
Gdzie jest różnica?
09:58
The forest emits smells,
190
586753
1670
Lasy emitują zapachy.
10:00
and these smells are condensation nuclei,
191
588423
2938
Te zapachy to skondensowane cząsteczki,
10:03
which form drops in the atmosphere.
192
591361
2264
które tworzą krople w atmosferze,
10:05
Then, clouds are formed
and there is torrential rain.
and there is torrential rain.
193
593625
4878
gdzie powstają obfite chmury deszczowe.
10:10
The sprinkler of the Garden of Eden.
194
598503
2677
To konewka z rajskiego ogrodu.
10:13
This relation between a living thing,
which is the forest,
which is the forest,
195
601900
4812
Związek istoty żywej, jaką jest las,
10:18
and a nonliving thing,
which is the atmosphere,
which is the atmosphere,
196
606712
3144
z istotą nieożywioną, jaką jest atmosfera,
10:21
is ingenious in the Amazon,
197
609856
2277
w Amazonii jest błyskotliwy.
10:24
because the forest provides
water and seeds,
water and seeds,
198
612133
5331
Las dostarcza wody i nasion,
10:29
and the atmosphere forms the rain
and gives water back,
and gives water back,
199
617464
2985
a atmosfera tworzy chmury i deszcz,
10:32
guaranteeing the forest's survival.
200
620449
3512
co zapewnia przeżycie lasu.
10:36
There are other factors as well.
201
624421
1529
Istnieją też inne czynniki.
10:37
We've talked a little about the heart,
202
625950
1814
Mówiliśmy trochę o sercu,
pomówmy teraz o innym organie: wątrobie!
10:39
and let's now talk about
another function: the liver!
another function: the liver!
203
627764
2890
10:42
When humid air, high humidity
and radiation are combined
and radiation are combined
204
630654
5061
Kiedy duża wilgotność i promieniowanie
10:47
with these organic compounds,
205
635715
2060
łączą się ze związkami organicznymi,
10:49
which I call exogenous vitamin C,
generous vitamin C in the form of gas,
generous vitamin C in the form of gas,
206
637775
5712
które nazywam "egzogenną witaminą C",
cudowną witaminę C w postaci gazu,
cudowną witaminę C w postaci gazu,
10:55
the plants release antioxidants
207
643487
2830
rośliny uwalniają antyoksydanty,
10:58
which react with pollutants.
208
646317
2320
które reagują z zanieczyszczeniami.
11:00
You can rest assured
209
648637
1404
Możecie być spokojni,
11:02
that you are breathing the purest air
on Earth, here in the Amazon,
on Earth, here in the Amazon,
210
650041
3497
że w Amazonii oddychacie
najczystszym powietrzem na ziemi,
najczystszym powietrzem na ziemi,
11:05
because the plants take care
of this characteristic as well.
of this characteristic as well.
211
653538
3507
ponieważ i tym zajmują się rośliny.
11:09
This benefits the very way plants work,
212
657045
2617
Przynosi to korzyść samym roślinom.
11:11
which is another ingenious cycle.
213
659662
2053
To następny genialny cykl w przyrodzie.
11:13
Speaking of fractals,
214
661715
3854
Mówiąc o fraktalach,
11:17
and their relation with the way we work,
215
665569
2336
w relacji do tego, jak funkcjonujemy,
11:19
we can establish other comparisons.
216
667905
2588
znajdziemy inne porównanie.
11:22
As in the upper airways of our lungs,
217
670493
3531
Tak jak w płacie górnym płuca,
11:26
the air in the Amazon
gets cleaned up from the excess of dust.
gets cleaned up from the excess of dust.
218
674024
3712
powietrze z Amazonii
jest oczyszczane z brudu.
jest oczyszczane z brudu.
11:29
The dust in the air that we breathe
is cleaned by our airways.
is cleaned by our airways.
219
677736
3978
Powietrze, którym oddychamy, jest
oczyszczane przez drogi oddechowe.
oczyszczane przez drogi oddechowe.
11:33
This keeps the excess of dust
from affecting the rainfall.
from affecting the rainfall.
220
681714
3819
To trzyma zanieczyszczenia
z dala od deszczu.
z dala od deszczu.
11:37
When there are fires in the Amazon,
221
685533
1847
Kiedy w Amazonii są pożary,
11:39
the smoke stops the rain,
it stops raining,
it stops raining,
222
687380
2844
dym zatrzymuje deszcz i nie pada.
11:42
the forest dries up and catches fire.
223
690224
2202
Las wysycha, a ogień się rozprzestrzenia.
11:44
There is another fractal analogy.
224
692426
2631
Istnieje inna fraktalna analogia.
11:47
Like in the veins and arteries,
225
695057
1952
Tak jak w żyłach i tętnicach,
11:49
the rain water is a feedback.
226
697009
2796
woda z deszczu wraca
11:51
It returns to the atmosphere.
227
699805
2029
do atmosfery.
11:53
Like endocrinal glands and hormones,
228
701834
4286
Tak jak układ hormonalny
uwalnia hormony do ciała,
uwalnia hormony do ciała,
11:58
there are those gases
which I told you about before,
which I told you about before,
229
706120
2743
tak gazy produkowane przez las
12:00
that are formed and released
into the atmosphere, like hormones,
into the atmosphere, like hormones,
230
708863
3632
są uwalniane do atmosfery,
12:04
which help in the formation of rain.
231
712495
2315
pomagając w powstawaniu deszczu.
12:07
Like the liver and the kidneys,
as I've said, cleaning the air.
as I've said, cleaning the air.
232
715490
3945
Jak wątroba i nerki oczyszczają powietrze.
12:11
And, finally, like the heart:
233
719435
1799
I w końcu jak serce:
12:13
pumping water from outside, from the sea,
234
721234
5073
pompuje wodę z zewnątrz, z oceanu
12:18
into the forest.
235
726307
1872
w głąb lasu.
12:20
We call it the biotic moisture pump,
236
728179
3402
Nazywamy to ''biotyczną
pompą nawadniającą".
pompą nawadniającą".
12:23
a new theory that is explained
in a very simple way.
in a very simple way.
237
731581
4150
To nowa teoria. W prostych słowach.
12:27
If there is a desert in the continent
238
735731
2658
Jeżeli na kontynencie jest pustynia,
12:30
with a nearby sea,
239
738389
2088
a w pobliżu jest ocean,
12:32
evaporation's greater on the sea,
240
740477
1834
parowanie oceanu jest większe
i wciąga powietrze znad pustyni.
12:34
and it sucks the air above the desert.
241
742311
2969
12:37
The desert is trapped in this condition.
It will always be dry.
It will always be dry.
242
745280
3482
Pustynia wpada w sidła
i na zawsze pozostaje sucha.
i na zawsze pozostaje sucha.
12:40
If you have
the opposite situation, a forest,
the opposite situation, a forest,
243
748762
2766
Jeżeli zamiast pustyni mamy las,
12:43
the evaporation, as we showed,
is much greater, because of the trees,
is much greater, because of the trees,
244
751528
3738
parowanie drzew jest o wiele większe
12:47
and this relation is reversed.
245
755266
1712
i relacja się odwraca.
12:48
The air above the sea
is sucked into the continent
is sucked into the continent
246
756978
2353
Wilgotne powietrze znad oceanu
jest zasysane nad kontynent.
12:51
and humidity is imported.
247
759331
2848
12:54
This satellite image
was taken one month ago —
was taken one month ago —
248
762179
4497
Oto zdjęcie satelitarne
zrobione miesiąc temu.
zrobione miesiąc temu.
12:58
that's Manaus down there,
we're down there —
we're down there —
249
766676
2387
My i Manaus jesteśmy na dole.
13:01
and it shows this process.
250
769063
1355
Pokazane zjawisko
13:02
It's not a common little river
that flows into a canal.
that flows into a canal.
251
770418
3044
to nie pospolita rzeczka
wpływająca do kanału,
wpływająca do kanału,
13:05
It's a mighty river
that irrigates South America,
that irrigates South America,
252
773462
4730
to potężna rzeka, która między innymi
13:10
among other things.
253
778192
1824
nawadnia Amerykę Południową.
13:12
This image shows those paths,
254
780016
2317
Zdjęcie przedstawia trasy
13:14
all the hurricanes
that have been recorded.
that have been recorded.
255
782333
3305
wszystkich zarejestrowanych huraganów.
13:17
You can see that, in the red square,
there hardly are any hurricanes.
there hardly are any hurricanes.
256
785638
4570
W obszarze czerwonego kwadratu
prawie nie ma huraganów.
prawie nie ma huraganów.
13:22
That is no accident.
257
790208
1578
To nie przypadek.
13:23
This pump that sucks
the moisture into the continent
the moisture into the continent
258
791786
3464
To ta pompa zasysająca
powietrze nad kontynent
powietrze nad kontynent
13:27
also speeds up the air above the sea,
259
795250
2235
przyśpiesza także powietrze nad oceanem,
13:29
and this prevents hurricane formations.
260
797485
2858
co utrudnia powstawanie huraganów.
13:33
To close this part and sum up,
261
801053
4592
By zamknąć tę część, podsumowując,
13:37
I'd like to talk about
something a little different.
something a little different.
262
805645
2620
chcę powiedzieć o czymś innym.
13:40
I have several colleagues
263
808265
1960
Mam kolegów, którzy uczestniczą
13:42
who worked in the development
of these theories.
of these theories.
264
810225
2485
w rozwijaniu tych teorii,
13:44
They think, and so do I,
265
812710
3631
i tak jak ja myślą,
13:48
that we can save planet Earth.
266
816341
2598
że możemy ocalić Ziemię.
13:50
I'm not talking only about the Amazon.
267
818939
2745
Nie mówię tylko o Amazonii.
13:53
The Amazon teaches us a lesson
268
821684
2125
Amazonia daje nam przykład,
13:55
on how pristine nature works.
269
823809
4036
jak nieskazitelnie działa natura.
13:59
We didn't understand
these processes before
these processes before
270
827845
2406
Wcześniej nie rozumieliśmy tego działania,
14:02
because the rest of the world
is messed up.
is messed up.
271
830251
2835
bo reszta świata jest pokręcona.
14:05
We could understand it here, though.
272
833086
1907
Zrozumieliśmy to tutaj.
14:06
These colleagues propose
that, yes, we can
that, yes, we can
273
834993
3377
Koledzy oświadczyli, że można
14:10
save other areas,
274
838370
1707
ocalić inne obszary na Ziemi,
14:12
including deserts.
275
840077
2095
w tym pustynie.
14:14
If we could establish forests
in those other areas,
in those other areas,
276
842172
3425
Jeżeli uda się stworzyć tam lasy,
14:17
we can reverse climate change,
277
845597
2112
odwrócimy zmiany klimatu,
14:19
including global warming.
278
847709
2615
nawet globalne ocieplenie.
14:22
I have a dear colleague in India,
279
850324
2216
Mam przyjaciółkę w Indiach,
14:24
whose name is Suprabha Seshan,
and she has a motto.
and she has a motto.
280
852540
3074
ma na imię Suprabha Seshan,
14:27
Her motto is,
"Gardening back the biosphere,"
"Gardening back the biosphere,"
281
855614
4314
jej motto to: "Gardening
back the biosphere",
back the biosphere",
14:31
"Reajardinando a biosfera" in Portuguese.
282
859928
2358
''Uprawmy na nowo biosferę''.
14:34
She does a wonderful job
rebuilding ecosystems.
rebuilding ecosystems.
283
862286
2998
Wykonała wielką pracę na rzecz
rekonstrukcji ekosystemów.
rekonstrukcji ekosystemów.
14:37
We need to do this.
284
865284
2567
Musimy to robić.
14:39
Having closed this quick introduction,
285
867851
4185
Podsumowując ten błyskawiczny wstęp,
14:44
we see the reality that we have out here,
286
872036
3586
wiemy, jaka czeka nas rzeczywistość.
14:47
which is drought, this climate change,
287
875622
3010
To susza, zmiana klimatu,
14:50
things that we already knew.
288
878632
1883
to już wiemy.
14:52
I'd like to tell you a short story.
289
880515
2984
Teraz chcę opowiedzieć pewną historię.
14:56
Once, about four years ago,
290
884649
3633
Kiedyś, 4 lata temu, usłyszałem
15:00
I attended a declamation,
of a text by Davi Kopenawa,
of a text by Davi Kopenawa,
291
888282
3887
recytację tekstu Daviego Kopenawy,
15:04
a wise representative
of the Yanomami people,
of the Yanomami people,
292
892169
3098
światłego przedstawiciela
indiańskiego plemienia Janomamów,
indiańskiego plemienia Janomamów,
15:07
and it went more or less like this:
293
895267
2195
który powiedział mniej więcej:
15:09
"Doesn't the white man know
294
897462
2625
"Być może biały człowiek nie wie,
15:12
that, if he destroys the forest,
there will be no more rain?
there will be no more rain?
295
900087
3391
że kiedy wytnie las, skończy się deszcz,
15:15
And that, if there's no more rain,
296
903478
1763
a kiedy deszcz się skończy,
nie będzie miał co pić
nie będzie miał co pić
15:17
there'll be nothing to drink, or to eat?"
297
905241
3223
ani co jeść".
15:20
I heard that, and my eyes welled up
298
908464
2681
Usłyszałem to i zapłakałem.
15:23
and I went, "Oh, my!
299
911145
1443
Powiedziałem: ''O, kurczę!
15:24
I've been studying this for 20 years,
with a super computer,
with a super computer,
300
912588
3876
Studiuję to od 20 lat, superkomputery,
15:28
dozens, thousands of scientists,
301
916904
2130
dziesiątki, tysiące naukowców
15:31
and we are starting to get to this
conclusion, which he already knows!"
conclusion, which he already knows!"
302
919034
3678
i dopiero zaczynamy dochodzić
do wniosków, które on już zna".
do wniosków, które on już zna".
15:34
A critical point is the Yanomami
have never deforested.
have never deforested.
303
922712
5034
Co istotne, plemię Janomamów
nigdy nie opuściło lasu.
nigdy nie opuściło lasu.
15:39
How could they know the rain would end?
304
927746
2639
Skąd wiedzą, że deszcze ustaną?
15:42
This bugged me and I was befuddled.
305
930385
3942
Tkwiło mi to w głowie,
nie mogłem się od tego uwolnić.
nie mogłem się od tego uwolnić.
15:46
How could he know that?
306
934327
1446
Skąd mogą wiedzieć?
15:47
Some months later,
I met him at another event and said,
I met him at another event and said,
307
935773
3763
Kilka miesięcy później
zapytałem Daviego na jakimś spotkaniu.
zapytałem Daviego na jakimś spotkaniu.
15:51
"Davi, how did you know that if the forest
was destroyed, there'd be no more rain?"
was destroyed, there'd be no more rain?"
308
939536
5806
''Davi, skąd wiedziałeś
że bez lasu nie ma deszczu?".
że bez lasu nie ma deszczu?".
15:57
He replied:
"The spirit of the forest told us."
"The spirit of the forest told us."
309
945342
4815
Odparł: ''Duch lasu nam o tym powiedział".
16:02
For me, this was a game changer,
310
950157
4587
To zmieniło kompletnie moje podejście.
16:06
a radical change.
311
954744
1703
To była całkowita przemiana.
16:08
I said, "Gosh!
312
956447
1419
Powiedziałem: "O, matko!
16:09
Why am I doing all this science
313
957866
4239
Po co zajmować się tą całą nauką,
16:14
to get to a conclusion
that he already knows?"
that he already knows?"
314
962105
3062
skoro on już to wie?".
16:17
Then, something
absolutely critical hit me,
absolutely critical hit me,
315
965167
6007
Uderzyło mnie coś absolutnie krytycznego,
16:23
which is,
316
971174
1953
czyli:
16:27
seeing is believing.
317
975697
3375
''Czego oczy nie widzą,
tego sercu nie żal".
tego sercu nie żal".
16:31
Out of sight, out of mind.
318
979932
3208
"Out of sight, out of [mind]", prawda?
16:35
This is a need the previous speaker
pointed out:
pointed out:
319
983140
4788
To sedno, którego dotknął mój przedmówca.
16:39
We need to see things —
320
987928
2784
Musimy widzieć,
16:42
I mean, we, Western society,
321
990712
2188
mam na myśli nas,
zachodnie społeczeństwa,
zachodnie społeczeństwa,
16:44
which is becoming global, civilized —
322
992900
2362
które stały się globalne, cywilizowane.
16:47
we need to see.
323
995262
1403
Musimy widzieć.
16:48
If we don't see,
we don't register the information.
we don't register the information.
324
996665
2523
Jeżeli czegoś nie widzimy, to nam umknie.
16:51
We live in ignorance.
325
999188
1744
Ludzie żyją w ignorancji.
16:52
So, I propose the following —
326
1000932
1890
Dlatego mam kolejną propozycję.
16:54
of course, the astronomers
wouldn't like the idea —
wouldn't like the idea —
327
1002822
2452
Astronomom na pewno się nie spodoba.
Skierujmy teleskop Hubble'a na nas.
16:57
but let's turn the Hubble telescope
upside down.
upside down.
328
1005274
2856
17:00
And let's make it look down here,
329
1008130
2417
Tak, żeby Hubble patrzył tu,
17:02
rather than to the far reaches
of the universe.
of the universe.
330
1010547
2250
a nie na krańce kosmosu.
17:04
The universe is wonderful,
331
1012797
1742
Urzekające krańce kosmosu,
17:06
but we have a practical reality,
332
1014539
2375
ale w tej chwili bądźmy praktyczni,
17:08
which is we live in an unknown cosmos,
333
1016914
3820
to znaczy: żyjemy w nieznanym kosmosie
17:12
and we're ignorant about it.
334
1020734
1383
i nie mamy o tym pojęcia.
17:14
We're trampling on this wonderful cosmos
335
1022117
3670
Zadeptujemy ten cudowny kosmos,
17:17
that shelters us and houses us.
336
1025787
2039
który daje nam schronienie i mieszkanie.
17:19
Talk to any astrophysicist.
337
1027826
1666
Każdy astrofizyk powie,
17:21
The Earth is a statistical improbability.
338
1029492
3286
że Ziemia to statystyczne
nieprawdopodobieństwo.
nieprawdopodobieństwo.
17:24
The stability and comfort that we enjoy,
despite the droughts of the Negro River,
despite the droughts of the Negro River,
339
1032778
4198
Stabilizacja i komfort,
które sobie cenimy,
które sobie cenimy,
mimo wysychania Rio Negro,
z całym ciepłem i zimnem, tajfunami.
17:28
and all the heat and cold
and typhoons, etc.,
and typhoons, etc.,
340
1036976
2963
17:31
there is nothing like it in the universe,
that we know of.
that we know of.
341
1039939
2734
W całym wszechświecie
nie istnieje nic podobnego.
nie istnieje nic podobnego.
17:34
Then, let's turn Hubble in our direction,
342
1042673
2249
Zatem odwróćmy Hubble'a
17:36
and let's look at the Earth.
343
1044922
4029
i spójrzmy na Ziemię.
17:41
Let's start with the Amazon!
344
1049431
2110
Zacznijmy od Amazonii
17:43
Let's dive,
345
1051541
1379
Zanurkujmy.
17:44
let's reach out the reality
we live in every day,
we live in every day,
346
1052920
4546
Dotknijmy rzeczywistości,
która na co dzień nas otacza,
która na co dzień nas otacza,
17:49
and look carefully at it,
since that's what we need.
since that's what we need.
347
1057466
3227
i przyjrzyjmy się jej, bo tego nam trzeba.
17:52
Davi Kopenawa doesn't need this.
348
1060693
1931
Davi Kopenawa nie musi tego robić.
17:54
He has something already
that I think I missed.
that I think I missed.
349
1062624
2379
On ma to, co mnie ominęło.
Zostałem wyedukowany przez TV
17:57
I was educated by television.
350
1065003
1675
17:58
I think that I missed this,
351
1066678
1911
i myślę, że coś straciłem.
18:00
an ancestral record,
352
1068589
1895
Straciłem spojrzenie przodków.
18:02
a valuation of what I don't know,
what I haven't seen.
what I haven't seen.
353
1070484
4380
Ocenę tego, czego nie znam
i czego nie dostrzegam.
i czego nie dostrzegam.
18:06
He is not a doubting Thomas.
354
1074864
2122
Davi nie jest niewiernym Tomaszem.
18:08
He believes,
with veneration and reverence,
with veneration and reverence,
355
1076986
3206
Wierzy z pełnym szacunkiem w to,
18:12
in what his ancestors
and the spirits taught him.
and the spirits taught him.
356
1080192
3371
czego nauczył się od przodków i duchów.
18:15
We can't do it,
so let's look into the forest.
so let's look into the forest.
357
1083563
2774
My nie potrafimy.
Dlatego musimy spojrzeć w las.
Dlatego musimy spojrzeć w las.
18:18
Even with Hubble up there —
358
1086337
3206
Nawet z Hubblem tam wysoko
18:21
this is a bird's-eye view, right?
359
1089543
2345
to jedynie widok z lotu ptaka, nie?
18:23
Even when this happens,
360
1091888
1870
Nawet jeżeli tak się stanie,
18:25
we also see something that we don't know.
361
1093758
3104
zobaczymy coś nieznanego.
18:28
The Spanish called it the green inferno.
362
1096862
2286
Hiszpanie zwą to ''zielonym piekłem".
18:31
If you go out there
into the bushes and get lost,
into the bushes and get lost,
363
1099148
2870
Jeżeli zgubisz drogę w tym gąszczu
18:34
and, let's say, if you head west,
364
1102018
2238
i ruszysz na zachód,
18:36
it's 900 kilometers to Colombia,
365
1104256
1969
do Kolumbii masz 900 km,
18:38
and another 1,000 to somewhere else.
366
1106225
1937
a ponad 1000 w każdą inną stronę.
18:40
So, you can figure out
why they called it the green inferno.
why they called it the green inferno.
367
1108162
3147
Teraz rozumiecie, dlaczego
nazywają to "zielonym piekłem".
nazywają to "zielonym piekłem".
18:43
But go and look at what is in there.
368
1111309
3254
Ale spójrzcie, co jest w środku.
18:46
It is a live carpet.
369
1114563
1491
To żywy dywan.
18:48
Each color you see is a tree species.
370
1116054
2296
Każdy kolor to inny gatunek drzewa.
18:50
Each tree, each tree top,
371
1118350
1785
Każde drzewo, każda korona,
18:52
has up to 10,000 species of insects in it,
372
1120135
4556
mieści w sobie 10 000 gatunków insektów,
18:56
let alone the millions of species
of fungi, bacteria, etc.
of fungi, bacteria, etc.
373
1124691
4058
nie mówiąc o milionach
gatunków grzybów, bakterii.
gatunków grzybów, bakterii.
19:00
All invisible.
374
1128749
1652
Wszystko niewidzialne.
19:02
All of it is an even stranger cosmos to us
375
1130401
3244
Wszystko jest dla nas
bardziej nieznane niż kosmos,
bardziej nieznane niż kosmos,
19:05
than the galaxies billions
of light years away from the Earth,
of light years away from the Earth,
376
1133645
2909
którego galaktyki dzielą
od Ziemi miliardy lat świetlnych.
od Ziemi miliardy lat świetlnych.
19:08
which Hubble brings
to our newspapers everyday.
to our newspapers everyday.
377
1136554
3429
Kosmos, który z pomocą Hubble'a
codziennie widzimy w gazetach.
codziennie widzimy w gazetach.
19:12
I'm going to end my talk here —
378
1140983
1870
Zakończę moją prezentację,
19:14
I have a few seconds left —
379
1142853
1811
zostało mi kilka sekund,
19:16
by showing you this wonderful being.
380
1144664
2044
pokazując tę cudowną istotę.
19:18
When we see the morpho butterfly
in the forest,
in the forest,
381
1146708
2888
Kiedy widzimy w lesie
motyla rusałkowatego,
motyla rusałkowatego,
19:21
we feel like someone's left open
the door to heaven,
the door to heaven,
382
1149596
2835
to jakby ktoś na chwilę
uchylił drzwi raju,
uchylił drzwi raju,
19:24
and this creature escaped from there,
because it's so beautiful.
because it's so beautiful.
383
1152431
3201
przez które uciekła ta piękna istota.
19:27
However, I cannot finish
384
1155632
2385
Ale nie mogę skończyć
19:30
without showing you a tech side.
385
1158017
2531
bez pokazania strony technicznej.
19:32
We are tech-arrogant.
386
1160548
3210
Jesteśmy aroganccy wobec technologii.
19:35
We deprive nature of its technology.
387
1163758
3291
Ograbiamy naturę z technologii.
19:39
A robotic hand is technological,
388
1167049
1724
Robotyczne ramię jest technologią.
19:40
mine is biological,
389
1168773
1377
Moje ramię to biologia.
19:42
and we don't think about it anymore.
390
1170150
1763
Nie wgłębiamy się w temat.
19:43
Let's then look at the morpho butterfly,
391
1171913
2102
Zobaczmy więc motyla rusałkowatego,
19:46
an example of an invisible
technological competence of life,
technological competence of life,
392
1174015
5441
który jest przykładem niewidzialnego
technologicznego współzawodnictwa życia,
technologicznego współzawodnictwa życia,
19:51
which is at the very heart of our
possibility of surviving on this planet,
possibility of surviving on this planet,
393
1179456
4627
które jest sednem
przeżycia na naszej planecie
przeżycia na naszej planecie
19:56
and let's zoom in on it.
Again, Hubble is there.
Again, Hubble is there.
394
1184083
2265
i spójrzmy na niego przez Hubble'a.
19:58
Let's get into the butterfly's wings.
395
1186348
1914
Przejdźmy do skrzydeł motyla.
20:00
Scholars have tried to explain:
Why is it blue?
Why is it blue?
396
1188262
4203
Naukowcy głowili się:
dlaczego jest niebieski?
dlaczego jest niebieski?
20:04
Let's zoom in on it.
397
1192465
1470
Popatrzmy z bliska.
20:05
What you see is that the architecture
of the invisible humiliates
of the invisible humiliates
398
1193935
5076
Zobaczymy niewidzialną architekturę,
która upokarza największych
architektów świata.
architektów świata.
20:11
the best architects in the world.
399
1199011
3032
20:14
All of this on a tiny scale.
400
1202043
2397
A wszystko to w micro skali.
20:16
Besides its beauty and functioning,
there is another side to it.
there is another side to it.
401
1204440
3528
Poza pięknem i funkcjonalnością
istnieje inny aspekt.
istnieje inny aspekt.
20:19
In nature,
402
1207968
2198
Wszystko, co jest w naturze,
20:22
all that is organized in extraordinary
structures has a function.
structures has a function.
403
1210166
4363
jest zorganizowane w niezwykłe struktury
i ma swoją funkcję.
i ma swoją funkcję.
20:26
This function of the morpho butterfly —
it is not blue;
it is not blue;
404
1214529
4490
Tą funkcją u motyla morpho
jest to, że nie jest niebieski.
jest to, że nie jest niebieski.
20:31
it does not have blue pigments.
405
1219019
1654
Nie ma niebieskiego pigmentu.
20:32
It has photonic crystals on its surface,
according to people who studied it,
according to people who studied it,
406
1220673
4044
Na powierzchni ma fotoniczne kryształy,
według badaczy,
niezwykle zaawansowane
technologicznie kryształy.
technologicznie kryształy.
20:36
which are extremely
sophisticated crystals.
sophisticated crystals.
407
1224717
2251
20:38
Our technology had
nothing like that at the time.
nothing like that at the time.
408
1226968
3459
Nasza obecna technologia
jest daleko w tyle.
jest daleko w tyle.
20:42
Hitachi has now made a monitor
409
1230427
2781
Hitachi wyprodukowało wyświetlacz
20:45
that uses this technology,
410
1233208
1355
oparty na tej technologi,
20:46
and it is used in optical fibers
to transmit —
to transmit —
411
1234563
2377
który używa włókien
optycznych do transmisji.
optycznych do transmisji.
20:48
Janine Benyus, who's been here several
times, talks about it: biomimetics.
times, talks about it: biomimetics.
412
1236940
4410
Janine Benyus, która gościła
na TED, nazywa to "biomimetyką".
na TED, nazywa to "biomimetyką".
20:53
My time's up.
413
1241350
1352
Już skończył mi się czas.
20:54
Then, I'll wrap it up with
what is at the base of this capacity,
what is at the base of this capacity,
414
1242702
5310
Podsumowując, u podstaw tych zdolności
21:00
of this competence of biodiversity,
415
1248012
2572
tej bioróżnorodności
21:02
producing all these wonderful services:
416
1250584
2422
wytwarzającej niezwykłe produkty,
21:05
the living cell.
417
1253006
1907
leży żywa komórka.
21:06
It is a structure with a few microns,
which is an internal wonder.
which is an internal wonder.
418
1254913
3514
Mikrostruktura, która zawiera cuda.
21:10
There are TED Talks about it.
I won't talk much longer,
I won't talk much longer,
419
1258427
3027
Na TED również o tym mówiono, już kończę,
21:13
but each person in this room,
including myself,
including myself,
420
1261454
3174
ale każdy na sali, także ja,
21:16
has 100 trillion of these
micromachines in their body,
micromachines in their body,
421
1264628
3691
ma w środku 100 bilionów tych mikromaszyn.
21:20
so that we can enjoy well-being.
422
1268319
2840
Doceńmy to bogactwo.
21:23
Imagine what is out there
in the Amazon forest:
in the Amazon forest:
423
1271159
2757
Wyobraźcie sobie, ile jest ich w Amazonii.
21:25
100 trillion. This is greater
than the number of stars in the sky.
than the number of stars in the sky.
424
1273916
4011
100 bilionów - to więcej,
niż gwiazd na niebie.
niż gwiazd na niebie.
21:29
And we are not aware of it.
425
1277927
2058
A nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy.
21:31
Thank you so much. (Applause)
426
1279985
1884
Dziękuję. (Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Antonio Donato Nobre - ScientistAntonio Donato Nobre researches the “ingenious systems” of the Amazon. His work illustrates the beautiful complexity of this region, as well as its fragility against a backdrop of climate change.
Why you should listen
Antonio Donato Nobre sees nature as a well-orchestrated symphony. A visiting scientist at Brazil’s National Institute for Space Research (INPE) and a senior researcher at the National Institute of Amazonian Research (INPA), he studies the soil, hydrology and biochemistry of the Amazon, to learn more about the complex, interlocking systems of this geographical marvel. He seeks to understand the interactions between the forest and the atmosphere, and how "the sweat of the forest" runs in a stream overhead that carries moisture to other parts of South America and the world, playing a large role in climate stability. His study “El Futuro Climático de la Amazonía” synthesizes research on how human beings are affecting the delicate balance of this region, and the huge risk we run if we lose it.
Antonio Donato Nobre | Speaker | TED.com