TED2019
Erika Hamden: What it takes to launch a telescope
Erika Hamden: Teleskop fırlatmanın bedeli
Filmed:
Readability: 3.7
1,678,684 views
TED Fellow ve gökbilimci Erika Hamden yıldızların nasıl yaratıldığı sorusuna cevap aramak üzere uzay sınırına yerleştirilmiş dev bir balonun ucuna asılı FIREBall isimli teleskobu üreten ekibe liderlik ediyor. Bize teleskobun fikir olmaktan çıkıp yörüngeye oturtulması sürecinin on yıllık inişli çıkışlı hikayesini anlatırken bilgininin sınırlarını zorladığınızda başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu da gösteriyor.
Erika Hamden - Astrophysicist
TED Fellow Erika Hamden builds telescopes, with a focus on the ultraviolet, and develops sensor technology to make telescopes more efficient. Full bio
TED Fellow Erika Hamden builds telescopes, with a focus on the ultraviolet, and develops sensor technology to make telescopes more efficient. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I'm an astronomer who builds telescopes.
0
1070
2721
Ben teleskop üreten bir gökbilimciyim.
00:16
I build telescopes because,
number one, they are awesome.
number one, they are awesome.
1
4563
3961
Teleskop üretiyorum
çünkü birincisi muazzamlar.
çünkü birincisi muazzamlar.
00:21
But number two,
2
9281
2049
İkinci sebep ise şu,
00:23
I believe if you want to discover
a new thing about the universe,
a new thing about the universe,
3
11354
3708
bence evrenle ilgili yeni bir şey
keşfetmek istediğinizde
keşfetmek istediğinizde
00:27
you have to look at the universe
4
15086
1532
evrene yeni bir açıdan
bakmanız gerekir.
bakmanız gerekir.
00:28
in a new way.
5
16642
1228
00:30
New technologies in astronomy --
6
18378
1849
Astronomideki yeni teknolojiler,
00:32
things like lenses, photographic plates,
7
20251
3598
lenslerden, fotoğrafik plakalardan tutun
00:35
all the way up to space telescopes --
8
23873
2415
uzay teleskoplarına kadar,
00:38
each gave us new ways to see the universe
9
26312
3092
evreni görmek için bize yeni yollar sundu
00:41
and directly led to a new understanding
10
29428
2705
ve bulunduğumuz yere dair doğrudan
00:44
of our place in it.
11
32157
1150
yeni anlayış kazandırdı.
00:46
But those discoveries come with a cost.
12
34663
2375
Fakat bu keşiflerin bir bedeli var.
00:49
It took thousands of people and 44 years
13
37450
3641
Hubble Uzay Teleskobu fikir olmaktan çıkıp
00:53
to get the Hubble Space Telescope
from an idea into orbit.
from an idea into orbit.
14
41115
3809
yörüngeye oturtulsun diye
binlerce insan ve 44 yıl gerekti.
binlerce insan ve 44 yıl gerekti.
00:57
It takes time,
15
45380
1523
Zaman lazım,
00:58
it takes a tolerance for failure,
16
46927
1818
başarısızlığa tahammül lazım,
01:00
it takes individual people
17
48769
1938
her bir insanın her gün
01:02
choosing every day not to give up.
18
50731
2770
pes etmemeyi seçmesi lazım.
01:06
I know how hard that choice is
because I live it.
because I live it.
19
54247
2949
Bu seçimin çok zor olduğunu biliyorum
çünkü ben de yaşıyorum.
çünkü ben de yaşıyorum.
01:09
The reality of my job is that I fail
almost all the time and still keep going,
almost all the time and still keep going,
20
57220
6058
İşimin gerçeği şu, neredeyse sürekli
başarısız olup yine de pes etmiyorum
başarısız olup yine de pes etmiyorum
01:15
because that's how telescopes get built.
21
63302
2382
çünkü teleskoplar böyle üretilir.
01:18
The telescope I helped build is called
22
66754
1839
Yapılışına katkıda bulunduğum teleskop
01:20
the faint intergalactic-medium
red-shifted emission balloon,
red-shifted emission balloon,
23
68617
5256
zayıf galaksiler arası ortamda
kızıla kayan emisyon balonu,
kızıla kayan emisyon balonu,
01:25
which is a mouthful,
24
73897
1619
zor bir söylenişi var,
01:27
so we call it "FIREBall."
25
75540
1355
biz de ona FIREBall diyoruz.
01:28
And don't worry, it is not going
to explode at the end of this story.
to explode at the end of this story.
26
76919
3759
Bu arada merak etmeyin,
hikâyenin sonunda patlamıyor.
hikâyenin sonunda patlamıyor.
01:34
I've been working on FIREBall
for more than 10 years
for more than 10 years
27
82137
2511
FIREBall üzerinde 10 seneden
fazladır çalışıyorum.
fazladır çalışıyorum.
01:36
and now lead the team
of incredible people who built it.
of incredible people who built it.
28
84672
3437
Şu anda ise üretimini gerçekleştiren
harika bir ekibe liderlik ediyorum.
harika bir ekibe liderlik ediyorum.
01:40
FIREBall is designed to observe
some of the faintest structures known:
some of the faintest structures known:
29
88481
4390
FIREBall bilinen en zayıf yapılardan
birini gözlemlemek için tasarlandı:
birini gözlemlemek için tasarlandı:
01:44
huge clouds of hydrogen gas.
30
92895
2880
devasa hidrojen gazı bulutlarını.
01:48
These clouds are giant.
31
96435
1299
Bu bulutlar kocaman.
01:49
They are even bigger than
whatever you're thinking of.
whatever you're thinking of.
32
97758
2538
Hayal ettiğiniz her şeyden daha büyükler.
01:52
They are huge,
33
100320
1185
Devasalar.
01:53
huge clouds of hydrogen that we think
flow into and out of galaxies.
flow into and out of galaxies.
34
101529
3320
Devasa hidrojen bulutları galaksilerin
içine ve dışına doğru akar.
içine ve dışına doğru akar.
01:57
I work on FIREBall
35
105521
1848
FIREBall üzerine çalışıyorum
01:59
because what I really want
is to take our view of the universe
is to take our view of the universe
36
107393
3184
çünkü asıl isteğim evrene bakışımızı
02:02
from one with just light from stars
37
110601
3164
yıldızların ışık saçtığı bir evrenden alıp
02:05
to one where we can see and measure
every atom that exists.
every atom that exists.
38
113789
5368
var olan her atomu görüp ölçebileceğimiz
bir evrene doğru çekmek.
bir evrene doğru çekmek.
02:11
That's all that I want to do.
39
119711
1481
Tek yapmak istediğim bu.
02:13
(Laughter)
40
121216
1992
(Gülme sesleri)
02:15
But observing at least some of those atoms
41
123232
2210
Bu atomların en azından
birkaçını gözlemlemek
birkaçını gözlemlemek
02:17
is crucial to our understanding
of why galaxies look the way they do.
of why galaxies look the way they do.
42
125466
3771
galaksilerin neden öyle göründüklerini
anlamamız açısından elzem.
anlamamız açısından elzem.
02:21
I want to know
43
129261
1342
Hidrojen gazının
02:22
how that hydrogen gas
gets into a galaxy and creates a star.
gets into a galaxy and creates a star.
44
130627
3988
nasıl bir galaksiye girerek
yıldız oluşturduğunu bilmek istiyorum.
yıldız oluşturduğunu bilmek istiyorum.
02:27
My work on FIREBall started in 2008,
45
135909
2607
FIREBall üzerine çalışmaya
2008 yılında başladım.
2008 yılında başladım.
02:30
working not on the telescope
but on the light sensor,
but on the light sensor,
46
138540
2898
Teleskop üzerine değil,
teleskopların kalbi denebilecek
teleskopların kalbi denebilecek
02:33
which is the heart of any telescope.
47
141462
2079
ışık sensörü üzerine çalışıyordum.
02:36
This new sensor was being developed
by a team that I joined
by a team that I joined
48
144153
2786
Dahil olduğum ekip, NASA'nın
Jet Propulsion Laboratory merkezinde
Jet Propulsion Laboratory merkezinde
02:38
at NASA's Jet Propulsion Laboratory.
49
146963
1904
bu yeni sensörü geliştiriyordu.
02:41
And our goal was to prove
that this sensor would work really well
that this sensor would work really well
50
149710
4156
Amacımız bu sensörün
hidrojen gazının tespitinde
hidrojen gazının tespitinde
02:45
to detect that hydrogen gas.
51
153890
1760
çok iyi bir iş çıkaracağını kanıtlamaktı.
02:48
In my work on this,
52
156618
1373
Bu çalışmamda
02:50
I destroyed several very,
very, very expensive sensors
very, very expensive sensors
53
158015
6996
çok ama çok pahalı
birkaç sensörü mahvettim.
birkaç sensörü mahvettim.
02:57
before realizing that
the machine I was using
the machine I was using
54
165035
2107
Çünkü kullandığım makinanın
plazma oluşturup
plazma oluşturup
02:59
created a plasma that shorted out
anything electrical that we put in it.
anything electrical that we put in it.
55
167166
3802
içine koyduğumuz her elektrikli şeye
kısa devre yaptırdığını fark etmemiştim.
kısa devre yaptırdığını fark etmemiştim.
03:03
We used a different machine,
there were other challenges,
there were other challenges,
56
171414
2769
Farklı bir makina kullandık,
başka zorluklarla karşılaştık,
başka zorluklarla karşılaştık,
03:06
and it took years to get it right.
57
174207
1977
doğru olanı yapmak yıllarımızı aldı.
03:08
But when that first sensor worked,
58
176208
2644
Fakat ilk sensörün çalışması
03:10
it was glorious.
59
178876
2198
harikuladeydi.
03:13
And our sensors are now 10 times better
than the previous state of the art
than the previous state of the art
60
181098
3907
Sensörlerimiz artık
önceki teknolojiden on kat daha iyi
önceki teknolojiden on kat daha iyi
03:17
and are getting put into
all kinds of new telescopes.
all kinds of new telescopes.
61
185029
2948
ve şu an her türden
yeni teleskoba yerleştiriliyorlar.
yeni teleskoba yerleştiriliyorlar.
03:20
Our sensors will give us a new way
to see the universe and our place in it.
to see the universe and our place in it.
62
188001
4898
Sensörlerimiz evreni ve evrendeki yerimizi
yeni bir açıdan görmemizi sağlayacak.
yeni bir açıdan görmemizi sağlayacak.
03:26
So, sensors done,
63
194035
2085
Sensörler hallolduğuna göre
03:28
time to build a telescope.
64
196144
1326
sıra teleskop üretmedeydi.
03:29
And FIREBall is weird
as far as telescopes go,
as far as telescopes go,
65
197494
3614
Her teleskop kadar
FIREBall da garip bir yapı
FIREBall da garip bir yapı
03:33
because it's not in space,
and it's not on the ground.
and it's not on the ground.
66
201132
2992
çünkü ne uzayda duruyor
ne de yerde.
ne de yerde.
03:36
Instead, it hangs on a cable
from a giant balloon
from a giant balloon
67
204148
3488
Onun yerine, dev bir balondan
kabloyla asılı.
kabloyla asılı.
03:39
and observes for one night only
68
207660
3025
Sadece bir gece gözlem yapıyor,
03:42
from 130,000 feet in the stratosphere,
69
210709
2759
stratosferde kırk km yükseklikte,
03:45
at the very edge of space.
70
213492
2767
uzayın hemen sınırında bulunuyor.
03:48
This is partly because the edge of space
is much cheaper than actual space.
is much cheaper than actual space.
71
216283
4876
Sebebi kısmen şu: Uzay sınırı
uzayın kendisinden daha az maliyetli.
uzayın kendisinden daha az maliyetli.
03:53
(Laughter)
72
221183
1244
(Gülüşmeler)
03:54
So building it, of course, more failures:
73
222451
3616
Yapımında tabii pek çok aksaklık yaşadık:
03:58
mirrors that failed,
74
226908
1169
Aynalar çalışmadı,
04:00
scratched mirrors that had to be remade;
75
228101
1953
çizik aynaları yeniden üretmek gerekti,
04:02
cooling system failures,
76
230666
1271
soğutma sistemi bozuldu,
04:03
an entire system that had to be remade;
77
231961
2167
sistemi baştan yapmak zorunda kaldık,
04:06
calibration failures, we ran tests
again and again and again and again;
again and again and again and again;
78
234731
6097
kalibrasyon arızalandı,
tekrar tekrar testler yaptık.
tekrar tekrar testler yaptık.
04:12
failures when you literally
least expect them:
least expect them:
79
240852
2414
Hayatta ummayacağınız
aksaklıklar da olmadı değil:
aksaklıklar da olmadı değil:
04:15
we had an adorable but super angry
baby falcon that landed
baby falcon that landed
80
243290
3906
Bir gün bir baktık ki çok sevimli ama
bir o kadar da öfkeli bir doğan yavrusu
bir o kadar da öfkeli bir doğan yavrusu
04:19
on our spectrograph tank one day.
81
247220
1900
spektograf tankımıza konmuş.
04:21
(Laughter)
82
249144
1029
(Gülüşmeler)
04:22
Although to be fair,
this was the greatest day
this was the greatest day
83
250197
2190
Dürüst olmak gerekirse
projenin tarihindeki
projenin tarihindeki
04:24
in the history of this project.
84
252411
1592
en muhteşem gün o gündü.
04:26
(Laughter)
85
254027
1183
(Gülüşmeler)
04:27
I really loved that falcon.
86
255234
2266
O doğanı gerçekten çok sevmiştim.
04:30
But falcon damage fixed, we got it built
87
258209
3152
Doğanın hasarı giderildi, teleskobu yaptık
04:33
for an August 2017 launch attempt --
88
261385
2225
Ağustos 2017'de fırlatmayı denedik
04:35
and then failed to launch,
89
263634
2130
ancak New Mexico çölündeki
04:37
due to six weeks of continuous rain
in the New Mexico desert.
in the New Mexico desert.
90
265788
4780
altı hafta aralıksız süren
yağış yüzünden fırlatamadık.
yağış yüzünden fırlatamadık.
04:42
(Laughter)
91
270592
2528
(Gülüşmeler)
04:45
Our spirits dampened, we showed up again,
92
273144
1964
Keyfimiz kaçsa da tekrar sahaya çıktık,
04:47
August 2018, year 10.
93
275132
2603
Ağustos 2018'di. Onuncu yıldı.
04:50
And on the morning of September 22nd,
94
278247
3040
22 Eylül sabahı en sonunda
04:56
we finally got the telescope launched.
95
284611
2435
teleskobu fırlatmayı başardık.
04:59
(Applause)
96
287501
4713
(Alkış)
05:04
I have put so much of myself --
my whole life -- into this project,
my whole life -- into this project,
97
292238
4722
Bu projeye kendimden çok şey verdim,
tüm hayatımı ortaya koydum.
tüm hayatımı ortaya koydum.
05:08
and I, like, still can't believe
that that happened.
that that happened.
98
296984
2949
Ama hâlâ gerçekleştiğine
inanmakta zorlanıyorum.
inanmakta zorlanıyorum.
05:12
And I have this picture that's taken
right around sunset on that day
right around sunset on that day
99
300663
3717
O gün balonumuzun
gün batımında çekilen bir fotoğrafı var.
gün batımında çekilen bir fotoğrafı var.
05:16
of our balloon,
100
304404
2754
05:19
FIREBall hanging from it,
101
307182
1197
Ucunda FIREBall sarkıyor,
05:20
and the nearly full moon.
102
308383
1638
Ay'ın neredeyse dolunay hâli.
05:22
And I love this picture.
103
310045
1245
Bu fotoğrafa bayılıyorum.
05:23
God, I love it.
104
311314
2206
Çok seviyorum.
05:27
But I look at it,
105
315092
1152
Ama fotoğrafa baktığımda
05:28
and it makes me want to cry,
106
316268
1430
ağlayasım geliyor
05:30
because when fully inflated,
these balloons are spherical,
these balloons are spherical,
107
318751
4262
çünkü bu balonlar tamamen şişirilince
yuvarlak olurlar,
yuvarlak olurlar,
05:35
and this one isn't.
108
323037
1516
ancak bu öyle olmadı.
05:36
It's shaped like a teardrop.
109
324577
1976
Şekli gözyaşına benziyor.
05:38
And that's because there is a hole in it.
110
326577
3325
Sebebi, içerisinde bir delik olması.
05:43
Sometimes balloons fail, too.
111
331104
2029
Bazen balonlar da başarısız olur.
05:45
FIREBall crash-landed
in the New Mexico desert,
in the New Mexico desert,
112
333856
2352
FIREBall, New Mexico çölüne
zorunlu iniş yaptı
zorunlu iniş yaptı
05:48
and we didn't get the data that we wanted.
113
336232
2305
ve biz istediğimiz veriyi elde edemedik.
05:50
And at the end of that day,
I thought to myself,
I thought to myself,
114
338561
3937
O günün sonunda kendi kendime dedim ki:
05:54
"Why am I doing this?"
115
342522
1650
"Niye yapıyorum ben bunu?"
05:57
And I've thought a lot
about why since that day.
about why since that day.
116
345545
3014
O günden beri sebebi üzerine çok düşündüm.
06:01
And I've realized that all of my work
has been full of things
has been full of things
117
349202
4432
Sonunda şunu fark ettim,
benim tüm işim
benim tüm işim
06:05
that break and fail,
118
353658
1482
bozulup başarısız olan,
06:07
that we don't understand and they fail,
119
355164
2555
anlamadığımız bir sebepten başarısız olan,
06:09
that we just get wrong the first time,
120
357743
2258
en baştaki yanlışımız yüzünden
başarısız olan
başarısız olan
06:12
and so they fail.
121
360025
1463
şeylerle alakalı.
06:13
I think about the thousands
of people who built Hubble
of people who built Hubble
122
361512
2573
Hubble'ı yapan
binlerce insanı düşünüyorum
binlerce insanı düşünüyorum
06:16
and how many failures they endured.
123
364109
1953
ve ne çok başarısızlığa katlandıklarını.
06:18
There were countless failures,
heartbreaking failures,
heartbreaking failures,
124
366086
3133
Yürek parçalayıcı,
sayısız başarısızlığa uğradılar,
sayısız başarısızlığa uğradılar,
06:21
even when it was in space.
125
369243
1682
uzaydayken bile.
06:22
And none of those failures
were a reason for them to give up.
were a reason for them to give up.
126
370949
3567
Fakat bu başarısızlıkların hiçbiri
pes etmeleri için bir sebep değildi.
pes etmeleri için bir sebep değildi.
06:27
I think about why I love my job.
127
375541
1547
İşimi sevme nedenimi düşünüyorum
06:29
I want to know what
is happening in the universe.
is happening in the universe.
128
377112
2427
Evrende ne olup bittiğini
öğrenmek istiyorum.
öğrenmek istiyorum.
06:31
You all want to know
what's happening in the universe, too.
what's happening in the universe, too.
129
379563
2796
Sizler de evrende ne olup bittiğini
öğrenmek istiyorsunuz.
öğrenmek istiyorsunuz.
06:34
I want to know what's going on
with that hydrogen.
with that hydrogen.
130
382383
2334
O hidrojenle ilgili meseleyi
öğrenmek istiyorum.
öğrenmek istiyorum.
06:37
And so I've realized
that discovery is mostly a process
that discovery is mostly a process
131
385891
3479
Keşif denen şeyin çoğunlukla
başarılı olmayan şeyleri
başarılı olmayan şeyleri
06:41
of finding things that don't work,
132
389394
1839
bulma süreci olduğunu anladım,
06:43
and failure is inevitable when
you're pushing the limits of knowledge.
you're pushing the limits of knowledge.
133
391257
3743
ve bilginin sınırlarını zorladıkça
başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu.
başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu.
06:47
And that's what I want to do.
134
395024
1606
İşte yapmak istediğim şey bu.
06:49
So I'm choosing to keep going.
135
397010
2447
Bu yüzden pes etmemeyi seçiyorum.
06:51
And our team is going to do
136
399960
1682
Ekibimiz ise
06:53
what everyone who has ever
built anything before us has done:
built anything before us has done:
137
401666
4183
bizden önce bir şeyler üretmeyi başarmış
diğer herkesin yaptığını yapacak:
diğer herkesin yaptığını yapacak:
06:57
we're going to try again,
138
405873
1236
Yeniden deneyecek.
06:59
in 2020.
139
407133
1180
2020 yılında.
07:00
And it might feel like a failure today --
and it really does --
and it really does --
140
408648
4955
Bugün bir başarısızlık gibi görünebilir,
ki gerçekten öyle,
ki gerçekten öyle,
07:05
but it's only going to stay a failure
141
413627
2281
başarısızlık olarak da kalacak
07:07
if I give up.
142
415932
1606
eğer ben pes edersem.
07:09
Thank you very much.
143
417562
1228
Çok teşekkür ederim.
07:10
(Applause)
144
418814
6279
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Erika Hamden - AstrophysicistTED Fellow Erika Hamden builds telescopes, with a focus on the ultraviolet, and develops sensor technology to make telescopes more efficient.
Why you should listen
Dr. Erika Hamden is a professor of astrophysics at the University of Arizona. Her observational focus is on measuring and mapping diffuse hydrogen around galaxies and within star forming regions in our own galaxy. Her current projects include FIREBall, a UV balloon-borne telescope; KCRM, a spectrograph for the Keck telescope; and Hyperion, a UV space telescope she is currently developing. Her work is driven by a desire to know and understand more about the universe around us.
Hamden received a bachelor's from Harvard in 2006 and a PhD from Columbia in 2014, both in astrophysics. She has held an NSF Astronomy and Astrophysics Postdoctoral Fellow and the R.A. and G.B. Millikan Prize Postdoctoral Fellow in Experimental Physics at the Caltech. She was awarded a Nancy Grace Roman Technology Fellowship for her detector work in 2016. She worked as a chef for a year before beginning grad school and has a serious yoga practice.
Erika Hamden | Speaker | TED.com