TED2016
Mariano Sigman: Your words may predict your future mental health
Mariano Sigman: Ngôn từ - nhà tiên tri tâm thần
Filmed:
Readability: 4.5
3,146,887 views
Liệu những gì bạn nói hoặc viết hôm nay có thể đoán được tương lai và trạng thái tinh thần, hay thậm chí là dấu hiệu bệnh tâm thần của bạn hay không? Trong bài nói chuyện tuyệt vời này, nhà thần kinh học Mariano Sigman sẽ trở về thời Hy Lạp cổ đại và giai đoạn đầu của quá trình suy niệm để lần tìm những manh mối ẩn trong ngôn từ của ta về đời sống nội tại và lập ra một bản đồ ngôn ngữ bằng thuật toán biết được diễn tiến của chứng tâm thần phân liệt. Sigman nói "Chúng ta sẽ nhìn thấy tương lai với một màu sắc khác qua lăng kính tâm thần, dựa trên những phân tích khách quan, đa dạng và tự động về những gì ta viết và nói."
Mariano Sigman - Neuroscientist
In his provocative, mind-bending book "The Secret Life of the Mind," neuroscientist Mariano Sigman reveals his life’s work exploring the inner workings of the human brain. Full bio
In his provocative, mind-bending book "The Secret Life of the Mind," neuroscientist Mariano Sigman reveals his life’s work exploring the inner workings of the human brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
We have historical records that allow us
to know how the ancient Greeks dressed,
to know how the ancient Greeks dressed,
0
1006
5150
Thông qua lịch sử, ta hiểu được cách
ăn mặc của người Hy Lạp cổ,
ăn mặc của người Hy Lạp cổ,
00:18
how they lived,
1
6180
1254
đời sống sinh hoạt của họ,
00:19
how they fought ...
2
7458
1522
cách họ đấu tranh...
00:21
but how did they think?
3
9004
1524
nhưng còn cách nghĩ của họ thì sao?
00:23
One natural idea is that the deepest
aspects of human thought --
aspects of human thought --
4
11432
4440
Trong suy nghĩ thuần túy của chúng ta,
những ý niệm sâu sắc nhất của con người
những ý niệm sâu sắc nhất của con người
00:27
our ability to imagine,
5
15896
1872
khả năng tưởng tượng,
00:29
to be conscious,
6
17792
1397
nhận thức,
00:31
to dream --
7
19213
1231
ước mơ,
00:32
have always been the same.
8
20468
1619
từ xưa tới nay đều giống nhau.
00:34
Another possibility
9
22872
1499
Một khả năng khác nữa là
00:36
is that the social transformations
that have shaped our culture
that have shaped our culture
10
24395
3723
có lẽ những biến đổi xã hội
định hình nền văn hóa
định hình nền văn hóa
00:40
may have also changed
the structural columns of human thought.
the structural columns of human thought.
11
28142
3785
đã thay đổi bản chất tư duy của con người.
00:44
We may all have different
opinions about this.
opinions about this.
12
32911
2524
Có thể ý kiến của chúng ta
mỗi người mỗi khác.
mỗi người mỗi khác.
00:47
Actually, it's a long-standing
philosophical debate.
philosophical debate.
13
35459
2717
Thật ra nó là vấn đề tranh cãi
thuộc về triết học đã có từ lâu.
thuộc về triết học đã có từ lâu.
00:50
But is this question
even amenable to science?
even amenable to science?
14
38644
2727
Nhưng liệu khoa học có
trả lời được câu hỏi này không?
trả lời được câu hỏi này không?
00:54
Here I'd like to propose
15
42834
2506
Ở đây, tôi muốn nói
00:57
that in the same way we can reconstruct
how the ancient Greek cities looked
how the ancient Greek cities looked
16
45364
4772
nếu chúng ta có thể tái hiện kiến trúc
của một thành phố Hy Lạp cổ đại
của một thành phố Hy Lạp cổ đại
01:02
just based on a few bricks,
17
50160
2388
chỉ bằng vài viên gạch,
01:04
that the writings of a culture
are the archaeological records,
are the archaeological records,
18
52572
4126
thì những ghi chép về văn hóa cũng
có bản chất như tài liệu khảo cổ,
có bản chất như tài liệu khảo cổ,
01:08
the fossils, of human thought.
19
56722
2143
như hóa thạch về tư duy con người.
01:11
And in fact,
20
59905
1174
Và thật ra,
01:13
doing some form of psychological analysis
21
61103
2206
khi tiến hành phân tích tâm lý
01:15
of some of the most ancient
books of human culture,
books of human culture,
22
63333
3544
và ngôn ngữ trong vài
cuốn sách cổ xưa nhất,
cuốn sách cổ xưa nhất,
01:18
Julian Jaynes came up in the '70s
with a very wild and radical hypothesis:
with a very wild and radical hypothesis:
23
66901
5955
vào thập niên 70, Julian Jaynes đã đề xuất
một giả thuyết rất táo bạo và cấp tiến:
một giả thuyết rất táo bạo và cấp tiến:
01:24
that only 3,000 years ago,
24
72880
2413
khi nhìn những người
sống cách đây chỉ 3000 năm,
sống cách đây chỉ 3000 năm,
01:27
humans were what today
we would call schizophrenics.
we would call schizophrenics.
25
75317
4888
chúng ta thời nay sẽ gọi họ là
bệnh nhân tâm thần phân liệt.
bệnh nhân tâm thần phân liệt.
Tuyên bố này được ông
dựa trên sự thật:
dựa trên sự thật:
01:33
And he made this claim
26
81753
1508
01:35
based on the fact that the first
humans described in these books
humans described in these books
27
83285
3301
thế hệ người đầu tiên
được tả lại trong những cuốn sách này
được tả lại trong những cuốn sách này
01:38
behaved consistently,
28
86610
1904
đều cư xử một cách nhất quán,
01:40
in different traditions
and in different places of the world,
and in different places of the world,
29
88538
3016
dù điều kiện văn hóa và
địa lý khác nhau,
địa lý khác nhau,
01:43
as if they were hearing and obeying voices
30
91578
3532
cứ như họ đang lắng nghe và làm theo
01:47
that they perceived
as coming from the Gods,
as coming from the Gods,
31
95134
3040
lời nói của ai đó
mà họ tin là Chúa,
mà họ tin là Chúa,
01:50
or from the muses ...
32
98198
1198
hay các vị thần...
01:52
what today we would call hallucinations.
33
100063
2769
mà ngày nay chúng ta gọi là ảo giác.
01:55
And only then, as time went on,
34
103888
2626
Và phải bẵng đi một thời gian,
01:58
they began to recognize
that they were the creators,
that they were the creators,
35
106538
3651
họ mới hiểu ra chính bản thân họ
là người tạo ra,
là người tạo ra,
02:02
the owners of these inner voices.
36
110213
2515
cũng như sở hữu những giọng nói
phát ra từ bên trong này.
phát ra từ bên trong này.
02:05
And with this, they gained introspection:
37
113316
2715
Và nhờ phát hiện này,
họ có được sự chiêm nghiệm:
họ có được sự chiêm nghiệm:
02:08
the ability to think
about their own thoughts.
about their own thoughts.
38
116055
2483
là khả năng nghĩ về chính ý nghĩ của mình.
02:11
So Jaynes's theory is that consciousness,
39
119785
3397
Giả thuyết của Jaynes chính là,
trạng thái có ý thức,
trạng thái có ý thức,
02:15
at least in the way we perceive it today,
40
123206
3166
theo cách hiểu đơn giản nhất
của ta ngày nay,
của ta ngày nay,
02:18
where we feel that we are the pilots
of our own existence --
of our own existence --
41
126396
3540
tại thời điểm chúng ta thấy mình
làm chủ sự tồn tại của mình,
làm chủ sự tồn tại của mình,
02:21
is a quite recent cultural development.
42
129960
2737
là một tiến trình văn hóa còn khá mới.
02:25
And this theory is quite spectacular,
43
133456
1786
Học thuyết này khá tuyệt vời,
02:27
but it has an obvious problem
44
135266
1433
nhưng lại có một vấn đề lớn
02:28
which is that it's built on just a few
and very specific examples.
and very specific examples.
45
136723
3992
nó được xây dựng chỉ trên
vài thí nghiệm nhất định.
vài thí nghiệm nhất định.
02:33
So the question is whether the theory
46
141085
1763
Vậy câu hỏi đặt ra là: giả thuyết cho rằng
02:34
that introspection built up in human
history only about 3,000 years ago
history only about 3,000 years ago
47
142872
4751
sự suy nghiệm hình thành mới
được 3000 trong lịch sử nhân loại này
được 3000 trong lịch sử nhân loại này
02:39
can be examined in a quantitative
and objective manner.
and objective manner.
48
147647
2984
có thể được kiểm chứng một cách
đa dạng và khách quan hay không.
đa dạng và khách quan hay không.
02:43
And the problem of how
to go about this is quite obvious.
to go about this is quite obvious.
49
151543
3563
Và để giải quyết được câu hỏi này
là cả một vấn đề.
là cả một vấn đề.
02:47
It's not like Plato woke up one day
and then he wrote,
and then he wrote,
50
155130
3460
Không chỉ đơn giản theo kiểu
vào một ngày đẹp trời Plato đã viết,
vào một ngày đẹp trời Plato đã viết,
02:50
"Hello, I'm Plato,
51
158614
1659
"Chào, tôi là Plato đây,
02:52
and as of today, I have
a fully introspective consciousness."
a fully introspective consciousness."
52
160297
2889
từ nay trở đi, tôi hoàn toàn
sở hữu được ý thức nội quan."
sở hữu được ý thức nội quan."
02:55
(Laughter)
53
163210
2293
(Cười)
02:57
And this tells us actually
what is the essence of the problem.
what is the essence of the problem.
54
165527
3333
Và chính điều này cho ta thấy
bản chất của vấn đề là gì.
bản chất của vấn đề là gì.
03:01
We need to find the emergence
of a concept that's never said.
of a concept that's never said.
55
169467
4055
Chúng ta cần thấy được bề nổi
của một khái niệm chưa từng nói tới.
của một khái niệm chưa từng nói tới.
03:06
The word introspection
does not appear a single time
does not appear a single time
56
174434
4310
Bản thân từ "chiêm nghiệm"
không xuất hiện một lần nào
không xuất hiện một lần nào
03:10
in the books we want to analyze.
57
178768
1919
trong những quyển sách
chúng tôi muốn phân tích.
chúng tôi muốn phân tích.
03:13
So our way to solve this
is to build the space of words.
is to build the space of words.
58
181728
4087
Nên cách giải quyết chúng tôi nghĩ ra
chính là tạo ra không gian từ.
chính là tạo ra không gian từ.
03:18
This is a huge space
that contains all words
that contains all words
59
186571
3287
Đây là một không gian rất lớn
chứa đựng mọi từ ngữ
chứa đựng mọi từ ngữ
03:21
in such a way that the distance
between any two of them
between any two of them
60
189882
2802
mà khoảng cách giữa
hai từ khác nhau bất kỳ trong đó
hai từ khác nhau bất kỳ trong đó
03:24
is indicative of how
closely related they are.
closely related they are.
61
192708
2883
cũng thể hiện được
mức độ giống nhau giữa chúng.
mức độ giống nhau giữa chúng.
03:28
So for instance,
62
196460
1151
Lấy ví dụ thế này,
03:29
you want the words "dog" and "cat"
to be very close together,
to be very close together,
63
197635
2897
bạn sẽ thấy khoảng cách giữa
"chó" và "mèo" là rất gần,
"chó" và "mèo" là rất gần,
03:32
but the words "grapefruit" and "logarithm"
to be very far away.
to be very far away.
64
200556
3831
nhưng cặp từ "bưởi" và "logarit"
lại vô cùng xa nhau.
lại vô cùng xa nhau.
03:36
And this has to be true
for any two words within the space.
for any two words within the space.
65
204809
3896
Và điều này chắc chắn đúng với
mọi cặp từ trong không gian đó.
mọi cặp từ trong không gian đó.
03:41
And there are different ways
that we can construct the space of words.
that we can construct the space of words.
66
209626
3341
Và chúng ta có nhiều cách xây dựng
không gian từ khác nhau.
không gian từ khác nhau.
Cách trên cần tìm người có chuyên môn,
03:44
One is just asking the experts,
67
212991
1643
03:46
a bit like we do with dictionaries.
68
214658
1896
cũng hơi giống với dò từ điển.
03:48
Another possibility
69
216896
1428
Còn cách khác nữa,
03:50
is following the simple assumption
that when two words are related,
that when two words are related,
70
218348
3715
là tin vào một quan niệm đơn giản,
nếu hai từ có liên quan nhau,
nếu hai từ có liên quan nhau,
03:54
they tend to appear in the same sentences,
71
222087
2349
chúng sẽ thường xuất hiện
trong cùng một câu,
trong cùng một câu,
03:56
in the same paragraphs,
72
224460
1453
cùng một đoạn văn,
03:57
in the same documents,
73
225937
1770
cùng một loại tài liệu,
03:59
more often than would be expected
just by pure chance.
just by pure chance.
74
227731
3182
và chúng thường đứng chung
một cách có chủ ý thay vì tình cờ.
một cách có chủ ý thay vì tình cờ.
04:04
And this simple hypothesis,
75
232231
2050
Và giả thuyết cơ bản này,
04:06
this simple method,
76
234305
1306
phương pháp đơn giản này,
khi sử dụng vài thủ thuật điện toán
04:07
with some computational tricks
77
235635
1607
04:09
that have to do with the fact
78
237266
1389
để "trị" một sự thật hóc búa:
04:10
that this is a very complex
and high-dimensional space,
and high-dimensional space,
79
238679
3064
không gian của từ ngữ
vô cùng phức tạp và đa chiều,
vô cùng phức tạp và đa chiều,
04:13
turns out to be quite effective.
80
241767
1665
cho kết quả khá hiệu quả.
04:16
And just to give you a flavor
of how well this works,
of how well this works,
81
244155
2802
Và để cho bạn thấy
sự hiệu quả của phương pháp này,
sự hiệu quả của phương pháp này,
04:18
this is the result we get when
we analyze this for some familiar words.
we analyze this for some familiar words.
82
246981
3912
đây là kết quả khi chúng tôi
áp dụng nó để phân tích vài từ quen thuộc.
áp dụng nó để phân tích vài từ quen thuộc.
04:23
And you can see first
83
251607
1185
Điều đầu tiên ta thấy
04:24
that words automatically organize
into semantic neighborhoods.
into semantic neighborhoods.
84
252816
3278
chính là các từ tự động
sắp xếp trên quan hệ ngữ nghĩa.
sắp xếp trên quan hệ ngữ nghĩa.
04:28
So you get the fruits, the body parts,
85
256118
2217
Ở đây có họ từ trái cây,
cơ quan trong cơ thể,
cơ quan trong cơ thể,
04:30
the computer parts,
the scientific terms and so on.
the scientific terms and so on.
86
258359
2425
bộ phận của máy vi tính,
thuật ngữ khoa học, v.v...
thuật ngữ khoa học, v.v...
04:33
The algorithm also identifies
that we organize concepts in a hierarchy.
that we organize concepts in a hierarchy.
87
261119
4222
Thuật toán cũng nhận ra
chúng tôi xếp từ theo thứ tự khái niệm.
chúng tôi xếp từ theo thứ tự khái niệm.
04:37
So for instance,
88
265852
1151
Ví dụ,
04:39
you can see that the scientific terms
break down into two subcategories
break down into two subcategories
89
267027
3597
nhóm từ thuật ngữ khoa học
chia làm hai loại nhỏ
chia làm hai loại nhỏ
04:42
of the astronomic and the physics terms.
90
270648
2100
là thuật ngữ thiên văn
và thuật ngữ vật lý.
và thuật ngữ vật lý.
04:45
And then there are very fine things.
91
273338
2246
Và có những thứ phân loại rất kĩ lưỡng.
04:47
For instance, the word astronomy,
92
275608
1905
Ví dụ, từ "thiên văn học",
04:49
which seems a bit bizarre where it is,
93
277537
1815
hơi kì lạ khi nó nằm ở đó,
04:51
is actually exactly where it should be,
94
279376
2048
nhưng đó mới là vị trí chính xác của nó:
vừa thuộc nhóm từ khoa học,
04:53
between what it is,
95
281448
1595
04:55
an actual science,
96
283067
1270
chỉ bản chất của nó,
04:56
and between what it describes,
97
284361
1536
và bản thân nó lại vừa chứa đựng
04:57
the astronomical terms.
98
285921
1492
những thuật ngữ thiên văn khác.
Và chúng ta có thể phân tích sâu hơn nữa.
05:00
And we could go on and on with this.
99
288182
1891
Thật ra, nếu nhìn
vào đống từ này một lúc lâu,
vào đống từ này một lúc lâu,
05:02
Actually, if you stare
at this for a while,
at this for a while,
100
290097
2060
05:04
and you just build random trajectories,
101
292181
1858
và vẽ ra đường đi
ngẫu nhiên cho chúng,
ngẫu nhiên cho chúng,
05:06
you will see that it actually feels
a bit like doing poetry.
a bit like doing poetry.
102
294063
3166
bạn sẽ cảm thấy như mình
đang làm thơ vậy.
đang làm thơ vậy.
05:10
And this is because, in a way,
103
298018
1882
Và cảm giác này
một phần là do
một phần là do
05:11
walking in this space
is like walking in the mind.
is like walking in the mind.
104
299924
2940
đi vào không gian từ này
cũng như đi vào trường tư duy.
cũng như đi vào trường tư duy.
05:16
And the last thing
105
304027
1617
Và điều cuối cùng
05:17
is that this algorithm also identifies
what are our intuitions,
what are our intuitions,
106
305668
4040
thuật toán này cũng giúp
trực giác của chúng ta biết được
trực giác của chúng ta biết được
05:21
of which words should lead
in the neighborhood of introspection.
in the neighborhood of introspection.
107
309732
3896
những từ và nhóm từ nào nên
được chiêm nghiệm trước tiên.
được chiêm nghiệm trước tiên.
05:25
So for instance,
108
313652
1223
Ví dụ,
05:26
words such as "self," "guilt,"
"reason," "emotion,"
"reason," "emotion,"
109
314899
3979
những từ như "bản ngã", "tội lỗi",
"lí do", "cảm xúc",
"lí do", "cảm xúc",
05:30
are very close to "introspection,"
110
318902
1889
quan hệ rất gần với "suy niệm",
05:32
but other words,
111
320815
1151
trong khi những từ khác
05:33
such as "red," "football,"
"candle," "banana,"
"candle," "banana,"
112
321990
2167
chẳng hạn "đỏ", "bóng đá",
"nến", "chuối",
"nến", "chuối",
05:36
are just very far away.
113
324181
1452
chúng cách xa nhau vô cùng.
05:38
And so once we've built the space,
114
326054
2762
Một khi chúng ta đã
dựng được không gian
dựng được không gian
05:40
the question of the history
of introspection,
of introspection,
115
328840
2826
thì câu hỏi về
lịch sử của quá trình suy niệm,
lịch sử của quá trình suy niệm,
05:43
or of the history of any concept
116
331690
2333
hay lịch sử của bất cứ khái niệm nào
05:46
which before could seem abstract
and somehow vague,
and somehow vague,
117
334047
4779
những vấn đề trước đây
có phần trừu tượng, mơ hồ
có phần trừu tượng, mơ hồ
05:50
becomes concrete --
118
338850
1604
giờ đây sẽ trở nên sáng tỏ,
05:52
becomes amenable to quantitative science.
119
340478
2738
và khoa học định lượng sẽ
có cơ hội đóng góp hơn.
có cơ hội đóng góp hơn.
05:56
All that we have to do is take the books,
120
344216
2762
Chúng tôi chỉ việc lấy những gì
được ghi lại trong sách,
được ghi lại trong sách,
05:59
we digitize them,
121
347002
1381
phân tích chúng bằng thuật toán,
06:00
and we take this stream
of words as a trajectory
of words as a trajectory
122
348407
2809
đem toàn bộ những từ này xếp theo quỹ đạo
06:03
and project them into the space,
123
351240
1969
và chiếu chúng vào không gian,
06:05
and then we ask whether this trajectory
spends significant time
spends significant time
124
353233
3754
sau đó chúng tôi tự hỏi liệu có phải
mất rất lâu để quỹ đạo này
mất rất lâu để quỹ đạo này
06:09
circling closely to the concept
of introspection.
of introspection.
125
357011
2992
trở nên giống với khái niệm
"suy niệm" của chúng ta hay không.
"suy niệm" của chúng ta hay không.
06:12
And with this,
126
360760
1196
Và nếu trả lời được,
06:13
we could analyze
the history of introspection
the history of introspection
127
361980
2112
ta sẽ phân tích được lịch sử của suy niệm
06:16
in the ancient Greek tradition,
128
364116
1921
theo lối sống của Hy Lạp cổ đại,
06:18
for which we have the best
available written record.
available written record.
129
366061
2602
vì hiện giờ đó là tài liệu đáng tin
nhất mà chúng tôi có.
nhất mà chúng tôi có.
06:21
So what we did is we took all the books --
130
369631
2255
Vậy là chúng tôi lấy hết sách ra,
06:23
we just ordered them by time --
131
371910
2284
xếp theo thứ tự thời gian
và lấy những từ được dùng trong mỗi quyển
06:26
for each book we take the words
132
374218
1752
06:27
and we project them to the space,
133
375994
1961
chiếu vào không gian,
06:29
and then we ask for each word
how close it is to introspection,
how close it is to introspection,
134
377979
3032
rồi chúng tôi hỏi: mỗi từ trong đó
ở gần dòng suy niệm tới đâu,
ở gần dòng suy niệm tới đâu,
06:33
and we just average that.
135
381035
1230
và tính trung bình ra.
06:34
And then we ask whether,
as time goes on and on,
as time goes on and on,
136
382590
3198
Rồi chúng tôi tự hỏi có phải,
càng về sau này
càng về sau này
06:37
these books get closer,
and closer and closer
and closer and closer
137
385812
3252
thì những cuốn sách này có
quan hệ càng gần
quan hệ càng gần
06:41
to the concept of introspection.
138
389088
1754
với sự suy niệm hay không.
06:42
And this is exactly what happens
in the ancient Greek tradition.
in the ancient Greek tradition.
139
390866
3801
Và đây đúng thật là cách
sống của người Hy Lạp cổ.
sống của người Hy Lạp cổ.
Nên bạn thấy đó, những quyển sách
cổ nhất viết theo phong cách Homer
cổ nhất viết theo phong cách Homer
06:47
So you can see that for the oldest books
in the Homeric tradition,
in the Homeric tradition,
140
395698
3127
06:50
there is a small increase with books
getting closer to introspection.
getting closer to introspection.
141
398849
3412
rất ít tương đồng với
những quyển mà chúng ta hiểu được.
những quyển mà chúng ta hiểu được.
06:54
But about four centuries before Christ,
142
402285
2206
Nhưng chỉ bốn trăm năm TCN,
06:56
this starts ramping up very rapidly
to an almost five-fold increase
to an almost five-fold increase
143
404515
4708
sự tương đồng tăng lên rất nhanh
và có khi lên tới năm lần
và có khi lên tới năm lần
07:01
of books getting closer,
and closer and closer
and closer and closer
144
409247
2500
đối với những quyển có niên đại
gần với thời điểm
gần với thời điểm
07:03
to the concept of introspection.
145
411771
1682
mà khái niệm "suy niệm" ra đời.
07:06
And one of the nice things about this
146
414159
2424
Và một trong những chuyện hay nhất
07:08
is that now we can ask
147
416607
1198
chính là giờ đây, ta có thể hỏi
07:09
whether this is also true
in a different, independent tradition.
in a different, independent tradition.
148
417829
4147
liệu những điều này có còn
đúng với những nền văn hóa khác.
đúng với những nền văn hóa khác.
07:14
So we just ran this same analysis
on the Judeo-Christian tradition,
on the Judeo-Christian tradition,
149
422962
3176
Và chúng tôi kiểm tra tương tự
với văn hóa Judeo-Christian,
với văn hóa Judeo-Christian,
07:18
and we got virtually the same pattern.
150
426162
2721
và được kết quả gần giống vậy.
07:21
Again, you see a small increase
for the oldest books in the Old Testament,
for the oldest books in the Old Testament,
151
429548
4635
Một lần nữa, cuốn Cựu Ước
có rất ít sự tương đồng
có rất ít sự tương đồng
07:26
and then it increases much more rapidly
152
434207
1914
và sau đó sự tương đồng lại tăng nhanh
07:28
in the new books of the New Testament.
153
436145
1839
trong cuốn Tân Ước.
07:30
And then we get the peak of introspection
154
438008
2032
Và gần nhất trong sự
suy niệm của chúng ta
suy niệm của chúng ta
07:32
in "The Confessions of Saint Augustine,"
155
440064
2127
là cuốn "Sách Tự Thú của Thánh Augustine",
07:34
about four centuries after Christ.
156
442215
1857
khoảng 400 năm sau khi Chúa ra đời.
07:36
And this was very important,
157
444897
1944
Và điều này rất quan trọng
07:38
because Saint Augustine
had been recognized by scholars,
had been recognized by scholars,
158
446865
3373
vì thánh Augustine được
công nhận bởi các học giả,
công nhận bởi các học giả,
07:42
philologists, historians,
159
450262
2172
nhà ngữ văn học, các sử gia,
07:44
as one of the founders of introspection.
160
452458
2078
là một trong những người
đặt nền móng cho "suy niệm".
đặt nền móng cho "suy niệm".
07:47
Actually, some believe him to be
the father of modern psychology.
the father of modern psychology.
161
455060
3297
Thật ra, có người còn cho rằng
ông là cha đẻ của tâm lý học hiện đại.
ông là cha đẻ của tâm lý học hiện đại.
07:51
So our algorithm,
162
459012
1839
Cho nên, thuật toán của chúng tôi,
07:52
which has the virtue
of being quantitative,
of being quantitative,
163
460875
2842
có đặc tính đa dạng,
07:55
of being objective,
164
463741
1263
khách quan,
07:57
and of course of being extremely fast --
165
465028
2016
và tất nhiên, cực kỳ nhạy:
07:59
it just runs in a fraction of a second --
166
467068
2397
chỉ mất chưa tới một giây
08:01
can capture some of the most
important conclusions
important conclusions
167
469489
3503
để đưa ra những kết luận quan trọng nhất
08:05
of this long tradition of investigation.
168
473016
2222
cho tiến trình nghiên cứu lâu đời này.
08:08
And this is in a way
one of the beauties of science,
one of the beauties of science,
169
476317
3651
Và một phần nào đó,
vẻ đẹp của khoa học
vẻ đẹp của khoa học
08:11
which is that now this idea
can be translated
can be translated
170
479992
3476
giờ đây có thể được diễn giải
08:15
and generalized to a whole lot
of different domains.
of different domains.
171
483492
2571
và khái quát thông qua
nhiều lĩnh vực khác nhau.
nhiều lĩnh vực khác nhau.
08:18
So in the same way that we asked
about the past of human consciousness,
about the past of human consciousness,
172
486769
4767
Và tương tự, chúng tôi tự hỏi
con người biết ý thức từ bao giờ,
con người biết ý thức từ bao giờ,
08:23
maybe the most challenging question
we can pose to ourselves
we can pose to ourselves
173
491560
3406
có lẽ đó là câu hỏi khó nhất
chúng ta có thể hỏi mình
chúng ta có thể hỏi mình
08:26
is whether this can tell us something
about the future of our own consciousness.
about the future of our own consciousness.
174
494990
4137
và không biết chừng nó sẽ
đoán được phần nào tương lai của ta.
đoán được phần nào tương lai của ta.
08:31
To put it more precisely,
175
499550
1470
Nói đúng hơn,
08:33
whether the words we say today
176
501044
2416
liệu những gì ta nói hôm nay
08:35
can tell us something
of where our minds will be in a few days,
of where our minds will be in a few days,
177
503484
5197
có thể là ngụ ý cho những gì ta
sẽ nghĩ đến mấy ngày sau,
sẽ nghĩ đến mấy ngày sau,
08:40
in a few months
178
508705
1151
mấy tháng sau,
08:41
or a few years from now.
179
509880
1182
thậm chí vài năm sau này.
08:43
And in the same way many of us
are now wearing sensors
are now wearing sensors
180
511597
3020
Cũng như việc nhiều người trong
chúng ta đeo máy cảm biến
chúng ta đeo máy cảm biến
08:46
that detect our heart rate,
181
514641
1786
để đếm nhịp tim,
08:48
our respiration,
182
516451
1269
nhịp thở,
08:49
our genes,
183
517744
1667
gen,
08:51
on the hopes that this may
help us prevent diseases,
help us prevent diseases,
184
519435
3651
với hy vọng sẽ phòng
được bệnh tật,
được bệnh tật,
08:55
we can ask whether monitoring
and analyzing the words we speak,
and analyzing the words we speak,
185
523110
3521
chúng ta cũng có thể tự hỏi,
liệu việc phân tích và theo dõi lời nói,
liệu việc phân tích và theo dõi lời nói,
08:58
we tweet, we email, we write,
186
526655
2683
những gì ta viết trên
mạng xã hội như twitter, email,
mạng xã hội như twitter, email,
09:01
can tell us ahead of time whether
something may go wrong with our minds.
something may go wrong with our minds.
187
529362
4808
có thể đoán trước những vấn đề
sẽ xảy ra trong tư duy chúng ta.
sẽ xảy ra trong tư duy chúng ta.
09:07
And with Guillermo Cecchi,
188
535087
1534
Và cùng với Guillermo Cecchi,
09:08
who has been my brother in this adventure,
189
536645
3001
người anh em chung nhóm dự án,
09:11
we took on this task.
190
539670
1555
chúng tôi đã tìm hiểu việc này.
09:14
And we did so by analyzing
the recorded speech of 34 young people
the recorded speech of 34 young people
191
542228
5532
Chúng tôi đã phân tích đoạn ghi âm
đoạn nói chuyện của 34 người
đoạn nói chuyện của 34 người
09:19
who were at a high risk
of developing schizophrenia.
of developing schizophrenia.
192
547784
2801
những người có nguy cơ mắc
chứng tâm thần phân liệt cao.
chứng tâm thần phân liệt cao.
Thế này, vào ngày thứ nhất, chúng tôi
phân tích đoạn nói chuyện,
phân tích đoạn nói chuyện,
09:23
And so what we did is,
we measured speech at day one,
we measured speech at day one,
193
551434
2881
09:26
and then we asked whether the properties
of the speech could predict,
of the speech could predict,
194
554339
3242
sau đó chúng tôi xem thử
đoạn nói chuyện đó có thể đoán được gì
đoạn nói chuyện đó có thể đoán được gì
09:29
within a window of almost three years,
195
557605
2496
trong vòng ba năm tới,
09:32
the future development of psychosis.
196
560125
2035
về khả năng người đó bị bệnh tâm thần.
09:35
But despite our hopes,
197
563427
2366
Nhưng dù đã hy vọng rất nhiều,
09:37
we got failure after failure.
198
565817
3117
chúng tôi vẫn thất bại liên tục.
09:41
There was just not enough
information in semantics
information in semantics
199
569793
3882
Vì ngữ nghĩa học không cung cấp
đủ thông tin
đủ thông tin
09:45
to predict the future
organization of the mind.
organization of the mind.
200
573699
2793
để thấy trước trật tự của tư duy
trong tương lai.
trong tương lai.
09:48
It was good enough
201
576516
1809
Nhưng như thế cũng được rồi,
09:50
to distinguish between a group
of schizophrenics and a control group,
of schizophrenics and a control group,
202
578349
4175
vì chúng tôi đã phân biệt được
nhóm phân liệt và nhóm xuất chúng,
nhóm phân liệt và nhóm xuất chúng,
09:54
a bit like we had done
for the ancient texts,
for the ancient texts,
203
582548
2712
đại loại như cách chúng tôi
đã phân tích những văn bản cổ,
đã phân tích những văn bản cổ,
09:57
but not to predict the future
onset of psychosis.
onset of psychosis.
204
585284
2994
nhưng không phải để đoán
khả năng bệnh tâm thần nhé.
khả năng bệnh tâm thần nhé.
10:01
But then we realized
205
589164
1706
Nhưng rồi chúng tôi phát hiện
10:02
that maybe the most important thing
was not so much what they were saying,
was not so much what they were saying,
206
590894
4088
có lẽ điều quan trọng nhất
không phải là họ nói cái gì,
không phải là họ nói cái gì,
10:07
but how they were saying it.
207
595006
1673
mà là cách họ diễn đạt.
10:09
More specifically,
208
597679
1220
Cụ thể hơn,
10:10
it was not in which semantic
neighborhoods the words were,
neighborhoods the words were,
209
598923
2827
vấn đề không phải là từ vựng
được sử dụng thuộc nhóm nào,
được sử dụng thuộc nhóm nào,
10:13
but how far and fast they jumped
210
601774
2600
mà chính là khoảng cách
và tốc độ "nhảy" nghĩa
và tốc độ "nhảy" nghĩa
10:16
from one semantic neighborhood
to the other one.
to the other one.
211
604398
2301
giữa hai nhóm từ khác nhau.
10:19
And so we came up with this measure,
212
607247
1731
Và thế là chúng tôi nghĩ ra
10:21
which we termed semantic coherence,
213
609002
2389
một giải pháp gọi là
"tính mạch lạc về nghĩa",
"tính mạch lạc về nghĩa",
10:23
which essentially measures the persistence
of speech within one semantic topic,
of speech within one semantic topic,
214
611415
4804
nó đánh giá độ nhất quán
của bài nói về mặt chủ đề chung,
của bài nói về mặt chủ đề chung,
10:28
within one semantic category.
215
616243
1529
và loại nghĩa của từng nhóm từ.
10:31
And it turned out to be
that for this group of 34 people,
that for this group of 34 people,
216
619294
4047
Và kết quả là, trong 34 người này,
10:35
the algorithm based on semantic
coherence could predict,
coherence could predict,
217
623365
3659
thuật toán đánh giá độ mạch lạc
về ngữ nghĩa có thể dự đoán
về ngữ nghĩa có thể dự đoán
10:39
with 100 percent accuracy,
218
627048
2500
chính xác tới 100%
10:41
who developed psychosis and who will not.
219
629572
2507
ai sẽ mắc bệnh tâm thần, và ai không.
10:44
And this was something
that could not be achieved --
that could not be achieved --
220
632976
2937
Và đây chính là thứ
không bao giờ đạt được
không bao giờ đạt được
10:47
not even close --
221
635937
1508
hay thậm chí là gần được
10:49
with all the other
existing clinical measures.
existing clinical measures.
222
637469
3126
khi sử dụng mọi thiết bị
có trong phòng khám hiện giờ.
có trong phòng khám hiện giờ.
10:54
And I remember vividly,
while I was working on this,
while I was working on this,
223
642525
3579
Tôi cũng nhớ rất rõ ràng,
trong lúc tôi thực hiện dự án này,
trong lúc tôi thực hiện dự án này,
10:58
I was sitting at my computer
224
646128
2317
lúc tôi ngồi trước máy tính,
11:00
and I saw a bunch of tweets by Polo --
225
648469
2635
tôi thấy rất nhiều dòng trạng thái
của Polo trên Twitter.
của Polo trên Twitter.
11:03
Polo had been my first student
back in Buenos Aires,
back in Buenos Aires,
226
651128
3167
Cậu ấy là học trò đầu tiên của tôi
hồi còn dạy ở Buenos Aires,
hồi còn dạy ở Buenos Aires,
11:06
and at the time
he was living in New York.
he was living in New York.
227
654319
2070
khi đó cậu ấy đang sống ở New York.
Và tôi thấy gì đó trong
mấy dòng Tweet của cậu ấy.
mấy dòng Tweet của cậu ấy.
11:08
And there was something in this tweets --
228
656413
2088
11:10
I could not tell exactly what
because nothing was said explicitly --
because nothing was said explicitly --
229
658525
3501
Tôi không nói chính xác ra được,
vì không có gì tường minh hết,
vì không có gì tường minh hết,
11:14
but I got this strong hunch,
230
662050
2021
nhưng tôi có linh cảm rõ rệt,
11:16
this strong intuition,
that something was going wrong.
that something was going wrong.
231
664095
2955
một dự cảm mạnh mẽ
nói rằng có gì không ổn rồi.
nói rằng có gì không ổn rồi.
11:20
So I picked up the phone,
and I called Polo,
and I called Polo,
232
668347
2723
Và khi tôi gọi ngay cho Polo,
11:23
and in fact he was not feeling well.
233
671094
1919
thì sự thật là, cậu ấy bị ốm.
11:25
And this simple fact,
234
673362
1937
Và chính sự thật giản đơn này:
11:27
that reading in between the lines,
235
675323
2491
thông qua việc cảm nhận ngôn từ,
11:29
I could sense,
through words, his feelings,
through words, his feelings,
236
677838
4262
tôi có thể "đánh hơi" được
cảm giác của cậu ấy.
cảm giác của cậu ấy.
11:34
was a simple, but very
effective way to help.
effective way to help.
237
682124
2619
Dù rất đơn giản, nhưng cách này lại
giúp ích rất nhiều.
giúp ích rất nhiều.
11:37
What I tell you today
238
685987
1638
Điều tôi nói với bạn hôm nay
11:39
is that we're getting
close to understanding
close to understanding
239
687649
2508
chính là chúng ta càng ngày
càng hiểu được
càng hiểu được
11:42
how we can convert this intuition
that we all have,
that we all have,
240
690181
4286
làm thế nào để chuyển dự cảm,
cái mà ai cũng có,
cái mà ai cũng có,
11:46
that we all share,
241
694491
1365
cái mà chúng ta hay bàn tới,
11:47
into an algorithm.
242
695880
1197
thành một dạng thuật toán.
11:50
And in doing so,
243
698102
1461
Một khi làm điều này,
11:51
we may be seeing in the future
a very different form of mental health,
a very different form of mental health,
244
699587
4650
ta có thể thấy trước tinh thần
của mình ở một trạng thái rất khác,
của mình ở một trạng thái rất khác,
11:56
based on objective, quantitative
and automated analysis
and automated analysis
245
704261
5621
dựa trên những phân tích khách quan,
đa dạng và tự động
đa dạng và tự động
12:01
of the words we write,
246
709906
1709
về những điều mà chúng ta viết,
12:03
of the words we say.
247
711639
1537
những lời mà chúng ta nói.
12:05
Gracias.
248
713200
1151
Cám ơn.
12:06
(Applause)
249
714375
6883
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Mariano Sigman - NeuroscientistIn his provocative, mind-bending book "The Secret Life of the Mind," neuroscientist Mariano Sigman reveals his life’s work exploring the inner workings of the human brain.
Why you should listen
Mariano Sigman, a physicist by training, is a leading figure in the cognitive neuroscience of learning and decision making. Sigman was awarded a Human Frontiers Career Development Award, the National Prize of Physics, the Young Investigator Prize of "College de France," the IBM Scalable Data Analytics Award and is a scholar of the James S. McDonnell Foundation. In 2016 he was made a Laureate of the Pontifical Academy of Sciences.
In The Secret Life of the Mind, Sigman's ambition is to explain the mind so that we can understand ourselves and others more deeply. He shows how we form ideas during our first days of life, how we give shape to our fundamental decisions, how we dream and imagine, why we feel certain emotions, how the brain transforms and how who we are changes with it. Spanning biology, physics, mathematics, psychology, anthropology, linguistics, philosophy and medicine, as well as gastronomy, magic, music, chess, literature and art, The Secret Life of the Mind revolutionizes how neuroscience serves us in our lives, revealing how the infinity of neurons inside our brains manufacture how we perceive, reason, feel, dream and communicate.
Mariano Sigman | Speaker | TED.com