ABOUT THE SPEAKER
Robert Wright - Journalist, philosopher
The best-selling author of "Nonzero," "The Moral Animal" and "The Evolution of God," Robert Wright draws on his wide-ranging knowledge of science, religion, psychology, history and politics to figure out what makes humanity tick -- and what makes us moral.

Why you should listen

Author Robert Wright thinks the crises the human species now faces are moral in nature, and that our salvation lies in the intelligent pursuit of self-interest. In his book Nonzero, Wright argues that life depends on a non-zero-sum dynamic. While a zero-sum game depends on a winner and loser, all parties in a non-zero-sum game win or lose together, so players will more likely survive if they cooperate. This points to an optimistic future of ultimate cooperation among humans -- if we recognize the game.

Well-respected for his erudition and original thinking (Bill Clinton hailed him as a genius), Wright draws from multiple disciplines -- including science, religion, history and politics -- in his search for big-picture perspectives on today's problems, particularly terrorism, while offering guarded hope for where we might be headed. A Schwartz Senior Fellow at the New America Foundation, Wright also hosts an interview series with celebrated thinkers at Meaningoflifetv.com.

Wright's newest book, The Evolution of God, explores the history of the idea of God in the three Abrahamic religions, Judaism, Islam and Christianity.

More profile about the speaker
Robert Wright | Speaker | TED.com
TEDSalon 2009 Compassion

Robert Wright: The evolution of compassion

Robert Wright: Cuộc cách mạng về lòng trắc ẩn

Filmed:
292,619 views

Robert Wright dùng sinh học tiến hóa và thuyết trò chơi để giải thích tại sao chúng ta trân trọng Qui Tắc Vàng ("Làm cho người khác..."), tại sao chúng ta có đôi lúc lại phớt lờ điều đó và tại sao có hi vọng rằng, trong tương lai gần, chúng ta có thể có lòng trắc ẩn để noi theo.
- Journalist, philosopher
The best-selling author of "Nonzero," "The Moral Animal" and "The Evolution of God," Robert Wright draws on his wide-ranging knowledge of science, religion, psychology, history and politics to figure out what makes humanity tick -- and what makes us moral. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Tôi sẽ nói về lòng trắc ẩn và
qui luật vàng
00:13
I'm going to talk about compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định
0
1000
4000
00:17
from a secularthế tục perspectivequan điểm and even from a kindloại of scientificthuộc về khoa học perspectivequan điểm.
1
5000
6000
từ một góc nhìn công minh và có lẽ
mang tính khoa học.
00:23
I'm going to try to give you a little bitbit of a naturaltự nhiên historylịch sử
2
11000
3000
Tôi sẽ cố gắng kể cho bạn một chút về lịch sử
tự nhiên
00:26
of compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định.
3
14000
2000
của lòng trắc ẩn và qui tắc vàng.
00:28
So, I'm going to be sometimesđôi khi usingsử dụng kindloại of clinicallâm sàng languagengôn ngữ,
4
16000
5000
Nên, có lúc tôi sử dụng
những từ chuyên ngành,
00:33
and so it's not going to soundâm thanh as warmấm áp and fuzzymờ
5
21000
2000
đương nhiên sẽ không mập mờ
và ấm áp
00:35
as your averageTrung bình cộng compassionlòng trắc ẩn talk.
6
23000
2000
như bạn thấy thông thường đâu.
00:37
I want to warncảnh báo you about that.
7
25000
3000
Tôi muốn cảnh báo bạn về nó.
00:40
So, I do want to say, at the outsetngay từ đầu, that I think compassion'scủa lòng từ bi great.
8
28000
4000
Tôi muốn nói rằng, từ lúc bắt đầu,
tôi nghĩ lòng trắc ẩn là tuyệt vời.
00:44
The goldenvàng rulequi định is great. I'm a biglớn supporterủng hộ of bothcả hai.
9
32000
3000
Qui tắc vàng cũng tuyệt vời.
Tôi đều ủng hộ cả hai.
00:47
And I think it's great that
10
35000
2000
Tôi nghĩ nó tuyệt bởi
00:49
the leaderslãnh đạo of the religionstôn giáo of the worldthế giới
11
37000
3000
những nhà lãnh đạo của các tôn giáo
trên thế giới
00:52
are affirmingkhẳng định compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định as fundamentalcăn bản principlesnguyên lý
12
40000
5000
đang đề cao lòng trắc ẩn và qui
tắc vàng như một nguyên lý căn bản
00:57
that are integraltích phân to theirhọ faithstín ngưỡng.
13
45000
3000
mà ăn sâu vào trong niềm tin của họ.
01:00
At the sametương tự time, I think religionstôn giáo don't deservexứng đáng all the credittín dụng.
14
48000
3000
Nhưng tôi nghĩ tôn giáo không đáng
nhận mọi công trạng.
01:03
I think naturethiên nhiên gaveđưa ra them a helpinggiúp handtay here.
15
51000
4000
Tôi nghĩ thiên nhiên đã giúp họ
rất nhiều.
01:07
I'm going to arguetranh luận tonighttối nay that compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định
16
55000
5000
Tối nay tôi sẽ phản biện lại rằng
lòng trắc ẩn và qui tắc vàng
01:12
are, in a certainchắc chắn sensegiác quan, builtđược xây dựng into humanNhân loại naturethiên nhiên.
17
60000
3000
với ý nghĩa nhất định,
có trong bản tính con người.
01:15
But I'm alsocũng thế going to arguetranh luận
18
63000
2000
Nhưng tôi cũng sẽ giải thích
01:17
that onceMột lần you understandhiểu không the sensegiác quan in which they are builtđược xây dựng into humanNhân loại naturethiên nhiên,
19
65000
4000
là một khi bạn hiểu khía cạnh mà
nó tồn tại trong bản chất con người,
01:21
you realizenhận ra that just affirmingkhẳng định compassionlòng trắc ẩn,
20
69000
4000
bạn sẽ thấy rằng
việc chỉ tôn vinh lòng trắc ẩn,
01:25
and affirmingkhẳng định the goldenvàng rulequi định, is really not enoughđủ.
21
73000
3000
kể cả qui tắc vàng, thật sự không đủ.
01:28
There's a lot of work to be donelàm xong after that.
22
76000
3000
còn rất nhiều việc cần thực hiện
01:31
OK so, a quicknhanh chóng naturaltự nhiên historylịch sử, first of compassionlòng trắc ẩn.
23
79000
5000
Thế nên, ngắn gọn về lịch sử tự nhiên,
bắt đầu với lòng trắc ẩn.
01:36
In the beginningbắt đầu, there was compassionlòng trắc ẩn,
24
84000
3000
Từ thuở sơ khai đã có lòng trắc ẩn,
01:39
and I mean not just when humanNhân loại beingschúng sanh first showedcho thấy up,
25
87000
3000
không chỉ lúc con người
đầu tiên xuất hiện,
01:42
but actuallythực ra even before that.
26
90000
2000
thậm chí trước đó nữa,
01:44
I think it's probablycó lẽ the casetrường hợp that, in the humanNhân loại evolutionarytiến hóa lineagedòng dõi,
27
92000
4000
Tôi nghĩ có lẽ vấn đề nằm ở
quá trình tiến hóa của con người,
01:48
even before there were homohomo sapienssapiens,
28
96000
3000
trước thời kì chủng người
tinh khôn
01:51
feelingscảm xúc like compassionlòng trắc ẩn and love and sympathycảm thông
29
99000
2000
những cảm xúc như trắc ẩn
tình yêu và tội nghiệp
01:53
had earnedkiếm được theirhọ way into the genegen poolbơi,
30
101000
4000
đã len lỏi được vào bộ gen,
01:57
and biologistsnhà sinh vật học have a prettyđẹp cleartrong sáng ideaý kiến of how this first happenedđã xảy ra.
31
105000
3000
các nhà sinh học biết khá rõ
về khởi nguồn việc này.
02:00
It happenedđã xảy ra throughxuyên qua a principlenguyên tắc knownnổi tiếng as kinKin selectionlựa chọn.
32
108000
4000
Nó xảy ra theo một quy luật gọi là
chọn lọc họ hàng.
02:04
And the basiccăn bản ideaý kiến of kinKin selectionlựa chọn is that,
33
112000
6000
Và ý tưởng cơ bản
của chọn lọc họ hàng là,
02:10
if an animalthú vật feelscảm thấy compassionlòng trắc ẩn for a closegần relativequan hệ,
34
118000
3000
nếu một con vật động lòng trắc ẩn
cho một họ thân thuộc,
02:13
and this compassionlòng trắc ẩn leadsdẫn the animalthú vật to help the relativequan hệ,
35
121000
4000
và nó tự nguyện giúp đỡ họ hàng,
02:17
then, in the endkết thúc, the compassionlòng trắc ẩn actuallythực ra windsgió up helpinggiúp the genesgen
36
125000
5000
cuối cùng, lòng trắc ẩn
lại giúp bộ gen
02:22
underlyingcơ bản the compassionlòng trắc ẩn itselfchinh no.
37
130000
3000
ấn định lòng trắc ẩn của nó.
02:25
So, from a biologist'snhà sinh vật học của pointđiểm of viewlượt xem, compassionlòng trắc ẩn is actuallythực ra
38
133000
4000
Từ góc nhìn của nhà sinh học,
lòng trắc ẩn
02:29
a gene'scủa gen way of helpinggiúp itselfchinh no. OK.
39
137000
4000
lại là một cách của bộ gen giúp đỡ
chính nó. Được thôi.
02:33
I warnedcảnh báo you this was not going to be very warmấm áp and fuzzymờ.
40
141000
4000
Tôi đã cảnh báo trước là sẽ không
mập mờ gì rồi mà.
02:37
I'll get there -- I hopemong to get a little fuzzierfuzzier.
41
145000
3000
Tôi sẽ nói nhanh thôi - hi vọng nó
sẽ gây khó hiểu hơn.
02:40
This doesn't botherbận tâm me so much,
42
148000
2000
Điều này không làm phiền tôi nhiều,
02:42
that the underlyingcơ bản DarwinianHọc thuyết Darwin rationalelý do of compassionlòng trắc ẩn
43
150000
4000
khi mà tỉ lệ lòng trắc ẩn của Darwin
02:46
is kindloại of self-servingtự phục vụ at the geneticdi truyền levelcấp độ.
44
154000
2000
là loại tự phục vụ ở cấp độ di truyền.
02:48
ActuallyTrên thực tế, I think the badxấu newsTin tức about kinKin selectionlựa chọn
45
156000
3000
Thật ra, tôi nghĩ tin xấu về cấu tạo da
02:51
is just that it meanscó nghĩa that this kindloại of compassionlòng trắc ẩn
46
159000
4000
chỉ là có nghĩa là loại lòng trắc ẩn này
thường được triển khai
chỉ trong gia đình.
02:55
is naturallymột cách tự nhiên deployedđược triển khai only withinbên trong the familygia đình.
47
163000
3000
02:58
That's the badxấu newsTin tức. The good newsTin tức is compassionlòng trắc ẩn is naturaltự nhiên.
48
166000
3000
Đó là tin xấu. Tin tốt là
sự trắc ẩn là tự nhiên.
03:01
The badxấu newsTin tức is that this kinKin selectedđã chọn compassionlòng trắc ẩn
49
169000
3000
Tin xấu là lòng bi mẫn được lựa chọn này
03:04
is naturallymột cách tự nhiên confinedhạn chế to the familygia đình.
50
172000
2000
bị hạn chế trong gia đình.
03:06
Now, there's more good newsTin tức that cameđã đến alongdọc theo latermột lát sau in evolutionsự phát triển,
51
174000
4000
Một tin tốt nữa liên quan đến sự tiến hóa,
03:10
a secondthứ hai kindloại of evolutionarytiến hóa logiclogic.
52
178000
3000
loại lập luận tiến hóa thứ hai.
03:13
BiologistsNhà sinh học call that "reciprocalđối ứng altruismchủ nghĩa vị tha." OK.
53
181000
3000
Nhà sinh học gọi là lòng vị tha lẫn nhau
03:16
And there, the basiccăn bản ideaý kiến is that
54
184000
3000
Và ý tưởng cơ bản là
03:19
compassionlòng trắc ẩn leadsdẫn you to do good things for people who then will returntrở về the favorủng hộ.
55
187000
8000
sự trắc ẩn hướng bạn đến làm việc tốt cho
người mà sẽ làm điều tương tự với bạn.
03:27
Again, I know this is not as inspiringcảm hứng a notionkhái niệm of compassionlòng trắc ẩn
56
195000
5000
Một lần nữa, tôi biết đây không phải là
khái niệm của lòng trắc ẩn
03:32
as you mayTháng Năm have heardnghe in the pastquá khứ,
57
200000
2000
như bạn đã từng nghe trước đây.
03:34
but from a biologist'snhà sinh vật học của pointđiểm of viewlượt xem, this reciprocalđối ứng altruismchủ nghĩa vị tha kindloại of compassionlòng trắc ẩn
58
202000
5000
nhưng từ quan điểm của nhà sinh học,
lòng trắc ẩn và vị tha có liên quan
03:39
is ultimatelycuối cùng self-servingtự phục vụ too.
59
207000
3000
cuối cùng cũng là tự phục vụ.
03:42
It's not that people think that, when they feel the compassionlòng trắc ẩn.
60
210000
2000
Không phải như mọi người nghĩ,
khi họ cảm nhận lòng trắc ẩn.
03:44
It's not consciouslycó ý thức self-servingtự phục vụ, but to a biologistnhà sinh vật học, that's the logiclogic.
61
212000
5000
Không hẳn là tự phục vụ, nhưng đối với
nhà sinh học thì đó là logic.
03:49
And so, you windgió up mostphần lớn easilydễ dàng extendingmở rộng compassionlòng trắc ẩn to friendsbạn bè and alliesđồng minh.
62
217000
6000
Bạn dễ dàng mở lòng trắc ẩn
với bạn bè và đồng minh.
03:55
I'm sure a lot of you, if a closegần friendngười bạn has something really terriblekhủng khiếp happenxảy ra to them,
63
223000
6000
Tôi chắc nhiều bạn, nếu có chuyện
thật kinh khủng xảy đến với bạn thân
bạn sẽ cảm thấy rất buồn.
04:01
you feel really badxấu.
64
229000
2000
Nhưng nếu bạn đọc tin tức trên báo
04:03
But if you readđọc in the newspaperbáo chí
65
231000
1000
04:04
that something really horriblekinh khủng happenedđã xảy ra to somebodycó ai you've never heardnghe of,
66
232000
3000
có gì đó thật sự kinh khủng
xảy đến với ai đó bạn không quen,
04:07
you can probablycó lẽ livetrực tiếp with that.
67
235000
2000
bạn có thể sống chung với chuyện đó.
04:09
That's just humanNhân loại naturethiên nhiên.
68
237000
2000
Đó chỉ là bản tính trời sinh.
04:11
So, it's anotherkhác good newsTin tức/badxấu newsTin tức storycâu chuyện.
69
239000
2000
Có chuyện tốt thì cũng có chuyện xấu.
04:13
It's good that compassionlòng trắc ẩn was extendedmở rộng beyondvượt ra ngoài the familygia đình
70
241000
2000
Thật may khi lòng trắc ẩn
lan rộng trong gia đình
04:15
by this kindloại of evolutionarytiến hóa logiclogic.
71
243000
2000
bởi logic tiến bộ này.
04:17
The badxấu newsTin tức is this doesn't bringmang đến us universalphổ cập compassionlòng trắc ẩn by itselfchinh no.
72
245000
5000
Tin xấu là nó không đem lại
lòng trắc ẩn khắp nơi.
04:22
So, there's still work to be donelàm xong.
73
250000
2000
Cho nên vẫn còn việc cần phải làm.
04:24
Now, there's one other resultkết quả of this dynamicnăng động calledgọi là reciprocalđối ứng altruismchủ nghĩa vị tha,
74
252000
5000
Có kết quả khác của động lực này
là lòng vị tha được thực thi,
04:29
which I think is kindloại of good newsTin tức,
75
257000
2000
tôi nghĩ đây là một tin tốt,
04:31
which is that the way that this is playedchơi out in the humanNhân loại speciesloài,
76
259000
4000
đó là cách nó tác động ngược lại
với loài người,
cho chúng ta sự trân trọng trực giác
về qui tắc vàng.
04:35
it has givenđược people an intuitivetrực quan appreciationsự đánh giá of the goldenvàng rulequi định.
77
263000
4000
04:39
I don't quitekhá mean that the goldenvàng rulequi định itselfchinh no is writtenbằng văn bản in our genesgen,
78
267000
4000
Tôi không có ý nói qui tắc vàng
được viết trong di truyền,
04:43
but you can go to a hunterthợ săn gathererGatherer societyxã hội
79
271000
4000
nhưng bạn có thể đi tới xã hội
săn bắt và hái lượm
04:47
that has had no exposuretiếp xúc to any of the great religiousTôn giáo traditionstruyền thống,
80
275000
3000
không hướng vào bất kì
truyền thống tôn giáo nào,
04:50
no exposuretiếp xúc to ethicalđạo đức philosophytriết học,
81
278000
2000
không hướng vào triết lí đạo đức nào,
04:52
and you'llbạn sẽ find, if you spendtiêu time with these people,
82
280000
2000
và bạn sẽ thấy, nếu bạn dành thời gian
với những người này,
04:54
that, basicallyvề cơ bản, they believe that one good turnxoay deservesxứng đáng anotherkhác,
83
282000
3000
cơ bản thì, họ tin rằng ở hiền gặp lành,
04:57
and that badxấu deedshành động should be punishedtrừng phạt.
84
285000
2000
và ở ác gặp quả báo.
04:59
And evolutionarytiến hóa psychologistsnhà tâm lý học think that these intuitionstrực giác have a basisnền tảng in the genesgen.
85
287000
6000
Những nhà tâm lí học tiến bộ nghĩ rằng
những trực giác cơ bản nằm trong gen.
Họ hiểu nếu bạn muốn được đối xử tốt,
05:05
So, they do understandhiểu không that if you want to be treatedđã xử lý well,
86
293000
4000
05:09
you treatđãi other people well.
87
297000
2000
bạn phải đối xử tốt với người khác.
05:11
And it's good to treatđãi other people well.
88
299000
2000
Đối xử tốt với người khác
là một việc nên làm,
05:13
That's closegần to beingđang a kindloại of built-inBuilt-in intuitiontrực giác.
89
301000
4000
Nó gần như là một loại trực giác sẵn có.
05:17
So, that's good newsTin tức. Now, if you've been payingtrả tiền attentionchú ý,
90
305000
3000
Đó là một tin tốt. Giờ nếu bạn đang chú ý,
có lẽ bạn đang mong có tin xấu xảy ra,
05:20
you're probablycó lẽ anticipatingdự đoán that there's badxấu newsTin tức here;
91
308000
3000
chúng ta vẫn chưa hướng tới
tình yêu toàn cầu,
05:23
we still aren'tkhông phải to universalphổ cập love,
92
311000
2000
và thật ra là vì, dù cho
trân trọng qui tắc vàng là lẽ tự nhiên,
05:25
and it's truethật because, althoughmặc dù an appreciationsự đánh giá of the goldenvàng rulequi định is naturaltự nhiên,
93
313000
5000
05:30
it's alsocũng thế naturaltự nhiên to carvekhắc chạm out exceptionstrường hợp ngoại lệ to the goldenvàng rulequi định.
94
318000
5000
việc có ngoại lệ trong qui tắc vàng
cũng là điều tự nhiên.
Ý tôi là, ví dụ, chắc chắn không có ai
muốn ngồi tù,
05:35
I mean, for examplethí dụ, nonekhông ai of us, probablycó lẽ, want to go to prisonnhà tù,
95
323000
4000
05:39
but we all think that there are some people who should go to prisonnhà tù. Right?
96
327000
3000
nhưng chúng ta đều nghĩ có nhiều người
nên đi tù. Đúng chứ?
05:42
So, we think we should treatđãi them differentlykhác than we would want to be treatedđã xử lý.
97
330000
4000
Chúng ta nghĩ mình nên đối xử với họ
khác đi.
05:46
Now, we have a rationalelý do for that.
98
334000
2000
Giờ chúng ta có một lí do cho chuyện này.
05:48
We say they did these badxấu things that make it just that they should go to prisonnhà tù.
99
336000
5000
Chúng ta nói họ làm những chuyện xấu
thì họ nên đi tù.
Không ai thật sự áp dụng qui tắc vàng
một cách rộng rãi.
05:53
NoneKhông có of us really extendskéo dài the goldenvàng rulequi định in trulythực sự diffusekhuếch tán and universalphổ cập fashionthời trang.
100
341000
4000
05:57
We have the capacitysức chứa to carvekhắc chạm out exceptionstrường hợp ngoại lệ,
101
345000
3000
Chúng ta có thể tạo ra sự ngoại lệ,
06:00
put people in a specialđặc biệt categorythể loại.
102
348000
2000
đưa những người này vào loại đặc biệt.
06:02
And the problemvấn đề is that -- althoughmặc dù in the casetrường hợp of sendinggửi people to prisonnhà tù,
103
350000
4000
Và vấn đề chính là -- dù trong trường hợp
đưa họ đi tù,
06:06
you have this impartialvô tư judiciaryTư pháp
104
354000
3000
bạn có bộ máy tư pháp công bằng
06:09
determiningxác định who getsđược excludedloại trừ from the goldenvàng rulequi định --
105
357000
4000
quyết định ai sẽ bị
tống khỏi qui tắc vàng --
trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta
đều đưa ra những quyết định
06:13
that in everydaymỗi ngày life, the way we all make these decisionsquyết định
106
361000
4000
về người mà chúng ta
truyền đạt lòng trắc ẩn,
06:17
about who we're not going to extendmở rộng the goldenvàng rulequi định to,
107
365000
3000
06:20
is we use a much rougherkhó khăn hơn and readierreadier formulacông thức.
108
368000
3000
là chúng ta dùng công thức
cứng nhắc có sẵn.
06:23
BasicallyVề cơ bản it's just like, if you're my enemykẻ thù, if you're my rivalđối thủ --
109
371000
4000
Cơ bản giống như vầy,
nếu bạn là kẻ thù,
nếu bạn không phải bạn,
không phải thành viên gia đình tôi --
06:27
if you're not my friendngười bạn, if you're not in my familygia đình --
110
375000
2000
06:29
I'm much lessít hơn inclinednghiêng to applyứng dụng the goldenvàng rulequi định to you.
111
377000
5000
Tôi cũng định áp dụng
qui tắc vàng cho bạn.
06:34
We all do that,
112
382000
2000
Chúng ta đều làm như vậy,
06:36
and you see it all over the worldthế giới.
113
384000
3000
và bạn thấy chuyện này
diễn ra trên thế giới.
Bạn thấy chuyện này diễn ra ở Trung Đông:
06:39
You see it in the MiddleTrung EastĐông:
114
387000
3000
những người, đến từ Gaza,
đang phóng tên lửa vào Israel.
06:42
people who, from GazaDải Gaza, are firingbắn missilestên lửa at IsraelIsrael.
115
390000
3000
Họ không muốn bị tên lửa bắn,
nhưng họ nói,
06:45
They wouldn'tsẽ không want to have missilestên lửa firedBị sa thải at them, but they say,
116
393000
2000
"À, những người Do Thái, hay một vài
trong số đó làm vài chuyện
06:47
"Well, but the IsraelisNgười Israel, or some of them have donelàm xong things
117
395000
2000
06:49
that put them in a specialđặc biệt categorythể loại."
118
397000
2000
khiến họ nằm trong loại đặc biệt."
06:51
The IsraelisNgười Israel would not want to have an economicthuộc kinh tế blockadephong tỏa imposedáp dụng on them,
119
399000
3000
Người Do Thái không muốn
nền kinh tế bao vây áp đặt lên họ,
06:54
but they imposeáp đặt one on GazaDải Gaza, and they say,
120
402000
2000
nhưng họ lại áp đặt lên Gaza, và họ nói,
06:56
"Well, the PalestiniansNgười Palestine, or some of them, have broughtđưa this on themselvesbản thân họ."
121
404000
3000
"À, những người Palestine,
tự mình áp đặt mình."
06:59
So, it's these exclusionsloại trừ to the goldenvàng rulequi định that amountsố lượng to a lot of the world'scủa thế giới troublerắc rối.
122
407000
8000
Cho nên, những ngoại lệ của qui tắc vàng
gây nhiều rắc rối cho thế giới.
Và như vậy cũng là lẽ đương nhiên.
07:07
And it's naturaltự nhiên to do that.
123
415000
3000
07:10
So, the factthực tế that the goldenvàng rulequi định is in some sensegiác quan builtđược xây dựng in to us
124
418000
3000
Thật ra qui tắc vàng tự hình thành trong chúng ta
07:13
is not, by itselfchinh no, going to bringmang đến us universalphổ cập love.
125
421000
6000
không phải chính nó, sẽ mang đến
tình yêu toàn cầu cho chúng ta.
Làm vậy cũng không giải cứu được thế giới.
07:19
It's not going to savetiết kiệm the worldthế giới.
126
427000
2000
Có tin tốt là tôi có thể
cứu thế giới. Được thôi.
07:21
Now, there's one piececái of good newsTin tức I have that mayTháng Năm savetiết kiệm the worldthế giới. Okay.
127
429000
5000
Mọi người định vị chỗ của mình chưa?
07:26
Are you on the edgescạnh of your seatschỗ ngồi here?
128
434000
3000
Tốt, vì trước khi tôi nói với bạn
về tin tốt này,
07:29
Good, because before I tell you about that good newsTin tức,
129
437000
2000
07:31
I'm going to have to take a little excursiondu lịch trong nước throughxuyên qua some academichọc tập terrainbản đồ địa hình.
130
439000
5000
tôi sẽ phải quan sát
địa hình học thuật một chút.
Tôi mong tôi thu hút được các bạn
về lời hứa tin tốt lành này
07:36
So, I hopemong I've got your attentionchú ý with this promiselời hứa of good newsTin tức
131
444000
3000
07:39
that mayTháng Năm savetiết kiệm the worldthế giới.
132
447000
3000
có thể giải cứu thế giới.
07:42
It's this non-zero-sumnessNULL stuffđồ đạc you just heardnghe a little bitbit about.
133
450000
3000
Đây là trò chơi tổng khác 0
mà bạn mới nghe.
07:45
It's just a quicknhanh chóng introductionGiới thiệu to gametrò chơi theorylý thuyết.
134
453000
3000
Chỉ là lời giới thiệu ngắn
về thuyết trò chơi.
Chuyện này không gây tổn thương.
Được thôi.
07:48
This won'tsẽ không hurtđau. Okay.
135
456000
2000
Đó là trò chơi có tổng bằng 0
và tổng khác 0.
07:50
It's about zero-sumtổng bằng không and non-zero-sum-không bằng không gamesTrò chơi.
136
458000
2000
Nếu bạn hỏi tình huống nào
07:52
If you askhỏi what kindloại of a situationtình hình
137
460000
4000
07:56
is conducivecó lợi to people becomingtrở thành friendsbạn bè and alliesđồng minh,
138
464000
3000
khiến nhiều người trở thành bạn
và đồng minh của nhau,
07:59
the technicalkỹ thuật answercâu trả lời is a non-zero-sum-không bằng không situationtình hình.
139
467000
3000
câu trả lời máy móc là
trò chơi có tổng khác 0.
Và nếu bạn hỏi tình huống nào
08:02
And if you askhỏi what kindloại of situationtình hình
140
470000
2000
khiến nhiều người xác định
là kẻ thù của nhau,
08:04
is conducivecó lợi to people definingxác định people as enemieskẻ thù,
141
472000
2000
08:06
it's a zero-sumtổng bằng không situationtình hình.
142
474000
2000
đó là trò chơi có tổng bằng 0.
08:08
So, what do those termsđiều kiện mean?
143
476000
2000
Vậy những cụm từ đó có nghĩa là gì?
08:10
BasicallyVề cơ bản, a zero-sumtổng bằng không gametrò chơi is the kindloại you're used to in sportscác môn thể thao,
144
478000
3000
Cơ bản, trò chơi có tổng bằng 0
là trò được áp dụng trong thể thao,
08:13
where there's a winnerngười chiến thắng and a loserkẻ thất bại.
145
481000
2000
có người thắng và kẻ thua.
08:15
So, theirhọ fortunesmay mắn addthêm vào up to zerokhông.
146
483000
3000
Cho nên, vận may của họ tăng đến 0.
Trong môn tennis, mỗi điểm có thể
tốt cho bạn mà xấu cho người khác,
08:18
So, in tennisquần vợt, everymỗi pointđiểm is eitherhoặc good for you and badxấu for the other personngười,
147
486000
5000
08:23
or good for them, badxấu for you.
148
491000
2000
hoặc tốt cho họ, xấu cho bạn,
08:25
EitherMột trong hai way, your fortunesmay mắn addthêm vào up to zerokhông. That's a zero-sumtổng bằng không gametrò chơi.
149
493000
3000
Dù sao vận may cũng tăng đến 0
- trò chơi có tổng bằng 0.
08:28
Now, if you're playingđang chơi doublesđôi,
150
496000
2000
Giờ, nếu bạn định chơi gấp đôi,
08:30
then the personngười on your sidebên of the netmạng lưới
151
498000
2000
thì đồng đội của bạn
08:32
is in a non-zero-sum-không bằng không relationshipmối quan hệ with you,
152
500000
3000
sẽ có mối quan hệ có tổng khác 0 với bạn,
mỗi điểm hoặc tốt cho cả 2
-- tích cực, cả 2 thắng.
08:35
because everymỗi pointđiểm is eitherhoặc good for bothcả hai of you -- positivetích cực, win-winthắng-thắng --
153
503000
3000
08:38
or badxấu for bothcả hai of you, it's lose-losemất đi.
154
506000
2000
hoặc xấu cho cả hai, đó là cùng thua.
08:40
That's a non-zero-sum-không bằng không gametrò chơi.
155
508000
2000
Đó là trò chơi có tổng khác 0.
Và trong thực tế, có nhiều trò chơi
có tổng khác 0.
08:42
And in realthực life, there are lots of non-zero-sum-không bằng không gamesTrò chơi.
156
510000
3000
08:45
In the realmcảnh giới of economicsKinh tế học, say, if you buymua something:
157
513000
3000
Trong lĩnh vực kinh tế,
nếu bạn mua một món gì đó:
08:48
that meanscó nghĩa you'dbạn muốn ratherhơn have the merchandisehàng hóa than the moneytiền bạc,
158
516000
3000
nghĩa là bạn có hàng hóa nhiều hơn tiền,
08:51
but the merchantthương gia would ratherhơn have the moneytiền bạc than the merchandisehàng hóa.
159
519000
3000
nhưng thương lái muốn có
nhiều tiền hơn hàng hóa.
08:54
You bothcả hai feel you've wonthắng.
160
522000
2000
Cả 2 đều cảm thấy mình thắng cuộc.
08:56
In a warchiến tranh, two alliesđồng minh are playingđang chơi a non-zero-sum-không bằng không gametrò chơi.
161
524000
3000
Trong chiến tranh, 2 đồng minh
đang chơi trò có tổng khác 0.
08:59
It's going to eitherhoặc be win-winthắng-thắng or lose-losemất đi for them.
162
527000
3000
Kết quả có thể cả 2 đều thắng hoặc thua.
09:02
So, there are lots of non-zero-sum-không bằng không gamesTrò chơi in realthực life.
163
530000
7000
Cho nên, có nhiều trò chơi có tổng khác 0
trong đời sống.
Và bạn cơ bản có thể lặp lại
những gì đã nói trước đó,
09:09
And you could basicallyvề cơ bản reformulatereformulate what I said earliersớm hơn,
164
537000
4000
về cách lòng trắc ẩn được triển khai
và qui tắc vàng cũng vậy,
09:13
about how compassionlòng trắc ẩn is deployedđược triển khai and the goldenvàng rulequi định is deployedđược triển khai,
165
541000
3000
09:16
by just sayingnói, well, compassionlòng trắc ẩn mostphần lớn naturallymột cách tự nhiên flowschảy alongdọc theo non-zero-sum-không bằng không channelskênh truyền hình
166
544000
6000
nói như vậy, lòng trắc ẩn tự nhiên
theo trò chơi có tổng khác 0
nơi mà nhiều người tự nhận
có khả năng thắng
09:22
where people perceivecảm nhận themselvesbản thân họ as beingđang in a potentiallycó khả năng win-winthắng-thắng situationtình hình
167
550000
3000
09:25
with some of theirhọ friendsbạn bè or alliesđồng minh.
168
553000
3000
với bạn bè và đồng minh của họ.
09:28
The deploymenttriển khai of the goldenvàng rulequi định
169
556000
2000
Sự triển khai qui tắc vàng
09:30
mostphần lớn naturallymột cách tự nhiên happensxảy ra alongdọc theo these non-zero-sum-không bằng không channelskênh truyền hình.
170
558000
3000
hầu như diễn ra tự nhiên
theo kênh có tổng khác 0.
09:33
So, kindloại of webswebs of non-zero-sumnessNULL
171
561000
2000
Cho nên, mạng lưới có tổng khác 0
09:35
are where you would expectchờ đợi compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định
172
563000
4000
là nơi bạn chờ lòng trắc ẩn
và qui tắc vàng
09:39
to kindloại of work theirhọ magicma thuật.
173
567000
2000
diễn ra như ma thuật.
09:41
With zero-sumtổng bằng không channelskênh truyền hình you would expectchờ đợi something elsekhác.
174
569000
2000
Với kênh có tổng bằng 0
bạn lại mong chuyện khác.
09:43
Okay. So, now you're readysẳn sàng for the good newsTin tức that I said mightcó thể savetiết kiệm the worldthế giới.
175
571000
4000
Được rồi, giờ bạn sẵn sàng đón tin tốt
mà tôi đã nói là có thể cứu thế giới.
09:47
And now I can admitthừa nhận that it mightcó thể not too,
176
575000
3000
Và giờ tôi có thể chấp nhận
cũng có thể không xảy ra,
09:50
now that I've heldđược tổ chức your attentionchú ý for threesố ba minutesphút of technicalkỹ thuật stuffđồ đạc.
177
578000
6000
giờ tôi đã thu hút được chú ý của bạn
trong 3 phút với những thứ kĩ thuật này.
09:56
But it mayTháng Năm. And the good newsTin tức is that historylịch sử
178
584000
5000
Nhưng cũng có thể.
Và tin tốt là lịch sử đó
tự nhiên mở rộng thành mạng lưới
có tổng khác 0,
10:01
has naturallymột cách tự nhiên expandedmở rộng these webswebs of non-zero-sumnessNULL,
179
589000
4000
có nhiều mạng lưới có thể là những kênh
dành cho lòng trắc ẩn.
10:05
these webswebs that can be these channelskênh truyền hình for compassionlòng trắc ẩn.
180
593000
4000
10:09
You can go back all the way to the stoneCục đá agetuổi tác:
181
597000
3000
Bạn có thể quay trở về thời kì đồ đá:
10:12
technologicaltínhór แทน użyciu แห่ง แทน แทน แทน ustaw evolutionsự phát triển -- roadsđường, the wheelbánh xe, writingviết,
182
600000
8000
cuộc cách mạng công nghệ -- đường sá,
bánh xe, sách vở,
10:20
a lot of transportationvận chuyển and communicationgiao tiếp technologiescông nghệ --
183
608000
3000
nhiều phương tiện đi lại
và công nghệ thông tin liên lạc --
vừa mới khẳng định càng nhiều người
10:23
has just inexorablyinexorably madethực hiện it so that more people
184
611000
3000
10:26
can be in more non-zero-sum-không bằng không relationshipscác mối quan hệ
185
614000
3000
có thể nằm trong
mối quan hệ có tổng khác 0
với nhiều người ở xa thật là xa.
10:29
with more and more people at greaterlớn hơn and greaterlớn hơn distanceskhoảng cách.
186
617000
3000
10:32
That's the storycâu chuyện of civilizationnền văn minh.
187
620000
3000
Đó là câu chuyện của dân tộc văn minh.
10:35
It's why socialxã hội organizationcơ quan has grownmới lớn from the hunter-gathererngười thợ săn villagelàng
188
623000
5000
Đó là lí do tổ chức xã hội phát triển
từ thời săn bắt hái lượm
tới xã hội cổ đại, đế quốc,
và giờ là thế giới toàn cầu hóa.
10:40
to the ancientxưa statetiểu bang, the empiređế chế, and now here we are in a globalizedtoàn cầu hóa worldthế giới.
189
628000
3000
Và câu chuyện về toàn cầu hóa
là câu chuyện lớn về tổng khác 0.
10:43
And the storycâu chuyện of globalizationtoàn cầu hoá is largelyphần lớn a storycâu chuyện of non-zero-sumnessNULL.
190
631000
4000
Chắc có lẽ bạn đã nghe cụm từ
"phụ thuộc lẫn nhau"
10:47
You've probablycó lẽ heardnghe the termkỳ hạn "interdependencesự phụ thuộc lẫn nhau"
191
635000
2000
10:49
appliedáp dụng to the modernhiện đại worldthế giới. Well, that's just anotherkhác termkỳ hạn for non-zero-sum-không bằng không.
192
637000
4000
dùng ở thế giới hiện đại.
Là cụm từ khác dành cho tổng khác 0.
10:53
If your fortunesmay mắn are interdependentphụ thuộc lẫn nhau with somebodycó ai,
193
641000
3000
Nếu vận may của bạn
phụ thuộc người khác,
10:56
then you livetrực tiếp in a non-zero-sum-không bằng không relationshipmối quan hệ with them.
194
644000
3000
bạn sống trong mối quan hệ có tổng khác 0.
Và bạn thấy chuyện này khắp mọi lúc
trên thế giới.
10:59
And you see this all the time in the modernhiện đại worldthế giới.
195
647000
2000
11:01
You saw it with the recentgần đây economicthuộc kinh tế crashtai nạn,
196
649000
2000
Bạn thấy chuyện này xảy ra
trong cuộc khủng hoảng kinh tế gần đây,
11:03
where badxấu things happenxảy ra in the economynên kinh tê --
197
651000
3000
những chuyện xấu
xảy ra trong nền kinh tế --
11:06
badxấu for everybodymọi người, for much of the worldthế giới.
198
654000
3000
chuyện xấu xảy ra cho mọi người,
cho cả thế giới.
Những chuyện tốt diễn ra
và tốt cho cả thế giới.
11:09
Good things happenxảy ra, and it's good for much of the worldthế giới.
199
657000
3000
Và tôi rất vui khi nói rằng,
tôi nghĩ thật sự có bằng chứng
11:12
And, you know, I'm happyvui mừng to say, I think there's really evidencechứng cớ
200
660000
3000
11:15
that this non-zero-sum-không bằng không kindloại of connectionkết nối
201
663000
3000
sự kết nối của loại tổng khác 0 này
11:18
can expandmở rộng the moralđạo đức compassla bàn.
202
666000
3000
có thể mở rộng tư tưởng đạo đức.
11:21
I mean, if you look at the AmericanNgười Mỹ attitudesthái độ
203
669000
3000
Nếu bạn nhìn vào
thái độ của người Mĩ
11:24
towardđối với JapaneseNhật bản duringsuốt trong WorldTrên thế giới WarChiến tranh IIII --
204
672000
4000
đối với người Nhật
trong thế chiến thứ hai --
11:28
look at the depictionsmiêu tả of JapaneseNhật bản
205
676000
2000
nhìn vào sự miêu tả của người Nhật
11:30
in the AmericanNgười Mỹ mediaphương tiện truyền thông as just about subhumancon người dưới quyền,
206
678000
2000
trong truyền thông Mĩ
không hề có tính người,
11:32
and look at the factthực tế that we droppedgiảm atomicnguyên tử bombsbom,
207
680000
2000
sự thật là chúng ta đã bỏ bom nguyên tử,
11:34
really withoutkhông có givingtặng it much of a thought --
208
682000
3000
mà không hề đắn đo suy nghĩ --
11:37
and you compareso sánh that to the attitudeThái độ now,
209
685000
2000
và bạn so sánh với thái độ hiện tại,
11:39
I think partphần of that is dueđến hạn to a kindloại of economicthuộc kinh tế interdependencesự phụ thuộc lẫn nhau.
210
687000
3000
tôi nghĩ một phần là vì
sự phụ thuộc kinh tế lẫn nhau,
11:42
Any formhình thức of interdependencesự phụ thuộc lẫn nhau, or non-zero-sum-không bằng không relationshipmối quan hệ
211
690000
3000
Bất cứ hình thứ phụ thuộc,
hay quan hệ có tổng khác 0
11:45
forceslực lượng you to acknowledgecông nhận the humanitynhân loại of people.
212
693000
3000
buộc bạn phải công nhận
tính nhân đạo của con người.
Cho nên tôi nghĩ đó là chuyện tốt.
11:48
So, I think that's good.
213
696000
2000
11:50
And the worldthế giới is fullđầy of non-zero-sum-không bằng không dynamicsđộng lực học.
214
698000
3000
Và thế giới toàn là động lực học
có tổng khác 0.
11:53
EnvironmentalMôi trường problemscác vấn đề, in manynhiều wayscách, put us all in the sametương tự boatthuyền.
215
701000
4000
Những vấn đề môi trường,
nhiều cách khác nhau, đều chung cảnh ngộ.
11:57
And there are non-zero-sum-không bằng không relationshipscác mối quan hệ that maybe people aren'tkhông phải awareý thức of.
216
705000
5000
Và có những mối quan hệ có tổng khác 0
có thể nhiều người không để ý.
12:02
For examplethí dụ, probablycó lẽ a lot of AmericanNgười Mỹ ChristiansKitô hữu
217
710000
4000
Ví dụ, nhiều người Mĩ theo đạo Thiên Chúa
12:06
don't think of themselvesbản thân họ as beingđang in a non-zero-sum-không bằng không relationshipmối quan hệ
218
714000
4000
không nghĩ chính bản thân họ
đang trong mối quan hệ có tổng khác 0
12:10
with MuslimsNgười Hồi giáo halfwaynửa chừng around the worldthế giới,
219
718000
2000
với những người đạo Hồi
ở nửa vòng Trái Đất,
12:12
but they really are, because if these MuslimsNgười Hồi giáo becometrở nên happierhạnh phúc hơn and happierhạnh phúc hơn
220
720000
5000
nhưng chúng có thật, vì nếu
người đạo Hồi ngày càng hạnh phúc
12:17
with theirhọ placeđịa điểm in the worldthế giới and feel that they have a placeđịa điểm in it,
221
725000
3000
với vị trí của họ trên thế giới
và cảm thấy có chỗ đứng,
12:20
that's good for AmericansNgười Mỹ, because there will be fewerít hơn terroristskẻ khủng bố
222
728000
3000
đó là chuyện tốt với người Mĩ,
vì sẽ có ít kẻ khủng bố
12:23
to threatenđe dọa AmericanNgười Mỹ securityBảo vệ.
223
731000
2000
đe dọa an ninh của nước Mĩ.
12:25
If they get lessít hơn and lessít hơn happyvui mừng, that will be badxấu for AmericansNgười Mỹ.
224
733000
4000
Nếu họ ngày càng ít cảm thấy hạnh phúc,
đó sẽ là chuyện xấu đối với nước Mĩ.
12:29
So, there's plentynhiều of non-zero-sumnessNULL.
225
737000
3000
Cho nên, có nhiều tổng khác 0.
12:32
And so, the questioncâu hỏi is: If there's so much non-zero-sumnessNULL,
226
740000
5000
Và vì vậy, câu hỏi là:
Nếu có quá nhiều tổng khác 0,
12:37
why has the worldthế giới not yetchưa been suffusedsuffused in love, peacehòa bình, and understandinghiểu biết?
227
745000
4000
tại sao thế giới vẫn chưa trải qua
tình yêu, hòa bình và thấu hiểu?
12:41
The answer'scâu trả lời của complicatedphức tạp. It's the occasionnhân dịp for a wholetoàn thể other talk.
228
749000
3000
Câu trả lời rất phức tạp. Đây là dịp
để chúng ta ngồi lại cùng nhau.
12:44
CertainlyChắc chắn, a couplevợ chồng of things are that,
229
752000
4000
Chắc chắn là có vài chuyện tương tự,
12:48
first of all, there are a lot of zero-sumtổng bằng không situationstình huống in the worldthế giới.
230
756000
4000
trước tiên, có nhiều tình huống
có tổng khác 0 trên thế giới.
12:52
And alsocũng thế, sometimesđôi khi people don't recognizenhìn nhận
231
760000
4000
Đôi lúc cũng có nhiều người không nhận ra
12:56
the non-zero-sum-không bằng không dynamicsđộng lực học in the worldthế giới.
232
764000
5000
động lực học có tổng khác 0 trên thế giới.
Trong những lĩnh vực đó,
13:01
In bothcả hai of these areaskhu vực,
233
769000
2000
tôi nghĩ các nhà chính trị
có thể đóng một vai trò.
13:03
I think politicianschính trị gia can playchơi a rolevai trò.
234
771000
3000
13:06
This isn't only about religiontôn giáo.
235
774000
2000
Đây không chỉ là về tôn giáo.
13:08
I think politicianschính trị gia can help fosternuôi dưỡng non-zero-sum-không bằng không relationshipscác mối quan hệ,
236
776000
5000
Tôi nghĩ nhà chính trị có thể
thúc đẩy mối quan hệ có tổng khác 0.
13:13
EconomicKinh tế engagementhôn ước is generallynói chung là better than blockadesphong tỏa and so on,
237
781000
3000
Việc hòa nhập kinh tế nói chung
tốt hơn bị phong tỏa,
13:16
in this regardquan tâm.
238
784000
2000
trong lĩnh vực này.
13:18
And politicianschính trị gia can be awareý thức, and should be awareý thức that,
239
786000
3000
Và các chính trị gia có thể ý thức được,
và nên ý thức rằng,
13:21
when people around the worldthế giới are looking at them,
240
789000
2000
khi nhiều người trên khắp thế giới
đang nhìn họ,
13:23
are looking at theirhọ nationquốc gia
241
791000
2000
đang nhìn vào quốc gia của họ
13:25
and pickingnhặt up theirhọ cuestín hiệu
242
793000
2000
và đón nhận ám hiệu của họ
13:27
for whetherliệu they are in a zero-sumtổng bằng không or a non-zero-sum-không bằng không relationshipmối quan hệ with a nationquốc gia --
243
795000
4000
để xem họ trong mối quan hệ có tổng
bằng hay khác 0 với một nước
13:31
like, say, AmericaAmerica, or any other nationquốc gia --
244
799000
3000
giống như, Mĩ hay bất cứ
quốc gia nào chẳng hạn.
13:34
humanNhân loại psychologytâm lý học is suchnhư là that they use cuestín hiệu like:
245
802000
3000
tâm lí con người là loại mà họ ám chỉ như:
Chúng ta có cảm thấy
mình được tôn trọng không?
13:37
Do we feel we're beingđang respectedtôn trọng?
246
805000
2000
13:39
Because, you know, historicallylịch sử, if you're not beingđang respectedtôn trọng,
247
807000
3000
Vì, bạn biết đó, theo lịch sử,
nếu bạn không được tôn trọng.
13:42
you're probablycó lẽ not going to windgió up in a non-zero-sum-không bằng không,
248
810000
3000
bạn sẽ không thắng được
trong tổng khác 0,
13:45
mutuallyhỗ trợ profitablecó lãi relationshipmối quan hệ with people.
249
813000
3000
quan hệ có lợi với mọi người.
13:48
So, we need to be awareý thức of what kindloại of signalstín hiệu we're sendinggửi out.
250
816000
5000
Cho nên chúng ta cần phải ý thức
dấu hiệu truyền tải là gì.
13:53
And some of this, again, is in the realmcảnh giới of politicalchính trị work.
251
821000
5000
Một lần nữa, một trong số đó
là các việc liên quan chính trị.
13:58
If there's one thing I can encouragekhuyến khích everyonetất cả mọi người to do,
252
826000
2000
Nếu có một chuyện tôi có thể khuyến khích
mọi người đều làm,
14:00
politicianschính trị gia, religiousTôn giáo leaderslãnh đạo, and us,
253
828000
3000
các chính trị gia, nhà lãnh đạo tôn giáo,
và chúng ta,
14:03
it would be what I call "expandingmở rộng the moralđạo đức imaginationtrí tưởng tượng" --
254
831000
5000
là cái tôi gọi là "mở rộng
tư tưởng đạo đức"
14:08
that is to say, your abilitycó khả năng to put yourselfbản thân bạn in the shoesgiày
255
836000
3000
nói là vậy, khả năng của bạn
đặt mình vào tình huống
14:11
of people in very differentkhác nhau circumstanceshoàn cảnh.
256
839000
3000
của người khác trong những trường hợp
khác nhau.
Điều này không giống lòng trắc ẩn,
14:14
This is not the sametương tự as compassionlòng trắc ẩn,
257
842000
2000
14:16
but it's conducivecó lợi to compassionlòng trắc ẩn. It opensmở ra the channelskênh truyền hình for compassionlòng trắc ẩn.
258
844000
6000
nhưng nó có ích cho lòng trắc ẩn, mở ra
nhiều kênh cho lòng trắc ẩn.
14:22
And I'm afraidsợ we have anotherkhác good newsTin tức/badxấu newsTin tức storycâu chuyện,
259
850000
3000
Tôi e là chúng ta có câu chuyện
về tin tốt/ xấu khác,
14:25
which is that the moralđạo đức imaginationtrí tưởng tượng is partphần of humanNhân loại naturethiên nhiên.
260
853000
3000
mà tư tưởng đạo đức là
bản chất con người.
14:28
That's good, but again we tendcó xu hướng to deploytriển khai it selectivelychọn lọc.
261
856000
5000
Đó là một điều tốt, nhưng một lần nữa
chúng ta hay triển khai có chọn lọc.
14:33
OnceMột lần we defineđịnh nghĩa somebodycó ai as an enemykẻ thù,
262
861000
2000
Khi chúng ta cho rằng ai đó là kẻ thù,
14:35
we have troublerắc rối puttingđặt ourselveschúng ta in theirhọ shoesgiày, just naturallymột cách tự nhiên.
263
863000
5000
chúng ta tự nhiên tạo rắc rối cho mình.
Cho nên, nếu bạn muốn tạo
một vụ khó khăn cho người Mĩ:
14:40
So, if you want to take a particularlyđặc biệt hardcứng casetrường hợp for an AmericanNgười Mỹ:
264
868000
4000
có người ở Iran đốt cờ Mĩ,
và bạn thấy họ trên tivi.
14:44
somebodycó ai in IranIran who is burningđốt an AmericanNgười Mỹ flaglá cờ, and you see them on TVTRUYỀN HÌNH.
265
872000
4000
14:48
Well, the averageTrung bình cộng AmericanNgười Mỹ is going to resistkháng cự
266
876000
3000
À, một người Mĩ sẽ phản đối
14:51
the moralđạo đức exercisetập thể dục of puttingđặt themselvesbản thân họ in that person'sngười headcái đầu
267
879000
4000
loại đạo đức áp đặt họ vào đầu người khác,
14:55
and is going to resistkháng cự the ideaý kiến that they have much in commonchung with that personngười.
268
883000
3000
sẽ phản đối ý tưởng là
họ có nhiều điểm chung với người khác.
14:58
And if you tell them, "Well, they think AmericaAmerica disrespectsdisrespects them
269
886000
4000
Nếu bạn nói, "Họ nghĩ
người Mĩ không tôn trọng họ
15:02
and even wants to dominatethống trị them, and they hateghét bỏ AmericaAmerica.
270
890000
3000
thậm chí muốn thống trị họ,
họ ghét người Mĩ.
15:05
Has there ever been somebodycó ai who disrespecteddisrespected you so much
271
893000
2000
Có ai từng coi thường bạn nhiều tới nỗi
15:07
that you kindloại of hatedghét them brieflyngắn gọn"?
272
895000
2000
bạn ghét họ luôn không?"
15:09
You know, they'llhọ sẽ resistkháng cự that comparisonso sánh and that's naturaltự nhiên, that's humanNhân loại.
273
897000
3000
Bạn biết đó, họ sẽ phản đối rằng
lòng trắc ẩn là bản chất của mỗi người.
Và, tương tự, người ở Iran:
15:12
And, similarlytương tự, the personngười in IranIran:
274
900000
2000
15:14
when you try to humanizehumanize somebodycó ai in AmericaAmerica who said that IslamHồi giáo is eviltà ác,
275
902000
4000
khi bạn cố gắng nhân tín hóa ai đó ở Mĩ
mà từng nói đạo Hồi là kẻ xấu,
15:18
they'llhọ sẽ have troublerắc rối with that.
276
906000
2000
họ sẽ gặp rắc rối vì điều đó.
15:20
So, it's a very difficultkhó khăn thing to get people to expandmở rộng the moralđạo đức imaginationtrí tưởng tượng
277
908000
5000
Cho nên, thật khó để mọi người
mở rộng tư tưởng đạo đức
15:25
to a placeđịa điểm it doesn't naturallymột cách tự nhiên go.
278
913000
3000
thường xuyên ở một nơi nào đó.
Tôi nghĩ đây sẽ là rắc rối vì,
15:28
I think it's worthgiá trị the troublerắc rối because,
279
916000
3000
một lần nữa, nó giúp chúng ta hiểu được.
15:31
again, it just helpsgiúp us to understandhiểu không.
280
919000
2000
15:33
If you want to reducegiảm the numbercon số of people who are burningđốt flagslá cờ,
281
921000
2000
Nếu bạn muốn giảm số lượng người
đang đốt cờ ,
15:35
it helpsgiúp to understandhiểu không what makeslàm cho them do it.
282
923000
2000
làm vậy giúp họ biết
điều gì khiến họ làm vậy.
15:37
And I think it's good moralđạo đức exercisetập thể dục.
283
925000
3000
Tôi nghĩ đây là một bài tập tư tưởng
khá hay.
15:40
I would say here is where religiousTôn giáo leaderslãnh đạo come in,
284
928000
3000
Tôi định nói là nơi có mặt
những lãnh đạo tôn giáo
15:43
because religiousTôn giáo leaderslãnh đạo are good at reframingReframing issuesvấn đề for people,
285
931000
7000
vì các nhà lãnh đạo rất giỏi
tạo vấn đề cho mọi người,
15:50
at harnessingkhai thác the emotionalđa cảm centerstrung tâm of the brainóc
286
938000
2000
tập trung cảm xúc cho trung tâm não bộ
15:52
to get people to alterthay đổi theirhọ awarenessnhận thức and reframeReframe the way they think.
287
940000
5000
để mọi người thay đổi ý thức
và thay đổi suy nghĩ
15:57
I mean, religiousTôn giáo leaderslãnh đạo are kindloại of in the inspirationcảm hứng businesskinh doanh.
288
945000
4000
Ý tôi là, các nhà lãnh đạo tôn giáo
là doanh nhân tạo cảm hứng.
16:01
It's theirhọ great callingkêu gọi right now,
289
949000
2000
Đã đến lúc kêu gọi,
16:03
to get people all around the worldthế giới better at expandingmở rộng theirhọ moralđạo đức imaginationstrí tưởng tượng,
290
951000
4000
để mọi người trên khắp thế giới
mở rộng tư tưởng đạo đức,
16:07
appreciatingđánh giá đúng that in so manynhiều wayscách they're in the sametương tự boatthuyền.
291
955000
4000
họ đồng cảnh ngộ
theo nhiều cách khác nhau.
16:11
I would just sumtổng hợp up the way things look, at leastít nhất from this secularthế tục perspectivequan điểm,
292
959000
6000
Tôi sẽ tóm tắt trình tự mọi việc,
ít ra từ viễn cảnh thế tục này
16:17
as farxa as compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định go,
293
965000
4000
cũng như lòng trắc ẩn và qui tắc vàng,
16:21
by sayingnói that it's good newsTin tức that compassionlòng trắc ẩn and the goldenvàng rulequi định
294
969000
6000
bằng cách nói rằng thật tốt
khi lòng trắc ẩn và qui tắc vàng
cùng được xây dựng
trong bản chất của con người.
16:27
are in some sensegiác quan builtđược xây dựng into humanNhân loại naturethiên nhiên.
295
975000
5000
16:32
It's unfortunatekhông may that they tendcó xu hướng to be selectivelychọn lọc deployedđược triển khai.
296
980000
5000
Thật không may chúng có xu hướng
được triển khai có chọn lọc.
16:37
And it's going to take realthực work to changethay đổi that.
297
985000
4000
Và sẽ cần hành động thực tiễn để thay đổi.
16:41
But, nobodykhông ai ever said that doing God'sCủa Thiên Chúa work was going to be easydễ dàng. ThanksCảm ơn.
298
989000
5000
Nhưng, không ai từng nói làm việc vì Chúa
là chuyện dễ dàng. Cảm ơn.
16:46
(ApplauseVỗ tay)
299
994000
2000
(Vỗ tay)
Translated by Nhi Hải
Reviewed by Lan Phuong Nguyen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Robert Wright - Journalist, philosopher
The best-selling author of "Nonzero," "The Moral Animal" and "The Evolution of God," Robert Wright draws on his wide-ranging knowledge of science, religion, psychology, history and politics to figure out what makes humanity tick -- and what makes us moral.

Why you should listen

Author Robert Wright thinks the crises the human species now faces are moral in nature, and that our salvation lies in the intelligent pursuit of self-interest. In his book Nonzero, Wright argues that life depends on a non-zero-sum dynamic. While a zero-sum game depends on a winner and loser, all parties in a non-zero-sum game win or lose together, so players will more likely survive if they cooperate. This points to an optimistic future of ultimate cooperation among humans -- if we recognize the game.

Well-respected for his erudition and original thinking (Bill Clinton hailed him as a genius), Wright draws from multiple disciplines -- including science, religion, history and politics -- in his search for big-picture perspectives on today's problems, particularly terrorism, while offering guarded hope for where we might be headed. A Schwartz Senior Fellow at the New America Foundation, Wright also hosts an interview series with celebrated thinkers at Meaningoflifetv.com.

Wright's newest book, The Evolution of God, explores the history of the idea of God in the three Abrahamic religions, Judaism, Islam and Christianity.

More profile about the speaker
Robert Wright | Speaker | TED.com