ABOUT THE SPEAKER
Steven Wise - Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights.

Why you should listen

Using a long-term litigation campaign based on existing habeas corpus law, Steven Wise and the Nonhuman Rights Project are redefining the playing field for animal rights law. While the high-profile New York lawsuits Wise has initiated on behalf of captive chimpanzees have yet to bear fruit, they’re only the first stage of a strategy that is changing the conversation about animal rights.

Wise’s work with the Nonhuman Rights Project is the subject of Unlocking the Cage, a forthcoming film by Chris Hegedus and D.A. Pennebaker.

More profile about the speaker
Steven Wise | Speaker | TED.com
TED2015

Steven Wise: Chimps have feelings and thoughts. They should also have rights

Στήβεν Γουάιζ: Οι χιμπαντζήδες έχουν συναισθήματα και σκέψεις. Θα έπρεπε να έχουν και δικαιώματα

Filmed:
1,115,996 views

Οι χιμπαντζήδες είναι άνθρωποι κι αυτοί, ξέρετε. Εντάξει, όχι ακριβώς. Αλλά ο δικηγόρος Στήβεν Γουάιζ πέρασε τα τελευταία 30 χρόνια δουλεύοντας για να αλλάξει τη θέση αυτών των ζώων από «πράγματα» σε «πρόσωπα». Δεν είναι ένα ζήτημα νομικής σημειολογίας· όπως περιγράφει σ' αυτήν τη συναρπαστική ομιλία, το να αναγνωρίσουμε ότι ζώα όπως οι χιμπαντζήδες έχουν εξαιρετικές νοητικές δυνατότητες και να ξανασκεφτούμε τον τρόπο που τους φερόμαστε -νομικά- δεν είναι τίποτα λιγότερο από ένα ηθικό καθήκον.
- Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

Θα ήθελα να κοιτάξετε αυτό το μολύβι.
00:12
I'd like to have you look at this pencilμολύβι.
0
949
2601
Είναι ένα πράγμα.
Ένα πράγμα κατά τον νόμο.
00:15
It's a thing. It's a legalνομικός thing.
1
3550
2857
Όπως τα βιβλία ή τα αυτοκίνητα
που μπορεί να έχετε.
00:18
And so are booksβιβλία you mightθα μπορούσε have
or the carsαυτοκίνητα you ownτα δικά.
2
6407
2972
Είναι όλα πράγματα κατά τον νόμο.
00:22
They're all legalνομικός things.
3
10319
1939
00:24
The great apesπιθήκους that you'llθα το κάνετε see behindπίσω me,
4
12258
3623
Οι μεγάλοι πίθηκοι που βλέπετε πίσω μου,
είναι κι αυτοί πράγματα κατά τον νόμο.
00:27
they too are legalνομικός things.
5
15881
3668
Μπορώ να το κάνω αυτό
σ' ένα πράγμα κατά τον νόμο.
00:31
Now, I can do that to a legalνομικός thing.
6
19549
4273
00:35
I can do whateverοτιδήποτε I want
to my bookΒιβλίο or my carαυτοκίνητο.
7
23822
2809
Μπορώ να κάνω ό,τι θέλω στο βιβλίο
ή το αυτοκίνητό μου.
00:38
These great apesπιθήκους, you'llθα το κάνετε see.
8
26631
2902
Αυτοί οι μεγάλοι πίθηκοι, θα δείτε.
00:41
The photographsφωτογραφίες are takenληφθεί by a man
namedόνομα JamesΤζέιμς MollisonMollison
9
29533
3887
Οι φωτογραφίες έχουν τραβηχτεί
από έναν άντρα που λέγεται Τζέιμς Μόλισον
ο οποίος έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο
«Ο Τζέιμς και άλλοι πίθηκοι».
00:45
who wroteέγραψε a bookΒιβλίο calledπου ονομάζεται
"JamesΤζέιμς & Other ApesΠίθηκοι."
10
33420
3044
00:48
And he tellsλέει in his bookΒιβλίο
how everyκάθε singleμονόκλινο one them,
11
36464
2763
Και αφηγείται στο βιβλίο του
πώς όλοι ανεξαιρέτως,
00:51
almostσχεδόν everyκάθε one of them, is an orphanορφανό
12
39227
2298
σχεδόν ο καθένας απ' αυτούς,
είναι ένα ορφανό
00:53
who saw his motherμητέρα and fatherπατέρας
dieκαλούπι before his eyesμάτια.
13
41525
3615
που είδε τη μητέρα και τον πατέρα του
να πεθαίνουν μπροστά στα μάτια του.
Είναι πράγματα κατά τον νόμο.
00:58
They're legalνομικός things.
14
46110
1638
00:59
So for centuriesαιώνες, there's been
a great legalνομικός wallτείχος
15
47748
2693
Έτσι, αιώνες τώρα υπάρχει
ένα μεγάλο νομικό τείχος
01:02
that separatesχωρίζει legalνομικός things
from legalνομικός personsπρόσωπα.
16
50441
3344
που διαχωρίζει τα πράγματα
κατά τον νόμο απ' τα πρόσωπα.
01:05
On one handχέρι, legalνομικός things
are invisibleαόρατος to judgesδικαστές.
17
53785
3785
Από τη μια πλευρά, τα πράγματα
είναι αόρατα στους δικαστές.
01:09
They don't countμετρώ in lawνόμος.
18
57570
1950
Δεν έχουν σημασία για το δίκαιο.
01:11
They don't have any legalνομικός rightsδικαιώματα.
19
59520
1695
Δεν έχουν νομικά δικαιώματα.
01:13
They don't have
the capacityχωρητικότητα for legalνομικός rightsδικαιώματα.
20
61215
2484
Δεν έχουν την ικανότητα
για νομικά δικαιώματα.
Είναι οι δούλοι.
01:15
They are the slavesσκλάβοι.
21
63699
2137
Στην άλλη πλευρά του νομικού τείχους
βρίσκονται τα πρόσωπα.
01:17
On the other sideπλευρά of that legalνομικός wallτείχος
are the legalνομικός personsπρόσωπα.
22
65836
2824
01:20
LegalΝομικά personsπρόσωπα are very visibleορατός to judgesδικαστές.
23
68660
2437
Τα πρόσωπα είναι πολύ ορατά
στους δικαστές.
Μετράνε για το δίκαιο.
01:23
They countμετρώ in lawνόμος.
24
71607
1705
01:25
They mayενδέχεται have manyΠολλά rightsδικαιώματα.
25
73312
1927
Μπορεί να έχουν πολλά δικαιώματα.
01:27
They have the capacityχωρητικότητα
for an infiniteάπειρος numberαριθμός of rightsδικαιώματα.
26
75239
2903
Έχουν την ικανότητα
για έναν απεριόριστο αριθμό δικαιωμάτων.
01:30
And they're the mastersπλοιάρχων.
27
78142
2368
Και είναι τα αφεντικά.
01:33
Right now, all nonhumanόχι humaine animalsτων ζώων
are legalνομικός things.
28
81300
4479
Αυτή τη στιγμή, όλα τα ζώα εκτός από
τον άνθρωπο είναι νομικά πράγματα.
01:37
All humanο άνθρωπος beingsόντα are legalνομικός personsπρόσωπα.
29
85779
2881
Όλοι οι άνθρωποι είναι
πρόσωπα κατά τον νόμο.
01:40
But beingνα εισαι humanο άνθρωπος and beingνα εισαι a legalνομικός personπρόσωπο
30
88660
2809
Αλλά το να είναι κανείς άνθρωπος
και πρόσωπο κατά τον νόμο
01:43
has never been, and is not todayσήμερα,
synonymousσυνώνυμος with a legalνομικός personπρόσωπο.
31
91469
5643
δεν ταυτίστηκε ποτέ, ούτε και σήμερα,
με τα κατά τον νόμο πρόσωπα.
Οι άνθρωποι και τα κατά τον νόμο
πρόσωπα δεν ταυτίζονται.
01:49
HumansΟι άνθρωποι and legalνομικός personsπρόσωπα
are not synonymousσυνώνυμος.
32
97112
3366
01:52
On the one sideπλευρά,
33
100478
2880
Από τη μία πλευρά
έχουν υπάρξει πολλοί άνθρωποι
ανά τους αιώνες
01:55
there have been manyΠολλά humanο άνθρωπος beingsόντα
over the centuriesαιώνες
34
103358
4133
που ήταν πράγματα κατά τον νόμο.
01:59
who have been legalνομικός things.
35
107491
1973
Οι δούλοι ήταν πράγματα κατά τον νόμο.
02:01
SlavesΣκλάβοι were legalνομικός things.
36
109464
1533
02:02
WomenΓυναίκες, childrenπαιδιά,
were sometimesωρες ωρες legalνομικός things.
37
110997
3722
Οι γυναίκες, τα παιδιά,
ήταν κάποιες φορές πράγματα.
Κατά τους τελευταίους αιώνες έγιναν
πολλοί αγώνες για τα ατομικά δικαιώματα,
02:07
IndeedΠράγματι, a great dealσυμφωνία of civilεμφύλιος rightsδικαιώματα
struggleπάλη over the last centuriesαιώνες
38
115499
3647
02:11
has been to punchγροθιά a holeτρύπα
throughδιά μέσου that wallτείχος and beginαρχίζουν to feedταίζω
39
119146
4513
για ν' ανοίξουμε μια τρύπα στο τείχος
και να ξεκινήσουμε να περνάμε
02:15
these humanο άνθρωπος things throughδιά μέσου the wallτείχος
and have them becomeγίνομαι legalνομικός personsπρόσωπα.
40
123659
5054
αυτά τα ανθρώπινα πράγματα
μέσα απ' το τείχος, για να γίνουν πρόσωπα.
Αλλά δυστυχώς, αυτή η τρύπα έχει κλείσει.
02:20
But alasΑλίμονο, that holeτρύπα has closedκλειστό up.
41
128713
3469
Τώρα, από άλλη πλευρά βρίσκονται
τα πρόσωπα κατά τον νόμο,
02:24
Now, on the other sideπλευρά are legalνομικός personsπρόσωπα,
42
132772
2047
02:26
but they'veέχουν never only been
limitedπεριωρισμένος to humanο άνθρωπος beingsόντα.
43
134819
4133
αλλά αυτά ποτέ δεν περιορίστηκαν
στους ανθρώπους.
02:30
There are, for exampleπαράδειγμα, there are manyΠολλά
legalνομικός personsπρόσωπα who are not even aliveζωντανός.
44
138952
3988
Υπάρχουν, για παράδειγμα, πολλά πρόσωπα
κατά τον νόμο που δεν είναι καν ζωντανά.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες
αναγνωρίζουμε το γεγονός
02:34
In the UnitedΕνωμένοι StatesΚράτη μέλη,
45
142940
1607
02:36
we're awareενήμερος of the factγεγονός
that corporationsεταιρειών are legalνομικός personsπρόσωπα.
46
144547
3993
ότι οι επιχειρήσεις
είναι πρόσωπα κατά τον νόμο.
Στην Ινδία, πριν την ανεξαρτησία της,
ένα δικαστήριο έκρινε
02:40
In pre-independenceπριν την ανεξαρτησία IndiaΙνδία,
47
148540
1975
02:42
a courtδικαστήριο heldπου πραγματοποιήθηκε that a HinduΙνδουιστής idolείδωλο
was a legalνομικός personπρόσωπο,
48
150515
2624
ότι ένα ινδουιστικό είδωλο
ήταν πρόσωπο κατά τον νόμο,
02:45
that a mosqueΤζαμί was a legalνομικός personπρόσωπο.
49
153139
2061
όπως και ένα τέμενος.
Το 2000, το ινδικό Ανώτατο Δικαστήριο
02:47
In 2000, the IndianΙνδική SupremeΑνώτατο CourtΔικαστήριο
50
155200
2430
αποφάσισε ότι τα ιερά βιβλία της θρησκείας
των Σιχ ήταν πρόσωπα κατά τον νόμο,
02:49
heldπου πραγματοποιήθηκε that the holyΙερά booksβιβλία
of the SikhΣιχ religionθρησκεία was a legalνομικός personπρόσωπο,
51
157630
3543
02:53
and in 2012, just recentlyπρόσφατα,
52
161173
2299
και το 2012, μόλις πρόσφατα,
02:55
there was a treatyΣυνθήκη betweenμεταξύ
the indigenousεγχώριος peoplesλαών of NewΝέα ZealandΖηλανδία
53
163472
3761
υπήρξε μια συμφωνία μεταξύ
των γηγενών κατοίκων της Νέας Ζηλανδίας
και του Στέμματος, όπου συμφωνήθηκε
ότι ένα ποτάμι ήταν πρόσωπο κατά τον νόμο
02:59
and the crownκορώνα, in whichοι οποίες it was agreedσύμφωνος
that a riverποτάμι was a legalνομικός personπρόσωπο
54
167233
3251
03:02
who ownedανήκει its ownτα δικά riverbedκοίτη.
55
170484
3041
που είχε κυριότητα επί της κοίτης του.
03:05
Now, I readανάγνωση PeterΟ Πέτρος Singer'sΤου τραγουδιστή bookΒιβλίο in 1980,
56
173525
3251
Διάβασα το βιβλίο
του Πίτερ Σίνγκερ το 1980,
03:08
when I had a fullγεμάτος headκεφάλι
of lushπλούσια, brownκαφέ hairμαλλιά,
57
176776
3724
όταν είχα πλούσια, καστανά μαλλιά,
και πράγματι με επηρέασε,
03:12
and indeedπράγματι I was movedμετακινήθηκε by it,
58
180500
2588
γιατί έγινα δικηγόρος γιατί ήθελα
να μιλώ γι' αυτούς που δεν έχουν φωνή,
03:15
because I had becomeγίνομαι a lawyerδικηγόρος because
I wanted to speakμιλώ for the voicelessάηχο,
59
183088
3528
να υπερασπίζομαι τους ανυπεράσπιστους,
03:18
defendυπερασπίζω the defenselessανυπεράσπιστη,
60
186616
1235
03:19
and I'd never realizedσυνειδητοποίησα how voicelessάηχο
and defenselessανυπεράσπιστη the trillionsτρισεκατομμύρια,
61
187851
4412
και δεν είχα ποτέ συνειδητοποιήσει
πόσο χωρίς φωνή και ανυπεράσπιστα
είναι τα τρισεκατομμύρια,
δισεκατομμύρια μη-ανθρώπινα ζώα.
03:24
billionsδισεκατομμύρια of nonhumanόχι humaine animalsτων ζώων are.
62
192263
3506
03:27
And I beganάρχισε to work
as an animalζώο protectionΠΡΟΣΤΑΣΙΑ lawyerδικηγόρος.
63
195769
3019
Και ξεκίνησα να δουλεύω ως δικηγόρος
για την προστασία των ζώων.
03:30
And by 1985, I realizedσυνειδητοποίησα that I was tryingπροσπαθεί
to accomplishολοκληρώσει something
64
198788
4876
Και μέχρι το 1985, είχα καταλάβει
ότι προσπαθούσα να καταφέρω κάτι
03:35
that was literallyΚυριολεκτικά impossibleαδύνατο,
65
203664
1927
το οποίο ήταν κυριολεκτικά αδύνατο,
03:37
the reasonλόγος beingνα εισαι that all of my clientsπελάτες,
66
205591
2624
για το λόγο ότι όλοι οι πελάτες μου,
03:40
all the animalsτων ζώων whoseτου οποίου interestsτα ενδιαφέροντα
I was tryingπροσπαθεί to defendυπερασπίζω,
67
208215
3482
όλα τα ζώα, των οποίων τα συμφέροντα
προσπαθούσα να υπερασπιστώ,
03:43
were legalνομικός things; they were invisibleαόρατος.
68
211697
2485
ήταν πράγματα κατά τον νόμο· ήταν αόρατα.
03:46
It was not going to work, so I decidedαποφασισμένος
69
214182
1920
Δεν θα είχε αποτέλεσμα, οπότε αποφάσισα
ότι το μόνο που θα λειτουργούσε
03:48
that the only thing that was going to work
was they had, at leastελάχιστα some of them,
70
216102
3964
θα ήταν να μετακινηθούν,
τουλάχιστον κάποια από αυτά,
03:52
had to alsoεπίσης be movedμετακινήθηκε throughδιά μέσου a holeτρύπα
that we could openΆνοιξε up again in that wallτείχος
71
220066
3798
μέσα από μια τρύπα που θα ανοίγαμε
ξανά σ' αυτό το τείχος
και να ξεκινήσουμε να περνάμε
τα κατάλληλα μη-ανθρώπινα ζώα
03:55
and beginαρχίζουν feedingσίτιση the appropriateκατάλληλος
nonhumanόχι humaine animalsτων ζώων throughδιά μέσου that holeτρύπα
72
223864
3576
μέσα απ' αυτήν την τρύπα, στην άλλη πλευρά
όπου θα είναι πρόσωπα κατά τον νόμο.
03:59
ontoεπάνω σε the other sideπλευρά
of beingνα εισαι legalνομικός personsπρόσωπα.
73
227440
3546
04:02
Now, at that time, there was
very little knownγνωστός about or spokenομιλούμενος about
74
230986
5440
Εκείνον τον καιρό πολύ λίγα
ήταν γνωστά ή συζητιούνταν
σχετικά με τα πραγματικά δικαιώματα
των ζώων, σχετικά με την ιδέα
04:08
trulyστα αληθεια animalζώο rightsδικαιώματα,
75
236426
2368
04:10
about the ideaιδέα of havingέχοντας legalνομικός personhoodπροσωπικότητας
or legalνομικός rightsδικαιώματα for a nonhumanόχι humaine animalζώο,
76
238794
4441
του να αποδίδεται νομική προσωπικότητα ή
έννομα δικαιώματα σε ένα μη-ανθρώπινο ζώο,
04:15
and I knewήξερε it was going
to take a long time.
77
243235
2770
και ήξερα ότι θα έπαιρνε πολύ χρόνο.
Κι έτσι το 1985 υπολόγισα
ότι θα έπαιρνε περίπου 30 χρόνια
04:18
And so, in 1985, I figuredσχηματικός that it
would take about 30 yearsχρόνια
78
246005
3400
04:21
before we'dνυμφεύω be ableικανός to even beginαρχίζουν
a strategicστρατηγική litigationδίκη,
79
249405
3529
πριν μπορέσουμε καν να ξεκινήσουμε
μια στρατηγική νομική διαδικασία,
04:24
long-termμακροπρόθεσμα campaignκαμπάνια, in orderΣειρά to be ableικανός
to punchγροθιά anotherαλλο holeτρύπα throughδιά μέσου that wallτείχος.
80
252934
5782
μια μακροπρόθεσμη εκστρατεία,
ώστε να μπορέσουμε να ανοίξουμε
άλλη μια τρύπα σ' αυτό το τείχος.
Αποδείχτηκε ότι ήμουν απαισιόδοξος,
πήρε μόλις 28 χρόνια.
04:30
It turnedγύρισε out that I was pessimisticδυσοίωνος,
that it only tookπήρε 28.
81
258716
5840
Άρα αυτό που έπρεπε να κάνουμε
προκειμένου να ξεκινήσουμε,
04:38
So what we had to do in orderΣειρά
to beginαρχίζουν was not only
82
266801
6439
δεν ήταν μόνο να γράψουμε
άρθρα νομικής επιθεώρησης
04:45
to writeγράφω lawνόμος reviewανασκόπηση articlesάρθρα
and teachδιδάσκω classesμαθήματα, writeγράφω booksβιβλία,
83
273240
4682
και να διδάξουμε, να γράψουμε βιβλία,
04:49
but we had to then beginαρχίζουν
to get down to the nutsΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ and boltsμπουλόνια
84
277922
2968
αλλά έπρεπε να ξεκινήσουμε από τη βάση
του πώς χειρίζεσαι μια τέτοια υπόθεση.
04:52
of how you litigateαντιδικούν that kindείδος of caseπερίπτωση.
85
280890
1985
04:54
So one of the first things we neededαπαιτείται to do
was figureεικόνα out what a causeαιτία of actionδράση was,
86
282875
4033
Άρα ένα απ' τα πρώτα πράγματα
που έπρεπε να κάνουμε
ήταν να βρούμε τη βάση για την κίνηση
της διαδικασίας, μια νομική βάση.
04:58
a legalνομικός causeαιτία of actionδράση.
87
286908
1459
05:00
And a legalνομικός causeαιτία of actionδράση
is a vehicleόχημα that lawyersδικηγόρους use
88
288367
2897
Νομική βάση είναι ένα όχημα
που χρησιμοποιούν οι δικηγόροι
05:03
to put theirδικα τους argumentsεπιχειρήματα in frontεμπρός of courtsδικαστήρια.
89
291264
5576
ώστε να φέρουν τα επιχειρήματά τους
ενώπιον των δικαστηρίων.
Φαίνεται ότι υπάρχει
μια πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση
05:08
It turnsστροφές out there's
a very interestingενδιαφέρων caseπερίπτωση
90
296840
2904
05:11
that had occurredσυνέβη almostσχεδόν 250 yearsχρόνια agoπριν
in LondonΛονδίνο calledπου ονομάζεται SomersetSomerset vsvs. StewartΣτιούαρτ,
91
299744
4604
που διαδραματίστηκε σχεδόν 250 χρόνια πριν
στο Λονδίνο, η Σόμερσετ κατά Στιούαρτ,
05:16
wherebyσύμφωνα με την οποία a blackμαύρος slaveδούλος
had used the legalνομικός systemΣύστημα
92
304348
3096
όπου ένας μαύρος δούλος χρησιμοποίησε
το σύστημα απονομής δικαιοσύνης
05:19
and had movedμετακινήθηκε from a legalνομικός thing
to a legalνομικός personπρόσωπο.
93
307444
2879
και μετατράπηκε από πράγμα
σε πρόσωπο κατά τον νόμο.
05:22
I was so interestedενδιαφερόμενος in it that I
eventuallyτελικά wroteέγραψε an entireολόκληρος bookΒιβλίο about it.
94
310323
4063
Με ενδιέφερε τόσο που τελικά έγραψα
ένα ολόκληρο βιβλίο γι' αυτήν.
05:26
JamesΤζέιμς SomersetSomerset was an eight-year-oldοκτώ-έτος-παλαιό boyαγόρι
when he was kidnappedαπαχθεί from WestΔύση AfricaΑφρική.
95
314386
5387
Ο Τζέιμς Σόμερσετ ήταν ένα οκτάχρονο αγόρι
όταν τον απήγαγαν από τη δυτική Αφρική.
05:31
He survivedεπέζησε the MiddleΜέση PassageΠέρασμα,
96
319773
2947
Επέζησε από το Μέσο Πέρασμα και
πωλήθηκε σ' έναν Σκωτσέζο επιχειρηματία
05:34
and he was soldπωληθεί to a ScottishΣκωτίας businessmanεπιχειρηματίας
namedόνομα CharlesΚάρολος StewartΣτιούαρτ in VirginiaΒιρτζίνια.
97
322720
5174
με το όνομα Τσαρλς Στιούαρτ,
στη Βιρτζίνια.
05:39
Now, 20 yearsχρόνια laterαργότερα, StewartΣτιούαρτ
broughtέφερε JamesΤζέιμς SomersetSomerset to LondonΛονδίνο,
98
327894
4208
Μετά από 20 χρόνια, ο Στιούαρτ έφερε
τον Τζέιμς Σόμερσετ στο Λονδίνο,
05:44
and after he got there, JamesΤζέιμς decidedαποφασισμένος
he was going to escapeδιαφυγή.
99
332102
3878
κι αφού έφτασε εκεί,
ο Τζέιμς αποφάσισε ότι θα δραπετεύσει.
05:47
And so one of the first things he did
was to get himselfο ίδιος baptizedβάφτισε,
100
335980
3640
Κι έτσι, ένα απ' τα πρώτα πράγματα
που έκανε ήταν να βαφτιστεί,
05:51
because he wanted to get
a setσειρά of godparentsνονοί,
101
339620
2281
γιατί ήθελε να αποκτήσει
ένα ζευγάρι αναδόχους,
05:53
because to an 18th-centuryth-αιώνα slaveδούλος,
102
341901
1811
γιατί ένας δούλος του 18ου αιώνα ήξερε
05:55
they knewήξερε that one of the majorμείζων
responsibilitiesευθύνες of godfathersνονοί
103
343712
3158
ότι μία από τις σημαντικότερες
υποχρεώσεις των αναδόχων
05:58
was to help you escapeδιαφυγή.
104
346870
2112
ήταν να σε βοηθήσουν να δραπετεύσεις.
06:00
And so in the fallπτώση of 1771,
105
348982
4016
Κι έτσι, το φθινόπωρο του 1771,
ο Τζέιμς Σόμερσετ είχε μια διαφωνία
με τον Τσαρλς Στιούαρτ.
06:04
JamesΤζέιμς SomersetSomerset had a confrontationαντιπαράθεση
with CharlesΚάρολος StewartΣτιούαρτ.
106
352998
2643
06:07
We don't know exactlyακριβώς what happenedσυνέβη,
but then JamesΤζέιμς droppedέπεσε out of sightθέαμα.
107
355641
4672
Δεν ξέρουμε τι ακριβώς συνέβη,
αλλά μετά ο Τζέιμς εξαφανίστηκε.
06:12
An enragedεξόργισε CharlesΚάρολος StewartΣτιούαρτ
then hiredμισθωτός slaveδούλος catcherscatchers
108
360313
2996
Ένας εξαγριώμενος Τσαρλς Στιούαρτ
προσέλαβε τότε κυνηγούς δούλων
06:15
to canvassκαμβά the cityπόλη of LondonΛονδίνο,
109
363309
2241
να σαρώσουν την πόλη του Λονδίνου,
06:17
find him, bringνα φερεις him
not back to CharlesΚάρολος StewartΣτιούαρτ,
110
365550
2600
να τον βρουν και να τον φέρουν,
όχι πίσω στον Τσαρλς Στιούαρτ,
06:20
but to a shipπλοίο, the AnnAnn and MaryΜαίρη,
that was floatingεπιπλέων in LondonΛονδίνο HarbourΛιμάνι,
111
368150
6023
αλλά σ' ένα πλοίο, το «Αν και Μέρυ»,
που έπλεε στο λιμάνι του Λονδίνου,
και αλυσοδέθηκε στο κατάστρωμα,
06:26
and he was chainedΑλυσοδεμένος to the deckκατάστρωμα,
112
374173
1620
06:27
and the shipπλοίο was to setσειρά sailπανί for JamaicaΤζαμάικα
113
375793
2004
και το πλοίο ήταν έτοιμο
ν' ανοίξει πανιά για την Τζαμάικα
06:29
where JamesΤζέιμς was to be soldπωληθεί
in the slaveδούλος marketsαγορές
114
377797
3019
και εκεί ο Τζέιμς να πωληθεί ως σκλάβος,
06:32
and be doomedκαταδικασμένος to the threeτρία to fiveπέντε
yearsχρόνια of life that a slaveδούλος had
115
380816
3483
και θα ήταν καταδικασμένος
στα τρία με πέντε χρόνια ζωής
που αντιστοιχούσαν στους δούλους
που μάζευαν ζαχαροκάλαμο στη Τζαμάικα.
06:36
harvestingη συγκομιδή sugarζάχαρη caneζαχαροκάλαμο in JamaicaΤζαμάικα.
116
384299
2851
06:39
Well now James'James' godparentsνονοί
swungταλαντεύθηκε into actionδράση.
117
387150
3209
Τώρα όμως οι ανάδοχοι του Τζέιμς
ανέλαβαν δράση.
06:42
They approachedπλησίασε the mostπλέον powerfulισχυρός judgeδικαστής,
118
390359
2507
Πλησίασαν τον πιο ισχυρό δικαστή,
06:44
LordΟ Λόρδος MansfieldΜάνσφιλντ, who was chiefαρχηγός judgeδικαστής
of the courtδικαστήριο of King'sΤου βασιλιά BenchΠάγκος,
119
392866
3646
τον Λόρδο Μάνσφιλντ, που ήταν πρόεδρος
του Δικαστηρίου της Έδρας του Βασιλέως,
06:48
and they demandedαπαίτησε that he issueθέμα
a commonκοινός lawνόμος writένταλμα of habeushabeus corpusσώμα
120
396512
3645
και απαίτησαν να εκδώσει, κατά
το κοινοδίκαιο, ένταλμα habeas corpus
06:52
on behalfχάρη of JamesΤζέιμς SomersetSomerset.
121
400157
1834
εκ μέρους του Τζέιμς Σόμερσετ.
06:53
Now, the commonκοινός lawνόμος is the kindείδος of lawνόμος
that English-speakingΑγγλικά-μιλώντας judgesδικαστές can make
122
401991
3971
Κοινοδίκαιο είναι το είδος του δικαίου
που μπορούν να δημιουργήσουν
οι αγγλόφωνοι δικαστές
06:57
when they're not cabinedcabined in
by statutesκαταστατικό or constitutionsσυντάγματα,
123
405962
4137
όταν δεν περιορίζονται
από νόμους ή συντάγματα,
07:02
and a writένταλμα of habeushabeus corpusσώμα
is calledπου ονομάζεται the Great WritΕκτελεστού τίτλου,
124
410099
2596
κι ένα ένταλμα habeas corpus
αποκαλείται το Μεγάλο Ένταλμα,
07:04
capitalκεφάλαιο G, capitalκεφάλαιο W,
125
412695
2067
με κεφαλαίο Μ και κεφαλαίο Ε,
07:06
and it's meantσήμαινε to protectπροστατεύω any of us
who are detainedο απόπλους againstκατά our will.
126
414762
4528
και προορίζεται να προστατεύει
όσους κρατούνται παρά τη θέλησή τους.
07:11
A writένταλμα of habeushabeus corpusσώμα is issuedεκδόθηκε.
127
419290
1973
Εκδίδεται ένταλμα habeas corpus.
Απαιτείται από τον δεσμοφύλακα
να παρουσιάσει τον κρατούμενο
07:13
The detainerdetainer is requiredαπαιτείται
to bringνα φερεις the detaineeκρατούμενος in
128
421263
2438
07:15
and give a legallyνομικά sufficientεπαρκές reasonλόγος
for deprivingστερώντας από him of his bodilyσωματικά libertyελευθερία.
129
423701
5875
και να δώσει μια νομικά επαρκή αιτιολογία
για τη στέρηση της σωματικής ελευθερίας.
Λοιπόν, ο λόρδος Μάνσφιλντ έπρεπε
να πάρει μια απόφαση ευθύς εξαρχής,
07:21
Well, LordΟ Λόρδος MansfieldΜάνσφιλντ had to make
a decisionαπόφαση right off the batνυχτερίδα,
130
429576
4994
γιατί αν ο Τζέιμς Σόμερσετ ήταν,
κατά τον νόμο, πράγμα,
07:26
because if JamesΤζέιμς SomersetSomerset
was a legalνομικός thing,
131
434570
2784
δεν είχε τα προσόντα που απαιτεί
ο νόμος για το ένταλμα habeas corpus.
07:29
he was not eligibleεπιλέξιμες
for a writένταλμα of habeushabeus corpusσώμα,
132
437354
3065
07:32
only if he could be a legalνομικός personπρόσωπο.
133
440419
2020
Μόνον αν μπορούσε να γίνει πρόσωπο.
07:34
So LordΟ Λόρδος MansfieldΜάνσφιλντ decidedαποφασισμένος
that he would assumeυποθέτω,
134
442439
3018
Έτσι, ο Λόρδος Μάνσφιλντ
αποφάσισε ότι θα θεωρούσε,
07:37
withoutχωρίς decidingαποφασίζοντας, that JamesΤζέιμς SomersetSomerset
was indeedπράγματι a legalνομικός personπρόσωπο,
135
445457
4103
χωρίς να αποφασίσει, ότι ο Τζέιμς Σόμερσετ
ήταν, πράγματι, πρόσωπο κατά τον νόμο,
και εξέδωσε το ένταλμα habeas corpus,
και το σώμα (corpus) του Τζέιμς
07:41
and he issuedεκδόθηκε the writένταλμα of habeushabeus corpusσώμα,
and James'sΤου Ιακώβου bodyσώμα was broughtέφερε in
136
449560
3411
07:44
by the captainΚαπετάνιος of the shipπλοίο.
137
452971
1511
προσήχθη απ' τον καπετάνιο του πλοίου.
07:46
There were a seriesσειρά of hearingsακροάσεις
over the nextεπόμενος sixέξι monthsμήνες.
138
454482
2701
Έγινε μια σειρά από ακροάσεις
μέσα στους επόμενους έξι μήνες.
07:49
On JuneΙούνιος 22, 1772, LordΟ Λόρδος MansfieldΜάνσφιλντ
said that slaveryσκλαβιά was so odiousαπεχθείς,
139
457183
5828
Στις 22 Ιουνίου 1772, ο Λόρδος Μάνσφιλντ
είπε ότι η δουλεία ήταν τόσο απεχθής,
και χρησιμοποίησε τη λέξη «απεχθής»,
07:55
and he used the wordλέξη "odiousαπεχθείς,"
140
463011
1834
που το κοινοδίκαιο δεν θα την υποστήριζε,
και διέταξε την απελευθέρωση του Τζέιμς.
07:56
that the commonκοινός lawνόμος would not supportυποστήριξη it,
and he orderedδιέταξε JamesΤζέιμς freeΕλεύθερος.
141
464845
3878
08:00
At that momentστιγμή, JamesΤζέιμς SomersetSomerset
underwentυποβλήθηκαν σε a legalνομικός transubstantiationμετουσίωση.
142
468723
3590
Εκείνη τη στιγμή, ο Τζέιμς Σόμερσετ
υπέστη μια νομική μετουσίωση.
Ο ελεύθερος άνθρωπος που βγήκε
από την αίθουσα του δικαστηρίου
08:04
The freeΕλεύθερος man who walkedπερπάτησε
out of the courtroomαίθουσα συνεδριάσεων
143
472883
2060
08:06
lookedκοίταξε exactlyακριβώς like the slaveδούλος
who had walkedπερπάτησε in,
144
474943
2248
ήταν ολόιδιος με τον δούλο
που είχε μπει σ' αυτήν,
08:09
but as farμακριά as the lawνόμος was concernedενδιαφερόμενος,
they had nothing whatsoeverαπολύτως in commonκοινός.
145
477191
5139
αλλά σε ό,τι αφορούσε το δίκαιο
δεν είχαν τίποτα απολύτως κοινό.
Το επόμενο πράγμα που κάναμε ήταν ότι
το Σχέδιο για τα Μη-ανθρώπινα Δικαιώματα,
08:14
The nextεπόμενος thing we did is that
the NonhumanΌχι humaine RightsΔικαιώματα ProjectΤο έργο,
146
482790
2950
08:17
whichοι οποίες I foundedιδρύθηκε το, then beganάρχισε to look at
what kindείδος of valuesαξίες and principlesαρχές
147
485740
3510
το οποίο ίδρυσα, ξεκίνησε τότε
να εξετάζει τι είδους αξίες και αρχές
08:21
do we want to put before the judgesδικαστές?
148
489250
2878
θέλουμε να προβάλουμε στους δικαστές.
08:24
What valuesαξίες and principlesαρχές
did they imbibeimbibe with theirδικα τους mother'sτης μητέρας milkγάλα,
149
492128
3879
Ποιες αξίες και αρχές
απορρόφησαν με το γάλα της μητέρας τους,
08:28
were they taughtδιδακτός in lawνόμος schoolσχολείο,
do they use everyκάθε day,
150
496007
3083
διδάχτηκαν στη νομική σχολή, χρησιμοποιούν
κάθε μέρα, και πιστεύουν ολόψυχα,
08:31
do they believe with all theirδικα τους heartsκαρδιές --
and we choseεπέλεξε libertyελευθερία and equalityισότητα.
151
499090
3689
και επιλέξαμε την ελευθερία
και την ισότητα.
Η ελευθερία είναι το είδος του δικαιώματος
στο οποίο έχεις απαίτηση
08:34
Now, libertyελευθερία right is the kindείδος of right
to whichοι οποίες you're entitledμε τίτλο
152
502779
3032
λόγω του πώς είσαι φτιαγμένος,
08:37
because of how you're put togetherμαζί,
153
505811
2341
κι ένα στοιχειώδες δικαίωμα στην ελευθερία
προστατεύει ένα θεμελιώδες συμφέρον.
08:40
and a fundamentalθεμελιώδης libertyελευθερία right
protectsπροστατεύει τα a fundamentalθεμελιώδης interestενδιαφέρον.
154
508152
5337
Και το ανώτατο συμφέρον στο κοινοδίκαιο
08:45
And the supremeανώτατος interestενδιαφέρον in the commonκοινός lawνόμος
155
513489
3235
είναι τα δικαιώματα στην αυτονομία
και στον αυτοπροσδιορισμό.
08:48
are the rightsδικαιώματα to autonomyαυτονομία
and self-determinationαυτοδιάθεση.
156
516724
4041
08:54
So they are so powerfulισχυρός that
in a commonκοινός lawνόμος countryΧώρα,
157
522015
3780
Είναι τόσο ισχυρά
που σε μια χώρα του κοινοδικαίου,
αν πας σ' ένα νοσοκομείο και αρνηθείς
θεραπεία που μπορεί να σου σώσει τη ζωή,
08:57
if you go to a hospitalνοσοκομείο and you refuseαρνούνται
life-savingεξοικονομούν ζωή medicalιατρικός treatmentθεραπεία,
158
525795
4598
ο δικαστής δεν θα διατάξει
να σου χορηγηθεί δια της βίας,
09:02
a judgeδικαστής will not orderΣειρά it forcedεξαναγκασμένος uponεπάνω σε you,
159
530393
2247
09:04
because they will respectΣεβασμός
your self-determinationαυτοδιάθεση and your autonomyαυτονομία.
160
532640
4811
γιατί θα σεβαστεί το δικαίωμά σου
στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτονομία.
Το δικαίωμα στην ισότητα είναι το είδος
του δικαιώματος στο οποίο έχεις απαίτηση
09:09
Now, an equalityισότητα right is the kindείδος
of right to whichοι οποίες you're entitledμε τίτλο
161
537451
3263
09:12
because you resembleμοιάζουν με someoneκάποιος elseαλλού
in a relevantσχετικό way,
162
540714
2896
γιατί μοιάζεις με κάποιον άλλον
κατά κάποιον σχετικό τρόπο,
09:15
and there's the rubτρίψτε, relevantσχετικό way.
163
543610
1991
κι εδώ είναι το θέμα, σχετικός τρόπος.
09:17
So if you are that, then because
they have the right, you're like them,
164
545601
3738
Άρα, αν είσαι όμοιος με εκείνον,
επειδή αυτός έχει το δικαίωμα,
τότε έχεις κι εσύ απαίτηση στο δικαίωμα.
09:21
you're entitledμε τίτλο to the right.
165
549339
2345
Τώρα, τα δικαστήρια και τα κοινοβούλια
χαράσουν γραμμές όλη την ώρα.
09:23
Now, courtsδικαστήρια and legislaturesΟι κοινοβουλευτικές περίοδοι
drawσχεδιάζω linesγραμμές all the time.
166
551684
2622
Κάποιοι περιλαμβάνονται σ' αυτές,
κάποιοι αποκλείονται.
09:26
Some are includedπεριλαμβάνεται, some are excludedεξαιρούνται.
167
554846
2272
09:29
But you have to,
at the bareγυμνός minimumελάχιστο you mustπρέπει --
168
557118
6142
Αλλά πρέπει, κατ' ελάχιστο επιβάλλεται -
αυτή η γραμμή πρέπει να είναι
ένα εύλογο μέσο προς έναν θεμιτό σκοπό.
09:35
that lineγραμμή has to be a reasonableλογικός meansπου σημαίνει
to a legitimateνόμιμος endτέλος.
169
563260
4435
Το Σχέδιο για τα Μη-ανθρώπινα Δικαιώματα
υποστηρίζει ότι το να τραβήξεις μια γραμμή
09:39
The NonhumanΌχι humaine RightsΔικαιώματα ProjectΤο έργο
arguesυποστηρίζει that drawingσχέδιο a lineγραμμή
170
567695
2740
09:42
in orderΣειρά to enslaveυποδουλώσουν an autonomousαυτονόμος
and self-determiningαυτο-προσδιορισμού beingνα εισαι
171
570435
3307
προκειμένου να υποδουλώσεις
ένα αυτόνομο και αυτοπροσδιοριζόμενο ον,
09:45
like you're seeingβλέπων behindπίσω me,
172
573742
1788
όπως αυτό που βλέπετε πίσω μου,
09:47
that that's a violationπαράβαση of equalityισότητα.
173
575530
3030
ότι αυτό είναι μια παραβίαση της ισότητας.
Τότε ψάξαμε ανάμεσα σε 80 δικαιοδοσίες,
09:51
We then searchedαναζήτηση throughδιά μέσου 80 jurisdictionsδικαιοδοσίες,
174
579270
2550
μας πήρε 7 χρόνια,
για να βρούμε τη δικαιοδοσία
09:53
it tookπήρε us sevenεπτά yearsχρόνια,
to find the jurisdictionδικαιοδοσία
175
581820
2245
όπου θέλαμε να ξεκινήσουμε
να καταθέσουμε την πρώτη μας αγωγή.
09:56
where we wanted to beginαρχίζουν
filingκατάθεση our first suitκοστούμι.
176
584065
2206
09:58
We choseεπέλεξε the stateκατάσταση of NewΝέα YorkΥόρκη.
177
586271
1499
Επιλέξαμε την πολιτεία της Ν. Υόρκης.
09:59
Then we decidedαποφασισμένος uponεπάνω σε
who our plaintiffsενάγοντες are going to be.
178
587770
2622
Μετά αποφασίσαμε
ποιοι θα ήταν οι ενάγοντές μας.
10:02
We decidedαποφασισμένος uponεπάνω σε chimpanzeesχιμπατζήδες,
179
590392
1866
Διαλέξαμε τους χιμπαντζήδες,
10:04
not just because JaneJane GoodallGoodall
was on our boardσανίδα of directorsδιευθυντές,
180
592258
2851
όχι μόνον γιατί η Τζέιν Γκούνταλ
ήταν στο διοικητικό μας συμβούλιο,
10:07
but because they, JaneJane and othersοι υπολοιποι,
181
595109
3753
αλλά γιατί αυτοί, η Τζέιν και άλλοι,
είχαν μελετήσει τους χιμπαντζήδες
εντατικά για δεκαετίες.
10:10
have studiedμελετημένος chimpanzeesχιμπατζήδες
intensivelyεντατικά for decadesδεκαετίες.
182
598862
2720
Ξέρουμε τις εκπληκτικές
νοητικές δυνατότητες που έχουν,
10:13
We know the extraordinaryέκτακτος
cognitiveγνωστική capabilitiesικανότητες that they have,
183
601582
3576
και ομοιάζουν επίσης
με το είδος των ανθρώπων.
10:17
and they alsoεπίσης resembleμοιάζουν με the kindείδος
that humanο άνθρωπος beingsόντα have.
184
605158
3134
Κι έτσι διαλέξαμε τους χιμπαντζήδες,
και ξεκινήσαμε τότε να σαρώνουμε τον κόσμο
10:20
And so we choseεπέλεξε chimpanzeesχιμπατζήδες,
and we beganάρχισε to then canvassκαμβά the worldκόσμος
185
608292
5132
για να βρούμε τους ειδικούς
στη νόηση των χιμπαντζήδων.
10:25
to find the expertsειδικοί
in chimpanzeeχιμπατζής cognitionγνωστική λειτουργία.
186
613424
2832
Τους βρήκαμε στην Ιαπωνία,
τη Σουηδία, τη Γερμανία, τη Σκωτία,
10:28
We foundβρέθηκαν them in JapanΙαπωνία, SwedenΣουηδία, GermanyΓερμανία,
ScotlandΣκωτία, EnglandΑγγλία and the UnitedΕνωμένοι StatesΚράτη μέλη,
187
616256
4505
την Αγγλία και τις ΗΠΑ, και μεταξύ τους
έγραψαν 100 σελίδες ένορκων καταθέσεων
10:32
and amongstμεταξύ των them, they wroteέγραψε
100 pagesσελίδες of affidavitsένορκες καταθέσεις
188
620761
2763
στις οποίες προσδιόρισαν
περισσότερους από 40 τρόπους
10:35
in whichοι οποίες they setσειρά out more than 40 waysτρόπους
189
623524
2796
κατά τους οποίους
η σύνθετη νοητική τους ικανότητα,
10:38
in whichοι οποίες theirδικα τους complexσυγκρότημα
cognitiveγνωστική capabilityικανότητα,
190
626320
2800
είτε ατομικά είτε από κοινού,
10:41
eitherείτε individuallyατομικά or togetherμαζί,
191
629120
2020
κατέληγε σε αυτονομία
και αυτοπροσδιορισμό.
10:43
all addedπρόσθεσε up to autonomyαυτονομία
and self-determinationαυτοδιάθεση.
192
631140
3119
10:47
Now, these includedπεριλαμβάνεται, for exampleπαράδειγμα,
that they were consciousσυνειδητός.
193
635429
3507
Αυτοί οι τρόποι περιλάμβαναν,
για παράδειγμα, το ότι είχαν συνείδηση.
10:50
But they're alsoεπίσης consciousσυνειδητός
that they're consciousσυνειδητός.
194
638936
2347
Αλλά έχουν επίσης επίγνωση
της συνείδησής τους.
Ξέρουν ότι έχουν μυαλό.
Ξέρουν ότι οι άλλοι έχουν μυαλά.
10:53
They know they have a mindμυαλό.
They know that othersοι υπολοιποι have mindsμυαλά.
195
641283
2856
Ξέρουν ότι είναι άτομα
και ότι μπορούν να ζήσουν.
10:56
They know they're individualsτα άτομα,
and that they can liveζω.
196
644139
2543
Καταλαβαίνουν ότι ζούσαν χθες
και θα ζουν αύριο.
10:58
They understandκαταλαβαίνουν that they livedέζησε yesterdayεχθές
and they will liveζω tomorrowαύριο.
197
646682
3293
Επιδίδονται σε νοητικά ταξίδια στο χρόνο.
Θυμούνται τι συνέβη χθες.
11:01
They engageαρραβωνιάζω in mentalδιανοητικός time travelταξίδι.
They rememberθυμάμαι what happenedσυνέβη yesterdayεχθές.
198
649975
3444
Μπορούν να προσδοκούν το αύριο,
11:05
They can anticipateπροσδοκώ tomorrowαύριο,
199
653419
1451
11:06
whichοι οποίες is why it's so terribleτρομερός to imprisonφυλακίζουν
a chimpanzeeχιμπατζής, especiallyειδικά aloneμόνος.
200
654870
4717
για τον οποίο λόγο είναι τόσο φοβερό
να φυλακίσει κανείς έναν χιμπαντζή,
ειδικά μόνο του. Αυτό το κάνουμε
στους χειρότερους εγκληματίες μας,
11:11
It's the thing that we do
to our worstχειριστός criminalsεγκληματίες,
201
659587
2597
11:14
and we do that to chimpanzeesχιμπατζήδες
withoutχωρίς even thinkingσκέψη about it.
202
662184
4771
και το κάνουμε στους χιμπαντζήδες
χωρίς καν να το σκεφτόμαστε.
Έχουν κάποιου είδους ηθική ικανότητα.
11:19
They have some kindείδος of moralηθικός capacityχωρητικότητα.
203
667715
2711
11:22
When they playπαίζω economicοικονομικός gamesΠαιχνίδια
with humanο άνθρωπος beingsόντα,
204
670426
2926
Όταν παίζουν οικονομικά παιχνίδια
με ανθρώπους,
θα κάνουν αυθόρμητα δίκαιες προσφορές,
ακόμη κι όταν δεν απαιτείται απ' αυτούς.
11:25
they'llθα το κάνουν spontaneouslyαυθόρμητα make fairέκθεση offersπροσφορές,
even when they're not requiredαπαιτείται to do so.
205
673352
4040
Είναι «ενάριθμοι». Καταλαβαίνουν αριθμούς.
11:29
They are numeratenumerate.
They understandκαταλαβαίνουν numbersαριθμούς.
206
677392
2033
Μπορούν να κάνουν κάποια απλά μαθηματικά.
11:31
They can do some simpleαπλός mathμαθηματικά.
207
679425
1380
11:32
They can engageαρραβωνιάζω in languageΓλώσσα --
or to stayδιαμονή out of the languageΓλώσσα warsτου πολέμου,
208
680805
4064
Μπορούν να χρησιμοποιούν γλώσσα - ή να
μείνουν έξω απ' τους γλωσσικούς πολέμους,
11:36
they're involvedεμπλεγμένος in intentionalεκ προθέσεως
and referentialαναφορική communicationεπικοινωνία
209
684869
3365
εμπλέκονται σε σκόπιμη
και αναφορική επικοινωνία
11:40
in whichοι οποίες they payπληρωμή attentionπροσοχή
to the attitudesστάσεις of those
210
688234
2487
κατά την οποία προσέχουν
τη συμπεριφορά αυτών
11:42
with whomποιόν they are speakingΟμιλία.
211
690721
1531
με τους οποίους συνομιλούν.
11:44
They have cultureΠολιτισμός.
212
692252
1458
Έχουν πολιτισμό.
Έχουν υλικό πολιτισμό,
κοινωνικό πολιτισμό.
11:45
They have a materialυλικό cultureΠολιτισμός,
a socialκοινωνικός cultureΠολιτισμός.
213
693900
2601
11:48
They have a symbolicσυμβολική cultureΠολιτισμός.
214
696501
2415
Έχουν πολιτισμό συμβόλων.
11:50
ScientistsΟι επιστήμονες in the TaTAï ForestsΔάση
in the IvoryΙβουάρ CoastΑκτή
215
698916
3901
Επιστήμονες στα Δάση Τάι
στην Ακτή Ελεφαντοστού
11:54
foundβρέθηκαν chimpanzeesχιμπατζήδες who were usingχρησιμοποιώντας
these rocksβράχια to smashsmash openΆνοιξε
216
702817
3529
βρήκαν χιμπαντζήδες που χρησιμοποιούσαν
αυτές τις πέτρες για να ανοίξουν
11:58
the incrediblyαπίστευτα hardσκληρά hullsύφαλα of nutsΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ.
217
706346
2786
τα απίστευτα σκληρά τσόφλια των καρπών.
Παίρνει πολύ χρόνο
να μάθει κανείς να το κάνει αυτό,
12:01
It takes a long time
to learnμαθαίνω how to do that,
218
709132
2299
12:03
and they excavatedέχουν ανασκαφεί the areaπεριοχή
and they foundβρέθηκαν
219
711431
2113
και έκαναν ανασκαφές την περιοχή
12:05
that this materialυλικό cultureΠολιτισμός,
this way of doing it,
220
713544
2833
και βρήκαν ότι αυτός ο υλικός πολιτισμός,
αυτή η μέθοδος,
12:08
these rocksβράχια, had passedπέρασε down
for at leastελάχιστα 4,300 yearsχρόνια
221
716377
3343
αυτές οι πέτρες, κληροδοτήθηκαν
για τουλάχιστον 4.300 χρόνια
12:11
throughδιά μέσου 225 chimpanzeeχιμπατζής generationsγενεών.
222
719720
4992
μέσα από 225 γενιές χιμπαντζήδων.
Κι έτσι τώρα έπρεπε να βρούμε
τον χιμπαντζή μας.
12:16
So now we neededαπαιτείται to find our chimpanzeeχιμπατζής.
223
724712
2392
12:19
Our chimpanzeeχιμπατζής,
224
727104
3180
Ο χιμπαντζής μας.
Πρώτα βρήκαμε δύο απ' αυτούς
στην πολιτεία της Ν. Υόρκης.
12:22
first we foundβρέθηκαν two of them
in the stateκατάσταση of NewΝέα YorkΥόρκη.
225
730284
2903
Κι οι δύο τους θα πέθαιναν
πριν καν να καταθέσουμε τις αγωγές μας.
12:25
BothΚαι οι δύο of them would dieκαλούπι before
we could even get our suitsκοστούμια filedκατατίθεται.
226
733187
3204
12:28
Then we foundβρέθηκαν TommyTommy.
227
736391
1881
Τότε βρήκαμε τον Τόμυ.
12:30
TommyTommy is a chimpanzeeχιμπατζής.
You see him behindπίσω me.
228
738272
3112
Ο Τόμυ είναι ένας χιμπαντζής.
Τον βλέπετε πίσω μου.
12:33
TommyTommy was a chimpanzeeχιμπατζής.
We foundβρέθηκαν him in that cageκλουβί.
229
741384
2507
Ο Τόμυ ήταν ένας χιμπαντζής.
Τον βρήκαμε σ' αυτό το κλουβί.
12:35
We foundβρέθηκαν him in a smallμικρό roomδωμάτιο
that was filledγέματο with cagesκλουβιά
230
743891
3460
Τον βρήκαμε σ' ένα μικρό δωμάτιο
γεμάτο με κλουβιά
12:39
in a largerμεγαλύτερος warehouseαποθήκη structureδομή on a used
trailerρυμουλκό lot in centralκεντρικός NewΝέα YorkΥόρκη.
231
747351
5186
σε μια μεγαλύτερη αποθήκη
σ' ένα οικόπεδο με μεταχειρισμένα τρέιλερ
στην κεντρική Ν. Υόρκη. Βρήκαμε
την Κίκο που είναι μερικώς κωφή.
12:44
We foundβρέθηκαν KikoKiko, who is partiallyεν μέρει deafκουφός.
232
752537
2174
12:46
KikoKiko was in the back of a cementτσιμέντο
storefrontβιτρίνα in westernδυτικός MassachusettsΜασαχουσέτη.
233
754711
5642
Η Κίκο ήταν πίσω από μια τσιμεντένια
πρόσοψη στη δυτική Μασαχουσέτη.
Και βρήκαμε και τον Ηρακλή και τον Λήο.
12:52
And we foundβρέθηκαν HerculesΟ Ηρακλής and LeoΛέων.
234
760353
1897
Είναι δύο νεαροί αρσενικοί χιμπαντζήδες
12:54
They're two youngνεαρός maleαρσενικός chimpanzeesχιμπατζήδες
235
762250
1703
που χρησιμοποιούνται
για βιοϊατρική, ανατομική έρευνα
12:55
who are beingνα εισαι used for biomedicalΒιοϊατρική,
anatomicalανατομικός researchέρευνα at StonyΠετρώδες BrookΡυάκι.
236
763953
3413
στο πανεπιστήμιο Στόουνυ Μπρουκ.
Τους βρήκαμε.
12:59
We foundβρέθηκαν them.
237
767366
1305
13:00
And so on the last weekεβδομάδα of DecemberΔεκέμβριος 2013,
238
768671
2712
Έτσι τον Δεκέμβριο του 2013,
το Σχέδιο για τα Μη-ανθρώπινα Δικαιώματα
13:03
the NonhumanΌχι humaine RightsΔικαιώματα ProjectΤο έργο filedκατατίθεται threeτρία
suitsκοστούμια all acrossαπέναντι the stateκατάσταση of NewΝέα YorkΥόρκη
239
771383
3940
κατέθεσε τρεις αγωγές
στην πολιτεία της Νέας Υόρκης,
με το ίδιο επιχείρημα του κοινοδικαίου
για το ένταλμα habeas corpus
13:07
usingχρησιμοποιώντας the sameίδιο commonκοινός lawνόμος
writένταλμα of habeushabeus corpusσώμα argumentδιαφωνία
240
775323
3478
που είχε προβληθεί
στην περίπτωση του Τζέιμς Σόμερσετ,
13:10
that had been used with JamesΤζέιμς SomersetSomerset,
241
778801
2728
13:13
and we demandedαπαίτησε that the judgesδικαστές issueθέμα
these commonκοινός lawνόμος writsεντάλματα of habeushabeus corpusσώμα.
242
781529
5087
και απαιτήσαμε να εκδόσουν οι δικαστές
αυτά τα εντάλματα habeas corpus.
13:18
We wanted the chimpanzeesχιμπατζήδες out,
243
786616
2111
Θέλαμε να ελευθερωθούν οι χιμπαντζήδες,
13:20
and we wanted them broughtέφερε
to SaveΑποθήκευση the ChimpsΧιμπατζήδες,
244
788727
2786
και θέλαμε να τους φέρουν
στο Σώστε τους Χιμπαντζήδες,
13:23
a tremendousκαταπληκτικός chimpanzeeχιμπατζής
sanctuaryιερό in SouthΝότια FloridaΦλόριντα
245
791513
3948
ένα καταπληκτικό καταφύγιο χιμπαντζήδων
στη νότια Φλόριντα
13:27
whichοι οποίες involvesπεριλαμβάνει an artificialτεχνητός lakeλίμνη
with 12 or 13 islandsνησιά --
246
795461
5087
το οποίο περιλαμβάνει μια τεχνητή λίμνη
με 12 ή 13 νησιά -
13:32
there are two or threeτρία acresστρέμματα
where two dozenντουζίνα chimpanzeesχιμπατζήδες liveζω
247
800548
2863
υπάρχουν δυο-τρία εκτάρια
όπου σε καθένα ζουν
δυο ντουζίνες χιμπαντζήδες.
13:35
on eachκαθε of them.
248
803411
1160
Οι χιμπαντζήδες αυτοί θα ζούσαν τότε
τη ζωή ενός χιμπαντζή,
13:36
And these chimpanzeesχιμπατζήδες would then liveζω
the life of a chimpanzeeχιμπατζής,
249
804571
2950
μαζί με άλλους χιμπαντζήδες, σε περιβάλλον
όσο γίνεται πιο κοντά σ' αυτό της Αφρικής.
13:39
with other chimpanzeesχιμπατζήδες in an environmentπεριβάλλον
that was as closeΚοντά to AfricaΑφρική as possibleδυνατόν.
250
807521
4402
13:43
Now, all these casesπεριπτώσεις are still going on.
251
811923
3947
Όλες αυτές οι υποθέσεις εκκρεμούν ακόμα.
13:48
We have not yetΑκόμη runτρέξιμο into
our LordΟ Λόρδος MansfieldΜάνσφιλντ.
252
816820
3082
Δεν έχουμε ακόμα πετύχει
τον δικό μας Λόρδο Μάνσφιλντ.
Θα τον πετύχουμε. Θα τον πετύχουμε.
13:52
We shallθα. We shallθα.
253
820622
1608
Είναι μια μακροπρόθεσμη στρατηγική
νομική εκστρατεία. Θα πετύχουμε.
13:54
This is a long-termμακροπρόθεσμα strategicστρατηγική
litigationδίκη campaignκαμπάνια. We shallθα.
254
822230
3880
13:58
And to quoteπαραθέτω, αναφορά WinstonΟ Ουίνστον ChurchillΟ Τσώρτσιλ,
255
826110
2115
Και για να μνημονεύσω
τον Ουίνστον Τσόρτσιλ,
14:00
the way we viewθέα our casesπεριπτώσεις
is that they're not the endτέλος,
256
828225
4168
«ο τρόπος που προσεγγίζουμε
τις υποθέσεις μας είναι
ότι δεν είναι το τέλος,
δεν είναι καν η αρχή του τέλους,
14:04
they're not even the beginningαρχή of the endτέλος,
257
832393
2043
αλλά είναι, ίσως, το τέλος της αρχής».
14:06
but they are perhapsίσως
the endτέλος of the beginningαρχή.
258
834436
3514
Ευχαριστώ.
14:10
Thank you.
259
838580
1917
(Χειροκρότημα)
14:12
(ApplauseΧειροκροτήματα)
260
840497
4000
Translated by Zoe K
Reviewed by Lucas Kaimaras

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Steven Wise - Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights.

Why you should listen

Using a long-term litigation campaign based on existing habeas corpus law, Steven Wise and the Nonhuman Rights Project are redefining the playing field for animal rights law. While the high-profile New York lawsuits Wise has initiated on behalf of captive chimpanzees have yet to bear fruit, they’re only the first stage of a strategy that is changing the conversation about animal rights.

Wise’s work with the Nonhuman Rights Project is the subject of Unlocking the Cage, a forthcoming film by Chris Hegedus and D.A. Pennebaker.

More profile about the speaker
Steven Wise | Speaker | TED.com