ABOUT THE SPEAKER
Steven Wise - Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights.

Why you should listen

Using a long-term litigation campaign based on existing habeas corpus law, Steven Wise and the Nonhuman Rights Project are redefining the playing field for animal rights law. While the high-profile New York lawsuits Wise has initiated on behalf of captive chimpanzees have yet to bear fruit, they’re only the first stage of a strategy that is changing the conversation about animal rights.

Wise’s work with the Nonhuman Rights Project is the subject of Unlocking the Cage, a forthcoming film by Chris Hegedus and D.A. Pennebaker.

More profile about the speaker
Steven Wise | Speaker | TED.com
TED2015

Steven Wise: Chimps have feelings and thoughts. They should also have rights

Steven Wise: Chimpansees hebben gevoelens en gedachten. Zij zouden ook rechten moeten hebben

Filmed:
1,115,996 views

Weet je, chimpansees zijn ook mensen. Oké, niet helemaal. Maar advocaat Steven Wise werkt al 30 jaar om de status van deze dieren te veranderen van van 'dingen' in 'mensen'. Het is geen juridisch woordenspel, zoals hij in zijn fascinerende talk uitlegt. Erkennen dat dieren zoals chimpansees bijzondere cognitieve vermogens hebben en opnieuw nadenken over hoe we - juridisch - met ze omgaan, is niet minder dan een morele plicht.
- Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'd like to have you look at this pencilpotlood.
0
949
2601
Kijk eens naar dit potlood.
Het is een ding.
Voor de wet is het een ding.
00:15
It's a thing. It's a legalwettelijk thing.
1
3550
2857
00:18
And so are booksboeken you mightmacht have
or the carsauto's you owneigen.
2
6407
2972
Net als de boeken die je hebt
en de auto's die je bezit.
00:22
They're all legalwettelijk things.
3
10319
1939
Het zijn juridisch allemaal dingen.
00:24
The great apesapen that you'llje zult see behindachter me,
4
12258
3623
De mensapen die jullie achter me zien,
00:27
they too are legalwettelijk things.
5
15881
3668
zijn juridisch gezien ook dingen.
00:31
Now, I can do that to a legalwettelijk thing.
6
19549
4273
Ik kan dit doen met een ding.
Ik kan doen wat ik wil
met mijn boek of mijn auto.
00:35
I can do whateverwat dan ook I want
to my bookboek or my carauto.
7
23822
2809
00:38
These great apesapen, you'llje zult see.
8
26631
2902
De foto's van deze mensapen
zijn gemaakt door James Mollison,
00:41
The photographsfoto's are takeningenomen by a man
namedgenaamd JamesJames MollisonMollison
9
29533
3887
die het boek schreef:
'James & andere mensapen'
00:45
who wroteschreef a bookboek calledriep
"JamesJames & Other ApesApen."
10
33420
3044
00:48
And he tellsvertelt in his bookboek
how everyelk singlesingle one them,
11
36464
2763
Hij vertelt in dit boek
dat iedere mensaap,
00:51
almostbijna everyelk one of them, is an orphanWees
12
39227
2298
bijna iedere mensaap, wees is,
00:53
who saw his mothermoeder and fathervader
diedood gaan before his eyesogen.
13
41525
3615
die zijn moeder en vader
voor zijn ogen zag sterven.
Het zijn wettelijk gezien dingen.
00:58
They're legalwettelijk things.
14
46110
1638
00:59
So for centurieseeuwen, there's been
a great legalwettelijk wallmuur
15
47748
2693
Al eeuwenlang bestaat er
en grote juridische muur
01:02
that separatesscheidt legalwettelijk things
from legalwettelijk personspersonen.
16
50441
3344
die juridische 'dingen' scheidt
van rechtssubjecten.
01:05
On one handhand-, legalwettelijk things
are invisibleonzichtbaar to judgesrechters.
17
53785
3785
Enerzijds zijn 'dingen'
onzichtbaar voor rechters.
Ze tellen niet mee voor de wet.
01:09
They don't counttellen in lawwet.
18
57570
1950
01:11
They don't have any legalwettelijk rightsrechten.
19
59520
1695
Ze hebben geen rechten.
Hun hoedanigheid
sluit wettelijke rechten uit.
01:13
They don't have
the capacitycapaciteit for legalwettelijk rightsrechten.
20
61215
2484
01:15
They are the slavesslaven.
21
63699
2137
Het zijn slaven.
01:17
On the other sidekant of that legalwettelijk wallmuur
are the legalwettelijk personspersonen.
22
65836
2824
Aan de andere kant van die muur
staan rechtssubjecten.
01:20
LegalJuridische personspersonen are very visiblezichtbaar to judgesrechters.
23
68660
2437
Rechtssubjecten zijn
erg zichtbaar voor rechters.
01:23
They counttellen in lawwet.
24
71607
1705
Ze tellen voor de wet.
Ze kunnen veel rechten hebben.
01:25
They maymei have manyveel rightsrechten.
25
73312
1927
In hun hoedanigheid kunnen ze
oneindig veel rechten bezitten.
01:27
They have the capacitycapaciteit
for an infiniteeindeloos numberaantal of rightsrechten.
26
75239
2903
01:30
And they're the mastersMasters.
27
78142
2368
En ze zijn meester.
01:33
Right now, all nonhumannonhuman animalsdieren
are legalwettelijk things.
28
81300
4479
Op dit moment zijn alle
niet-menselijke dieren 'dingen'.
01:37
All humanmenselijk beingswezens are legalwettelijk personspersonen.
29
85779
2881
Alle mensen zijn rechtssubjecten.
01:40
But beingwezen humanmenselijk and beingwezen a legalwettelijk personpersoon
30
88660
2809
Maar mens zijn
01:43
has never been, and is not todayvandaag,
synonymoussynoniem with a legalwettelijk personpersoon.
31
91469
5643
is nooit synoniem geweest met
een rechtssubject zijn.
01:49
HumansMensen and legalwettelijk personspersonen
are not synonymoussynoniem.
32
97112
3366
Mensen en rechtspersonen
zijn niet synoniem.
01:52
On the one sidekant,
33
100478
2880
Enerzijds,
zijn er door de eeuwen heen
veel mensen geweest
01:55
there have been manyveel humanmenselijk beingswezens
over the centurieseeuwen
34
103358
4133
die juridisch gezien 'dingen' waren.
01:59
who have been legalwettelijk things.
35
107491
1973
02:01
SlavesSlaven were legalwettelijk things.
36
109464
1533
Slaven waren 'dingen'.
02:02
WomenVrouwen, childrenkinderen,
were sometimessoms legalwettelijk things.
37
110997
3722
Vrouwen en kinderen waren soms 'dingen'.
Een belangrijk deel van de
eeuwenlange strijd voor burgerrechten
02:07
IndeedInderdaad, a great dealtransactie of civilciviel rightsrechten
struggleworstelen over the last centurieseeuwen
38
115499
3647
02:11
has been to punchPunch a holegat
throughdoor that wallmuur and beginbeginnen to feedeten geven
39
119146
4513
ging over gaten prikken
in die juridische muur
en menselijke 'dingen' door die muur
heen rechtssubjecten te laten worden.
02:15
these humanmenselijk things throughdoor the wallmuur
and have them becomeworden legalwettelijk personspersonen.
40
123659
5054
02:20
But alasHelaas, that holegat has closedGesloten up.
41
128713
3469
Maar dat gat is nu helaas gedicht.
Aan de andere kant staan rechtssubjecten,
02:24
Now, on the other sidekant are legalwettelijk personspersonen,
42
132772
2047
02:26
but they'veze hebben never only been
limitedbeperkt to humanmenselijk beingswezens.
43
134819
4133
maar die zijn nooit beperkt geweest
tot menselijke wezens.
02:30
There are, for examplevoorbeeld, there are manyveel
legalwettelijk personspersonen who are not even alivelevend.
44
138952
3988
Er zijn bijvoorbeeld vele rechtssubjecten
die niet eens leven.
02:34
In the UnitedVerenigd StatesStaten,
45
142940
1607
In de VS,
zijn we ons ervan bewust
dat bedrijven rechtspersonen zijn.
02:36
we're awarebewust of the factfeit
that corporationsbedrijven are legalwettelijk personspersonen.
46
144547
3993
In koloniaal India
02:40
In pre-independencepre onafhankelijkheid IndiaIndia,
47
148540
1975
vond de rechtbank dat een Hindoe-
afgodsbeeld een rechtspersoon was,
02:42
a courtrechtbank heldheld that a HinduHindu idolidool
was a legalwettelijk personpersoon,
48
150515
2624
02:45
that a mosquemoskee was a legalwettelijk personpersoon.
49
153139
2061
en een moskee.
02:47
In 2000, the IndianIndische SupremeOpperste CourtHof
50
155200
2430
In 2000 vond het Indiase hooggerechtshof
02:49
heldheld that the holyHeilige booksboeken
of the SikhSikh religiongodsdienst was a legalwettelijk personpersoon,
51
157630
3543
dat de heilige schriften van de Sikh
een rechtspersoon was,
02:53
and in 2012, just recentlykort geleden,
52
161173
2299
en in 2012, nog maar kort geleden,
02:55
there was a treatyVerdrag betweentussen
the indigenousinheems peoplesvolkeren of NewNieuw ZealandZeeland
53
163472
3761
is er een verdrag gesloten tussen
de inheemse volkeren van Nieuw Zeeland
02:59
and the crownkroon, in whichwelke it was agreedAkkoord
that a riverrivier- was a legalwettelijk personpersoon
54
167233
3251
en de Kroon, waarin men afsprak
dat een rivier een rechtspersoon is,
03:02
who ownedIn Bezit its owneigen riverbedrivierbedding.
55
170484
3041
die zijn eigen rivierbedding bezit.
03:05
Now, I readlezen PeterPeter Singer'sSinger bookboek in 1980,
56
173525
3251
Ik heb Peter Singers boek in 1980 gelezen,
03:08
when I had a fullvol headhoofd
of lushweelderige, brownbruin hairhaar-,
57
176776
3724
toen ik een hoofd
vol weelderig bruin haar had,
03:12
and indeedinderdaad I was movedverhuisd by it,
58
180500
2588
en het raakte me,
want ik ben advocaat geworden
om op te komen voor hen
03:15
because I had becomeworden a lawyeradvocaat because
I wanted to speakspreken for the voicelessStemloze,
59
183088
3528
die zichzelf niet kunnen verdedigen.
03:18
defendverdedigen the defenselessweerloos,
60
186616
1235
03:19
and I'd never realizedrealiseerde how voicelessStemloze
and defenselessweerloos the trillionstriljoenen,
61
187851
4412
Ik had me nooit gerealiseerd hoe weerloos
de biljoenen, miljarden
niet-menselijke dieren zijn.
03:24
billionsmiljarden of nonhumannonhuman animalsdieren are.
62
192263
3506
03:27
And I beganbegon to work
as an animaldier protectionbescherming lawyeradvocaat.
63
195769
3019
Ik ging werken als een advocaat
voor de bescherming van dieren.
03:30
And by 1985, I realizedrealiseerde that I was tryingproberen
to accomplishbereiken something
64
198788
4876
Tegen 1985 besefte ik dat ik
iets probeerde te bereiken,
03:35
that was literallyletterlijk impossibleonmogelijk,
65
203664
1927
dat letterlijk onmogelijk was,
03:37
the reasonreden beingwezen that all of my clientsclients,
66
205591
2624
omdat al mijn ciiënten,
03:40
all the animalsdieren whosewaarvan interestsbelangen
I was tryingproberen to defendverdedigen,
67
208215
3482
al die dieren wier belangen
ik probeerde te verdedigen,
wettelijk gezien dingen waren;
ze waren onzichtbaar.
03:43
were legalwettelijk things; they were invisibleonzichtbaar.
68
211697
2485
03:46
It was not going to work, so I decidedbeslist
69
214182
1920
Het zou niet gaan werken, dus besloot ik
03:48
that the only thing that was going to work
was they had, at leastminst some of them,
70
216102
3964
dat het enige wat zou werken,
was dat sommige van hen
03:52
had to alsoook be movedverhuisd throughdoor a holegat
that we could openOpen up again in that wallmuur
71
220066
3798
door een opnieuw geopend gat
in die muur geloodsd zouden worden
03:55
and beginbeginnen feedingvoeding the appropriategeschikt
nonhumannonhuman animalsdieren throughdoor that holegat
72
223864
3576
zodat bepaalde niet-menselijke dieren
weer rechtssubjecten zouden worden.
03:59
ontonaar the other sidekant
of beingwezen legalwettelijk personspersonen.
73
227440
3546
04:02
Now, at that time, there was
very little knownbekend about or spokenmondeling about
74
230986
5440
Destijds was er weinig bekend
en werd nauwelijks gesproken
04:08
trulywerkelijk animaldier rightsrechten,
75
236426
2368
over echte dierenrechten,
04:10
about the ideaidee of havingmet legalwettelijk personhoodpersoonlijkheid
or legalwettelijk rightsrechten for a nonhumannonhuman animaldier,
76
238794
4441
over het idee van juridische erkenning
of rechten voor niet-menselijke dieren,
04:15
and I knewwist it was going
to take a long time.
77
243235
2770
en ik wist dat het lang zou gaan duren.
04:18
And so, in 1985, I figuredbedacht that it
would take about 30 yearsjaar
78
246005
3400
In 1985 bedacht ik dat het
zo'n 30 jaar zou duren,
04:21
before we'dwij hadden be ablein staat to even beginbeginnen
a strategicstrategisch litigationprocesvoering,
79
249405
3529
voordat we zelfs konden beginnen
met een strategische juridische strijd,
04:24
long-termlangetermijn campaigncampagne, in orderbestellen to be ablein staat
to punchPunch anothereen ander holegat throughdoor that wallmuur.
80
252934
5782
een lange-termijncampagne, om weer
een gat in die muur te kunnen maken.
04:30
It turnedgedraaid out that I was pessimisticpessimistisch,
that it only tooknam 28.
81
258716
5840
Het bleek dat ik pessimistisch was,
het duurde maar 28 jaar. (Gelach)
04:38
So what we had to do in orderbestellen
to beginbeginnen was not only
82
266801
6439
Om een begin te maken
moesten we niet alleen
04:45
to writeschrijven lawwet reviewbeoordeling articlesartikelen
and teachonderwijzen classesklassen, writeschrijven booksboeken,
83
273240
4682
artikelen schrijven, lesgeven,
boeken schrijven,
04:49
but we had to then beginbeginnen
to get down to the nutsnoten and boltsbouten
84
277922
2968
maar we moesten de fijne kneepjes leren
van hoe je zo'n rechtszaak aanpakt.
04:52
of how you litigateprocederen that kindsoort of casegeval.
85
280890
1985
04:54
So one of the first things we needednodig to do
was figurefiguur out what a causeoorzaak of actionactie was,
86
282875
4033
Het eerste wat we moesten uitzoeken,
was wat de grond zou zijn,
04:58
a legalwettelijk causeoorzaak of actionactie.
87
286908
1459
de wettelijke grond.
05:00
And a legalwettelijk causeoorzaak of actionactie
is a vehiclevoertuig that lawyersadvocaten use
88
288367
2897
Een wettelijke grond is iets
dat advocaten gebruiken
05:03
to put theirhun argumentsargumenten in frontvoorkant of courtsrechtbanken.
89
291264
5576
om hun zaak voor de rechter te brengen.
Er blijkt een zeer interessante
zaak te zijn,
05:08
It turnsbochten out there's
a very interestinginteressant casegeval
90
296840
2904
05:11
that had occurredheeft plaatsgevonden almostbijna 250 yearsjaar agogeleden
in LondonLonden calledriep SomersetSomerset vsVS. StewartStewart,
91
299744
4604
die meer dan 250 jaar geleden in Londen
speelde: Somerset tegen Stewart,
05:16
wherebywaarbij a blackzwart slaveslaaf
had used the legalwettelijk systemsysteem
92
304348
3096
waar een zwarte slaaf
het rechtssysteem gebruikte
05:19
and had movedverhuisd from a legalwettelijk thing
to a legalwettelijk personpersoon.
93
307444
2879
om in juridisch opzicht
van een ding een persoon te worden.
05:22
I was so interestedgeïnteresseerd in it that I
eventuallytenslotte wroteschreef an entiregeheel bookboek about it.
94
310323
4063
Ik vond dit zo interessant, dat ik
er een heel boek over schreef.
05:26
JamesJames SomersetSomerset was an eight-year-oldacht-jarige boyjongen
when he was kidnappedontvoerd from WestWest AfricaAfrika.
95
314386
5387
James Somerset was een jongen van acht
toen hij uit West-Afrika ontvoerd werd.
05:31
He survivedoverleefd the MiddleMidden PassagePassage,
96
319773
2947
Hij overleefde de Middenpassage
05:34
and he was solduitverkocht to a ScottishSchotse businessmanzakenman
namedgenaamd CharlesCharles StewartStewart in VirginiaVirginia.
97
322720
5174
en werd in Virginia verkocht aan de
Schotse zakenman Charles Stewart.
05:39
Now, 20 yearsjaar laterlater, StewartStewart
broughtbracht JamesJames SomersetSomerset to LondonLonden,
98
327894
4208
Twintig jaar later nam Stewart
James Somerset mee naar Londen.
05:44
and after he got there, JamesJames decidedbeslist
he was going to escapeontsnappen.
99
332102
3878
Eenmaal aangekomen,
besloot James dat hij wilde vluchten.
05:47
And so one of the first things he did
was to get himselfzichzelf baptizedgedoopt,
100
335980
3640
Het eerste wat hij deed,
was zich laten dopen,
05:51
because he wanted to get
a setreeks of godparentsPeters en meters,
101
339620
2281
omdat hij peetouders wilde,
05:53
because to an 18th-centuryth-eeuwse slaveslaaf,
102
341901
1811
want hij wist als 18e-eeuwse slaaf,
05:55
they knewwist that one of the majorgroot
responsibilitiesverantwoordelijkheden of godfatherspeetvaders
103
343712
3158
dat een van de belangrijkste
verantwoordelijkheden van peetouders
05:58
was to help you escapeontsnappen.
104
346870
2112
was om je te helpen vluchten.
06:00
And so in the fallvallen of 1771,
105
348982
4016
In de herfst van 1771
had James Somerset een conflict
met Charles Stewart.
06:04
JamesJames SomersetSomerset had a confrontationconfrontatie
with CharlesCharles StewartStewart.
106
352998
2643
06:07
We don't know exactlyprecies what happenedgebeurd,
but then JamesJames droppedliet vallen out of sightzicht.
107
355641
4672
We weten niet precies wat er gebeurde,
maar James verdween.
06:12
An enragedwoedend CharlesCharles StewartStewart
then hiredgehuurd slaveslaaf catcherscatchers
108
360313
2996
Een woedende Charles Stewart
huurde slavenvangers in
06:15
to canvassdoek the citystad of LondonLonden,
109
363309
2241
om Londen uit te kammen,
hem te vinden en terug te brengen --
niet naar Charles Stewart,
06:17
find him, bringbrengen him
not back to CharlesCharles StewartStewart,
110
365550
2600
06:20
but to a shipschip, the AnnAnn and MaryMary,
that was floatingdrijvend in LondonLonden HarbourHaven,
111
368150
6023
maar naar een schip, de Ann en Mary,
dat in de Londense haven lag,
waar hij aan dek werd geketend.
06:26
and he was chainedgeketend to the deckdek,
112
374173
1620
06:27
and the shipschip was to setreeks sailzeil for JamaicaJamaica
113
375793
2004
Het schip zou naar Jamaica gaan,
06:29
where JamesJames was to be solduitverkocht
in the slaveslaaf marketsmarkten
114
377797
3019
waar James op de slavenmarkt
verkocht moest worden
06:32
and be doomedverdoemde to the threedrie to fivevijf
yearsjaar of life that a slaveslaaf had
115
380816
3483
en gedoemd zou zijn tot
de 3 tot 5 jaar die een slaaf leefde,
06:36
harvestingoogsten sugarsuiker caneCane in JamaicaJamaica.
116
384299
2851
wanneer hij suikerriet oogstte in Jamaica.
06:39
Well now James'James godparentsPeters en meters
swungzwaaide into actionactie.
117
387150
3209
Nu kwamen James' peetouders in actie.
06:42
They approachedbenaderde the mostmeest powerfulkrachtig judgerechter,
118
390359
2507
Zij benaderden de machtigste rechter,
06:44
LordLord MansfieldMansfield, who was chiefchef judgerechter
of the courtrechtbank of King'sKing's BenchBank,
119
392866
3646
Lord Mansfield, die opperrechter was
aan het hof van King's Bench,
06:48
and they demandedeiste that he issuekwestie
a commongemeenschappelijk lawwet writdagvaarding of habeushabeas corpuscorpus
120
396512
3645
en eisten dat hij een dagvaarding
van habeus corpus zou uitgeven
06:52
on behalfnamens of JamesJames SomersetSomerset.
121
400157
1834
namens James Somerset.
Gewoonterecht kunnen
Engelse rechters toepassen
06:53
Now, the commongemeenschappelijk lawwet is the kindsoort of lawwet
that English-speakingEngels sprekende judgesrechters can make
122
401991
3971
06:57
when they're not cabinedcabined in
by statutesstatuten or constitutionsgrondwetten,
123
405962
4137
wanneer ze niet zijn ingeperkt
door wetten of grondwetten,
en zo'n bevelschrift van habeus
corpus heet 'the Great Writ';
07:02
and a writdagvaarding of habeushabeas corpuscorpus
is calledriep the Great WritDagvaarding,
124
410099
2596
07:04
capitalhoofdstad G, capitalhoofdstad W,
125
412695
2067
hoofdletter G, hoofdletter W.
07:06
and it's meantbedoelde to protectbeschermen any of us
who are detainedaangehouden againsttegen our will.
126
414762
4528
Het is bedoeld om iedereen te beschermen
die tegen zijn wil wordt vastgehouden.
07:11
A writdagvaarding of habeushabeas corpuscorpus is issueduitgegeven.
127
419290
1973
Zo'n dagvaarding wordt uitgegeven,
07:13
The detainerdetainer is requirednodig
to bringbrengen the detaineegedetineerde in
128
421263
2438
en de gevangennemer moet
de gevangene voorgeleiden
07:15
and give a legallyjuridisch sufficientvoldoende reasonreden
for deprivingontnemen him of his bodilylichamelijk libertyvrijheid.
129
423701
5875
en een wettelijk afdoende reden geven
voor diens vrijheidsberoving.
07:21
Well, LordLord MansfieldMansfield had to make
a decisionbesluit right off the batknuppel,
130
429576
4994
Lord Mansfield moest acuut
een keuze maken,
07:26
because if JamesJames SomersetSomerset
was a legalwettelijk thing,
131
434570
2784
want als James Somerset
juridisch een 'ding' was,
07:29
he was not eligiblein aanmerking komende
for a writdagvaarding of habeushabeas corpuscorpus,
132
437354
3065
dan kon hij geen aanspraak
maken op habeus corpus,
dat kon hij alleen als rechtssubject.
07:32
only if he could be a legalwettelijk personpersoon.
133
440419
2020
07:34
So LordLord MansfieldMansfield decidedbeslist
that he would assumeuitgaan van,
134
442439
3018
Lord Mansfield besloot aan te nemen --
07:37
withoutzonder decidingbeslissende, that JamesJames SomersetSomerset
was indeedinderdaad a legalwettelijk personpersoon,
135
445457
4103
zonder het te besluiten -- dat James
inderdaad een rechtspersoon was.
Hij stelde de dagvaarding
van habeus corpus op
07:41
and he issueduitgegeven the writdagvaarding of habeushabeas corpuscorpus,
and James'sJames's bodylichaam was broughtbracht in
136
449560
3411
en James werd door de kaptiein
naar de rechtbank gebracht.
07:44
by the captaingezagvoerder of the shipschip.
137
452971
1511
07:46
There were a seriesserie of hearingshoorzittingen
over the nextvolgende sixzes monthsmaanden.
138
454482
2701
De volgende zes maanden
werden hoorzittingen gehouden.
07:49
On JuneJuni 22, 1772, LordLord MansfieldMansfield
said that slaveryslavernij was so odiousafschuwelijke,
139
457183
5828
Op 22 juni 1772 zei Lord Mansfield,
dat slavernij zo afschuwelijk was,
en hij gebruikte 'afschuwelijk ',
07:55
and he used the wordwoord "odiousafschuwelijke,"
140
463011
1834
dat het gewoonterecht het niet toestond
en hij beval James' vrijlating.
07:56
that the commongemeenschappelijk lawwet would not supportondersteuning it,
and he orderedbestelde JamesJames freegratis.
141
464845
3878
08:00
At that momentmoment, JamesJames SomersetSomerset
underwentonderging a legalwettelijk transubstantiationtranssubstantiatie.
142
468723
3590
Op dat moment onderging James Somerset
een wettelijke transmutatie.
De vrije man die de rechtszaal uitliep
08:04
The freegratis man who walkedwandelde
out of the courtroomrechtszaal
143
472883
2060
08:06
lookedkeek exactlyprecies like the slaveslaaf
who had walkedwandelde in,
144
474943
2248
zag er net zo uit als
de slaaf van eerder,
08:09
but as farver as the lawwet was concernedbezorgd,
they had nothing whatsoeverwat in commongemeenschappelijk.
145
477191
5139
maar voor het oog van de wet
hadden ze helemaal niets gemeen.
De volgend stap in het project voor
Niet-Menselijke Burgerrechten,
08:14
The nextvolgende thing we did is that
the NonhumanNonhuman RightsRechten ProjectProject,
146
482790
2950
08:17
whichwelke I foundedGesticht, then beganbegon to look at
what kindsoort of valueswaarden and principlesprincipes
147
485740
3510
dat ik had opgericht, was het kijken
welke waarden en principes
08:21
do we want to put before the judgesrechters?
148
489250
2878
we voor de rechter wilden brengen.
08:24
What valueswaarden and principlesprincipes
did they imbibeindrinken with theirhun mother'smoeder milkmelk,
149
492128
3879
Welke waarden en principes hebben ze
met de paplepel ingegoten gekregen,
08:28
were they taughtonderwezen in lawwet schoolschool-,
do they use everyelk day,
150
496007
3083
werden hen geleerd tijdens hun studie,
gebruiken ze elke dag,
08:31
do they believe with all theirhun heartsharten --
and we chosekoos libertyvrijheid and equalitygelijkheid.
151
499090
3689
geloven ze met heel hun hart?
We kozen vrijheid en gelijkheid.
08:34
Now, libertyvrijheid right is the kindsoort of right
to whichwelke you're entitledrecht hebben
152
502779
3032
Vrijheid is het soort recht dat je toekomt
08:37
because of how you're put togethersamen,
153
505811
2341
vanwege hoe je bent samengesteld,
08:40
and a fundamentalfundamenteel libertyvrijheid right
protectsbeschermt a fundamentalfundamenteel interestinteresseren.
154
508152
5337
en een fundamenteel vrijheidsrecht
beschermt een fundamenteel belang.
08:45
And the supremeopperst interestinteresseren in the commongemeenschappelijk lawwet
155
513489
3235
De ultieme belangen in het gewoonterecht
08:48
are the rightsrechten to autonomyautonomie
and self-determinationzelfbeschikking.
156
516724
4041
zijn het recht op autonomie
en het recht op zelfbeschikking.
08:54
So they are so powerfulkrachtig that
in a commongemeenschappelijk lawwet countryland,
157
522015
3780
Het is zo zwaarwegend, dat als je
in een land met gewoonterecht
08:57
if you go to a hospitalziekenhuis and you refuseweigeren
life-savinglevensreddende medicalmedisch treatmentbehandeling,
158
525795
4598
naar een ziekenhuis gaat en een
levensreddende behandeling weigert,
09:02
a judgerechter will not orderbestellen it forcedgedwongen uponop you,
159
530393
2247
geen rechter deze zal afdwingen,
09:04
because they will respecteerbied
your self-determinationzelfbeschikking and your autonomyautonomie.
160
532640
4811
omdat deze jouw recht op zelfbeschikking
en autonomie zal respecteren.
09:09
Now, an equalitygelijkheid right is the kindsoort
of right to whichwelke you're entitledrecht hebben
161
537451
3263
Het gelijkheidsbeginsel is
een recht dat je toekomt
09:12
because you resemblelijken op someoneiemand elseanders
in a relevantrelevant way,
162
540714
2896
omdat je op een relevante
manier op iemand lijkt.
09:15
and there's the rubWrijf, relevantrelevant way.
163
543610
1991
Dat is de crux: een relevante manier.
09:17
So if you are that, then because
they have the right, you're like them,
164
545601
3738
Dus als zij het recht hebben
en je bent zoals zij,
09:21
you're entitledrecht hebben to the right.
165
549339
2345
dan heb jij ook dat recht.
09:23
Now, courtsrechtbanken and legislatureswetgevers
drawtrek lineslijnen all the time.
166
551684
2622
Rechtbanken en wetgevers
trekken continu grenzen.
09:26
Some are includedingesloten, some are excludeduitgesloten.
167
554846
2272
Sommigen vallen erbinnen,
anderen erbuiten.
09:29
But you have to,
at the barekaal minimumminimum you mustmoet --
168
557118
6142
Maar die grens moet minimaal
een redelijk middel zijn
voor een legitiem doel.
09:35
that linelijn has to be a reasonableredelijk meansmiddelen
to a legitimaterechtmatig endeinde.
169
563260
4435
09:39
The NonhumanNonhuman RightsRechten ProjectProject
arguesbetoogt that drawingtekening a linelijn
170
567695
2740
Het project voor Niet-Menselijke
Burgerrechten stelt,
09:42
in orderbestellen to enslaveslaaf an autonomousautonoom
and self-determiningzelf bepalen beingwezen
171
570435
3307
dat een grens die autonome wezens
zoals je achter me ziet, tot slaaf maakt,
09:45
like you're seeingziend behindachter me,
172
573742
1788
09:47
that that's a violationschending of equalitygelijkheid.
173
575530
3030
een schending van gelijkheid is.
09:51
We then searcheddoorzocht throughdoor 80 jurisdictionsrechtsgebieden,
174
579270
2550
We hebben toen in 80
rechtsgebieden gezocht.
09:53
it tooknam us sevenzeven yearsjaar,
to find the jurisdictionjurisdictie
175
581820
2245
Het duurde zeven jaar
om het gebied te vinden,
09:56
where we wanted to beginbeginnen
filingindiening our first suitpak.
176
584065
2206
waar we onze eerste zaak
wilden aanspannen.
09:58
We chosekoos the statestaat of NewNieuw YorkYork.
177
586271
1499
We kozen de staat New York.
09:59
Then we decidedbeslist uponop
who our plaintiffseisers are going to be.
178
587770
2622
Toen besloten we wie onze
eisers zouden worden.
10:02
We decidedbeslist uponop chimpanzeeschimpansees,
179
590392
1866
We kozen voor de chimpansess,
10:04
not just because JaneJane GoodallGoodall
was on our boardboord of directorsbestuurders,
180
592258
2851
niet alleen om Jane Goodall
in onze Raad van Bestuur zat,
10:07
but because they, JaneJane and othersanderen,
181
595109
3753
maar omdat Jane en anderen
10:10
have studiedbestudeerd chimpanzeeschimpansees
intensivelyintensief for decadestientallen jaren.
182
598862
2720
chimpansees jarenlang
intensief bestudeerd hebben.
10:13
We know the extraordinarybuitengewoon
cognitivecognitieve capabilitiesmogelijkheden that they have,
183
601582
3576
We weten dat ze buitengewone
cognitieve vermogens bezitten,
10:17
and they alsoook resemblelijken op the kindsoort
that humanmenselijk beingswezens have.
184
605158
3134
die ook lijken op die van mensen.
10:20
And so we chosekoos chimpanzeeschimpansees,
and we beganbegon to then canvassdoek the worldwereld-
185
608292
5132
We kozen dus voor chimpansees
en begonnen wereldwijd te zoeken
naar experts op het gebied van
de cognitie van chimpansees.
10:25
to find the expertsexperts
in chimpanzeechimpansee cognitionkennis.
186
613424
2832
10:28
We foundgevonden them in JapanJapan, SwedenZweden, GermanyDuitsland,
ScotlandSchotland, EnglandEngeland and the UnitedVerenigd StatesStaten,
187
616256
4505
We vonden ze in Japan, Zweden, Duitsland,
Schotland, Engeland en in de VS.
10:32
and amongstte midden van them, they wroteschreef
100 pagespagina's of affidavitsbeëdigde verklaringen
188
620761
2763
Samen schreven ze 100 pagina's
aan getuigenverklaringen,
10:35
in whichwelke they setreeks out more than 40 waysmanieren
189
623524
2796
waarin ze meer dan 40 manieren beschreven
10:38
in whichwelke theirhun complexcomplex
cognitivecognitieve capabilitygeschiktheid,
190
626320
2800
waarop hun complexe cognitieve vermogens
10:41
eithereen van beide individuallyindividueel or togethersamen,
191
629120
2020
zowel individueel als samen,
10:43
all addedtoegevoegd up to autonomyautonomie
and self-determinationzelfbeschikking.
192
631140
3119
uiteindelijk wezen op
autonomie en zelfbeschikking.
Dit omvatte onder meer
dat ze bewustzijn hebben,
10:47
Now, these includedingesloten, for examplevoorbeeld,
that they were consciousbewust.
193
635429
3507
maar dat ze ook wéten
dat ze bewustzijn hebben.
10:50
But they're alsoook consciousbewust
that they're consciousbewust.
194
638936
2347
10:53
They know they have a mindgeest.
They know that othersanderen have mindsgeesten.
195
641283
2856
Ze weten dat ze verstand hebben
en dat anderen dat hebben.
10:56
They know they're individualsindividuen,
and that they can liveleven.
196
644139
2543
Ze weten dat ze individuen zijn,
dat ze leven.
10:58
They understandbegrijpen that they livedleefden yesterdaygisteren
and they will liveleven tomorrowmorgen.
197
646682
3293
Ze begrijpen dat ze gisteren leefden
en dat ze morgen leven.
11:01
They engagebezighouden in mentalgeestelijk time travelreizen.
They rememberonthouden what happenedgebeurd yesterdaygisteren.
198
649975
3444
Ze doen aan tijdreizen in hun hoofd.
Ze herinneren zich wat gister gebeurde.
11:05
They can anticipateanticiperen tomorrowmorgen,
199
653419
1451
Ze anticiperen op morgen,
11:06
whichwelke is why it's so terribleverschrikkelijk to imprisonopsluiten
a chimpanzeechimpansee, especiallyvooral alonealleen.
200
654870
4717
wat het zo erg maakt om een chimpansee
op te sluiten, zeker in zijn eentje.
11:11
It's the thing that we do
to our worstslechtst criminalscriminelen,
201
659587
2597
Het is wat we onze ergste
criminelen aandoen,
11:14
and we do that to chimpanzeeschimpansees
withoutzonder even thinkinghet denken about it.
202
662184
4771
en we doen het chimpansees aan zonder
er zelfs maar over na te denken.
11:19
They have some kindsoort of moralMoreel capacitycapaciteit.
203
667715
2711
Ze hebben enig moreel vermogen.
11:22
When they playspelen economiceconomisch gamesspellen
with humanmenselijk beingswezens,
204
670426
2926
Wanneer ze economische spelletjes
spelen met mensen,
11:25
they'llzullen ze spontaneouslyspontaan make faireerlijk offersaanbiedingen,
even when they're not requirednodig to do so.
205
673352
4040
dan doen ze spontaan eerlijke voorstellen,
zelfs als ze dit niet hoeven doen.
11:29
They are numeratenumerate.
They understandbegrijpen numbersgetallen.
206
677392
2033
Ze kunnen tellen.
Ze begrijpen getallen.
Ze kunnen simpele sommen maken.
11:31
They can do some simpleeenvoudig mathwiskunde.
207
679425
1380
11:32
They can engagebezighouden in languagetaal --
or to stayverblijf out of the languagetaal warsoorlogen,
208
680805
4064
Ze kunnen aan taal meedoen --
of uit een taaloorlog blijven,
11:36
they're involvedbetrokken in intentionalopzettelijk
and referentialreferentiële communicationcommunicatie
209
684869
3365
ze zijn betrokken bij intentionele
en referentiële communicatie
11:40
in whichwelke they paybetalen attentionaandacht
to the attitudesattitudes of those
210
688234
2487
waarin ze op de houding letten
11:42
with whomwie they are speakingsprekend.
211
690721
1531
van hun gesprekspartners.
11:44
They have culturecultuur.
212
692252
1458
Ze hebben cultuur.
11:45
They have a materialmateriaal culturecultuur,
a socialsociaal culturecultuur.
213
693900
2601
Ze hebben een materiële cultuur,
een sociale cultuur.
11:48
They have a symbolicsymbolische culturecultuur.
214
696501
2415
Ze hebben een symbolische cultuur.
11:50
ScientistsWetenschappers in the TaTaï ForestsBossen
in the IvoryIvoor CoastKust
215
698916
3901
Wetenschappers in het Taï Woud
in Ivoorkust
11:54
foundgevonden chimpanzeeschimpansees who were usinggebruik makend van
these rocksrotsen to smashSmash openOpen
216
702817
3529
hebben chimpansees gevonden
die stenen gebruiken
11:58
the incrediblyongelooflijk hardhard hullsrompen of nutsnoten.
217
706346
2786
om de hele harde schalen
van noten te kraken.
12:01
It takes a long time
to learnleren how to do that,
218
709132
2299
Het duurt lang om te leren
hoe je dat doet.
12:03
and they excavatedopgegraven the areaGebied
and they foundgevonden
219
711431
2113
Bij opgravingen stelden ze vast
12:05
that this materialmateriaal culturecultuur,
this way of doing it,
220
713544
2833
dat deze manier van werken
met stenen, al minstens 4300 jaar
wordt doorgegeven
12:08
these rocksrotsen, had passedgeslaagd down
for at leastminst 4,300 yearsjaar
221
716377
3343
12:11
throughdoor 225 chimpanzeechimpansee generationsgeneraties.
222
719720
4992
door 225 generaties van chimpansees.
12:16
So now we needednodig to find our chimpanzeechimpansee.
223
724712
2392
Nu moesten we onze chimpansee vinden.
12:19
Our chimpanzeechimpansee,
224
727104
3180
Onze chimpansee --
eerst vonden we er twee in New York,
12:22
first we foundgevonden two of them
in the statestaat of NewNieuw YorkYork.
225
730284
2903
12:25
BothBeide of them would diedood gaan before
we could even get our suitspast bij filedGeplaatst.
226
733187
3204
maar die stierven voordat we onze
zaak konden indienen.
12:28
Then we foundgevonden TommyTommy.
227
736391
1881
Toen vonden we Tommy.
12:30
TommyTommy is a chimpanzeechimpansee.
You see him behindachter me.
228
738272
3112
Tommy is de chimpansee
die je hier achter me ziet.
12:33
TommyTommy was a chimpanzeechimpansee.
We foundgevonden him in that cagekooi.
229
741384
2507
We vonden hem in die kooi.
12:35
We foundgevonden him in a smallklein roomkamer
that was filledgevulde with cageskooien
230
743891
3460
We vonden hem in een klein
kamertje vol met kooien
12:39
in a largergrotere warehousemagazijn structurestructuur on a used
traileraanhangwagen lot in centralcentraal NewNieuw YorkYork.
231
747351
5186
in een groter pakhuis, op een voormalig
vrachtwagenterrein in New York.
12:44
We foundgevonden KikoKiko, who is partiallygedeeltelijk deafdoof.
232
752537
2174
We vonden Kiko, die deels doof is.
12:46
KikoKiko was in the back of a cementcement
storefrontstorefront in westernwestern MassachusettsMassachusetts.
233
754711
5642
Kiko zat achterin een winkelpand
in westelijk Massachusetts.
12:52
And we foundgevonden HerculesHercules and LeoLeo.
234
760353
1897
En we vonden Hercules en Leo.
12:54
They're two youngjong malemannetje chimpanzeeschimpansees
235
762250
1703
Twee jonge mannelijke chimpansees,
12:55
who are beingwezen used for biomedicalBiomedische,
anatomicalanatomisch researchOnderzoek at StonyStony BrookBrook.
236
763953
3413
die bij Stony Brook werden gebruikt
voor biomedisch anatomisch onderzoek.
12:59
We foundgevonden them.
237
767366
1305
13:00
And so on the last weekweek of DecemberDecember 2013,
238
768671
2712
In de laatste week van december 2013
13:03
the NonhumanNonhuman RightsRechten ProjectProject filedGeplaatst threedrie
suitspast bij all acrossaan de overkant the statestaat of NewNieuw YorkYork
239
771383
3940
maakte het burgerrechtenproject
in de staat New York drie zaken aanhangig
13:07
usinggebruik makend van the samedezelfde commongemeenschappelijk lawwet
writdagvaarding of habeushabeas corpuscorpus argumentargument
240
775323
3478
op basis van hetzelfde
habeus corpus-argument
dat voor James Somerset gebruikt was.
13:10
that had been used with JamesJames SomersetSomerset,
241
778801
2728
13:13
and we demandedeiste that the judgesrechters issuekwestie
these commongemeenschappelijk lawwet writsexploten of habeushabeas corpuscorpus.
242
781529
5087
We eisten dat de rechters zulke
dagvaardingen zouden uitgeven.
13:18
We wanted the chimpanzeeschimpansees out,
243
786616
2111
We wilden de chimpansees vrij krijgen
13:20
and we wanted them broughtbracht
to SaveOpslaan the ChimpsChimpansees,
244
788727
2786
en ze onderbrengen bij 'Red de Chimps',
13:23
a tremendousenorme chimpanzeechimpansee
sanctuaryheiligdom in SouthSouth FloridaFlorida
245
791513
3948
een geweldig reservaat voor chimpansees
in het zuiden van Florida,
13:27
whichwelke involvesimpliceert an artificialkunstmatig lakemeer
with 12 or 13 islandseilanden --
246
795461
5087
bestaande uit een kunstmatig meer
met 12 of 13 eilandjes,
met elk twee of drie hectare grond
13:32
there are two or threedrie acresacres
where two dozendozijn chimpanzeeschimpansees liveleven
247
800548
2863
waar 24 chimpansees wonen.
13:35
on eachelk of them.
248
803411
1160
13:36
And these chimpanzeeschimpansees would then liveleven
the life of a chimpanzeechimpansee,
249
804571
2950
Deze chimpansees zouden het leven
van chimpansees kunnen leven
13:39
with other chimpanzeeschimpansees in an environmentmilieu
that was as closedichtbij to AfricaAfrika as possiblemogelijk.
250
807521
4402
met andere chimpansees in een omgeving
die zo goed als mogelijk op Afrika lijkt.
13:43
Now, all these casesgevallen are still going on.
251
811923
3947
Al deze zaken lopen nog steeds.
We zijn onze Lord Mansfield
nog niet tegengekomen.
13:48
We have not yetnog runrennen into
our LordLord MansfieldMansfield.
252
816820
3082
Dat zullen we. Dat zullen we.
13:52
We shallzal. We shallzal.
253
820622
1608
Dit is een strategisch-juridische
lange-termijncampagne.
13:54
This is a long-termlangetermijn strategicstrategisch
litigationprocesvoering campaigncampagne. We shallzal.
254
822230
3880
13:58
And to quotecitaat WinstonWinston ChurchillChurchill,
255
826110
2115
Om Winston Churchill te citeren
betreffende onze rechtszaken:
14:00
the way we viewuitzicht our casesgevallen
is that they're not the endeinde,
256
828225
4168
ze zijn niet het einde,
ze zijn niet eens
het begin van het einde,
14:04
they're not even the beginningbegin of the endeinde,
257
832393
2043
14:06
but they are perhapsmisschien
the endeinde of the beginningbegin.
258
834436
3514
maar ze zijn wellicht
het einde van het begin.
Dank je wel.
14:10
Thank you.
259
838580
1917
(Applaus)
14:12
(ApplauseApplaus)
260
840497
4000
Translated by Heleen van Maanen
Reviewed by Axel Saffran

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Steven Wise - Animal rights lawyer
By challenging long-held legal notions of “personhood”, Steven Wise seeks to grant cognitively advanced animals access to a full spectrum of fundamental rights.

Why you should listen

Using a long-term litigation campaign based on existing habeas corpus law, Steven Wise and the Nonhuman Rights Project are redefining the playing field for animal rights law. While the high-profile New York lawsuits Wise has initiated on behalf of captive chimpanzees have yet to bear fruit, they’re only the first stage of a strategy that is changing the conversation about animal rights.

Wise’s work with the Nonhuman Rights Project is the subject of Unlocking the Cage, a forthcoming film by Chris Hegedus and D.A. Pennebaker.

More profile about the speaker
Steven Wise | Speaker | TED.com