TEDGlobal 2011
Annie Murphy Paul: What we learn before we're born
Էննի Մերֆի Փոլ. Ինչ ենք սովորում նախքան ծնվելը
Filmed:
Readability: 5
2,517,731 views
Հարց. Ե՞րբ ենք սկսում սովորել: Պատասխան. նախքան ծնվելը: Գիտնական Էննի Մերֆի Փոլը խոսում է նոր ուսումնասիրության մասին, որը ցույց է տալիս, թե դեռ արգանդում եղած ժամանակ որքան բան ենք սովորում` սկսած մեր մայրենի լեզվի ելևէջներից մինչև հետագայում սիրելի կերակրատեսակները:
Annie Murphy Paul - Science author
Annie Murphy Paul investigates how life in the womb shapes who we become. Full bio
Annie Murphy Paul investigates how life in the womb shapes who we become. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
My subject today is learning.
0
0
3000
Այսօրվա իմ թեման սովորելն է:
00:18
And in that spirit, I want to spring on you all a pop quiz.
1
3000
3000
Ու հենց այդ նկատառումով ուզում եմ հանպատրաստից հարց տալ բոլորիդ:
00:21
Ready?
2
6000
2000
Պատրա՞ստ եք:
00:23
When does learning begin?
3
8000
3000
Ե՞րբ է մարդ սկսում սովորել:
00:26
Now as you ponder that question,
4
11000
2000
Այժմ, երբ խորհում եք այս հարցի շուրջ,
00:28
maybe you're thinking about the first day of preschool
5
13000
2000
միգուցե մտածում եք նախադպրոցական տարիների
00:30
or kindergarten,
6
15000
2000
կամ մանկապարտեզի առաջին օրվա մասին,
00:32
the first time that kids are in a classroom with a teacher.
7
17000
3000
երբ երեխան առաջին անգամ է լինում դասարանում ուսուցչի հետ:
00:35
Or maybe you've called to mind the toddler phase
8
20000
3000
Կամ գուցե մտաբերել եք տոտիկ-տոտիկ անող երեխաներին,
00:38
when children are learning how to walk and talk
9
23000
3000
որոնք նոր են սովորում քայլել, խոսել,
00:41
and use a fork.
10
26000
2000
պատառաքաղը բռնել:
00:43
Maybe you've encountered the Zero-to-Three movement,
11
28000
3000
Միգուցե ծանոթ եք «Զրոյից երեք» մեթոդին,
00:46
which asserts that the most important years for learning
12
31000
3000
ըստ որի` սովորելու առումով ամենակարևոր տարիները
00:49
are the earliest ones.
13
34000
2000
ամենավաղ տարիներն են:
00:51
And so your answer to my question would be:
14
36000
3000
Այդ դեպքում, հարցիս այսպես կպատասխանեիք.
00:54
Learning begins at birth.
15
39000
2000
սովորել սկսում են ի ծնե:
00:56
Well today I want to present to you
16
41000
2000
Լավ, այսօր ուզում ձեզ ներկայացնել
00:58
an idea that may be surprising
17
43000
3000
մի գաղափար, որը կարող է զարմանալի
01:01
and may even seem implausible,
18
46000
3000
ու նույնիսկ անհավանական թվալ,
01:04
but which is supported by the latest evidence
19
49000
2000
բայց որը հիմնավորվում է հոգեբանության ու կենսաբանության
01:06
from psychology and biology.
20
51000
3000
ամենավերջին փաստերով:
01:09
And that is that some of the most important learning we ever do
21
54000
3000
Այն է` մենք ամենակարևոր բաները սովորում ենք
01:12
happens before we're born,
22
57000
2000
նախքան ծնվելը,
01:14
while we're still in the womb.
23
59000
3000
քանի դեռ արգանդում ենք:
01:17
Now I'm a science reporter.
24
62000
2000
Հիմա ես գիտական լրագրող եմ:
01:19
I write books and magazine articles.
25
64000
2000
Գրում եմ գրքեր ու ամսագրային հոդվածներ:
01:21
And I'm also a mother.
26
66000
2000
Ու նաև մայրիկ եմ:
01:23
And those two roles came together for me
27
68000
3000
Եվ իմ այս երկու դերերը միաձուլվել են
01:26
in a book that I wrote called "Origins."
28
71000
3000
գրքիս մեջ, որն անվանել եմ «Ծագում»:
01:29
"Origins" is a report from the front lines
29
74000
3000
Այն զեկույց է «պտղի ծագում»
01:32
of an exciting new field
30
77000
2000
կոչվող նոր հետաքրքիր
01:34
called fetal origins.
31
79000
2000
բնագավառի ակունքներից:
01:36
Fetal origins is a scientific discipline
32
81000
3000
«Պտղի ծագումը» գիտաճյուղ է,
01:39
that emerged just about two decades ago,
33
84000
3000
որը երևան է եկել ընդամենը երկու տասնամյակ առաջ
01:42
and it's based on the theory
34
87000
3000
ու հիմնված է այն տեսության վրա,
01:45
that our health and well-being throughout our lives
35
90000
3000
որ ամբողջ կյանքի ընթացքում մեր առողջությունն ու բարօրությունը
01:48
is crucially affected
36
93000
2000
մեծապես կրում են
01:50
by the nine months we spend in the womb.
37
95000
3000
այն ինն ամիսների ազդեցությունը, երբ մենք դեռ արգանդում ենք:
01:53
Now this theory was of more than just intellectual interest to me.
38
98000
4000
Այսպիսով, այս տեսությունն ինձ համար ավելին էր, քան պարզապես ինտելեկտուալ հետաքրքրությունը:
01:57
I was myself pregnant
39
102000
2000
Ինքս հղի էի,
01:59
while I was doing the research for the book.
40
104000
3000
գրքի շուրջ հետազոտություններ կատարելու ընթացքում:
02:02
And one of the most fascinating insights
41
107000
2000
Ու ամենահետաքրքիր բացահայտումներից մեկը,
02:04
I took from this work
42
109000
2000
որին հանգեցի,
02:06
is that we're all learning about the world
43
111000
3000
այն էր, որ մենք բոլորս աշխարհն ընկալում ենք
02:09
even before we enter it.
44
114000
3000
դեռ այն ժամանակ, երբ ինքներս մուտք չենք գործել այնտեղ:
02:12
When we hold our babies for the first time,
45
117000
2000
Երբ առաջին անգամ գրկում ենք մեր փոքրիկներին,
02:14
we might imagine that they're clean slates,
46
119000
3000
պատկերացնում ենք, թե նրանք մաքուր թուղթ են,
02:17
unmarked by life,
47
122000
2000
որոնք դեռ չեն կրում կյանքի դրոշմը.
02:19
when in fact, they've already been shaped by us
48
124000
3000
այնինչ իրականում նրանք արդեն ձևավորվել են մեր
02:22
and by the particular world we live in.
49
127000
4000
ու այն աշխարհի կողմից, ուր մենք ապրում ենք:
02:26
Today I want to share with you some of the amazing things
50
131000
2000
Այսօր ձեզ ուզում եմ պատմել
02:28
that scientists are discovering
51
133000
2000
գիտնականների զարմանալի հայտնագործություններից այն մասին,
02:30
about what fetuses learn
52
135000
2000
թե ինչ է սովորում պտուղը,
02:32
while they're still in their mothers' bellies.
53
137000
3000
երբ դեռ մայրիկի փորիկում է:
02:36
First of all,
54
141000
2000
Նախ և առաջ
02:38
they learn the sound of their mothers' voices.
55
143000
3000
նրանք ճանաչում են իրենց մայրիկի ձայնը:
02:41
Because sounds from the outside world
56
146000
3000
Պտուղը ձայներ է լսում հղիության
02:44
have to travel through the mother's abdominal tissue
57
149000
3000
չորրորդ ամսից սկսած, սակայն դրանք խլանում են
02:47
and through the amniotic fluid that surrounds the fetus,
58
152000
4000
ու թույլ են հասնում նրան, քանի որ դրսի աշխարհի ձայները
02:51
the voices fetuses hear,
59
156000
2000
պետք է անցնեն մոր որովայնային հյուսվածքներով
02:53
starting around the fourth month of gestation,
60
158000
3000
ու ամնիոտիկ հեղուկի միջով,
02:56
are muted and muffled.
61
161000
2000
որով շրջապատված է պտուղը:
02:58
One researcher says
62
163000
2000
Հետազոտողներից մեկն ասում է,
03:00
that they probably sound a lot like the the voice of Charlie Brown's teacher
63
165000
3000
որ ամենայն հավանականությամբ այդ ձայները հնչում են ինչպես Չարլի Բրաունի ուսուցչի ձայնը
03:03
in the old "Peanuts" cartoon.
64
168000
3000
հին «Գետնանուշներ» մուլտֆիլմում:
03:06
But the pregnant woman's own voice
65
171000
3000
Բայց հղի կնոջ սեփական ձայնն
03:09
reverberates through her body,
66
174000
2000
արձագանքում է իր իսկ մարմնում`
03:11
reaching the fetus much more readily.
67
176000
3000
այդպիսով պտղին հասնելով շատ ավելի դյուրին:
03:14
And because the fetus is with her all the time,
68
179000
3000
Ու քանի որ պտուղը միշտ մայրիկի հետ է,
03:17
it hears her voice a lot.
69
182000
3000
նրա ձայնը շատ է լսում:
03:20
Once the baby's born, it recognizes her voice
70
185000
3000
Հենց փոքրիկը ծնվում է, անմիջապես ճանաչում է մայրիկի ձայնն
03:23
and it prefers listening to her voice
71
188000
2000
ու ավելի շատ նախընտրում է լսել հենց նրա ձայնը,
03:25
over anyone else's.
72
190000
2000
քան մեկ ուրիշինը:
03:27
How can we know this?
73
192000
2000
Ինչպե՞ս համոզվենք:
03:29
Newborn babies can't do much,
74
194000
2000
Նորածինները շատ բան չեն կարողանում անել,
03:31
but one thing they're really good at is sucking.
75
196000
3000
բայց միակ բանը, որ նրանց մոտ իրոք ստացվում է, ծծելն է:
03:34
Researchers take advantage of this fact
76
199000
3000
Հետազոտողներն օգտագործել են այս փաստը`
03:37
by rigging up two rubber nipples,
77
202000
3000
պատրաստելով ռետինե երկու պտուկներ
03:40
so that if a baby sucks on one,
78
205000
2000
այնպես, որ երբ փոքրիկը ծծի դրանցից մեկը,
03:42
it hears a recording of its mother's voice
79
207000
2000
այդ պահին ականջակալներում
03:44
on a pair of headphones,
80
209000
2000
հնչի իր մոր ձայնը,
03:46
and if it sucks on the other nipple,
81
211000
2000
իսկ երբ ծծի մյուս պտուկը,
03:48
it hears a recording of a female stranger's voice.
82
213000
4000
հնչի անծանոթ կնոջ ձայն:
03:52
Babies quickly show their preference
83
217000
3000
Երեխաներն անմիջապես
03:55
by choosing the first one.
84
220000
3000
նախընտրում են առաջինը:
03:58
Scientists also take advantage of the fact
85
223000
3000
Գիտնականներն օգտագործել են նաև այն փաստը,
04:01
that babies will slow down their sucking
86
226000
2000
որ երեխաները դանդաղեցնում են ծծելը,
04:03
when something interests them
87
228000
2000
երբ ինչ-որ բան գրավում է նրանց ուշադրությունը,
04:05
and resume their fast sucking
88
230000
2000
ու վերսկսում են արագ ծծել,
04:07
when they get bored.
89
232000
3000
երբ ձանձրանում են դրանից:
04:10
This is how researchers discovered
90
235000
2000
Ահա թե ինչպես են հետազոտողները հայտնաբերել դա.
04:12
that, after women repeatedly read aloud
91
237000
3000
եթե կանայք հղիության ընթացքում շարունակ բարձաձայն կարդացել են
04:15
a section of Dr. Seuss' "The Cat in the Hat" while they were pregnant,
92
240000
4000
Բժիշկ Սյուսի «Գլխարկով կատու»-ից մի հատված,
04:19
their newborn babies recognized that passage
93
244000
3000
նրանց նորածին բալիկները ճանաչել են այդ հատվածը,
04:22
when they hear it outside the womb.
94
247000
3000
երբ լսել են արդեն ծնվելուց հետո:
04:25
My favorite experiment of this kind
95
250000
3000
Նմանատիպ փորձերից ամենից շատ սիրում եմ այն մեկը,
04:28
is the one that showed that the babies
96
253000
2000
երբ մայրը հղիության ընթացքում ամեն օր
04:30
of women who watched a certain soap opera
97
255000
2000
նույն սերիալն է դիտել,
04:32
every day during pregnancy
98
257000
3000
ծնվելուց հետո
04:35
recognized the theme song of that show
99
260000
3000
երեխան ճանաչել է
04:38
once they were born.
100
263000
3000
սերիալի սկզբում հնչող երաժշտությունը:
04:41
So fetuses are even learning
101
266000
2000
Այսինքն, պտուղը սովորում է նույնիսկ
04:43
about the particular language that's spoken
102
268000
3000
կոնկրետ այն լեզուն, որով խոսում են
04:46
in the world that they'll be born into.
103
271000
2000
ապագայում իրեն շրջապատող աշխարհում:
04:48
A study published last year
104
273000
3000
Անցյալ տարի հրատարակված մի ուսումնասիրություն
04:51
found that from birth, from the moment of birth,
105
276000
3000
հայտնաբերեց, որ ծննդյան պահից սկսած
04:54
babies cry in the accent
106
279000
2000
երեխաները լաց են լինում
04:56
of their mother's native language.
107
281000
3000
իրենց մայրիկների մայրենի լեզվի առոգանությամբ:
04:59
French babies cry on a rising note
108
284000
3000
Ֆրանսիացի փոքրիկները լալիս են բարձրացող տոնով,
05:02
while German babies end on a falling note,
109
287000
3000
մինչդեռ գերմանացի երեխաները` իջնող,
05:05
imitating the melodic contours
110
290000
2000
այս կերպ նմանակելով
05:07
of those languages.
111
292000
2000
այդ լեզուների մեղեդային երանգները:
05:09
Now why would this kind of fetal learning
112
294000
2000
Եվ այսպես, ինչո՞վ է օգտակար պտղի`
05:11
be useful?
113
296000
2000
աշխարհը ճանաչելու նման ձևը:
05:13
It may have evolved to aid the baby's survival.
114
298000
3000
Հնարավոր է, որ այն օգնում է փոքրիկին դիմակայել:
05:16
From the moment of birth,
115
301000
2000
Ծնվելու պահից սկսած
05:18
the baby responds most to the voice
116
303000
2000
երեխան հիմնականում արձագանքում է այն մարդու ձայնին,
05:20
of the person who is most likely to care for it --
117
305000
2000
ով ամենից շատ է հոգ տանում իր մասին,
05:22
its mother.
118
307000
2000
այսինքն` մոր ձայնին:
05:24
It even makes its cries
119
309000
2000
Նույնիսկ նրա լացի ձայնը
05:26
sound like the mother's language,
120
311000
2000
մոր լեզվի հնչյունների ընդօրինակումն է,
05:28
which may further endear the baby to the mother,
121
313000
3000
ինչը կարող է ավելի կապել երեխային ու մորը,
05:31
and which may give the baby a head start
122
316000
2000
և հետագայում նպաստել
05:33
in the critical task
123
318000
2000
մայրենի լեզուն հասկանալու
05:35
of learning how to understand and speak
124
320000
3000
և դրանով խոսել սովորելու
05:38
its native language.
125
323000
2000
դժվարին առաջադրանքում:
05:40
But it's not just sounds
126
325000
2000
Բայց արգանդում պտուղը ճանաչում է
05:42
that fetuses are learning about in utero.
127
327000
2000
ոչ միայն ձայները,
05:44
It's also tastes and smells.
128
329000
3000
այլ նաև զգում է համ ու հոտ:
05:47
By seven months of gestation,
129
332000
2000
Հղիության յոթերորդ ամսում արդեն
05:49
the fetus' taste buds are fully developed,
130
334000
2000
համի զգայարանը լիովին զարգացած է,
05:51
and its olfactory receptors, which allow it to smell,
131
336000
3000
ու հոտառության ընկալիչներն
05:54
are functioning.
132
339000
2000
արդեն գործում են:
05:56
The flavors of the food a pregnant woman eats
133
341000
3000
Հղի կնոջ օգտագործած սննդի համն ու հոտն
05:59
find their way into the amniotic fluid,
134
344000
2000
անցնում են ամնիոտիկ հեղուկի մեջ,
06:01
which is continuously swallowed
135
346000
2000
որը պտուղը շարունակ
06:03
by the fetus.
136
348000
2000
կուլ է տալիս:
06:05
Babies seem to remember and prefer these tastes
137
350000
3000
Ծնվելուց հետո հնարավոր է, որ փոքրիկը
06:08
once they're out in the world.
138
353000
3000
հիշի ու նախընտրի հենց այդ համերը:
06:11
In one experiment, a group of pregnant women
139
356000
3000
Փորձերից մեկի ժամանակ մի խումբ հղի կանայք
06:14
was asked to drink a lot of carrot juice
140
359000
2000
հղիության երրորդ եռամսյակում հաճախ
06:16
during their third trimester of pregnancy,
141
361000
3000
գազարի հյութ էին խմել,
06:19
while another group of pregnant women
142
364000
2000
մինչդեռ կանանց երկրորդ խումբը
06:21
drank only water.
143
366000
2000
միայն ջուր էր խմել:
06:23
Six months later, the women's infants
144
368000
3000
Վեց ամիս անց նրանք երեխաների
06:26
were offered cereal mixed with carrot juice,
145
371000
3000
շիլային խառնել էին գազարի հյութ
06:29
and their facial expressions were observed while they ate it.
146
374000
4000
և ուսումնասիրել նրանց դեմքի արտահայտություններն ուտելու ընթացքում:
06:33
The offspring of the carrot juice drinking women
147
378000
2000
Գազարի հյութ խմած կանանց երեխաներն
06:35
ate more carrot-flavored cereal,
148
380000
2000
ավելի շատ գազարի համով շիլա էին կերել, քան մյուսները,
06:37
and from the looks of it,
149
382000
2000
ու նրանց տեսքից էլ երևում էր,
06:39
they seemed to enjoy it more.
150
384000
2000
որ ավելի հաճույքով էին ուտում:
06:41
A sort of French version of this experiment
151
386000
3000
Նմանատիպ մեկ այլ փորձ կատարեցին նաև
06:44
was carried out in Dijon, France
152
389000
2000
Ֆրանսիայում` Դիժոնում.
06:46
where researchers found
153
391000
2000
այս անգամ հետազոտողները հայտնաբերեցին,
06:48
that mothers who consumed food and drink
154
393000
3000
որ փոքրիկները, որոնց մայրերը հղիության ընթացքում
06:51
flavored with licorice-flavored anise during pregnancy
155
396000
5000
լակրիցահամ անիսոնով համեմված կերակուրներ ու ըմպելիք էին օգտագործել,
06:56
showed a preference for anise
156
401000
2000
կյանքի հենց առաջին օրվանից
06:58
on their first day of life,
157
403000
2000
սիրել են անիսոնը,
07:00
and again, when they were tested later,
158
405000
2000
ու հետո էլ շարունակել են
07:02
on their fourth day of life.
159
407000
2000
նախընտրել այն:
07:04
Babies whose mothers did not eat anise during pregnancy
160
409000
4000
Իսկ հղիության ընթացքում անիսոն չկերած կանանց փոքրիկների
07:08
showed a reaction that translated roughly as "yuck."
161
413000
4000
արձագանքը կարելի է վերարտադրել այսպես` «Յա’խք»:
07:12
What this means
162
417000
2000
Սա նշանակում է,
07:14
is that fetuses are effectively being taught by their mothers
163
419000
2000
որ պտուղը մոր միջոցով արդյունավետ կերպով սովորում է,
07:16
about what is safe and good to eat.
164
421000
3000
թե ինչն է անվնաս ու օգտակար ուտելու համար:
07:19
Fetuses are also being taught
165
424000
2000
Պտուղը նաև ծանոթանում է
07:21
about the particular culture that they'll be joining
166
426000
3000
այն կոնկրետ մշակույթին, որին ինքը միանալու է
07:24
through one of culture's most powerful expressions,
167
429000
3000
մշակույթի ամենակարևոր դրսևորումներից մեկի`
07:27
which is food.
168
432000
2000
սննդի միջոցով:
07:29
They're being introduced to the characteristic flavors and spices
169
434000
3000
Նախքան ծնվելը նա նույնիսկ
07:32
of their culture's cuisine
170
437000
2000
ծանոթանում է իր մշակույթի խոհանոցին բնորոշ
07:34
even before birth.
171
439000
3000
համերին ու բույրերին:
07:37
Now it turns out that fetuses are learning even bigger lessons.
172
442000
3000
Այսպիսով, պարզվում է, որ պտուղը շատ ավելի մեծ դասեր է յուրացնում:
07:40
But before I get to that,
173
445000
2000
Սակայն, մինչ դրան անդրադառնալս,
07:42
I want to address something that you may be wondering about.
174
447000
4000
ուզում եմ ներկայացնել մի բան, որը կարող է հետաքրքրել ձեզ:
07:46
The notion of fetal learning
175
451000
2000
Պտղի սովորելու գաղափարը
07:48
may conjure up for you attempts to enrich the fetus --
176
453000
3000
կարող է հիշեցնել ձեզ պտուղը զարգացնելու փորձերը,
07:51
like playing Mozart through headphones
177
456000
2000
երբ հղի կնոջ որովայնին
07:53
placed on a pregnant belly.
178
458000
2000
ականջակալներով միացվում է Մոցարտի երաժշտությունը:
07:55
But actually, the nine-month-long process
179
460000
3000
Բայց իրականում կազմավորման ու ձևավորման
07:58
of molding and shaping that goes on in the womb
180
463000
3000
ինն ամիս տևող ներարգանդային գործընթացը
08:01
is a lot more visceral and consequential than that.
181
466000
4000
շատ ավելի կարևոր ու հետևանքային է:
08:05
Much of what a pregnant woman encounters in her daily life --
182
470000
4000
Հղի կնոջ առօրյայում կատարվող գրեթե ամեն ինչ`
08:09
the air she breathes,
183
474000
2000
նրա շնչած օդը,
08:11
the food and drink she consumes,
184
476000
2000
ընդունած սնունդը, ըմպելիքները,
08:13
the chemicals she's exposed to,
185
478000
2000
քիմիկատները, որոնց վտանգին նա ենթարկվում է,
08:15
even the emotions she feels --
186
480000
2000
նույնիսկ նրա ապրումները,
08:17
are shared in some fashion with her fetus.
187
482000
3000
ինչ-որ առումով փոխանցվում են պտղին:
08:20
They make up a mix of influences
188
485000
3000
Դրանք ազդեցությունների մի խառնուրդ են կազմում,
08:23
as individual and idiosyncratic
189
488000
2000
որը նույնքան անհատական ու ինքնատիպ է,
08:25
as the woman herself.
190
490000
2000
որքան կինն ինքը:
08:27
The fetus incorporates these offerings
191
492000
2000
Պտուղը համատեղում է այս «առաջարկներն»
08:29
into its own body,
192
494000
2000
իր սեփական մարմնում,
08:31
makes them part of its flesh and blood.
193
496000
3000
դարձնում է դրանք իր միս ու արյան մի մասը:
08:34
And often it does something more.
194
499000
2000
Ու հաճախ անում է դեռ ավելին.
08:36
It treats these maternal contributions
195
501000
3000
մայրական այս աջակցությունը նա ընկալում է
08:39
as information,
196
504000
2000
որպես տեղեկատվություն,
08:41
as what I like to call biological postcards
197
506000
2000
ինչպես ես եմ անվանում` արտաքին աշխարհից եկող
08:43
from the world outside.
198
508000
3000
«կենսաբանական բացիկներ»:
08:46
So what a fetus is learning about in utero
199
511000
3000
Այսպիսով, մոր արգանդում պտուղը սովորում է
08:49
is not Mozart's "Magic Flute"
200
514000
2000
ոչ թե Մոցարտի «Կախարդական ֆլեյտան», այլ ստանում է
08:51
but answers to questions much more critical to its survival.
201
516000
4000
իր գոյատևման համար շատ ավելի կարևոր նշանակություն ունեցող հարցերի պատասխաններ:
08:55
Will it be born into a world of abundance
202
520000
2000
Արդյոք ինքը կծնվի լիությա՞ն,
08:57
or scarcity?
203
522000
2000
թե՞ կարիքի աշխարհում:
08:59
Will it be safe and protected,
204
524000
3000
Կլինի՞ արդյոք ապահով ու պաշտպանված,
09:02
or will it face constant dangers and threats?
205
527000
3000
թե՞ մշտապես կանգնած կլինի վտանգի ու սպառնալիքի առաջ:
09:05
Will it live a long, fruitful life
206
530000
2000
Կունենա երկար արգասավոր կյա՞նք,
09:07
or a short, harried one?
207
532000
3000
թե՞ կարճ ու դժվարին:
09:10
The pregnant woman's diet and stress level in particular
208
535000
3000
Հղի կնոջ սննդակարգն ու մասնավորապես սթրեսի մակարդակը
09:13
provide important clues to prevailing conditions
209
538000
3000
արժեքավոր հուշումներ են առկա պայմանների վերաբերյալ,
09:16
like a finger lifted to the wind.
210
541000
3000
ինչպես մատդ բարձրացնելիս կզգաս քամին:
09:19
The resulting tuning and tweaking
211
544000
2000
Այս ամենից հետևում է, որ
09:21
of a fetus' brain and other organs
212
546000
3000
պտղի ուղեղի ու մյուս օրգանների կարգավորումը
09:24
are part of what give us humans
213
549000
2000
մարդկային հսկայական
09:26
our enormous flexibility,
214
551000
2000
հարմարվողականության մասն է.
09:28
our ability to thrive
215
553000
2000
ամենատարբեր միջավայրերում`
09:30
in a huge variety of environments,
216
555000
2000
բնության գրկում
09:32
from the country to the city,
217
557000
2000
թե քաղաքում,
09:34
from the tundra to the desert.
218
559000
3000
դաշտում թե անապատում զարգանալու մեր կարողությունը:
09:37
To conclude, I want to tell you two stories
219
562000
2000
Ամփոփելով ուզում եմ պատմել ձեզ երկու պատմություն,
09:39
about how mothers teach their children about the world
220
564000
3000
թե ինչպես են մայրերն իրենց բալիկներին ծանոթացնում աշխարհին,
09:42
even before they're born.
221
567000
3000
նույնիսկ նախքան նրանց ծնվելը:
09:46
In the autumn of 1944,
222
571000
2000
1944 թվականի աշնանը`
09:48
the darkest days of World War II,
223
573000
3000
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ամենամռայլ օրերին,
09:51
German troops blockaded Western Holland,
224
576000
3000
գերմանական զորքերը շրջափակեցին Արևմտյան Հոլանդիան`
09:54
turning away all shipments of food.
225
579000
3000
զրկելով այն սննդի մատակարարումից:
09:57
The opening of the Nazi's siege
226
582000
2000
Նացիստների պաշարմանը հետևեց
09:59
was followed by one of the harshest winters in decades --
227
584000
3000
վերջին տասնամյակների ամենախստաշունչ ձմեռը.
10:02
so cold the water in the canals froze solid.
228
587000
4000
այնքան ցուրտ էր, որ ջրանցքներում ջուրը լրիվ սառչում էր:
10:06
Soon food became scarce,
229
591000
2000
Շուտով սնունդը սկսեց չբավականացնել.
10:08
with many Dutch surviving on just 500 calories a day --
230
593000
4000
շատ հոլանդացիներ գոյատևում էին օրական ընդամենը 500 կալորիայով,
10:12
a quarter of what they consumed before the war.
231
597000
3000
այնինչ նախքան պատերազմն օգտագործում էին դրա քառապատիկը:
10:15
As weeks of deprivation stretched into months,
232
600000
3000
Զրկանքների շաբաթները դարձան ամիսներ.
10:18
some resorted to eating tulip bulbs.
233
603000
3000
ոմանք այս ծայրահեղ իրավիճակում նույնիսկ սկսել էին կակաչի սոխուկներ ուտել:
10:21
By the beginning of May,
234
606000
2000
Մայիսի սկզբին
10:23
the nation's carefully rationed food reserve
235
608000
2000
երկրում խնայողաբար բաշխած սննդի պաշարը
10:25
was completely exhausted.
236
610000
2000
վերջնականապես սպառվել էր:
10:27
The specter of mass starvation loomed.
237
612000
3000
Զանգվածային սովի սպառնալիքն արդեն ուրվագծվում էր,
10:30
And then on May 5th, 1945,
238
615000
3000
երբ 1945 թվականի մայիսի 5-ին
10:33
the siege came to a sudden end
239
618000
2000
պաշարումն անսպասելի ավարտվեց,
10:35
when Holland was liberated
240
620000
2000
ու Հոլանդիան դաշնակիցների շնորհիվ
10:37
by the Allies.
241
622000
2000
այլևս ազատագրված էր:
10:39
The "Hunger Winter," as it came to be known,
242
624000
3000
Այսպես կոչված «Սովի ձմեռը»,
10:42
killed some 10,000 people
243
627000
2000
խլեց մոտ 10000 մարդկային կյանք,
10:44
and weakened thousands more.
244
629000
2000
հազարավորներին էլ թուլացրեց:
10:46
But there was another population that was affected --
245
631000
3000
Բայց պաշարումը մեծապես ազդեց մարդկային մեկ այլ խմբի`
10:49
the 40,000 fetuses
246
634000
2000
դեռ չծնված 40000
10:51
in utero during the siege.
247
636000
3000
երեխաների վրա:
10:54
Some of the effects of malnutrition during pregnancy
248
639000
2000
Հղիության ընթացքում թերսնման հետևանքներն
10:56
were immediately apparent
249
641000
2000
անմիջապես արտահայտվեցին
10:58
in higher rates of stillbirths,
250
643000
2000
մեռելածնության,
11:00
birth defects, low birth weights
251
645000
2000
բնածին արատներով ու թեթև քաշով ծնվող երեխաների,
11:02
and infant mortality.
252
647000
2000
նորածինների մահացության բարձր ցուցանիշներում:
11:04
But others wouldn't be discovered for many years.
253
649000
3000
Որոշ հետևանքներ էլ ավելի ուշ ի հայտ եկան:
11:07
Decades after the "Hunger Winter,"
254
652000
2000
«Սովի ձմեռվանից», տասնամյակներ անց
11:09
researchers documented
255
654000
2000
հետազոտողները փաստեցին.
11:11
that people whose mothers were pregnant during the siege
256
656000
4000
մարդիկ, որոնց մայրերը հղի են եղել պաշարման ընթացքում,
11:15
have more obesity, more diabetes
257
660000
2000
հետագայում ավելի շատ են տառապում ճարպակալումով, շաքարախտով,
11:17
and more heart disease in later life
258
662000
3000
սրտային հիվանդություններով,
11:20
than individuals who were gestated under normal conditions.
259
665000
3000
քան մարդիկ, որոնց մայրերի հղիությունն անցել է նորմալ պայմաններում:
11:23
These individuals' prenatal experience of starvation
260
668000
4000
Կարծես այս մարդկանց սովի նախածննդյան փորձն
11:27
seems to have changed their bodies
261
672000
2000
արմատապես փոխել է
11:29
in myriad ways.
262
674000
2000
նրանց օրգանիզմը:
11:31
They have higher blood pressure,
263
676000
2000
Նրանց արյան ճնշումն ավելի բարձր է,
11:33
poorer cholesterol profiles
264
678000
2000
խոլեստերինը` ցածր,
11:35
and reduced glucose tolerance --
265
680000
2000
գլյուկոզայի թույլատրելի չափը` կրճատված.
11:37
a precursor of diabetes.
266
682000
3000
սրանք բոլորը շաքարախտի նախանշաններ են:
11:40
Why would undernutrition in the womb
267
685000
2000
Ինչու՟ պիտի պտղի ներարգանդային թերսնուցումը
11:42
result in disease later?
268
687000
2000
հետագայում հանգեցնի հիվանդության:
11:44
One explanation
269
689000
2000
Բացատրություններից մեկն այն է,
11:46
is that fetuses are making the best of a bad situation.
270
691000
3000
որ պտուղը վատ իրավիճակում ամենից լավ է ելք գտնում:
11:49
When food is scarce,
271
694000
2000
Երբ սննդի պակաս է զգացվում,
11:51
they divert nutrients towards the really critical organ, the brain,
272
696000
3000
նա եղած սննդարար նյութերն ուղղում է դեպի ամենակարևոր օրգանը` ուղեղը,
11:54
and away from other organs
273
699000
2000
փոխարենը մյուս օրգանները`
11:56
like the heart and liver.
274
701000
2000
ինչպես օրինակ սիրտն ու լյարդը, թողնում է առանց սնուցման:
11:58
This keeps the fetus alive in the short-term,
275
703000
3000
Այս դեպքում պտուղը ողջ է մնում որոշ կարճ ժամանակով,
12:01
but the bill comes due later on in life
276
706000
3000
բայց հատուցումն ավելի ուշ է վրա հասնում,
12:04
when those other organs, deprived early on,
277
709000
2000
երբ այն օրգանները, որոնք նախկինում զրկված են եղել սննդարար նյութերից,
12:06
become more susceptible to disease.
278
711000
3000
հիվանդության հանդեպ ավելի խոցելի են դառնում:
12:09
But that may not be all that's going on.
279
714000
3000
Բայց սա դեռ ամենը չէ:
12:12
It seems that fetuses are taking cues
280
717000
2000
Թվում է` պտուղն օգտվում է
12:14
from the intrauterine environment
281
719000
3000
ներարգանդային միջավայրից
12:17
and tailoring their physiology accordingly.
282
722000
2000
ու հետևաբար ֆիզիոլոգիապես հարմարվում է դրան:
12:19
They're preparing themselves
283
724000
2000
Նա կարծես պատրաստվում է
12:21
for the kind of world they will encounter
284
726000
2000
այն աշխարհին, որին կհանդիպի
12:23
on the other side of the womb.
285
728000
2000
արգանդից դուրս:
12:25
The fetus adjusts its metabolism
286
730000
2000
Պտուղը հարմարեցնում է իր նյութափոխանակությունն
12:27
and other physiological processes
287
732000
3000
ու մյուս ֆիզիոլոգիական գործընթացները`
12:30
in anticipation of the environment that awaits it.
288
735000
3000
կանխազգալով այն միջավայրը, որն իրեն սպասվում է:
12:33
And the basis of the fetus' prediction
289
738000
3000
Ու պտղի նման կանխատեսումը հիմնված է
12:36
is what its mother eats.
290
741000
2000
մոր սննդի վրա:
12:38
The meals a pregnant woman consumes
291
743000
2000
Հղի կնոջ ընդունած սնունդը
12:40
constitute a kind of story,
292
745000
2000
մի պատմություն է,
12:42
a fairy tale of abundance
293
747000
2000
հեքիաթի պես մի բան` լիության
12:44
or a grim chronicle of deprivation.
294
749000
3000
կամ զրկանքների մռայլ ժամանակագրության մասին:
12:47
This story imparts information
295
752000
3000
Այս պատմությունը տալիս է տեղեկություն,
12:50
that the fetus uses
296
755000
2000
որը պտուղն օգտագործում է`
12:52
to organize its body and its systems --
297
757000
2000
կազմելու համար իր օրգանիզմն ու դրա համակարգերը.
12:54
an adaptation to prevailing circumstances
298
759000
3000
սա տիրող հանգամանքներին հարմարվելն է,
12:57
that facilitates its future survival.
299
762000
3000
որը հեշտացնում է իր հետագա գոյատևումը:
13:00
Faced with severely limited resources,
300
765000
3000
Հանդիպելով խիստ սահմանափակ պաշարների`
13:03
a smaller-sized child with reduced energy requirements
301
768000
3000
փոքրամարմին երեխան, որն ունի էնէրգիայի քիչ պահանջմունք,
13:06
will, in fact, have a better chance
302
771000
2000
փաստորեն ավելի երկար ապրելու
13:08
of living to adulthood.
303
773000
2000
հնարավորություն կունենա:
13:10
The real trouble comes
304
775000
2000
Իրական խնդիրը ծագում է,
13:12
when pregnant women are, in a sense, unreliable narrators,
305
777000
3000
երբ հղի կանայք դառնում են որոշ իմաստով «անվստահելի պատմողներ».
13:15
when fetuses are led
306
780000
2000
երբ պտուղը նախապատրաստվում է
13:17
to expect a world of scarcity
307
782000
2000
կարիքի աշխարհին,
13:19
and are born instead into a world of plenty.
308
784000
3000
փոխարենը ծնվում է լիության աշխարհում:
13:22
This is what happened to the children of the Dutch "Hunger Winter."
309
787000
3000
Հենց այդպես պատահեց հոլանդական «Սովի Ձմռան» շրջանի երեխաների հետ:
13:25
And their higher rates of obesity,
310
790000
2000
Նրանց մոտ ճարպակալման,
13:27
diabetes and heart disease
311
792000
2000
շաքարախտի ու սրտային հիվանդությունների բարձր ցուցանիշները
13:29
are the result.
312
794000
2000
դրա արդյունքն են:
13:31
Bodies that were built to hang onto every calorie
313
796000
3000
Օրգանիզմները, որոնք կառչած էին ամեն կալորիայից,
13:34
found themselves swimming in the superfluous calories
314
799000
2000
հայտվեցին հետպատերազմյան արևմտյան սննդի
13:36
of the post-war Western diet.
315
801000
3000
ավելորդ կալորիաների հեղեղում:
13:39
The world they had learned about while in utero
316
804000
3000
Աշխարհը, որ նրանք ճանաչել էին դեռ արգանդում,
13:42
was not the same
317
807000
2000
այն չէր,
13:44
as the world into which they were born.
318
809000
3000
որում նրանք հայտնվել էին:
13:47
Here's another story.
319
812000
2000
Ահա մի ուրիշ պատմություն ևս:
13:49
At 8:46 a.m. on September 11th, 2001,
320
814000
4000
2001 թվականի սեպտեմբերի 11-ին, առավոտյան ժամը 8:46–ին
13:53
there were tens of thousands of people
321
818000
2000
Նյու Յորքում` Համաշխարհային Առևտրի Կենտրոնի մոտակայքում,
13:55
in the vicinity of the World Trade Center
322
820000
2000
տասնյակ հազարավոր
13:57
in New York --
323
822000
2000
մարդիկ կային`
13:59
commuters spilling off trains,
324
824000
2000
գնացքներից դուրս հորդացող ուղևորներ,
14:01
waitresses setting tables for the morning rush,
325
826000
3000
առավոտյան հոսքի համար սեղան գցող մատուցողուհիներ,
14:04
brokers already working the phones on Wall Street.
326
829000
4000
Ուոլ Սթրիթում աշխատող բրոկերներ:
14:08
1,700 of these people were pregnant women.
327
833000
3000
Նշված մարդկանցից 1700-ը հղի կանայք էին:
14:11
When the planes struck and the towers collapsed,
328
836000
3000
Երբ ինքնաթիռները հարվածեցին, ու աշտարակները փուլ եկան,
14:14
many of these women experienced the same horrors
329
839000
3000
այս կանանց մեծ մասը նույն սարսափն ապրեց,
14:17
inflicted on other survivors of the disaster --
330
842000
3000
ինչ աղետի մյուս վերապրողները`
14:20
the overwhelming chaos and confusion,
331
845000
2000
ճնշող քաոս ու իրարանցում,
14:22
the rolling clouds
332
847000
2000
փոշու և շինաղբի
14:24
of potentially toxic dust and debris,
333
849000
4000
պոտենցիալ թունավոր պտտվող ամպեր,
14:28
the heart-pounding fear for their lives.
334
853000
2000
սիրտ կեղեքող վախ` սեփական կյանքի համար:
14:30
About a year after 9/11,
335
855000
2000
9/11-ից մոտ մեկ տարի անց
14:32
researchers examined a group of women
336
857000
3000
հետազոտողներն ուսումնասիրեցին մի խումբ կանանց,
14:35
who were pregnant
337
860000
2000
որոնք հղի են եղել,
14:37
when they were exposed to the World Trade Center attack.
338
862000
2000
երբ Համաշխարհային Առևտրի Կենտրոնը հարձակման է ենթարկվել:
14:39
In the babies of those women
339
864000
2000
Շատ հղիների մոտ այդ ծանր փորձությունների հետևանքով
14:41
who developed post-traumatic stress syndrome, or PTSD,
340
866000
3000
առաջացել էր հետտրավմատիկ սթրեսի համախտանիշ (ՀՏՍՀ),
14:44
following their ordeal,
341
869000
2000
ու հետազոտողները պարզեցին, որ
14:46
researchers discovered a biological marker
342
871000
3000
այդ կանանց երեխաները կենսաբանական տեսանկյունից
14:49
of susceptibility to PTSD --
343
874000
2000
ավելի խոցելի են ՀՏՍՀ-ի նկատմամբ.
14:51
an effect that was most pronounced
344
876000
3000
ազդեցություն, որն ամենից ցայտուն արտահայտվեց
14:54
in infants whose mothers experienced the catastrophe
345
879000
3000
այն նորածինների մոտ, որոնց մայրերը աղետին էին ենթարկվել
14:57
in their third trimester.
346
882000
2000
հղիության երրորդ եռամսյակում:
14:59
In other words,
347
884000
2000
Այլ կերպ ասած`
15:01
the mothers with post-traumatic stress syndrome
348
886000
3000
մայրերը, որոնց մոտ նկատվել է հետտրավմատիկ սթրեսի համախտանիշ,
15:04
had passed on a vulnerability to the condition
349
889000
3000
փոխանցել են այդ վիճակի հանդեպ խոցելիությունն
15:07
to their children while they were still in utero.
350
892000
3000
իրենց երեխաներին, որոնք դեռ արգանդում էին:
15:10
Now consider this:
351
895000
2000
Սրա մասին էլ մտածեք.
15:12
post-traumatic stress syndrome
352
897000
2000
պարզվում է` հետտրավմատիկ սթրեսի համախտանիշը
15:14
appears to be a reaction to stress gone very wrong,
353
899000
3000
օրգանիզմի արձագանքն է խորը սթրեսին, որի հետևանքով
15:17
causing its victims tremendous unnecessary suffering.
354
902000
4000
տուժողները ենթարկվում են հսկայական ավելորդ տառապանքների:
15:21
But there's another way of thinking about PTSD.
355
906000
3000
Բայց ՀՏՍՀ-ի մասին այլ տեսակետ էլ կա:
15:24
What looks like pathology to us
356
909000
3000
Այն, ինչը մեզ պաթոլոգիա է թվում,
15:27
may actually be a useful adaptation
357
912000
2000
իրականում կարող է որոշակի հանգամանքներում
15:29
in some circumstances.
358
914000
2000
օգտակար հարմարեցում լինել:
15:31
In a particularly dangerous environment,
359
916000
3000
Առանձնապես վտանգավոր միջավայրում
15:34
the characteristic manifestations of PTSD --
360
919000
3000
ՀՏՍՀ-ի բնորոշ դրսևորումները`
15:37
a hyper-awareness of one's surroundings,
361
922000
3000
սեփական շրջապատի վերաբերյալ գերիրազեկությունը,
15:40
a quick-trigger response to danger --
362
925000
3000
վտանգին ակնթարթային արձագանքումը,
15:43
could save someone's life.
363
928000
3000
կարողացել են մարդկային կյանք փրկել:
15:46
The notion that the prenatal transmission of PTSD risk is adaptive
364
931000
4000
Գաղափարը, որ ՀՏՍՀ-ի վտանգի փոխանցումը նախածննդյան շրջանում կարող է հարմարվելու հատկություն արմատավորել,
15:50
is still speculative,
365
935000
2000
դեռ հիմնավորված չէ,
15:52
but I find it rather poignant.
366
937000
3000
բայց ես այն բավականին խորիմաստ եմ համարում:
15:55
It would mean that, even before birth,
367
940000
2000
Դա կնշանակեր, որ նույնիսկ նախքան փոքրիկի ծնվելը,
15:57
mothers are warning their children
368
942000
2000
մայրը, ասելով նրան «Զգո'ւյշ եղիր»,
15:59
that it's a wild world out there,
369
944000
2000
զգուշացնում է, որ դրսում
16:01
telling them, "Be careful."
370
946000
3000
նրան խելացնոր աշխարհն է սպասում:
16:04
Let me be clear.
371
949000
2000
Թույլ տվեք պարզաբանեմ:
16:06
Fetal origins research is not about blaming women
372
951000
3000
Պտղի ծագումը հետազոտություն է, որը ոչ թե մեղադրում է կանանց
16:09
for what happens during pregnancy.
373
954000
2000
հղիության ընթացքում կատարվածի համար,
16:11
It's about discovering how best to promote
374
956000
3000
այլ փորձում է հայտնաբերել ուղիներ` լավագույնս
16:14
the health and well-being of the next generation.
375
959000
3000
նպաստելու հաջորդ սերնդի առողջությանն ու բարօրությանը:
16:17
That important effort must include a focus
376
962000
2000
Այդ կարևոր աշխատանքում պետք է հատկապես շեշտադրվի
16:19
on what fetuses learn
377
964000
2000
այն, թե ինչ է պտուղը սովորում
16:21
during the nine months they spend in the womb.
378
966000
3000
արգանդում անցկացրած ինն ամիսների ընթացքում:
16:24
Learning is one of life's most essential activities,
379
969000
3000
Սովորելը կյանքի կարևորագույն գործունեություններից մեկն է,
16:27
and it begins much earlier
380
972000
2000
ու այն սկսվում է շատ ավելի վաղ,
16:29
than we ever imagined.
381
974000
2000
քան մենք երբևէ պատկերացրել ենք:
16:31
Thank you.
382
976000
2000
Շնորհակալություն:
16:33
(Applause)
383
978000
7000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Annie Murphy Paul - Science authorAnnie Murphy Paul investigates how life in the womb shapes who we become.
Why you should listen
To what extent the conditions we encounter before birth influence our individual characteristics? It‘s the question at the center of fetal origins, a relatively new field of research that measures how the effects of influences outside the womb during pregnancy can shape the physical, mental and even emotional well-being of the developing baby for the rest of its life.
Science writer Annie Murphy Paul calls it a gray zone between nature and nurture in her book Origins, a history and study of this emerging field structured around a personal narrative -- Paul was pregnant with her second child at the time. What she finds suggests a far more dynamic nature between mother and fetus than typically acknowledged, and opens up the possibility that the time before birth is as crucial to human development as early childhood.
Annie Murphy Paul | Speaker | TED.com