ABOUT THE SPEAKER
Richard Dawkins - Evolutionary biologist
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism.

Why you should listen

As an evolutionary biologist, Richard Dawkins has broadened our understanding of the genetic origin of our species; as a popular author, he has helped lay readers understand complex scientific concepts. He's best-known for the ideas laid out in his landmark book The Selfish Gene and fleshed out in The Extended Phenotype: the rather radical notion that Darwinian selection happens not at the level of the individual, but at the level of our DNA. The implication: We evolved for only one purpose — to serve our genes.

Of perhaps equal importance is Dawkins' concept of the meme, which he defines as a self-replicating unit of culture -- an idea, a chain letter, a catchy tune, an urban legend -- which is passed person-to-person, its longevity based on its ability to lodge in the brain and inspire transmission to others. Introduced in The Selfish Gene in 1976, the concept of memes has itself proven highly contagious, inspiring countless accounts and explanations of idea propagation in the information age.

In recent years, Dawkins has become outspoken in his atheism, coining the word "bright" (as an alternate to atheist), and encouraging fellow non-believers to stand up and be identified. His controversial, confrontational 2002 TED talk was a seminal moment for the New Atheism, as was the publication of his 2006 book, The God Delusion, a bestselling critique of religion that championed atheism and promoted scientific principles over creationism and intelligent design.

More profile about the speaker
Richard Dawkins | Speaker | TED.com
TED2002

Richard Dawkins: Militant atheism

Ричард Давкинс: Цэрэгт атейстүүд

Filmed:
5,735,087 views

Ричард Даукинс болон түүний санаа нэгт шашингүй үзэлтнүүд хэрхэн шашны байгууллагууд улс төр болон шинжлэх ухааны салбарт хүндрэл учруулан халдан довтлох болсон тухай үзэл бодлоо илэрхийлж, үүний эсрэг тэмцэхийг хөгжилтэй бөгөөд эрч хүчтэйгээр уриалан дуудсан лекц
- Evolutionary biologist
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:25
That splendid music, the coming-in music --
0
0
5000
Саяны намайг орж ирэх үед тоглогдсон сүрлэг хөгжмийн аялгуу бол
00:30
"The Elephant March" from "Aida" -- is the music I've chosen for my funeral --
1
5000
6000
Аяда-гын бүтээл болох 'Зааны марш', -- нэртэй хөгжим, би өөрийнхөө оршуулган дээр тоглуулахаар сонгочихоод байгаа юм--
00:36
(Laughter)
2
11000
1000
(Инээд алдалт)
00:37
-- and you can see why. It's triumphal.
3
12000
5000
-яагаад гэдгийг нь ч та нар мэдэж байгаа. Үнэхээрийн сүр жавхлантай аялгуу.
00:42
I won't feel anything, but if I could,
4
17000
4000
Үхсэнийхээ дараа бол би юм мэдрэхгүй л дээ, гэхдээ мэдэрдэг байсан бол
00:46
I would feel triumphal at having lived at all,
5
21000
4000
үнэхээрийн агуу ялалтыг энэхүү өчүүхэн богинохон амьдралынхаа явцад
00:50
and at having lived on this splendid planet,
6
25000
2000
энэхүү гайхамшигт гариг дээр амьдарч,
00:52
and having been given the opportunity to understand
7
27000
3000
цаашлаад эс оршихүйн оронд оршин тогтнож, тэрийгээ ойлгон мэдрэх
00:55
something about why I was here in the first place, before not being here.
8
30000
7000
хувь заяатай төрсөндөө зориулан энэхүү уянгалаг аялгууг эгшиглүүлэх болно.
01:02
Can you understand my quaint English accent?
9
37000
7000
Та нар миний адармаатай англи маягийн дуудлагыг ойлгож байна уу?
01:09
Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session.
10
44000
6000
Энд суугаа бүгдтэй чинь адил би ч гэсэн өчигдрийн амьтадын тухай ярианд уулга алдан шагширч мөн баярлан бахадсан.
01:15
Robert Full and Frans Lanting and others --
11
50000
5000
Ялангуяа Роберт Фулл болон Франс Лантингий үзүүлсэн
01:20
the beauty of the things they showed.
12
55000
2000
гайхалтай баримтуудыг хараад.
01:22
The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang,
13
57000
6000
Гэхдээ тэр дундаас ганц эгшиг зөрүүлж, чих халууцуулсан хэсэг нь Жейфри Каценбург :
01:28
"the most splendid creatures that God put on this earth."
14
63000
4000
' ''Бурханы'' энэ хорвоод бэлэглэсэн хамгийн үзэсгэлэнтэй амьтан.' гэж хэлсэн нь байсан.
01:32
Now of course, we know that he didn't really mean that,
15
67000
3000
Мэдээж бид нар Жейфри энийг 'шууд утгаар' хэлээгүйг мэднэ л дээ
01:35
but in this country at the moment, you can't be too careful.
16
70000
4000
гэхдээ яг одоогийн байдлаар бол манай улсад (Америк) иймэрхүү зүйл хэлэхдээ болгоомжтой байхаас өөр аргагүй...
01:39
(Laughter)
17
74000
1000
(Үзэгчидийн инээлт)
01:40
I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design,
18
75000
7000
Би биологич, бидний онолын цөм ойлголт нь: дизайны онол,
01:47
Darwin's theory of evolution by natural selection.
19
82000
5000
Дарвины хувьсалын онол, байгалийн шалгарал.
01:52
In professional circles everywhere, it's of course universally accepted.
20
87000
4000
Эрдэмтэн, профессор болон бусад нарийн шинжлэх ухаантнуудын хүрээнд бол аль хэдийнээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн онол.
01:56
In non-professional circles outside America, it's largely ignored.
21
91000
6000
Америкаас өөр орны мэргэжлийн бус хүмүүсийн хүрээлэлд бол үл тоомсорлогдох нь тааралдана л даа.
02:02
But in non-professional circles within America,
22
97000
4000
Харин Америкийн мэргэжлийн бус иргэдийн хүрээнд бол
02:06
it arouses so much hostility --
23
101000
3000
үнэмшихийн аргагүй өсөө хорсол, дайсагналтай тулгардаг--
02:09
(Laughter)
24
104000
1000
(Танхим дүүрэн инээд алдалт)
02:10
-- that it's fair to say that American biologists are in a state of war.
25
105000
6000
Америкийн биологчид дайн тулааны нөхцөл байдалд байгаа гээд хэлчихэд хэлсдэхгүй л болов уу.
02:16
The war is so worrying at present,
26
111000
2000
Энэ байлдаан одоогийн байдлаар үнэхээрийн сэтгэл түгшүүлмээр агаад
02:18
with court cases coming up in one state after another,
27
113000
2000
нилээд олон тооны шүүхийн хэрэг ар араасаа цувран сөхөгдсөн
02:20
that I felt I had to say something about it.
28
115000
3000
үүний улмаас би өөрийн санал бодлоо илэрхийлж хэлье гэснээ хэлхээр шийдлээ.
02:23
If you want to know what I have to say about Darwinism itself,
29
118000
4000
Хэрвээ та бүхэн Дарвинизмын талаар юу хэлэхийг минь мэдэхийг хүсвэл
02:27
I'm afraid you're going to have to look at my books,
30
122000
3000
миний номыг уншихаас өөр аргагүй болов уу.
02:30
which you won't find in the bookstore outside.
31
125000
3000
Гэвч та яг одоо эндээс гараад Америкийн номын дэлгүүрүүдээс олох нь юу л бол.
02:33
(Laughter)
32
128000
3000
(Үзэгчид инээд алдав)
02:36
Contemporary court cases
33
131000
2000
Орчин үеийн шүүхийн хэргүүд сөхөгдөх болсон шалтгаан нь
02:38
often concern an allegedly new version of creationism,
34
133000
4000
'дэлхий ертөнцийг бурхан бүтээсэн' гэх онолыг батлах гэсэн шинэ төрлийн хавтаст хэргүүд,
02:42
called "Intelligent Design," or ID.
35
137000
4000
үүнийгээ тэд ''Оюунт дизайн'' буюу ID хэмээн нэрлэх болов. /Intelligent design or ID/
02:46
Don't be fooled. There's nothing new about ID.
36
141000
4000
Сайхан үгэнд нь бүү хуурт эрхэмүүдээ. Шинэ гээд байх өчүүхэн ч зүйл энд байхгүй.
02:50
It's just creationism under another name,
37
145000
3000
Зүгээр л нөгөө л бурханы "үлгэр, домог"-ын өөр нэг нэр нь.
02:53
rechristened -- I choose the word advisedly --
38
148000
4000
Дахин Христосчлол гээд нэрэлчихий
02:57
(Laughter)
39
152000
1000
(Үзэгчид инээд алдав)
02:58
-- for tactical, political reasons.
40
153000
2000
--тактикийн хувьд улс төрийн шалтгаанууд.
03:00
The arguments of so-called ID theorists
41
155000
2000
Энэхүү оюунт дизайныг танилцуулан гаргаж ирсэн онолчын урдаа барьж
03:02
are the same old arguments that had been refuted again and again,
42
157000
3000
байгаа нотолгоо нь мөнөөх л хуучны тайлбарууд,
03:05
since Darwin down to the present day.
43
160000
4000
аль дээр үед, Дарвины амьд байхад л няцаагдсан санаа оноонууд.
03:09
There is an effective evolution lobby
44
164000
3000
Үр нөлөөтэй хувьсалыг дэмжигч лоббичид
03:12
coordinating the fight on behalf of science,
45
167000
2000
шинжлэх ухааныг төлөөлөн үйл ажиллагаагаа урагштай явуулан
03:14
and I try to do all I can to help them,
46
169000
3000
тэрэнд нь би чадах ядахаараа хувь нэмрээ оруулж буй боловч
03:17
but they get quite upset when people like me dare to mention
47
172000
4000
над мэтийн хүмүүс олон нийтэд өөрсдийгөө, энэхүү хувьсалын онолыг дэмжигч бид
03:21
that we happen to be atheists as well as evolutionists.
48
176000
4000
шашин шүтлэггүй (атейст) хүмүүс гэж зарлахад үнэхээрийн их сэтгэлээр унадаг билээ.
03:25
They see us as rocking the boat, and you can understand why.
49
180000
5000
Тэд бид нарийг бүх юмыг бужигнуулан замбарааг нь алдагдуулах гээд байна гэж зэмлэхийг нь үгүйсгэхийн аргагүй үнэний хувьтай.
03:30
Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case,
50
185000
5000
Шашин шүтлэгтэнгүүд өөрсдийгөө "шинжлэх ухааны" үүднээс тайлбарлах аргагүйн улмаас
03:35
fall back on the popular phobia against atheism.
51
190000
5000
нөгөөх л атейстуудаас эмээдгээрээ л.
03:40
Teach your children evolution in biology class,
52
195000
4000
Хэрвээ биологийн хичээл дээр хувьсалын тухай зааж өгвөл
03:44
and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual pre-version.
53
199000
5000
ирээдүйд хүүхдүүд чинь бүгд мансууруулах бодисонд донтон, хулгай дээрэм хийн cексийн гаж донтон болно хэмээн заадаг.
03:49
(Laughter)
54
204000
5000
(Үзэгчидийн хөхрөлт)
03:54
In fact, of course, educated theologians from the Pope down
55
209000
3000
Үнэн хэрэгтээ, боловсролтой бурханыг номлогч /теологч/ Ромын Пап ламаас авхуулаад доод давхаргийн
03:57
are firm in their support of evolution.
56
212000
3000
лам нар, хувьсалийг бүрэн дэмждэг.
04:00
This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller,
57
215000
3000
Кенит Миллирийн 'Дарвины бурханыг олох нь' хэмээх энэхүү ном нь
04:03
is one of the most effective attacks on Intelligent Design
58
218000
2000
миний мэдэх Оюунт дизайнтнууд хамгийн үр дүнтэйгээр үгүйсгэн
04:05
that I know, and it's all the more effective
59
220000
3000
, үр ашигаа ч өгч буй сайхан ном
04:08
because it's written by a devout Christian.
60
223000
3000
Учир юунд вэ хэмээвээс зохиогч нь хатуу сүсэг бишрэлтэй Христосын шашинтан.
04:11
People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby --
61
226000
5000
Кенит Миллир мэтийн хүмүүс нь бидэнд /хувьсалын онолыг баримтлагчид/ 'БУРХАН'-аас илгээсэн бэлэг.
04:16
(Laughter)
62
231000
1000
(Инээд)
04:17
-- because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact,
63
232000
4000
Учир нь эдгээр зохиогчид хувьсалыг: худал хуурмаг
04:21
tantamount to atheism.
64
236000
2000
яг атейстууд шиг нь хэмээн зарлан тунхагладаг.
04:23
People like me, on the other hand, rock the boat.
65
238000
5000
Тэгээд намайг сарнин бусниулагч гээд манайхан хэлээд үз л дээ.
04:28
But here, I want to say something nice about creationists.
66
243000
3000
За ганц зүйл дээр ч гэсэн шашин, шүтлэгтэнгүүдийг магтан дуулая
04:31
It's not a thing I often do, so listen carefully.
67
246000
3000
Миний ховорхон хийдэг зүйлүүдийн нэг шүү, сайн анхааралтай сонсоорой.
04:34
(Laughter)
68
249000
1000
(Инээдэм)
04:35
I think they're right about one thing.
69
250000
3000
Миний бодохын тэд нэг зүйл дээр алдалгүй хэлсэн.
04:38
I think they're right that evolution
70
253000
2000
Хувьсалын онол нь шашин, шүтлэгт ясны дайсан
04:40
is fundamentally hostile to religion.
71
255000
3000
гэж айлдсан явдал.
04:43
I've already said that many individual evolutionists, like the Pope,
72
258000
4000
Өмнө нь хальт дурьдсанчлан, Ромын Поп түүнээс гадна олон бурханы номтонгууд атлаа, хажуугаар нь
04:47
are also religious, but I think they're deluding themselves.
73
262000
3000
хувьсалийн онолийг дэмжигчидэд битгий өөрсдийгөө төөрөгдүүлэн, молигдождооч гэж хэлмээр байна.
04:50
I believe a true understanding of Darwinism
74
265000
3000
Миний бодлоор жинхэнэ Дарвины онолын гүн ойлгоц нь
04:53
is deeply corrosive to religious faith.
75
268000
5000
шашин, шүтлэгт туйлын муу нөлөөтэй.
04:58
Now, it may sound as though I'm about to preach atheism,
76
273000
6000
Одоо би шашингүйн ёсны тухай номлол айлдах гэж байгаа юм шиг сонсогдож магад
05:04
and I want to reassure you that that's not what I'm going to do.
77
279000
3000
гэхдээ санаа амар байж болно яагаад гэвэл би тэгэхгүй.
05:07
In an audience as sophisticated as this one,
78
282000
4000
Учир нь одоо намайг сонсож бyй энэхүү ухаалаг сонсогчидод бурхангүй байхын сайн, сайхны тухай ярих нь
05:11
that would be preaching to the choir.
79
286000
3000
санваартан- хоор дуучиддаа /шашины/ номлол айлдаж байгаатай ялгаагүй билээ.
05:14
No, what I want to urge upon you --
80
289000
4000
Тэрний оронд би та нарыг--
05:18
(Laughter)
81
293000
2000
(Үзэгчид чангаар хөхрөлдөв)
05:20
-- instead what I want to urge upon you is militant atheism.
82
295000
5000
сүсэг, бишрэл, шашины эсрэг тэмцэгц цэрэг атейстүүд болохыг уриалан дуудаж байна.
05:25
(Laughter)
83
300000
2000
(Инээдэм)
05:27
(Applause)
84
302000
3000
(Алга ташилт)
05:30
But that's putting it too negatively.
85
305000
3000
Гэхдээ ингэж хэлэх нь арай л сөрөгөөр хэлсэн болно.
05:33
If I was a person who were interested in preserving religious faith,
86
308000
5000
Хэрвээ би хүссэн бол-- хэрвээ би шашин, шүтлэг, итгэл, үнэмшилийг хадгалахыг хүссэн бол...
05:38
I would be very afraid of the positive power of evolutionary science,
87
313000
5000
Би хувьсалын шинжлэх ухааны эерэг хүчнээс айх байсан
05:43
and indeed science generally, but evolution in particular,
88
318000
2000
гэхдээ ганцхан хувьсалын шинжлэх ухаан ч биш, бүх
05:45
to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.
89
320000
8000
шинжлэх ухаан хүмүүст урам өгч сэтгэлийг нь татдаг, яагаад гэвэл энэ бол шашингүй үзэл.
05:53
Now, the difficult problem for any theory of biological design
90
328000
4000
За одоо, биологийн дизайны онолыг тайлбарлая, түүний дотроос
05:57
is to explain the massive statistical improbability of living things.
91
332000
6000
итгэхэд үнэхээрийн бэрх статистикийн байж болшгүй- амьдрал хэрхэн үүссэнийг тайлбарлая.
06:03
Statistical improbability in the direction of good design --
92
338000
5000
Байхад бэрх гэмээр тоо баримт хэрхэн бидний мэдэх дизайныг чиглэх болсон--
06:08
"complexity" is another word for this.
93
343000
2000
өөрөөр хэлвэл комплексити.
06:10
The standard creationist argument -- there is only one; they all reduce to this one --
94
345000
5000
Шүтлэгтэнгүүдийн урдаа барьдаг ганц тайлбар нь: нэг л зүйл бий, бусад бүх зүйл энэхүү л зүйлээс үүдэлтэй--
06:15
takes off from a statistical improbability.
95
350000
2000
энэ нь стастикийн ямар ч шансгүй.
06:17
Living creatures are too complex to have come about by chance;
96
352000
4000
Амьтад азаар бүрэлдэн тогтноод үүссэн гэхэд хэтэрхий нарийн, дэндүү ээдрээтэй
06:21
therefore, they must have had a designer.
97
356000
2000
тийм болхоор тэд нарийг хэн нэгэн нь урлан, зохион бүтээсэн байх ёстой.
06:23
This argument of course, shoots itself in the foot.
98
358000
2000
Энэхүү тайлбар өөрсддөө нүхээ малтаж байгаатай адил юм.
06:25
Any designer capable of designing something really complex
99
360000
4000
Ямар нэгэн нарийн, ярвигтай зүйлийг бүтээхйин тулд бүтээлч нь
06:29
has to be even more complex himself, and that's before we even start
100
364000
5000
тэрхүү бүтээсэн юмнаасаа илүү нарийн байх ёстой, энэ нь бидний хариулт эхлэхээс ч өмнөх туйлын энгийн ойлгомжтой зүйл.
06:34
on the other things he's expected to do,
101
369000
2000
үүнд бид нар бурханы бусад хийдэг адармаатай бусад эд зүйлс болох:
06:36
like forgive sins, bless marriages, listen to prayers --
102
371000
3000
хийсэн нүглийг өршөөх, гэрлэлтийг адислах, гуйлтыг сонсох--
06:39
favor our side in a war --
103
374000
3000
дайнд манай талыг дэмжих
06:42
(Laughter)
104
377000
2000
(танхим дүүрэн инээдэм)
06:44
-- disapprove of our sex lives and so on.
105
379000
3000
-бидний сексийн /ижил хүйстэн/ амьдралыг эсэргүүцэх гэх мэт орно.
06:47
(Laughter)
106
382000
2000
(Инээдэм)
06:49
Complexity is the problem that any theory of biology has to solve,
107
384000
5000
Комплекситийн /нарийн зохион бүтэц/ онол нь биологчидын тайлах хэцүү оньсогуудын нэг
06:54
and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex,
108
389000
5000
хэн нэгэн нь зүгээр л тэр нарийн зүйлүүдийг илүү нарийн биет бүтээсэн гээд хариулаад
06:59
thereby simply compounding the problem.
109
394000
3000
тэрэндээ сэтгэл ханчихаж болохгүй.
07:02
Darwinian natural selection is so stunningly elegant
110
397000
4000
Дарвины байгалийн шалгарал нь үгээр илэрхийлэхийн аргагүй
07:06
because it solves the problem of explaining complexity
111
401000
4000
учир юунд вэ гэвэл энэ их нарийн ярвигтай зүйлсийг
07:10
in terms of nothing but simplicity.
112
405000
4000
ганц зүйлээр, туйлын энгийнээр тайлбарлсанд оршино.
07:14
Essentially, it does it by providing a smooth ramp
113
409000
3000
Хамгийн чухал нь тайлбар хийхдээ бага багаар
07:17
of gradual step-by-step increment.
114
412000
4000
нэмэгдэх шат шиг хэлбэртэйгээр тайлбарласан.
07:21
But here, I only want to make the point
115
416000
2000
Энд нэг зүйлийг тодруулж хэлмээр байгаа нь: Ийнхүү
07:23
that the elegance of Darwinism is corrosive to religion
116
418000
4000
яг таарсан нотолгоо өгсөн нь шашин шүтлэг, сүсэг бишрэлд хамгийн
07:27
precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful,
117
422000
5000
их хор нөлөө үзүүлдэг, учир нь энэ нарийн бөгөөд гайхалтай хүчин чадалтай юм.
07:32
so economically powerful.
118
427000
2000
эдийн засгийн үүднээс аваад үзсэн ч тэр.
07:34
It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.
119
429000
9000
дүүжин гүүр мэт гайхамшигтай бүтэцтэй.
07:43
The God theory is not just a bad theory.
120
438000
2000
Харин бурханы тухай сургаал бол зүгээр ч нэг муу онол биш.
07:45
It turns out to be, in principle, incapable of doing the job required of it.
121
440000
6000
Ер нь ажиглаад байхад, гүйцэтгэх ёстой үүргээ ч бүрэн гүйцэлдүүлж ч чадахгүй арчаагүй онол.
07:51
So, returning to tactics and the evolution lobby,
122
446000
3000
За буцаад хувьсалыг дэмжигчидынхээ онол руу яриагаа хандуулья
07:54
I want to argue that rocking the boat may be just the right thing to do.
123
449000
9000
Миний бодоход сууж буй завиа савчуулах нь харин ч зөв болов уу
08:03
My approach to attacking creationism is unlike the evolution lobby.
124
458000
6000
Миний шашныг дайрах тактик бол одооны хувьсалын онолыг дэмжигчидээс ондоо
08:09
My approach to attacking creationism is to attack religion as a whole,
125
464000
5000
Юугаараа ондоо вэ гэвэл, зөвхөн бурхан ч биш үүнээс гадна бүхий л шашин шүтлэг, сүсэг бишрэл, бөө мөргөл бүгд багтана,
08:14
and at this point I need to acknowledge the remarkable taboo
126
469000
4000
дашрамд дурьдахад энд би бас нэгэн зүйлийг онцолж асуумаар байна.
08:18
against speaking ill of religion,
127
473000
3000
Яагаад бид шашныг муулж болдоггүй, дархан цаазтай ганц ярианы сэдэв болчдог билээ.
08:21
and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams,
128
476000
3000
Би Дуглас Адамс-ын хэлсэн зүйлээс ишлэл татмаар байна.
08:24
a dear friend who, if he never came to TED,
129
479000
2000
миний сайн анд, ТЭД-д ирэх завшаан олдоогүй боловч
08:26
certainly should have been invited.
130
481000
3000
заавал уригдан ирэх ёстой байсан хүний нэг.
08:29
(Richard Saul Wurman: He was.)
131
484000
2000
(Ричард Саал Вурман: Уригдсаан)
08:31
Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.
132
486000
2000
Ричард Давкинс: Уригдсан байсан юм уу. Болж тэгвэл. Урисан ч болов уу гэж бодоод байсан юм.
08:33
He begins this speech which was tape-recorded in Cambridge
133
488000
3000
Тэрээр Камбридж-д хураагуур дээр нас бархаасаа өмнөхөн бичиж үлдээсэн
08:36
shortly before he died.
134
491000
2000
яриагаа эхлэхдээ
08:38
He begins by explaining how science works through the testing of hypotheses
135
493000
4000
түүний шинжлэх ухааны ажил хэрхэн аливаа нэгэн ганхашгүй гэсэн таамаглалын үнэн эсэхийг шалгадаг талаар
08:42
that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.
136
497000
4000
үнэн эсэхийг шалгадаг талаар тайлбарлаад,
08:46
I quote, "Religion doesn't seem to work like that.
137
501000
4000
"Бурханы шашинд харин энэхүү арга зам үйлчилдэггүй юм шиг байна"
08:50
It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.'
138
505000
4000
"Шүтлэгт чухал цөм нь болох, янз бүрийн санаа оноог тэд ариун гэгээн дагшин хэмээн боддог бололтой." гэж хэлсэн байсан.
08:54
What it means is: here is an idea or a notion
139
509000
3000
Энэ юу хэлэх гээд байна аа гэвэл
08:57
that you're not allowed to say anything bad about.
140
512000
4000
Чи шашны талаар юу ч хэлж шүүмжлэх эрхгүй л хэмээн хэлээд байхгүй юу.
09:01
You're just not. Why not? Because you're not.
141
516000
4000
Зүгээр л халдан довтолж ярьж болохгүй. Яагаад? Зүгээр л болохгүй болоод л болохгүй
09:05
(Laughter)
142
520000
4000
(Инээв)
09:09
Why should it be that it's perfectly legitimate to support the Republicans or Democrats,
143
524000
4000
Яагаад бид ардчилсан нам эсвэл хувьсгалт намыг дэмжихдээ ичиж зовохгүй санал бодлоо хуваалцан,
09:13
this model of economics versus that, Macintosh instead of Windows,
144
528000
5000
энэ эдийн засгийн загвар тэрнээс илүү, Виндоусын оронд Макинтошыг
09:18
but to have an opinion about how the universe began,
145
533000
3000
илүү хэмээн шүүмжилдэг мөртлөө орчлон ертөнц хэрхэн үүссэний талаар ярьж эхлэхээр
09:21
about who created the universe -- no, that's holy.
146
536000
4000
эсвэл хэн бүтээсэн бэ гээд эхэлхээр л --үгүйээ ариун дагшин зүйл ярихыг цээрлэнэ, амаа тат..." гэцгээдэг юм бэ?
09:25
So, we're used to not challenging religious ideas
147
540000
3000
Тийм ч болоод бид шашныг үгүйсгэдэггүй, тэрэндээ бүүр дасчихсан.
09:28
and it's very interesting how much of a furor Richard creates
148
543000
3000
гэхдээ Ричард хэрхэн хүмүүсийн уур хилэнг хүргэхийг нь харах ч сонирхолтой шүү"
09:31
when he does it." He meant me, not that one.
149
546000
4000
тэр эдгээрийг ярьж байхад. Тэр надад ингэж хэлсээн:
09:35
"Everybody gets absolutely frantic about it,
150
550000
3000
Шашны талаар ярьж эхлэнгүүт л хүмүүс жигшин, зэвүүцэх юм,
09:38
because you're not allowed to say these things, yet when you look at it rationally,
151
553000
4000
яг юуны улмаас гэдгийг нь эрүүл ухаанаар бодоход- зүгээр л болохгүй болоод тэр гэхээс өөр юмгүй,
09:42
there is no reason why those ideas shouldn't be as open to debate
152
557000
4000
энэ сэдэв бусад сэдвээс онцгой, онгон тагшин гээд байх юу ч байхгүй.
09:46
as any other, except that we've agreed somehow between us
153
561000
4000
Гэтэл үгүй шүү, бүгд зөвшилцөөд шашны талаар ярьж болохгүй гээд
09:50
that they shouldn't be." And that's the end of the quote from Douglas.
154
565000
7000
үг дуугүй хүлээн зөвшөөрөөд шийдцэн аястай" гэж Дуглас яриагаа эхэлсэн.
09:57
In my view, not only is science corrosive to religion;
155
572000
4000
Миний бодоход шинжлэх ухаан шашин, шүтлэгийг зэврүүлэх биш
10:01
religion is corrosive to science.
156
576000
4000
шашин, шүтлэг- шинжлэх ухааныг байнга хойш нь татдаг.
10:05
It teaches people to be satisfied with trivial, supernatural non-explanations
157
580000
6000
Хүмүүсд хосгүй сайхан бодит мэдээллийг түгээх бус өрөвдөлтэй, ид шидийн тайлбар өгч
10:11
and blinds them to the wonderful real explanations that we have within our grasp.
158
586000
6000
жинхэнэ амьдаралаас холдуулан нүдийг нь сохолж байна.
10:17
It teaches them to accept authority, revelation and faith
159
592000
7000
Тэдэнд захиран ноёлхыг номлон, сүсэг бишрэл, итгэл үнэмшилийг аманд нь цутган
10:24
instead of always insisting on evidence.
160
599000
5000
үнэн мөн, баримт нотолгоо хайх эрэлийг нь цээрлэн хориглодог.
10:29
There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See."
161
604000
6000
Энэ Дуглас Адамс-ын 'Сүүлийн удаа харах завшаан' хэмээх номны эрхэмсэг сайхан зургийн нэг нь байна.
10:35
Now, there's a typical scientific journal, the Quarterly Review of Biology.
162
610000
4000
Одоо, энэ бидний энгийн сайхан шинжлэх ухааны сэтгүүл байна. Биологийн улиралын цуврал.
10:39
And I'm going to put together, as guest editor,
163
614000
3000
Дотор нь би хянан засварлагчийн хувьд
10:42
a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?"
164
617000
5000
нэг асуудлыг гаргаж ирсэн. 'Солир үлэг гүрвэлүүдийг мөхөлд хүргэсэн үү?'
10:47
And the first paper is a standard scientific paper
165
622000
4000
Эхний өгүүлэл нь жишиг шинжлэх ухааны өгүүллэг ямар байдаг тийм
10:51
presenting evidence, "Iridium Layer at the K-T Boundary,
166
626000
4000
баримтан дээр үндэслэн: К-Т харьяаны Иридиум давхрагт орших
10:55
Potassium-Argon Dated Crater in Yucatan,
167
630000
2000
Кали-Аргон хийн цаг үед үүссэн Юукатан-д орших хонхор нь
10:57
Indicate That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
168
632000
3000
үлэг гүрвэлүүд солироос болж мөхсөн хэмээн таамаглал дэвшүүлэхэд хүргэж байгаа тухай тайлбарласан.
11:00
Perfectly ordinary scientific paper.
169
635000
3000
Энгийн нэгэн шинжлэх ухааны өгүүллэг.
11:03
Now, the next one, "The President of The Royal Society
170
638000
4000
Дараачийнх нь, ''Язгууртны хүрээний ерөнхийлөгч
11:07
Has Been Vouchsafed a Strong Inner Conviction" -- (Laughter) --
171
642000
4000
итгэл үнэмшилдээ автан үнэн сэтгэлээсээ
11:11
"... That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
172
646000
3000
солир үлэг гүрвэлүүдийг мөхөлд хүргэсэн" гэж гүнээ итгэв.(Инээв)
11:14
(Laughter)
173
649000
4000
(Үзэгчид инээв)
11:18
"It Has Been Privately Revealed to Professor Huxtane
174
653000
6000
"Профессор Хокстайн-д далдын хүчээр хэн нэгэн
11:24
That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
175
659000
2000
үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан хэмээн илчэлж өгөв".
11:26
(Laughter)
176
661000
3000
(Үзэгчид инээв)
11:29
"Professor Hordley Was Brought Up
177
664000
3000
"Профессор Хордли-г балчир байхаас нь ямар ч асуулт тавиулалгүйгээр
11:32
to Have Total and Unquestioning Faith" --
178
667000
3000
"үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан" гээд л
11:35
(Laughter) --
179
670000
1000
(Инээдэм)
11:36
"... That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
180
671000
7000
хүмүүжүүлэн өсгөсөн.
11:43
"Professor Hawkins Has Promulgated an Official Dogma
181
678000
5000
"Профессор Хавкинс өөрийн үнэнч дагалдагч Хавкинсгууддаа
11:48
Binding on All Loyal Hawkinsians
182
683000
3000
"Үлэг гүрвэлүүдийг солир устгасан" болохыг
11:51
That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
183
686000
3000
албан ёсоор тунхаглан зарласөн.
11:54
(Laughter)
184
689000
3000
(Үзэгчид инээв)
11:57
That's inconceivable, of course.
185
692000
4000
Даанч эрдэмтэн, доктор бидэнд ингэж дураараа загнах аз заяасангүй дээ.
12:01
But suppose --
186
696000
2000
Гэхдээ--
12:03
(Applause)
187
698000
10000
(Үзэгчдийн алга ташилт)
12:13
-- in 1987, a reporter asked George Bush, Sr.
188
708000
3000
1987 онд нэгэн сурвалжлагч том Жорж Бушаас
12:16
whether he recognized the equal citizenship and patriotism
189
711000
3000
Америкад амьдарч буй шашингүй оршин суугчидыг талаар юу боддог вэ,
12:19
of Americans who are atheists.
190
714000
3000
тэднийг адил тэгш эрхтэй гэж үздэг үү гэж асуухад
12:22
Mr. Bush's reply has become infamous.
191
717000
3000
Ноён Бушийн олиггүй нэгэн хариулт өгсөн нь:
12:25
"No, I don't know that atheists should be considered citizens,
192
720000
4000
'Үгүй. Би тэднийг Америк улсын тэгш эрхт иргэн гэж хүлээн зөвшөөрөхгүй ба
12:29
nor should they be considered patriots.
193
724000
2000
тэднийг эх оронч ч гэж үзэх үндэслэлгүй.
12:31
This is one nation under God."
194
726000
3000
Учир нь манай улс нэг л бурханд захирагддаг.'' гэж байсан.
12:34
Bush's bigotry was not an isolated mistake,
195
729000
3000
Бушын энэхүү үзэл нь ганц удаа санамсаргүй ам алдалт биш юм,
12:37
blurted out in the heat of the moment and later retracted.
196
732000
3000
тэрээр хэлсэн үгээ буцааж залруулах бус
12:40
He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal.
197
735000
5000
харин ч бүр түүнийгээ олон дахин давтан олон нийтэд зарлан тунхагласан хэлсэн нь энэ.
12:45
He really meant it.
198
740000
1000
Тэр үнэхээр гүн зүрхнээсээ үүнд итгэдэг.
12:46
More to the point, he knew it posed no threat to his election, quite the contrary.
199
741000
6000
Үүгээр ч зогсохгүй ерөнхийлөгчийн сонгуульд ингэж хэлсэнээсээ болж санаа зовох биш бүр
12:52
Democrats as well as Republicans parade their religiousness
200
747000
4000
харин ч эсрэгээрээ ардчилсан ч бай хувьсгалт ч бай аль аль нь түүнийг шашин шүтлэгийг дэмждэгт нь бахдан бялуурч
12:56
if they want to get elected. Both parties invoke "one nation under God."
201
751000
6000
сонгуульд дэмжинэ гэдгийг мэдээд ингэж хэлсэн. Хоёр тал хоёул нэг шашин доор оршихыг уриалан дуудсан.
13:02
What would Thomas Jefferson have said?
202
757000
5000
Энийг харсан Томас Жеффорсон юу гэх байсан болоо?
13:07
Incidentally, I'm not usually very proud of being British,
203
762000
5000
Нэг их бахдаад байдаггүй ч, аз болж би Их Британы иргэн болж төрсөн.
13:12
but you can't help making the comparison.
204
767000
4000
энэ дээр бол харин ялгааг нэг харьцуулаад харуулчихад ч буруутахгүй л байх.
13:16
(Applause)
205
771000
8000
(Алга ташилт)
13:24
In practice, what is an atheist?
206
779000
3000
Амьдрал дээр шашинд үл итгэгч гэж ер нь хэн бэ?
13:27
An atheist is just somebody who feels about Yahweh
207
782000
4000
Шашингүй хүн бол зүгээр л, шашинтангууд болох христын шашны Фор, Баал-г яаж
13:31
the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf.
208
786000
7000
авч үздэгтэй л адил Юавэ-г ч гэсэн яг л тийм гэж боддог хүн.
13:38
As has been said before, we are all atheists about most of the gods
209
793000
4000
Өмнө нь дурьдсан даа, хүмүүс бүгд энэ ертөнц дээр оршин буй
13:42
that humanity has ever believed in. Some of us just go one god further.
210
797000
5000
олон мянган төрлийн бурханд үл итгэгчид, зарим нэг нь зүгээр л бас л яг үүнтэй адил гэхдээ нэгээр илүүд л үл итгэгч.
13:47
(Laughter)
211
802000
3000
(Инээв)
13:50
(Applause)
212
805000
7000
(Үзэгчдийн алга ташилт)
13:57
And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief
213
812000
3000
Шашинд үл итгэгчид ер нь хэн ч байлаа гэсэн шинжлэх ухаанд итгэхээс гадна бусдад
14:00
that a person is entitled to hold without being vilified
214
815000
4000
эх орондоо хайргүй, сонгуульд саналаа өгөх эрхгүй иргэн
14:04
as an unpatriotic, unelectable non-citizen.
215
819000
5000
гэж гүжирдүүлэх ёсгүй хүмүүс.
14:09
Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist
216
824000
3000
Гэтэл бодит амьдрал дээр, өөрийгөө бурханд итгэдэггүй гэж танилцуулахад
14:12
is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub.
217
827000
6000
өөрийгөө, Ноён Хитлер эсвэл Хатагтай Бийлзебаб гээд танилцуулчихнаас ялгаагүйгээр хүмүүс хүлээж авдаг.
14:18
And that all stems from the perception of atheists
218
833000
3000
Энэ нь юунаас болоод тэр вэ гэвэл, хүмүүсийн ухамсарт шашингүй хүмүүс
14:21
as some kind of weird, way-out minority.
219
836000
5000
хачин, бусдад гадуурхагдсан цөөнх гэж харагддагаас тэр.
14:26
Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker,
220
841000
3000
Натали Анжир, Ниюү-Юоркор сонинд нэгэн гунигт өгүүллэгэ бичсэн нь
14:29
saying how lonely she felt as an atheist.
221
844000
2000
тэрбээр шашингүй болхоор хичнээн бусдад нүд үзүүрлэгддэг тухай бичжээ.
14:31
She clearly feels in a beleaguered minority,
222
846000
3000
Тэрбээр үнэхээр өөрийгөө бусад цөөн нэгэн шашингүйчүүдийн нэг гэж итгэдэг боловч
14:34
but actually, how do American atheists stack up numerically?
223
849000
6000
яг одоогийн байдлаар Америк улсад нийт хэр их хүн шашингүй амьдарч байна вэ?
14:40
The latest survey makes surprisingly encouraging reading.
224
855000
3000
Сүүлд хийсэн судалгаанаас харахад үнэхээр сэтгэл сэргэмээр сайхан мэдээ нийтлэгджээ.
14:43
Christianity, of course, takes a massive lion's share
225
858000
2000
Мэдээжийн хэрэг, бялууны хамгийн том хэсгийг загалмайтны
14:45
of the population, with nearly 160 million.
226
860000
4000
шашинтангууд ба нийт 160 сая иргэд.
14:49
But what would you think was the second largest group,
227
864000
3000
Дараачийн хэсгийг хэн эзэлсэн гэж бодож байна? Бусад бүлгүүд болох
14:52
convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million,
228
867000
6000
еврейчүүд 2.8 сая, мусалманууд болох 1.1 саяаас цаашлаад
14:58
and Hindus, Buddhists and all other religions put together?
229
873000
3000
хинди болон буддистуудыг бүгдийг нь нийлүүлсэнээс хавьгүй том,
15:01
The second largest group, of nearly 30 million,
230
876000
3000
2 дахь бүлэг буюу нийт 30 сая хүнтэйгээр
15:04
is the one described as non-religious or secular.
231
879000
5000
шашингүй иргэд эзэлсэн байна.
15:09
You can't help wondering why vote-seeking politicians
232
884000
3000
Ингээд бодхоор өөрийн эрхгүй саналаа өгөгчдийн хойноос хөөцөлдөн байдаг
15:12
are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby.
233
887000
5000
улс төрчид яагаад ийм хүн цөөтэй еврейчүүдийн улыг долоох шахуу хөөцөлддөг мөртлөө энийг нүдээ анин өнгөрүүлдэг билээ.
15:17
The state of Israel seems to owe its very existence
234
892000
2000
Израйл улсын оршин тогтнож буй хамгийн том шалтгааны нэг нь
15:19
to the American Jewish vote, while at the same time
235
894000
4000
Америкид оршиж буй санал өгөгчид ба
15:23
consigning the non-religious to political oblivion.
236
898000
5000
бусад шашингүйчүүдийн дэмжлэг мөн бусад улс төрийн үймээн.
15:28
This secular non-religious vote, if properly mobilized,
237
903000
4000
Хэрвээ энэхүү сүсэггүй иргэдийн дэмжлэгийг зөв ашиглан хөдөлгөж чадвал
15:32
is nine times as numerous as the Jewish vote.
238
907000
4000
Еврейчүүдээс ес дахин их санал авах боломжтой.
15:36
Why does this far more substantial minority
239
911000
3000
Бидний бага, цөөнх гэж үзэгдээд байгаа эдгээр иргэд
15:39
not make a move to exercise its political muscle?
240
914000
4000
нэг хүчээ үзээд алдвал яасан юм бэ сонгуульд?
15:43
Well, so much for quantity. How about quality?
241
918000
4000
За хэмжээ ч яахав ийм байдаг юм байж. Тэгвэл эдгээр шашингүй гээд байгаа хүмүүс ер нь ямар хүмүүс байна?
15:47
Is there any correlation, positive or negative,
242
922000
3000
Шашинтай байх нь, боловсрол мэдлэгтэй байх ямар нэгэн эерэг юм уу
15:50
between intelligence and tendency to be religious?
243
925000
3000
сөрөг уялдаа хамаарал байна уу?
15:53
(Laughter)
244
928000
8000
(Инээдэм)
16:01
The survey that I quoted, which is the ARIS survey,
245
936000
3000
Миний энэхүү танилцуулж байгаа статистик АРИС-аас авсан мэдээлэл ба эдгээр иргэдийг
16:04
didn't break down its data by socio-economic class or education,
246
939000
3000
цааш нь боловсрол, анги зиндаа болон IQ-гээр нь цааш нарын
16:07
IQ or anything else.
247
942000
2000
ангилаагүй болно.
16:09
But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine
248
944000
4000
Сүүлд хэвлэлтэнд нийтлэгдсэн Паул Ж Бэлл-ийн Мэнса сэтгүүлээс
16:13
provides some straws in the wind.
249
948000
2000
бага зэргийн дүр зураг гаргах гээд оролдоё.
16:15
Mensa, as you know, is an international organization
250
950000
2000
Та бүхний мэдхээр Мэнса нь олон улсын байгууллага ба сэтгүүл нь
16:17
for people with very high IQ.
251
952000
4000
IQ өндөртэй хүмүүсд зориулагдсан билээ.
16:21
And from a meta-analysis of the literature,
252
956000
4000
Хэл зүйн мета дүгнэлтээс
16:25
Bell concludes that, I quote, "Of 43 studies carried out since 1927
253
960000
6000
Бэлл иймэрхүү дүгнэлт хийжээ: 1927 оноос хойш хийгдсэн нийт 43 судалгаанаас
16:31
on the relationship between religious belief and one's intelligence or educational level,
254
966000
4000
шашинтай хүмүүс боловсрол болоод оюуны чадавхи нь өндөр байдаг уу гэсэн судалгаанаас
16:35
all but four found an inverse connection.
255
970000
5000
харин ч эсрэг хариу дүгнэлт гарчээ.
16:40
That is, the higher one's intelligence or educational level,
256
975000
3000
Өндөр боловсрол болон оюуны чадавхитай хүмүүс нь харин
16:43
the less one is likely to be religious."
257
978000
3000
шашин шүтлэггүй хүмүүс байдаг гэсэн дүгнэлт илт тодоор харагдсан.
16:46
Well, I haven't seen the original 42 studies and I can't comment on that meta-analysis
258
981000
5000
Би яг тэр 42 судалгааг нэг бүрчлэн уншаад дүгнэлт хийж чадаагүй ч гэсэн
16:51
but I would like to see more studies done along those lines.
259
986000
4000
үүнээс илүү, өөр олон судалгаа шинжилгээ хийгээсэй гэж уриалан дуудмаар байна.
16:55
And I know that there are, if I could put a little plug here,
260
990000
2000
Миний мэдэхийн энд суугаа олонхи үзэгчид
16:57
there are people in this audience
261
992000
2000
хөнгөхөөн сэтгэл гаргаад том гэгч нь
16:59
easily capable of financing a massive research survey to settle the question,
262
994000
6000
судалгаа яг энэнд зориулаад хийчэх санхүүгийн бололцоотой л болов уу.
17:05
and I put the suggestion up -- for what it's worth.
263
1000000
2000
Энэхүү судалгаа ямар их ач холбогдолтой болхыг энд цухасхан үзүүлье
17:07
But let me know show you some data
264
1002000
2000
Энд гүн гүнзгий судалгаа шинжилгээ хийсэн хэдэн материалыг танилцуулахыг минь зөвшөөрнө үү.
17:09
that have been properly published and analyzed
265
1004000
2000
Энэхүү судалгаа нь топ эрдэмтэн шинжилгээний
17:11
on one special group, namely, top scientists.
266
1006000
5000
ажилтанууд дээр хийгдсэн болно.
17:16
In 1998, Larson and Witham
267
1011000
3000
1998 онд Ларсон болон Витам Америк улсын
17:19
polled the cream of American scientists,
268
1014000
3000
эрдэм шинжилгээний шагналд нэр дэвшсэн эрдэмтэд дээр
17:22
those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences,
269
1017000
4000
судалгаа явуулжээ.
17:26
and among this select group,
270
1021000
2000
Судалгаанд хамрагдсан хамт олноос бурханд итгэдэг
17:28
belief in a personal God dropped to a shattering seven percent.
271
1023000
7000
эрдэмтэд итгэхийн аргагүй, ердөө 7-хон хувь байжээ.
17:35
About 20 percent are agnostic, and the rest could fairly be called atheists.
272
1030000
5000
Хорин хувь нь дундыг баримтлагчид буюу агностик бусад нь сүсэг бишрэлгүй хүмүүс.
17:40
Similar figures obtained for belief in personal immortality.
273
1035000
3000
Үхэшгүй мөнх амьдралд итгэгчидээс иймэрхүү судалгааны үр дүн гарсан.
17:43
Among biological scientists, the figures are even lower:
274
1038000
3000
Биологийн салбарын эрдэмтэдээс бүр бага буюу
17:46
5.5 percent, only, believe in God. Physical scientists: it's 7.5 percent.
275
1041000
7000
нийт ердөө л 5.5 хувь нь бурханд итгэдэг гэж мэдүүлжээ. Физикийн судлаачдаас 7.5 хувь нь л мөн бурханд итгэдэг.
17:53
I've not seen corresponding figures for elite scholars
276
1048000
3000
Бусад нарын мэргэжлийн эрдэмтэд болох түүхчид болон сэтгэл судлаачид дунд иймэрхүү судалгаа
17:56
in other fields, such history or philosophy,
277
1051000
3000
бага явагдсан болоод ч тэрүү би нарын тоо баримт байхгүй ч гэсэн
17:59
but I'd be surprised if they were different.
278
1054000
3000
энэхүү тооноос өөр тоо гарвал би үнэхээр гайхна.
18:02
So, we've reached a truly remarkable situation,
279
1057000
4000
За тэгэхээр бид энд үнэхээр сонирхууштай дүгнэлтэнд хүрээд байдаг,
18:06
a grotesque mismatch between the American intelligentsia
280
1061000
5000
Америкын сонгуульд санал өгөгчид болон эрдэмтэнүүдийн
18:11
and the American electorate.
281
1066000
2000
хоорондох асар том ялгаа нь аварга том ангал мэт.
18:13
A philosophical opinion about the nature of the universe,
282
1068000
4000
Америкын хамгийн урдаа барьдаг эрдэмтэн мэргэд болон судлаачид цаашлаад
18:17
which is held by the vast majority of top American scientists
283
1072000
4000
хамгийн элитүүд нь болох хүмүүс болон энгийн иргэдийн
18:21
and probably the majority of the intelligentsia generally,
284
1076000
4000
орчлон ертөнцийн талаарх үзэл бодол нь
18:25
is so abhorrent to the American electorate
285
1080000
2000
эсрэг тэсрэгийн туйл мэт
18:27
that no candidate for popular election dare affirm it in public.
286
1082000
6000
цаашлаад энийг олон нийтэд зарлаад хэлчих нэг ч нэр дэвшигч байдаггүй.
18:33
If I'm right, this means that high office
287
1088000
3000
Миний хэлж байгаа үнэн бол, энэхүү улсын хамгийн
18:36
in the greatest country in the world
288
1091000
2000
дээд албан тушаалыг барьж байгаа ажилд хамгийн тохирсон хүмүүс
18:38
is barred to the very people best qualified to hold it -- the intelligentsia --
289
1093000
6000
нь өөрсдийнхөө үзэл бодлыг ч үнэнээр нь хэлж чаддаггүй
18:44
unless they are prepared to lie about their beliefs.
290
1099000
3000
худлаа хэлдэг болж байх шиг байна даа
18:47
To put it bluntly, American political opportunities
291
1102000
3000
Шуудхан хэлэхэд Америкийн улс төрийн байдал нь
18:50
are heavily loaded against those
292
1105000
3000
ухаантай бөгөөд үнэнч хүмүүсийн
18:53
who are simultaneously intelligent and honest.
293
1108000
3000
шууд эсрэг байдаг гээд хэлчихэд болно.
18:56
(Applause)
294
1111000
7000
(Үзэгчдийн алга ташилт)
19:03
I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming
295
1118000
4000
Би энэ улсын иргэн биш болхоор энэхүү байдалд ямар арга
19:07
if I suggest that something needs to be done.
296
1122000
3000
хэмжээ авахгүй бол болохгүй нь гээд хэлчихвэл хошуугаа дүрсэн болчихно байх даа.
19:10
(Laughter)
297
1125000
2000
(Инээдэм)
19:12
And I've already hinted what that something is.
298
1127000
3000
Гэхдээ би хийх зүйлээ юу гэдгийг нь цухасхан дурьдсан л даа.
19:15
From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it.
299
1130000
4000
Миний ажигласнаар ТЭД бол энэхүү өөрчлөлтийг явуулж эхлэх хамгийн тохиромжтой газар.
19:19
Again, I fear it will cost money.
300
1134000
3000
Мэдээж энэнд мөнгө хэрэгтэй.
19:22
We need a consciousness-raising,
301
1137000
2000
Бид хүмүүсийг анхаарлыг энэ асуудал дээр хандуулан
19:24
coming-out campaign for American atheists.
302
1139000
4000
Америкийн сүсэггүй иргэдийг ил гарч ирэх кампанит үйл ажиллагаа явуулах хэрэгтэй.
19:28
(Laughter)
303
1143000
2000
(Инээв)
19:30
This could be similar to the campaign organized by homosexuals
304
1145000
3000
Яг л ижил хүйстэнгүүд ямар кампанит үйл ажиллагаа зохиосон шиг
19:33
a few years ago,
305
1148000
2000
хэдэн жилийн өмнө
19:35
although heaven forbid that we should stoop to public outing
306
1150000
3000
гэхдээ хүсэхгүй байгаа хүмүүсийг хүчээр албадан эвгүй байдалд оруулах
19:38
of people against their will.
307
1153000
2000
хэрэггүй нь мэдээж.
19:40
In most cases, people who out themselves
308
1155000
3000
Миний бодоход өөрсдийгөө ил гаргасан өрсөлдөгч ямар ч л байсан
19:43
will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.
309
1158000
4000
сүсэг бишрэлгүй хүмүүс заавал сонин гажигтай хүмүүс байдаг гэсэн ойлголтыг үгүй хийнэ гэдэгт гүнээ итгэж байна.
19:47
On the contrary,
310
1162000
2000
Харин ч эсрэгээрээ эдгээр шашингүй хүмүүс
19:49
they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people
311
1164000
2000
таны хүүхдүүдэд зөв үлгэр дууриал болрхоор
19:51
that could serve as decent role models for your children,
312
1166000
3000
хүмүүс байх болно.
19:54
the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product,
313
1169000
5000
Мэдээж ямар нэгэн бараа бүтээгдэхүүнийг борлуулахын тулд заавал реклам сурталчилгаа байх ёстой.
19:59
the kinds of people who are sitting in this room.
314
1174000
4000
Энэ өрөөнд сууж байгаа хүмүүсээс илүү сайн үлгэр дууриал үзүүлэх хүмүүс ховорхон л болов уу.
20:03
There should be a snowball effect, a positive feedback,
315
1178000
3000
Яг л цасан бөмбөлөгтэй адил хичнээн л олон хүн өөрсдийгөө илчилнэ
20:06
such that the more names we have, the more we get.
316
1181000
3000
төдий чинээгээр л илүү олон хүнийг бид эгнээндээ элсүүлнэ.
20:09
There could be non-linearities, threshold effects.
317
1184000
3000
Тэрнээс гадна энэхүү өсөлт нь тогтмол бус ба
20:12
When a critical mass has been attained,
318
1187000
2000
нэгэн хязгаарт хүрч хангалттай олон хүн цуглуулсаны дараа
20:14
there's an abrupt acceleration in recruitment.
319
1189000
3000
итгэмээргүй хурдацтайгаар огцом өсч эхэлэх болно.
20:17
And again, it will need money.
320
1192000
3000
Мэдээж үүнд мөнгө хэрэгтэй.
20:20
I suspect that the word "atheist" itself
321
1195000
4000
Миний бодоход атейст хэмээх энэхүү нэр нь өөрөө
20:24
contains or remains a stumbling block
322
1199000
3000
өөртөө гай болоод байх шиг учир нь энэ үг яг
20:27
far out of proportion to what it actually means, and a stumbling block to people
323
1202000
4000
юу хэлэх гээд байгаагаасаа илүү хүндрэлтэй, адармаатай утга агуулдагаас гадна
20:31
who otherwise might be happy to out themselves.
324
1206000
3000
өөрийгөө шашингүй гээд баяртайгаар зарлах хүмүүсийг хэцүү нөхцөлд оруулж байна.
20:34
So, what other words might be used to smooth the path,
325
1209000
3000
Тэгэхээр энэ үгнээс өөр ямар тохиромжтой үг байвал зохилтой вэ?
20:37
oil the wheels, sugar the pill? Darwin himself preferred "agnostic" --
326
1212000
7000
Дарвины хувьд тэрбээр агностик буюу дундыг баримтлагч байсан бөгөөд
20:44
and not only out of loyalty to his friend Huxley, who coined the term.
327
1219000
6000
өөрийн үнэнч нөхөрлөлөө хүндэтгэн Хаксли-д зориулан шинээр үг бодож олсон нь
20:50
Darwin said, "I have never been an atheist
328
1225000
2000
"Би хэзээ ч бурханыг үгүйсгэх үүднээс атейст байгаагүй "
20:52
in the same sense of denying the existence of a God.
329
1227000
4000
"Өөрийн үзэл бодол
20:56
I think that generally an 'agnostic'
330
1231000
2000
баримталдаг зарчимаа тайлбарлавал
20:58
would be the most correct description of my state of mind."
331
1233000
4000
агностик /дундыг баримтлагч/ гэхэд болно".
21:02
He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling.
332
1237000
5000
Тэрбээр бүр Эдвард Аивелингд харинч бүр уурлан хилэгнэж байсан удаатай.
21:07
Aveling was a militant atheist
333
1242000
2000
Аивелинг бол харин жинхэнэ дайчин атейст
21:09
who failed to persuade Darwin
334
1244000
2000
гэвч Дарвиныг ятгаж чадаагүй ба
21:11
to accept the dedication of his book on atheism --
335
1246000
3000
өөрийн бичиж байсан шашны эсрэг номондоо Дарвинг ятгах гэж оролдсон нь
21:14
incidentally, giving rise to a fascinating myth
336
1249000
3000
үнэхээрийн сонин нэгэн цуу яриаг тараасан.
21:17
that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin,
337
1252000
3000
Карл Маркс, Капитал номоо Дарвиныг ятгах гэж бичсэн
21:20
which he didn't. It was actually Edward Aveling.
338
1255000
2000
гэх боловч энэ нь худал юм. Энэ Эдвард Аивелинг байсан.
21:22
What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter,
339
1257000
5000
Яг юу болсон бэ гэвэл, Аивелингийн амраг нь Маркс-ын охин нь байсан ба
21:27
and when both Darwin and Marx were dead,
340
1262000
3000
Дарвин, Маркс хоёрыг хоёул өнгөрсөний дараа
21:30
Marx's papers became muddled up with Aveling's papers
341
1265000
4000
Марксын бичиг хэрэг Аивелингийн бичиг цаастай холилдон
21:34
and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much
342
1269000
5000
Дарвинаас бичсэн нэгэн захидалд "Ноёнтон, таньд маш их баярлалаа
21:39
but I don't want you to dedicate your book to me,"
343
1274000
2000
"гэвч та энэхүү номоо надад зориулан бичихыг би хүсэхгүй байна" гэж бичжээ.
21:41
was mistakenly supposed to be addressed to Marx,
344
1276000
3000
Тэр нь Марксд хаяаглагдсан байсан бөгөөд
21:44
and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard.
345
1279000
3000
энэхүү цуу яриа үлгэр домогын эхлэл нь болсон байна.
21:47
It's a sort of urban myth,
346
1282000
2000
Энэ нь Марксын Капиталыг
21:49
that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.
347
1284000
3000
Дарвинд зориулан бичсэн гэх зохиомол үлгэр.
21:52
Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling,
348
1287000
8000
За тэр ч яахав, цааш нь яг Аивелинг, Дарвин хоёр нүүр тулгаран учрах тэр мөчид Дарвин:
22:00
"Why do you call yourselves atheists?"
349
1295000
7000
"Та нар юуны учир өөрсдийгөө атейст хэмээн нэрлэв?" гэсэн Дарвины асуултанд
22:07
"'Agnostic,'" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable,
350
1302000
4000
Аивелинг: "Агностик бол зүгээр л бусдын үзэл бодлыг хүндэтгэдэг зарчимтай атейст,
22:11
and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive."
351
1306000
4000
харин атейстүүд бол зүгээр л өөрийн үзэл бодлоо илэрхийлдэг агностик зарчимт хүмүүс" гэсэн байдаг.
22:15
Darwin complained, "But why should you be so aggressive?"
352
1310000
4000
Дарвин үүнд гомдол мэдүүлэн "Гэхдээ та нар юунд ийм түрэмгий аашилна вэ?"
22:19
Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia,
353
1314000
3000
Дарвин бодохдоо, атейст байх нь дээд албан тушаалтан болон эрдэмтэн, мэргэдэд зохистой боловч
22:22
but that ordinary people were not, quote, "ripe for it."
354
1317000
5000
энгийн ард иргэдийн хувьд тэднийг арай л "боловсорч гүйцээгүй" хэмээн үздэг байсантай холбоотой.
22:27
Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument.
355
1322000
4000
Мэдээж энэ нь бидний нөгөө л нэг сайн мэдэх, эмх замбараагүй байдал үүсгэх маргааныг дахин сөхөж байна.
22:31
It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.
356
1326000
5000
Аивелинг Дарвинд лав, алив чи наад өндөр дээрээсээ бууж ирээд эр хүн шиг ярьчих гэж хэлсэн л байх, гэсэн ч тэгж бичсэн баримт даанч алга.
22:36
(Laughter)
357
1331000
2000
(Инээдэм)
22:38
But in any case, that was more than 100 years ago.
358
1333000
2000
Гэхдээ чухал нь юу вэ гэвэл энэ үйл явдал 100 жилийн өмнө өрнөсөн.
22:40
You think we might have grown up since then.
359
1335000
3000
Та нар тэр үеэс хойш бид бүгд өсч томоожон, ухаажсан гэж бодож байгаа байх.
22:43
Now, a friend, an intelligent lapsed Jew,
360
1338000
5000
Одоо миний найз болох нэгэн ухаант еврей нэгэн удаа
22:48
who incidentally observed the Sabbath
361
1343000
2000
гэр бүлийнхээ Шаббат-д оролцохдоо
22:50
for reasons of cultural solidarity,
362
1345000
2000
/Абрахамын урсгалын шашинтнуудын долоо хоног бүрийн амарлтын тэмдэглэлт өдөр/
22:52
describes himself as a "tooth fairy agnostic."
363
1347000
4000
өөрийгөө "шүдний дагинан агностик" хэмээн тайлбарласан.
22:56
He won't call himself an atheist
364
1351000
2000
Тэрбээр өөрийгөө атейст гээгүй ба
22:58
because it's, in principle, impossible to prove a negative,
365
1353000
4000
учир нь гэвэл зарчмын хувьд ямар нэгэн зүйлийг бүрэн үгүйсгэн, няцаах нь боломжгүй агаад
23:02
but agnostic on its own might suggest that God's existence
366
1357000
3000
агностикүүд өөрийн мэдэлгүй л бурханы оршин тогтнохүйг
23:05
was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.
367
1360000
4000
байхгүйтэй адил хэмжээнд тавьдаг.
23:09
So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy,
368
1364000
5000
Тэгэхээр миний найз бол яахын аргагүй шүдний дагинан агностик боловч
23:14
but it isn't very likely, is it? Like God.
369
1369000
5000
бурханы тухайд бол яг тийм адил хэмжээний итгэлтэй байх нь юу л бол.
23:19
Hence the phrase, "tooth fairy agnostic."
370
1374000
2000
Тэгэхээр энэхүү "шүдний дагинан агностик" хэмээх үг
23:21
Bertrand Russell made the same point
371
1376000
2000
харин Бертранд Рассел энүүнтэй мөн адил санааг
23:23
using a hypothetical teapot in orbit about Mars.
372
1378000
4000
зохиомол жишээгээр, сансарт оршин буй Марсыг тойрон эргэлдэх цайны гүцний жишээгээр тайлбарласан билээ.
23:27
You would strictly have to be agnostic
373
1382000
2000
Чи үнэхээр л хатуу агностик мөн юм бол
23:29
about whether there is a teapot in orbit about Mars,
374
1384000
2000
Марсыг тойрон буй цайны гүцний
23:31
but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence
375
1386000
3000
оршин байгаа үгүйг нь
23:34
as on all fours with its non-existence.
376
1389000
3000
адилтган авч үзэх ёстой болно.
23:37
The list of things which we strictly have to be agnostic about
377
1392000
3000
Энэ мэт өөрсдийгөө жинхэнэ бат агностик, ямар нэгэн зүйлийг байхгүйг нотолж чадахгүй юм чинь үл үгүйсгэх үндэслэлгүй гэх
23:40
doesn't stop at tooth fairies and teapots. It's infinite.
378
1395000
4000
нь зөвхөн шүдний дагина болон гүц мэтээр ч зогсохгүй. Энэ бол тоолж баршгүй билээ.
23:44
If you want to believe one particular one of them --
379
1399000
2000
Хэрвээ чи эдгээр үлгэрийн нэгэнд нь итгэвэл,
23:46
unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh --
380
1401000
5000
ганц эвэрт морь, шүдний дагина, Юавэ-д мөн итгэх хэрэгтэй.
23:51
the onus is on you to say why.
381
1406000
2000
Та яагаад гэх асуултыг өөртөө тавих нь таны л үүрэг.
23:53
The onus is not on the rest of us to say why not.
382
1408000
4000
Харин яагаад үгүй вэ? гэж хэлэх нь бидний хариуцлага биш.
23:57
We, who are atheists, are also a-fairiests and a-teapotists.
383
1412000
5000
Бид, атейстүүд мөн адилхан шүдний дагиначид болон цайны данхчингүүд
24:02
(Laughter)
384
1417000
2000
(Инээв)
24:04
But we don't bother to say so,
385
1419000
3000
Бидэнд зүгээр л тэгж хэлэх нь ядаргаатай ба
24:07
and this is why my friend uses "tooth fairy agnostic"
386
1422000
3000
миний шүдний дагинан агностикийг ашигладаг найз бусад өөрсдийгөө
24:10
as a label for what most people would call atheist.
387
1425000
3000
болон бусдад атейст гэж тооцогдох хүмүүсийг өөрсдийнхөө энгээнд оруулан агностик гэж ангилаад байдаг.
24:13
Nonetheless, if we want to attract deep down atheists to come out publicly,
388
1428000
6000
Гэсэн хэдий боловч бид үнэхээр жинхэнэ гүн гүнзгий бурханд үл итгэгч атейстүүдийг олон нийтэд ил гарахыг
24:19
we're going to have find something better
389
1434000
2000
зоривол шүдний дагинан агностик эсвэл данхчин агностик
24:21
to stick on our banner than "tooth fairy" or "teapot agnostic."
390
1436000
5000
гэхээс арай л өөр нэр олох хэрэгтэй.
24:26
So, how about "humanist"?
391
1441000
3000
Тэгвэл, хюманист гэвэл яах уу? /хюманист-энэрэлт хүмүүн/
24:29
This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations
392
1444000
5000
Ингэж нэрийдсэнээр олон нийтийн томоохон сүлжээ, сайн зохион байгуулагдсан нийгэмлэгүүд болон
24:34
and journals and things already in place.
393
1449000
2000
сэтгүүлүүдтэй хамтран ойлгогдох давуу талтай.
24:36
My problem with it only is its apparent anthropocentrism.
394
1451000
3000
Гэвч ингэж нэрлэвэл, хүмүүн төрөлхтнийг ертөнцийн төв гэж үзэх үзэлтэй адилхан болох аюултай.
24:39
One of the things we've learned from Darwin
395
1454000
2000
Бидний Дарвинаас сурсан зүйлүүдийн нэг чухал нь юу вэ гэвэл
24:41
is that the human species is only one
396
1456000
2000
хүн төрөлхтөн бол бусад манай гариг дээр оршин буй
24:43
among millions of cousins, some close, some distant.
397
1458000
4000
олон сая гарал нэгт, зарим хол, зарим ойр амьтдын л нэгээхэн хэсэг.
24:47
And there are other possibilities like "naturalist,"
398
1462000
3000
Өөр нэрнүүд ч байна, жишээ нь натуралист.
24:50
but that also has problems of confusion,
399
1465000
2000
Гэвч энэ нь мөн л өөр бэрхшээлтэй асуудлуудыг ар араасаа дагуулна.
24:52
because Darwin would have thought naturalist --
400
1467000
2000
Өмнө нь Дарвинийг натуралист гэдэг байсан ба
24:54
"naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" --
401
1469000
3000
натуралист гэдэг нь мэдээж супернатуралистын эсрэг буюу байгал дээр тааралддаггүй зүйлд үл итгэгч эсвэл тэдгээрийг үгүйсгэгч үзэл санаа.
24:57
and it is used sometimes --
402
1472000
2000
Ингэж хэрэглэх нь бий.
24:59
Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist,"
403
1474000
3000
Дарвин хэрвээ одооны зарим нэгэн сургаалиудтай будилах, ганц Дарвин ч биш
25:02
which he was, of course, and I suppose there might be others
404
1477000
4000
бидний дунд ч гэсэн натуралистуудыг нюдисттэй /нүцгэн биеийг шүтэх үзэл/
25:06
who would confuse it with nudism.
405
1481000
2000
андуурах магадлалтай
25:08
(Laughter)
406
1483000
2000
(Хөхрөлдөөн)
25:10
Such people might be those belonging to the British lynch mob
407
1485000
7000
Түрүү жил Британид өөрсдийн дур зоргоор шүүгч этгээдүүд
25:17
which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.
408
1492000
5000
хүүхдийн эмчийг педофилтай андууран дайран довтолсон ба энэ мэтийн хүмүүс түрүүний хэлсэн андуурч болзошгүй бүлгийн нэг.
25:22
(Laughter)
409
1497000
5000
(Инээв)
25:27
I think the best of the available alternatives for "atheist" is simply "non-theist."
410
1502000
5000
Миний бодлоор хамгийн зохимжтой нэр бол нон-тейст
25:32
It lacks the strong connotation that there's definitely no God,
411
1507000
3000
Энэхүү нэр нь бурханыг ерөөс байхгүй гэх хүчтэй утга илэрхийлээгүйгээс гадна
25:35
and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth fairy agnostics.
412
1510000
6000
цайны данх болон шүдний дагинан агностикүүдад хэрэглэхэд амар.
25:41
It's completely compatible with the God of the physicists.
413
1516000
4000
Физикчидийн хувьд энэхүү үгийг ашиглахад үнэхээрийн тохиромжтой агаад
25:45
When atheists
414
1520000
4000
Стиван Хавкинг, Алберт Еенштейн нарын хүмүүс
25:49
like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God,"
415
1524000
4000
"Бурхан" хэмээх үгийг ямар тохиолдолд ашигалдаг вэ гэвэл
25:53
they use it of course as a metaphorical shorthand
416
1528000
3000
аливаа нэгэн гүн гүнзгий, тайлахад туйлын бэрх физикийн үзэгдлийг
25:56
for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand.
417
1531000
5000
зүйрлэл болгон хэрэглэдэгээс биш шууд утгаар нь хэрэглэдэггүй.
26:01
"Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist,"
418
1536000
6000
Нон-тейст эдгээр бүх бүлгүүдэд нийцтэйгээс гадна, атейст
26:07
it doesn't have the same phobic, hysterical responses.
419
1542000
7000
гэж хэлхэд хийрхэдэг шиг сүртэй хариу үйлдэлтэй тулгарахгүй.
26:14
But I think, actually, the alternative
420
1549000
2000
Өөр нэгэн шийдэл нь
26:16
is to grasp the nettle of the word "atheism" itself,
421
1551000
3000
атейст гэсэн үгийг нийтээр хэрхэн айдас хүйдэстэйгээр
26:19
precisely because it is a taboo word
422
1554000
3000
аван, бараг тэгж хүлээж авсандаа таашаал
26:22
carrying frissons of hysterical phobia.
423
1557000
4000
авдаг инээдтэй үзэгдлийг бүр мөсөн арилгах хэрэгтэй.
26:26
Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist"
424
1561000
4000
Олон хүний хувьд одоо цагт өөрсдийгөө атейст гэж хэлэхэд хүндрэлтэй ба
26:30
than with the word "non-theist,"
425
1565000
1000
харин нон-тейст гэвэл илүү хялбар
26:31
or some other non-confrontational word.
426
1566000
2000
эсвэл үүнтэй адил ямар нэгэн зүйлийг илт үгүйсгэсэн үгээс ондоо үг хэрэглэх хэрэгтэй.
26:33
But if we did achieve it with that dread word -- "atheist" itself --
427
1568000
4000
Хэрвээ бид энэхүү хатуу атейст хэмээх үгээр өөрсдийгөө чөлөөтэй илэрхийлж чаддаг болвол
26:37
the political impact would be even greater.
428
1572000
4000
улс төрийн ертөнцөд ч бүр илүү их нөлөөтэй байх болно.
26:41
Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution. I'd go further.
429
1576000
4000
Хэрвээ би шашинтай байсан бол би хувьсалын онолоос үнэхээрийн их айх байсан. Цаашлаад
26:45
I would fear science in general if properly understood.
430
1580000
3000
хэрвээ сайн судалж ойлговол би бүх төрлийн шинжлэх ухаанаас айх болно.
26:48
And this is because the scientific worldview
431
1583000
4000
Учир нь гэвэл шинжлэх ухааны ертөнц нь
26:52
is so much more exciting, more poetic,
432
1587000
3000
зүйрлэхийн аргагүй сонирхолтой, илүү уянгалаг,
26:55
more filled with sheer wonder than anything
433
1590000
3000
олон сонин хачин адал явдлаар дүүрэн бөгөөд
26:58
in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination.
434
1593000
6000
энийг ядуу, шинийг эрэлхийлэх чадалгүй өрөвдэлтэй шашинтай харьцуулахын ч аргагүй.
27:04
As Carl Sagan, another recently dead hero, put it,
435
1599000
5000
Карл Саган, саяхан хорвоогоос хальсан ба энэхүү баатрын хэлсэнээр:
27:09
"How is it that hardly any major religion has looked at science
436
1604000
4000
"Нэг ч гэсэн удаа бидний сайн мэддэг томоохон шашны нэг нь шинжлэх ухааныг харж ажиглаад
27:13
and concluded, 'This is better than we thought!
437
1608000
5000
"Энэ үнэхээрийн бидний бодсоноос ч илүү юм" гэж хэлсэн удаа байгаа юу"
27:18
The universe is much bigger than our prophet said,
438
1613000
2000
Бидний оршихуй ертөнц тэдгээр зөнч, номлогчдын хэлж байснаас хязгааргүй том
27:20
grander, more subtle, more elegant?' Instead they say, 'No, no, no!
439
1615000
6000
сүр жавхлантай, илүү чамин тамсаг, илүү гоёмсог атал, эдгээр хүмүүс "үгүй үгүй үгүй"
27:26
My god is a little god, and I want him to stay that way.'
440
1621000
5000
"Миний бурхан жижэгхэн, түүнийгээ би тиймээр нь л байлгамаар байна".
27:31
A religion, old or new,
441
1626000
2000
Шинэ ч тэр хуучин ч тэр, шашин шүтлэгүүд
27:33
that stressed the magnificence of the universe
442
1628000
3000
огторгуйн гайхамшигийг хүлээн зөвшөөрч бахдан гайхах,
27:36
as revealed by modern science
443
1631000
2000
үүнийг нээн илрүүлсэн орчин үеийн шинжлэх ухааныг
27:38
might be able to draw forth reserves of reverence and awe
444
1633000
3000
бага ч болов үнэлэн өнгөцхөн дурьддаг бол консерватив
27:41
hardly tapped by the conventional faiths."
445
1636000
5000
урсгалын шашин ерөөс огт авч хэлэлцдэггүй.
27:46
Now, this is an elite audience,
446
1641000
3000
Энд сууж байгаа үзэгчид бол элитүүд ба
27:49
and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious.
447
1644000
7000
миний бодлоор 10 хүрэхгүй хувь нь шашин шүтлэгэтэй болов уу гэж бодож байна
27:56
Many of you probably subscribe to our polite cultural belief that we should respect religion,
448
1651000
7000
Та нарын олонхи нь соёл, зан заншлын улмаас шашин шүтлэгийг хүндэтгэх хэрэгтэй гэх ба
28:03
but I also suspect that a fair number of those
449
1658000
4000
мөн түүнтэй адил миний бодлоор, энд суух олон үзэгчид
28:07
secretly despise religion as much as I do.
450
1662000
4000
дотроо нууцхан миний хэмжээнд шашиныг үзэн яддаг болов уу.
28:11
(Laughter)
451
1666000
1000
(Инээдэм)
28:12
If you're one of them, and of course many of you may not be,
452
1667000
3000
Хэрвээ та тэдний нэг бол, гэхдээ мэдээж олонхи нь биш л байх л даа
28:15
but if you are one of them, I'm asking you to stop being polite,
453
1670000
3000
гэхдээ мөн бол тэгээд дээрээс нь мөнгөтэй бол
28:18
come out and say so, and if you happen to be rich,
454
1673000
4000
та нараас хүсэх хүсэлт нь хэтэрхий эелдэг байхаа болиод, ил гарч ирээд
28:22
give some thought to ways in which you might make a difference.
455
1677000
5000
үзэл бодлоо чөлөөтэй хуваалцан, өөрчөлт шинэчлэл хийхэд хувь нэмрээ оруулна уу гэж хүсмээр байна
28:27
The religious lobby in this country
456
1682000
3000
Энэ улсын шашны лобби нь
28:30
is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits --
457
1685000
5000
асар хүчтэй, олон санхүүгийн чадалтай байгууллагуудаар ар барьсан, мэдээж цалинждаг эх үүсвэр нь өргөл барьц.
28:35
by foundations such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute.
458
1690000
5000
Темплтонгийн сан болон Дисковри институци бол тэдний нэг жишээ.
28:40
We need an anti-Templeton to step forward.
459
1695000
6000
Бидэнд анти-Темплтонгүүд урагшаа алхах хэрэгтэй байна.
28:46
If my books sold as well as Stephen Hawking's books,
460
1701000
3000
Хэрвээ миний ном Стивен Хавкингийн номнууд шиг борлогдсон,
28:49
instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.
461
1704000
6000
Ричард Давкинсийн номнууд шиг зарагдаагүйсэн бол би өөрөө хийчмээр л байна.
28:55
People are always going on about, "How did September the 11th change you?"
462
1710000
9000
Хүн болгон надаас, '9 сарын 11-н таныг хэрхэн өөрчилсөн бэ' гэж асуух юм.
29:04
Well, here's how it changed me.
463
1719000
2000
За тэгэхлээр, энэхүү үйл явдал намайг ингэж өөрчилсөн:
29:06
Let's all stop being so damned respectful.
464
1721000
5000
Бүгдээрээ хараал идсэн юм шиг хэтэрхий эелдэг, бие биенээ хэтэрхий хүндэтгэхээ больё.
29:11
Thank you very much.
465
1726000
2000
Баярлалаа.
29:13
(Applause)
466
1728000
5000
(Алга ташилт)

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Richard Dawkins - Evolutionary biologist
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism.

Why you should listen

As an evolutionary biologist, Richard Dawkins has broadened our understanding of the genetic origin of our species; as a popular author, he has helped lay readers understand complex scientific concepts. He's best-known for the ideas laid out in his landmark book The Selfish Gene and fleshed out in The Extended Phenotype: the rather radical notion that Darwinian selection happens not at the level of the individual, but at the level of our DNA. The implication: We evolved for only one purpose — to serve our genes.

Of perhaps equal importance is Dawkins' concept of the meme, which he defines as a self-replicating unit of culture -- an idea, a chain letter, a catchy tune, an urban legend -- which is passed person-to-person, its longevity based on its ability to lodge in the brain and inspire transmission to others. Introduced in The Selfish Gene in 1976, the concept of memes has itself proven highly contagious, inspiring countless accounts and explanations of idea propagation in the information age.

In recent years, Dawkins has become outspoken in his atheism, coining the word "bright" (as an alternate to atheist), and encouraging fellow non-believers to stand up and be identified. His controversial, confrontational 2002 TED talk was a seminal moment for the New Atheism, as was the publication of his 2006 book, The God Delusion, a bestselling critique of religion that championed atheism and promoted scientific principles over creationism and intelligent design.

More profile about the speaker
Richard Dawkins | Speaker | TED.com