ABOUT THE SPEAKER
Jack Andraka - Cancer detector inventor
A paper on carbon nanotubes, a biology lecture on antibodies and a flash of insight led 15-year-old Jack Andraka to design a cheaper, more sensitive cancer detector.

Why you should listen

After Andraka’s proposal to build and test his idea for a pancreatic cancer detector was rejected from 199 labs, the teen landed at Johns Hopkins. There, he built his device using inexpensive strips of filter paper, carbon nanotubes and antibodies sensitive to mesothelin, a protein found in high levels in people with pancreatic cancer. When dipped in blood or urine, the mesothelin adheres to these antibodies and is detectable by predictable changes in the nanotubes’ electrical conductivity.

In preliminary tests, Andraka’s invention has shown 100 percent accuracy. It also finds cancers earlier than current methods, costs a mere 3 cents and earned the high schooler the 2012 Intel Science Fair grand prize.

More profile about the speaker
Jack Andraka | Speaker | TED.com
TED2013

Jack Andraka: A promising test for pancreatic cancer ... from a teenager

Jack Andraka: ဆယ်ကျော်သက်တစ်ဦးထံမှ ပန်ကရိယ ကင်ဆာအတွက် အလားအလာရှှိတဲ့ စမ်းသပ်မှုတစ်ခု။

Filmed:
4,827,010 views

ပန်ကရိယနှင့်ဆိုင်တဲ့ ကင်ဆာအားလုံးရဲ့ ၈၅ ရာခိုင်နှုန်းကျော်ဟာ အချိန်နှောင်းမှ ရှာဖွေတွေ့ရှိတာပါ၊ လူတစ်ဦးမှာ ရှင်သန်ဖို့အခွင့်အလမ်း နှစ်ရာခိုင်နှုန်းထက်ပိုနည်းတဲ့အခါမှာပါ။ ဒါက ဘယ်လိုဖြစ်နိုင်တာပါလဲ။ Jack Andraka ကနေပြီး အင်မတန်ကို စျေးသက်သာ၊ ထိရောက်ပြီး ထိုးဖောက်ပြန့်ပွားခြင်းမရှိတဲ့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာအတွက် အလားအလာရှိတဲ့ စောစီးစွာ ရှာဖွေရေး စမ်းသပ်မှုတစ်ခု တီးထွင်တားပုံအကြောင်းကို ဟောပြောထားပါတယ်၊ အားလုံးကို သူရဲ့ ၁၆ နှစ်မြောက်မွေးနေ့မတိုင်ခင်မှာ တီထွင်ခဲ့တာပါ။
- Cancer detector inventor
A paper on carbon nanotubes, a biology lecture on antibodies and a flash of insight led 15-year-old Jack Andraka to design a cheaper, more sensitive cancer detector. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Have you ever experienced a moment in your life
0
726
3709
သိပ်နာကျင်၊စိတ်ရှုပ်ထွေးရပြီး
00:16
that was so painful and confusing
1
4435
3506
သင်လုပ်ချင်တာဆိုလို့
00:19
that all you wanted to do
2
7941
2039
ဒါအားလုံးကို နားလည်ဖို့
00:21
was learn as much as you could to make sense of it all?
3
9980
3770
တတ်နိုင်သမျှ များများသင်ယူဖိုတဲ့
ကာလတစ်ခု ဘဝမှာ ကြုံတွေ့ဖူးလား။
00:25
When I was 13, a close family friend
4
13750
2950
၁၃ နှစ်တုန်းက ကျွန်တော့ ဦးလေးလိုဖြစ်
နေတဲ့ ရင်းနှီးတဲ့ မိသားစုမိတ်ဆွေတစ်ဦးဟာ
00:28
who was like an uncle to me
5
16700
1722
00:30
passed away from pancreatic cancer.
6
18422
2765
ပန်ကရိယ ကင်ဆာနဲ့ ကွယ်လွန်ခဲ့ပါတယ်။
00:33
When the disease hit so close to home,
7
21187
2331
ဒီရောဂါက အရင်းအချာမှာ လာဖြစ်တော့
00:35
I knew I needed to learn more,
8
23518
2106
ပိုလေ့လာဖို့လိုတယ်လို့ သိလိုက်တယ်။
00:37
so I went online to find answers.
9
25624
2846
ဒါနဲ့ အဖြေတွေရှာဖို့ အွန်လိုင်းတက်ခဲ့တယ်။
00:40
Using the Internet, I found a variety of statistics
10
28470
3090
အင်တာနက်သုံးရင်း ပန်ကရိယ ကင်ဆာအကြောင်း
စာရင်းအင်းအစုံကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်၊
00:43
on pancreatic cancer,
11
31560
1678
00:45
and what I had found shocked me.
12
33238
2648
ကျွန်တော့ကို လန့်သွားစေတဲ့ တွေ့ရှိမှုက
00:47
Over 85 percent of all pancreatic cancers
13
35886
3832
ပန်ကရိယ ကင်ဆာအားလုံးရဲ့ ၈၅ ရာခိုင်နှုန်း
ကျော်ဟာ အချိန်နှောင်းမှ ရှာဖွေတွေ့ရှိတာပါ၊
00:51
are diagnosed late,
14
39718
1576
00:53
when someone has less than a two percent chance of survival.
15
41294
4326
လူတစ်ဦးမှာ ရှင်ကျန်ခွင့်
နှစ်ရာခိုင်နှုန်းထက်ပိုနည်းတဲ့အခါမှာပါ။
00:57
Why are we so bad at detecting pancreatic cancer?
16
45620
3948
ဘာကြောင့် ပန်ကရိယ ကင်ဆာကိုရှာဖွေရာမှာ
ဒီလောက် ခက်ခဲတာလဲ။
01:01
The reason? Today's current modern medicine
17
49568
3585
အကြောင်းရင်းက ဘာများလဲ။
ဒီနေ့ လက်ရှိ "ခေတ်မီ" ဆေးဝါးဟာ
နှစ် ၆၀ သက်တမ်း နည်းစနစ်တစ်ခုပါ။
01:05
is a 60-year-old technique.
18
53153
2255
01:07
That's older than my dad.
19
55408
2505
ဒါက ကျွန်တော့အဖေထက်
အသက်ပိုကြီးတယ်။
(ရယ်သံများ)
01:09
(Laughter)
20
57913
3546
01:13
But also, it's extremely expensive,
21
61459
2443
ဒါပေမဲ့ စျေးလည်း အင်မတန်ကြီးတယ်၊
စမ်းသပ်မှုတစ်ခုအတွက် ဒေါ်လာ ၈၀၀ ကုန်ကျတယ်။
01:15
costing 800 dollars per test,
22
63902
3253
01:19
and it's grossly inaccurate,
23
67155
2752
အလွန်အကျွံ မတိကျဘူး၊ ပန်ကရိယ ကင်ဆာ
အားလုံးရဲ့၃၀ ရာခိုင်နှုန်းက လွဲနေတယ်။
01:21
missing 30 percent of all pancreatic cancers.
24
69907
3417
01:25
Your doctor would have to be ridiculously suspicious
25
73324
2922
သင့်ဆရာဝန်ဟာ သင့်ကို စမ်းသပ်မှုလုပ်ဖို့
သင့်မှာ ကင်ဆာရှိတာကို
01:28
that you have the cancer in order to give you this test.
26
76246
3485
မတော်မတရားကြီးကို သံသယရှိနေမယ်။
01:31
Learning this, I knew there had to be a better way.
27
79731
3745
ဒါကိုသိရပြီး ပိုကောင်းတဲ့နည်းလမ်းတစ်ခု
ရှိဖို့လိုတာ သိခဲ့တယ်။
01:35
So I set up a scientific criteria
28
83476
2501
ဒါနဲ့ သိပ္ပံနည်းကျ စံတစ်ခု ဆင်လိုက်တယ်။
ပန်ကရိယ ကင်ဆာကို ထိရောက်စွာ ရှာဖွေဖို့
01:37
as to what a sensor would have to look like
29
85977
1986
01:39
in order to effectively diagnose pancreatic cancer.
30
87963
3417
ဘယ်အာရုံခံပုံပေါက်ဖို့လိုမယ်ဆိုတာ အတွက်ပါ။
အာရုံခံဖြစ်ဖို့လိုမှာက
01:43
The sensor would have to be inexpensive, rapid,
31
91380
3736
စျေးမကြီးတဲ့၊ မြန်ဆန်တဲ့ရိုးစင်းတဲ့
အနုစိတ်တိုင်းနိုင်တဲ့
01:47
simple, sensitive, selective,
32
95116
3551
စိစစ်နိုင်ပြီး အနည်းဆုံး
ထိုးဖောက်ပြန့်နှံ့တာမျိုးပါ။
01:50
and minimally invasive.
33
98667
3281
01:53
Now, there's a reason why this test
34
101948
2031
ဘာလို့ ဒီစမ်းသပ်မှုဟာ နှစ်ခြောက်ဆယ်ကျော်
မမွမ်းမံတဲ့အကြောင်းပြချက်တစ်ခုရှိတယ်။
01:55
hasn't been updated in over six decades,
35
103979
3129
01:59
and that's because, when we're looking for pancreatic cancer,
36
107108
3183
ဒါကတော့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာကို ရှာဖွေတဲ့အခါ
02:02
we're looking at your bloodstream,
37
110291
1594
လည်ပတ်နေတဲ့ သွေးကိုကြည့်တာကြောင့်ပါ
02:03
which is already abundant in all these tons and tons of protein,
38
111885
4849
ဒါက တန်ချီ ရှိနေပြီးဖြစ်တဲ့
များပြားလှတဲ့ ပရိုတင်းပါ၊
02:08
and you're looking for this miniscule difference
39
116734
2135
ပရိုတင်းရဲ့ သေးငယ်တဲ့ ပမာဏထဲက
ဒီအသေးစား ခြားနားမှုကို ရှာနေတာပါ။
02:10
in this tiny amount of protein,
40
118869
1831
ဒီပရိုတင်းတစ်ခုတည်းပါ။
02:12
just this one protein.
41
120700
1286
02:13
That's next to impossible.
42
121986
1926
ဒါက မဖြစ်နိုင်သလောက်နီးနီးပါ။
02:15
However, undeterred due to my teenage optimism --
43
123912
3574
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော့ရဲ့ ဆယ်ကော်သက်
အကောင်းမြင်မှုကြောင့် မဖြုံပါဘူး။
02:19
(Applause) —
44
127486
5576
(ရယ်သံများ)
(လက်ခုပ်သံများ)
02:25
I went online to a teenager's two best friends,
45
133062
3798
ဆယ်ကျော်သက်ရဲ့ အခင်ဆုံးသူငယ်ချင်းနှစ်ယောက်
Google နဲ့ Wikipedia ဆီ သွားခဲ့တယ်။
02:28
Google and Wikipedia.
46
136860
1704
02:30
I got everything for my homework from those two sources.
47
138564
4218
ဒီရင်းမြစ်နှစ်ခုကနေ ကျွန်တော့
အိမ်စာအတွက် အကုန်ရခဲ့တယ်။
(ရယ်သံများ)
02:34
And what I had found was an article
48
142782
2548
ကျွန်တော်တွေ့ရှိတာက ပန်ကရိယ
ကင်ဆာဖြစ်တဲ့အခါ
02:37
that listed a database of over 8,000 different proteins
49
145330
3794
တွေ့ရတဲ့ ပရိုတင်းအမျိုး ၈၀၀၀ကျော်ရဲ့
အချက်အလက်တွေကို
02:41
that are found when you have pancreatic cancer.
50
149124
2487
စာရင်းပြုစုထားတဲ့ ဆောင်းပါးတစ်စောင်ပါ။
02:43
So I decided to go and make it my new mission
51
151611
3644
ဒါနဲ့ သွားပြီး ဒီပရိုတင်းအားလုံးကို
ရှာကြည့်ဖို့ ဒါကိုကျွန်တော့ရဲ့
02:47
to go through all these proteins and see which ones
52
155255
2893
အထူးတာဝန်သစ် ဖန်တီးဖို့ ဆုံးဖြတ်ပြီး
ပန်ကရိယ ကင်ဆာအတွက် ဇီဝ အမှတ်အသား
အဖြစ် ဘယ်ဟာက အသုံ;ကျမလဲ ကြည့်တယ်။
02:50
could serve as a biomarker for pancreatic cancer.
53
158148
2523
02:52
And to make it a bit simpler for myself,
54
160671
2438
ကိုယ်တိုင်အတွက် နည်းနည်း
ပိုရှင်းအောင်လုပ်ဖို့
02:55
I decided to map out a scientific criteria. And here it is.
55
163109
4248
သိပ္ပံနည်းကျ စံကို ပုံစံထုတ်ဖို့
ဆုံဖြတ်ခဲ့တယ်၊ ဒီမှာပါ။
02:59
Essentially first, the protein would have to be found
56
167357
2432
နောက်ဆုံးတော့ ပထမ ပရိုတင်းဟာ
ပန်ကရိယ ကင်ဆာအားလုံးမှာ တွေ့ရလိမ့်မယ်။
03:01
in all pancreatic cancers at high levels in the bloodstream
57
169789
3175
လည်ပတ်တဲ့သွေးထဲက
မြင့်တဲ့အဆင့်တွေမှာ
03:04
in the earliest stages, but also only in cancer.
58
172964
4373
အစောဆုံး အဆင့်တွေဆိုပေမဲ့
ကင်ဆာမှာလည်းပဲရှိတာပါ။
03:09
And so I'm just plugging and chugging through this gargantuan task,
59
177337
2990
ဒါနဲ့ ဒီဧရာမ တာဝန်ကြီးကနေ
တကုတ်ကုတ်နဲ့ လုပ်နေခဲ့တာပေါ့၊
03:12
and finally, on the 4,000th try,
60
180327
3322
နောက်ဆုံး အကြိမ် ၄၀၀၀ မြောက်စမ်းသပ်မှုမှာ၊
03:15
when I'm close to losing my sanity,
61
183649
1779
ရူးမတတ်ဖြစ်လုလုအချိန်မှာ
03:17
I find the protein.
62
185428
1890
ပရိုတင်းကို တွေ့တယ်။
03:19
And the name of the protein I'd located
63
187318
2669
ကျွန်တော် ရှာတွေ့ခဲ့တဲ့ ပရိုတင်းအမည်ကို
mesothelin လို့ခေါ်ပါတယ်။
03:21
was called mesothelin,
64
189987
1392
03:23
and it's just your ordinary, run-of-the-mill type protein,
65
191379
2730
ဒါက သင့်ရဲ့ သာမန် သာမည
ပရိုတင်းအမျိုးအစားပါ၊
03:26
unless of course you have pancreatic,
66
194109
1708
တကယ်က သင့်မှာ ပန်ကရိယ၊
သားအိမ် (သို့) အဆုတ်ကင်ဆာမရှိရင်ပေါ့၊
03:27
ovarian or lung cancer,
67
195817
1729
03:29
in which case it's found at these very high levels in your bloodstream.
68
197546
3025
ဒီကိစ္စမှာ လည်ပတ်နေတဲ့သွေးထဲက
အလွန်မြင့်တဲ့ အဆင့်တွေမှာတွေ့နိုင်တာပါ။
03:32
But also the key is
69
200571
1808
ဒါပေမဲ့ အဓိကက ရောဂါရဲ အစောဆုံး
အဆင့်တွေမှာ တွေ့ရသေးတယ်ဆိုတာပါ၊
03:34
that it's found in the earliest stages of the disease,
70
202379
2956
03:37
when someone has close to 100 percent chance
71
205335
2203
လူတစ်ယောက် ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး
ရှင်ကျန်ခွင့်ရှိတဲ့အခါပါ။
03:39
of survival.
72
207538
1274
03:40
So now that I'd found a reliable protein I could detect,
73
208812
3661
ဒီတော့ ကျွန်တော်ရှာဖွေနိုင်တဲ့
စိတ်ချရတဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခုတွေ့ခဲ့တာပေါ့၊
03:44
I then shifted my focus to actually detecting that protein,
74
212473
2773
ဒီနောက် အာရုံစိုက်မှုကို
တကယ်ရှာတဲ့ ပရိုတင်းဆီ ပြောင်းခဲ့တယ်။
03:47
and, thus, pancreatic cancer.
75
215246
2454
ဒီလိုနဲ့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာဆီပါ၊
03:49
Now, my breakthrough came in a very unlikely place,
76
217700
3369
အခု ကျွန်တော့ တီထွင်မှုက
သိပ်မဖြစ်နိုင်နေရာတစ်ခုမှာ ရောက်ခဲ့တယ်
03:53
possibly the most unlikely place for innovation:
77
221069
2641
ဆန်းသစ်မှုအတွက် မဖြစ်နိုင်ဆုံး
နေရာတစ်ခုဖြစ်လောက်တာပါ။
03:55
my high school biology class,
78
223710
2224
ကျွန်တော့ရဲ့ အထက်တန်း ဇီဝဗေဒအတန်း၊
ဆန်းသစ်မှုရဲ့ လုံးဝ မွန်းကျပ်စေတာလေ
03:57
the absolute stifler of innovation.
79
225934
2521
(ရယ်သံများ)
04:00
(Laughter) (Applause)
80
228455
4924
(လက်ခုပ်သံများ)
04:05
And I had snuck in this article on these things called
81
233379
3181
ဒီကာဘွန် နာနိုကျု့ဘ်လို့ခေါ်တာတွေအကြောင်း
ဒီဆောင်းပါးမှာ ပိတ်မိနေခဲ့တယ်။
04:08
carbon nanotubes, and that's just a long, thin pipe of carbon
82
236560
3598
ဒါက ရှည်ရှည်၊ ပါးပါး ကာဗွန်ပိုက်တစ်ခုပါ။
04:12
that's an atom thick
83
240158
1254
ဒါက အက်တမ်တစ်ခု၊ အထူက
ဆံပင်အချင်းရဲ့ ၅၀၀၀၀ ပုံ ၁ ပုံပါ။
04:13
and one 50 thousandth the diameter of your hair.
84
241412
2695
အလွန်အမင်းသေးတဲ့ အရွယ်တွေ ဖြစ်ပေမဲ့
04:16
And despite their extremely small sizes,
85
244107
2390
04:18
they have these incredible properties.
86
246497
1834
ဒီမယုံနိုင်စရာ ဂုဏ်သတ္တိတွေရှိတယ်။
04:20
They're kind of like the superheroes of material science.
87
248331
2591
ဒါတွေဟာ ရုပ်ဝတ္ထု သိပ္ပံပညာရဲ့
အာဂသူရဲကောင်းတွေလိုပါပဲ။
04:22
And while I was sneakily reading this article
88
250922
2185
ကျွန်တော့ရဲ့ဇီဝဗေဒ အတန်းက ခုံအောက်မှာ
ဒီဆောင်းပါးကို ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်နေပေမဲ့
04:25
under my desk in my biology class,
89
253107
2095
04:27
we were supposed to be paying attention
90
255202
1599
ပဋိပစ္စည်းတွေလို့ခေါ်တဲ့
အခြား မော်လီးကျူးတွေကို
04:28
to these other kind of cool molecules called antibodies.
91
256801
3709
အာရုံစိုက်နေသင့်တာပါ။
04:32
And these are pretty cool because they only react
92
260510
2101
ဒါတွေက အတော်မိုက်တာက
၎င်းတို့ဟာ သီးခြားပရိုတင်း
04:34
with one specific protein,
93
262611
1783
တစ်ခုနဲ့သာ ဓာတ်ပြုပေမဲ့
ကာဗွန်န်နာနိုကျု့ဘ်တွေနီးပါး
စိတ်ဝင်စားစရာမကောင်းလို့ပါ။
04:36
but they're not nearly as interesting as carbon nanotubes.
94
264394
2600
04:38
And so then, I was sitting in class,
95
266994
3107
ဒါနဲ့ နောက်တော့ အတန်းထဲမှာထိုင်နေရင်း
ရုတ်တရက် သတိရသွားတယ်၊
04:42
and suddenly it hit me:
96
270101
2538
04:44
I could combine what I was reading about,
97
272639
2651
ကျွန်တော်ဖတ်နေတဲ့ ကာဗွန်
နာနိုကျု့ဘ်အကြောင်းကို
04:47
carbon nanotubes,
98
275290
1449
04:48
with what I was supposed to be thinking about, antibodies.
99
276739
2936
ကျွန်တော်တွေးနေသင့်တဲ့
ပဋိပစ္စည်းတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်နိုင်တာပဲပေါ့။
04:51
Essentially, I could weave a bunch of these antibodies
100
279675
2765
အခြေခံက ဒီပဋိပစ္စည်း
အတွဲကို ကာဗွန် နာနိုကျု့ဘ်တွေရဲ့
04:54
into a network of carbon nanotubes
101
282440
1988
ကွန်ရက်အဖြစ် ရက်လုပ်နိုင်ခဲ့တယ်၊
04:56
such that you have a network
102
284428
1593
ဥပမာ ပရိုတင်းတစ်ခုနဲ့သာ ဓာတ်ပြုတဲ့
ကွန်ရက်တစ်ခုရှိပြီး
04:58
that only reacts with one protein,
103
286021
2430
ဒါ့အပြင် ဒီနာနိုကျု့ဘ်တွေရဲ့
ဂုဏ်သတ္တိတွေကြောင့်
05:00
but also, due to the properties of these nanotubes,
104
288451
3320
05:03
it would change its electrical properties
105
291771
1952
ပရိုတင်းရှိမှု ပမာဏကို အခြေခံပြီး ၎င်းရဲ့
05:05
based on the amount of protein present.
106
293723
2508
လျှပ်စစ်ဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိတွေ
ပြောင်းမှာပါ။
05:08
However, there's a catch.
107
296231
2083
ဒါပေမဲ့ မြှပ်ကွက်တစ်ခုရှိတယ်။
05:10
These networks of carbon nanotubes are extremely flimsy,
108
298314
3400
ဒီနာနိုကျု့ဘ်တွေရဲ့ ကွန်ရက်တွေဟာ
အင်မတန်ကို မခိုင့်တခိုင်ပါ။
05:13
and since they're so delicate, they need to be supported.
109
301714
3489
တော်တော်ချည့်နဲ့တာကြောင့်
ထောက်ကန်ပေးဖို့လိုတယ်။
05:17
So that's why I chose to use paper.
110
305203
2016
ဒါနဲ့ အသုံးပြုဖို့ စက္ကူကိုရွေးတယ်။
05:19
Making a cancer sensor out of paper
111
307219
2294
ကင်ဆာ အာရုံခံကို စက္ကူကနေလုပ်တာက
ကျွန်တော်ကြိုက်တဲ့
05:21
is about as simple as making chocolate chip cookies,
112
309513
2368
ချောကလက်တွေ၊ ကွတ်ကီးတွေကိုလုပ်ရတာလို
ရိုးပါတယ်။
05:23
which I love.
113
311881
3549
(ရယ်သံများ)
05:27
You start with some water, pour in some nanotubes,
114
315430
3345
ရေနဲ့ စလိုက်တယ်၊
နာနိုကျု့ဘ်တွေထဲ လောင်းချ၊
05:30
add antibodies, mix it up,
115
318775
2414
ပဋိပစ္စည်းတွေထည့်၊ ဒါကို ရော၊စက္ကူကိုယူ၊
နှစ်လိုက်၊ ဒါကို အခြောက်ခံလိုက်တယ်၊
05:33
take some paper, dip it, dry it,
116
321189
2368
05:35
and you can detect cancer.
117
323557
3432
ကင်ဆာကို ရှာနိုင်ပြီလေ။
05:38
(Applause)
118
326989
6507
(လက်ခုပ်သံများ)
05:45
Then, suddenly, a thought occurred
119
333496
3234
ဒီနောက် ရုတ်တရက် အတွေးတစ်ခု ဖြစ်လာတာက
05:48
that kind of put a blemish on my amazing plan here.
120
336730
4346
ဒါက ကျွန်တော့ရဲ့ ဟောဒီက အံ့သြစရာ
အစီအစဉ်မှာ အစွန်းအထင်းတစ်ခု ထင်တာမျိုးပါ။
05:53
I can't really do cancer research
121
341076
1855
ကျွန်တော့ မီးဖိုချောင် စားပွဲပေါ်မှာ
ကင်ဆာသုတသန လုပ်လို့မရဘူး။
05:54
on my kitchen countertop.
122
342931
1242
05:56
My mom wouldn't really like that.
123
344173
2143
အမေက ဒါကိုကြိုက်မှာမဟုတ်ဘူး။
05:58
So instead, I decided to go for a lab.
124
346316
3250
ဒီတော့ ဒီအစား စမ်းသပ်ခန်းတစ်ခုကို
သွားဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။
06:01
So I typed up a budget, a materials list,
125
349566
2404
ဒါကြောင့် ကုန်ကျစရိတ်၊ ပစ္စည်းစာရင်း၊
ကာလစဉ်နဲ့၊ လုပ်ငန်းစဉ်ကို စာရိုက်ပြီး
06:03
a timeline, and a procedure,
126
351970
2227
06:06
and I emailed it to 200 different professors
127
354197
2519
Johns Hopkins University၊
National Institutes of Health
06:08
at Johns Hopkins University
128
356716
1689
တို့မှာရှိတဲ့ မတူတဲ့ ပါမောက္ခ
၂၀၀ ဆီ အီးမေးလ်ပို့ခဲ့တယ်၊
06:10
and the National Institutes of Health,
129
358405
1704
06:12
essentially anyone that had anything to do with pancreatic cancer.
130
360109
3176
အဓိကကတော့ ပန်ကရိယ ကင်ဆာနဲ့
ပတ်သက်ပြီး တစ်ခုခုလုပ်ခဲ့တဲ့ တစ်ဦးဦးပါ၊
06:15
And I sat back waiting for these positive emails to be pouring in,
131
363285
2949
အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အီးမေးလ်တွေ
လှိမ့်ဝင်လာမှာ ထိုင်စောင့်နေတာပေါ့။
06:18
saying, "You're a genius!
132
366234
1517
"မင်းက ဉာဏ်ကြီးရှင်ပဲကွ၊
ငါတို့အားလုံးကို ကယ်တင်တော့မှာပဲ"
06:19
You're going to save us all!"
133
367751
1582
06:21
And — (Laughter)
134
369333
4289
ဒါနဲ့...
(ရယ်သံများ)
06:25
Then reality took hold,
135
373622
1321
ဒိနောက် အမှန်တရားက တင်းခံနေပြီး
တစ်လတာကာလမှာ
06:26
and over the course of a month,
136
374943
2414
06:29
I got 199 rejections out of those 200 emails.
137
377357
4575
အီးမေးလ် ၂၀၀ ထဲက
ငြင်းစာ ၁၉၉ စောင်ရခဲ့တယ်။
06:33
One professor even went through my entire procedure,
138
381932
2460
ပါမောက္ခတစ်ယောက်က
လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုလုံးတောင်ကြည့်ခဲ့တယ်
06:36
painstakingly -- I'm not really sure where he got all this time --
139
384392
2973
အပတ်တကုတ်နဲ့ပါ၊ သူဒီလောက်
အချိန်ရဲ့လား ကျွန်တော် မသေချာဘူး။
06:39
and he went through and said why each and every step
140
387365
3984
သူကြည့်ပြီး ပြောတာက ဘာလို့
အဆင့်တိုင်းဟာ ကျွန်တော်လုပ်ခဲ့သမျှမှာ
06:43
was like the worst mistake I could ever make.
141
391349
2871
အမှားဆုံးလို ဖြစ်တာလဲတဲ့။
06:46
Clearly, the professors did not have as high
142
394220
2637
ရှင်းနေတာက ပါမောက္ခတွေဟာ ကျွန်တော့အလုပ်ကို
ကျွန်တော့လောက်အထင်မကြီးခဲ့တာပါ။
06:48
of an opinion of my work as I did.
143
396857
3122
06:51
However, there was a silver lining.
144
399979
2142
ဒါပေမဲ့ ငွေရောင် အနားကွပ်တစ်ခုရှိခဲ့တယ်။
06:54
One professor said, "Maybe I might be able to help you, kid."
145
402121
3011
ပါမောက္ခတစ်ယောက် ပြောတာက "ကလေး
မင်းကို ငါကူညီပေးနိုင်လောက်တယ်။"
06:57
So I went in that direction.
146
405132
2488
ဒါနဲ အဲဒီဘက်ကို သွားလိုက်တယ်။
06:59
(Laughter)
147
407620
3897
(ရယ်သံများ)
07:03
As you can never say no to a kid.
148
411517
2664
ကလေးတစ်ယောက်ကို ငြင်းလို့မှမရတာကိုး။
ဒီလိုနဲ့ နောက်သုံးလအကြာမှာ
07:06
And so then, three months later,
149
414181
2480
07:08
I finally nailed down a harsh deadline with this guy,
150
416661
2876
နောက်ဆုံးဒီလူနဲ့ ရက်စက်တဲ့
နောက်ဆုံးအချိန်ကို သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။
07:11
and I get into his lab,
151
419537
1364
သူ့လက်တွေခန်းထဲ ဝင်ခဲ့တယ်၊
ကျွန်တော် စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့ပြီး ထိုင်တယ်။
07:12
I get all excited, and then I sit down,
152
420901
2319
07:15
I start opening my mouth and talking,
153
423220
1747
ပါးစပ်စဖွင့်ပြီး ပြောနေခဲ့တယ်၊
07:16
and five seconds later he calls in another Ph.D.
154
424967
2633
နောက် ငါးစက္ကန့်အကြာမှာ
အခြားပါရဂူကို ခေါ်လိုက်တယ်။
07:19
Ph.D.'s just flock into this little room,
155
427600
3717
ပါရဂူတွေ ဒီအခန်းလေးထဲကို အုံလာပြီး
07:23
and they're just firing these questions at me,
156
431317
2215
ဒီမေးခွန်းတွေ ကျွန်တော့ကို မေးနေခဲ့တယ်၊
07:25
and by the end, I kind of felt like I was in a clown car.
157
433532
2482
မဆုံးခင်တော့ ကျွန်တော်ဟာ
လူရွှင်တော် ကားထဲမှာရောက်နေသလိုပဲ
07:28
There were 20 Ph.D.'s plus me and the professor
158
436014
1951
ပါရဂူ အယောက် ၂၀၊
ပြီးတော့ ကျွန်တော်နဲ့ ပါမောက္ခ
07:29
crammed into this tiny office space
159
437965
2287
ဒီရုံးခန်းလေးထဲမှာ ပြွတ်သိပ်နေတာပေါ့၊
07:32
with them firing these rapid-fire questions at me,
160
440252
3071
သူတို့က ကျွန်တော့ကို
မေးခွန်းတွေ တရစပ်မေးနေတယ်၊
07:35
trying to sink my procedure.
161
443323
2338
လုပ်ငန်းစဉ်ကို ဒုက္ခပေးဖို့ ကြိုးစားနေတာပါ
မဖြစ်နိုင်လောက်လိုက်တာ၊
ဆိုလိုတာက ဖွတ်ချီး
07:37
How unlikely is that? I mean, pshhh.
162
445661
2469
(ရယ်သံများ)
07:40
(Laughter)
163
448130
4348
ဒါပေမဲ့ ကိုယ်တိုင်
ဒီစစ်မေးမှုတာကိုခံရင်း
07:44
However, subjecting myself to that interrogation,
164
452478
2724
07:47
I answered all of their questions,
165
455202
1458
သူတို့ရဲ့ မေးခွန်းအားလုံးကိုဖြေခဲ့ပြီး
တော်တော် မှန်းဆခဲ့ရပေမဲ့
07:48
and I guessed on quite a few but I got them right,
166
456660
2158
အမှန်ရခဲ့ပါတယ်။
07:50
and I finally landed the lab space I needed.
167
458818
4552
နောက်ဆုံး ကျွန်တော်လိုအပ်တဲ့
လက်တွေ့ခန်းနေရာကို ရောက်ခဲ့တယ်။
07:55
But it was shortly afterwards that I discovered
168
463370
2193
ဒါပေမဲ့ ဒီအထဲမှာ အပေါက် တစ်သန်းရှိသလို
ရှိတဲ့ ကျွန်တော့ရဲ့အလွန်ကောင်းတဲ့
07:57
my once brilliant procedure
169
465563
1999
07:59
had something like a million holes in it,
170
467562
2027
လုပ်ငန်းစဉ်ကိုတွေ့ပြီး မကြာခင်မှာပဲ
08:01
and over the course of seven months,
171
469589
1581
ခုနှစ်လတာ ကာလအကြာ
08:03
I painstakingly filled each and every one of those holes.
172
471170
3456
ဒီအပေါက်တွေထဲက တစ်ခုစီတိုင်းကို
ဒုက္ခခံကာ ဖြည့်ခဲ့တယ်။
ရလဒ်လား။
08:06
The result? One small paper sensor
173
474626
3050
သုံးဆင့်ကုန်ကျပြီး လုပ်ဆောင်ဖို့
ငါးမိနစ်ကြာတဲ့ စက္ကူအာရုံခံလေးတစ်ခုပါ။
08:09
that costs three cents and takes five minutes to run.
174
477676
3150
08:12
This makes it 168 times faster,
175
480826
3585
ဒါက ၁၆၈ ဆ ပိုမြန်စေပြီး
08:16
over 26,000 times less expensive,
176
484411
2827
အဆပေါင်း ၂၆၀၀၀ ကျော် စျေးသက်သာကာ
08:19
and over 400 times more sensitive
177
487238
2659
ပန်ကရိယ ကင်ဆာ ရှာဖွေရေးအတွက်
လက်ရှိ စံချိန်ထက် အဆ ၄၀၀ ကျော်
08:21
than our current standard for pancreatic cancer detection.
178
489897
3010
ပိုပြီး အနုစိတ်တိုင်နိုင်ပါတယ်။
08:24
(Applause)
179
492907
9558
(လက်ခုပ်သံများ)
08:34
One of the best parts of the sensor, though,
180
502465
2395
ဒါပေမဲ့ ဒီအာရုံခံရဲ့
အကောင်းဆုံး အပိုင်းတစ်ခုက
08:36
is that it has close to 100 percent accuracy,
181
504860
2597
ရာနှုန်နီးပါး တိကျမှုရှိပြီး
08:39
and can detect the cancer in the earliest stages
182
507457
2362
ကင်ဆာကို အစောဆုံး အဆင့်တွေမှာ
သိရှိနိုင်ပါတယ်၊
08:41
when someone has close to 100 percent chance of survival.
183
509819
3393
လူတစ်ယောက်ဟာ ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး
ရှင်ကျန်ခွင့်ရှိတဲ့အခါပါ
08:45
And so in the next two to five years,
184
513212
2264
ဒီလိုနဲ့ နောက် နှစ်နှစ်ကနေ ငါးနှစ်အတွင်း
ဒီအာရုံခံက ပန်ကရိယ ကင်ဆာ
ရှင်ကျန်မှု နှုန်းကို
08:47
this sensor could potentially lift for pancreatic cancer survival rates
185
515476
3265
08:50
from a dismal 5.5 percent
186
518741
2135
ဒဿမ ၅.၅ ရာခိုင်နှုန်းကနေ ရာနှုန်းပြည့်နီး
ပါး မြှင်တင်ပေးနိုင်ဖို့ အလားအလာရှိပါတယ်။
08:52
to close to 100 percent,
187
520876
2096
သားအိမ်နဲ့ အဆုတ် ကင်ဆာအတွက်လည်း
အလားတူဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။
08:54
and it would do similar for ovarian and lung cancer.
188
522972
2891
08:57
But it wouldn't stop there.
189
525863
2342
ဒါပေမဲ့ ဒီမှာ ရပ်သွားမှာမဟုတ်ပါဘူး။
09:00
By switching out that antibody,
190
528205
1695
ဒီပဋိပစ္စည်းကို ပြောင်းလိုက်ခြင်းက
09:01
you can look at a different protein,
191
529900
1619
မတူတဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခု၊
ဒီလို ရောဂါတစ်ခုကို ကြည့်နိုင်တာပါ။
09:03
thus, a different disease,
192
531519
1606
09:05
potentially any disease in the entire world.
193
533125
3705
တစ်ကမ္ဘာလုံး အလားအလာရှိတဲ့
ရောဂါမှန်သမျှပါ။
09:08
So that ranges from heart disease
194
536830
1841
ဒီတော့ ဒါက နှလုံးရောဂါကနေ
ငှက်ဖျား၊ HIV၊ AIDS အထိပါပြီး
09:10
to malaria, HIV, AIDS,
195
538671
2733
09:13
as well as other forms of cancer -- anything.
196
541404
2729
ကင်ဆာရဲ့ အခြားပုံစံမှန်သမျှရောပါ။
09:16
And so hopefully one day
197
544133
2191
ဒီလိုနဲ့ မှန်းခြေအားဖြင့် တစ်နေ့မှာ
09:18
we can all have that one extra uncle,
198
546324
2416
အားလုံးမှာ အပို ဦးလေးတစ်ယောက်၊
အမေတစ်ယောက်၊
09:20
that one mother, that one brother, sister,
199
548740
3084
အကိုတစ်ယောက်၊ ညီမတစ်ယောက်နိုင်ပါတယ်။
09:23
we can have that one more family member to love,
200
551824
3026
ချစ်ရမယ့် နောက် မိသားစုဝင်တစ်ယောက်
ရှိနိုင်တယ်။
09:26
and that our hearts will be rid of that one disease burden
201
554850
4856
ကျွန်တော်တို့ နှလုံးသားတွေဟာ
ပန်ကရိယ၊ သားအိမ်နဲ့ အဆုတ် ကင်ဆာနဲ့
09:31
that comes from pancreatic, ovarian and lung cancer,
202
559706
2861
အလားအလာရှိတဲ့ ရောဂါမှန်သမျှ
ကနေလာတဲ့ ရောဂါဝန်ထုပ်တစ်ခုကို
09:34
and potentially any disease,
203
562567
2305
ရှင်းထုတ်ပေးလိမ့်မယ်။
ဒါပေမဲ့ အင်တာနက်ကနေ
အရာတိုင်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
09:36
that through the Internet anything is possible.
204
564872
2398
09:39
Theories can be shared,
205
567270
1678
အယူအဆတွေကို မျှဝေနိုင်ပြီး
09:40
and you don't have to be a professor
206
568948
1452
သင့်စိတ်ကူးတွေကို တန်ဖိုးထားခံရဖို့
ဘွဲ့ပေါင်းစုံနဲ့
09:42
with multiple degrees to have your ideas valued.
207
570400
2660
ပါမောက္ခတစ်ဦး ဖြစ်စရာမလိုပါဘူး။
09:45
It's a neutral space,
208
573060
1402
ဒါက ကြားနေ နယ်ပယ်တစ်ခုပါ၊
သင် ဘယ်ပုံပေါက်တာ၊ အသက်၊
09:46
where what you look like, age or gender,
209
574462
2860
09:49
it doesn't matter.
210
577322
1174
လိင်ဆိုတာက အရေးမကြီးပါ။
09:50
It's just your ideas that count.
211
578496
2202
အရေးပါတာက စိတ်ကူးတွေပါ။
09:52
For me, it's all about looking at the Internet
212
580698
2953
ကျွန်တော့အတွက်တော့ အွန်လိုင်း
သင်ကိုယ်တိုင်ရဲ့ ဘဲမျက်နှာကိုတင်တာထက်
09:55
in an entirely new way
213
583651
2088
09:57
to realize that there's so much more to it
214
585739
2119
ဒါထက်ပိုတာ အများကြီးရှိတာကို နားလည်ဖို့
09:59
than just posting duck-face pictures of yourself online.
215
587858
4897
လုံးဝသစ်တဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ အင်တာနက်ကို
ကြည့်တဲ့အကြောင်းပါ။
(ရယ်သံများ)
10:04
You could be changing the world.
216
592755
3257
သင်ဟာ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲနေနိုင်တယ်
10:08
So if a 15-year-old
217
596012
2033
ဒီတော့ ပန်ကရိယဆိုတာ ဘာမှန်းတောင်
မသိတဲ့ ၁၅ နှစ်သားတစ်ယောက်ဟာ
10:10
who didn't even know what a pancreas was
218
598045
3087
10:13
could find a new way to detect pancreatic cancer,
219
601132
3574
ပန်ကရိယ ကင်ဆာကိုရှာဖွေဖို့
နည်းလမ်းသစ်ရှာနိုင်ရင်
10:16
just imagine what you could do.
220
604706
2491
သင်တို့လုပ်နိုင်တာ စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ
10:19
Thank you.
221
607197
1332
ကျေးဇူတင်ပါတယ်။
10:20
(Applause)
222
608529
5708
(လက်ခုပ်သံများ)
Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jack Andraka - Cancer detector inventor
A paper on carbon nanotubes, a biology lecture on antibodies and a flash of insight led 15-year-old Jack Andraka to design a cheaper, more sensitive cancer detector.

Why you should listen

After Andraka’s proposal to build and test his idea for a pancreatic cancer detector was rejected from 199 labs, the teen landed at Johns Hopkins. There, he built his device using inexpensive strips of filter paper, carbon nanotubes and antibodies sensitive to mesothelin, a protein found in high levels in people with pancreatic cancer. When dipped in blood or urine, the mesothelin adheres to these antibodies and is detectable by predictable changes in the nanotubes’ electrical conductivity.

In preliminary tests, Andraka’s invention has shown 100 percent accuracy. It also finds cancers earlier than current methods, costs a mere 3 cents and earned the high schooler the 2012 Intel Science Fair grand prize.

More profile about the speaker
Jack Andraka | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM