ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.

Why you should listen

One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.

Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).

With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson. 

More profile about the speaker
E.O. Wilson | Speaker | TED.com
TEDMED 2012

E.O. Wilson: Advice to a young scientist

E.O. Wilson: Wskazówki dla młodych naukowców

Filmed:
1,257,306 views

“Świat was potrzebuje, i to bardzo” rozpoczyna swój wykład E. O. Wilson, znany biolog, w liście do młodych naukowców. W czasie konferencji TEDMED Wilson dzieli się cennymi spostrzeżeniami i wieloletnim doświadczeniem, cytując fragmenty ze swojej jeszcze nieopublikowanej książki. Przypomina nam o tym, że zachwyt i kreatywność są esencją nauki.
- Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:17
What I'm going to do is to just give a fewkilka notesnotatki,
0
1519
2775
Powiem tutaj parę słów
00:20
and this is from a bookksiążka I'm preparingprzygotowanie callednazywa
1
4294
3816
nawiązujących do książki, nad którą obecnie pracuję:
00:24
"LettersLitery to a YoungMłodzi ScientistNaukowiec."
2
8110
2425
"Listy do młodych naukowców".
00:26
I'd thought it'dto by było be appropriatewłaściwy to
3
10535
2151
Postanowiłem ją zaprezentować,
00:28
presentteraźniejszość it, on the basispodstawa that I have had extensiverozległe experiencedoświadczenie
4
12686
5089
jako że mam duże doświadczenie w pracy z naukowcami
00:33
in teachingnauczanie, counselingdoradztwo scientistsnaukowcy acrossprzez a broadszeroki arrayszyk of fieldspola.
5
17775
3696
jako ich nauczyciel i doradca w wielu dziedzinach.
00:37
And you mightmoc like to hearsłyszeć some of the principleszasady that I've developedrozwinięty in doing
6
21471
5399
Być może zainteresuje was kilka zasad jakimi zacząłem się kierować w swojej pracy.
00:42
that teachingnauczanie and counselingdoradztwo.
7
26870
1681
Być może zainteresuje was kilka zasad jakimi zacząłem się kierować w swojej pracy.
00:44
So let me beginzaczynać by urgingwzywając you,
8
28551
2898
Zacznę od gorącej zachęty,
00:47
particularlyszczególnie you on the youngsters'młodzieży sidebok,
9
31449
2549
skierowanej szczególnie do młodych,
00:49
on this pathścieżka you've chosenwybrany,
10
33998
1976
abyście jak najdłużej podążali wybraną przez was drogą.
00:51
to go as fardaleko as you can.
11
35974
1904
abyście jak najdłużej podążali wybraną przez was drogą.
00:53
The worldświat needswymagania you, badlyźle.
12
37878
3468
Świat was potrzebuje, i to bardzo.
00:57
HumanityLudzkości is now fullycałkowicie into the techno-scientificnaukowo- agewiek.
13
41346
4518
Ludzkość wkracza w erę naukowo-techniczną,
01:01
There is going to be no turningobrócenie back.
14
45864
2479
z której nie będzie odwrotu.
01:04
AlthoughChociaż varyingróżnicowanie amongpośród disciplinesdyscypliny -- say, astrophysicsastrofizyka,
15
48343
4925
Wśród różnych dziedzin, jak n.p. astrofizyka,
01:09
molecularmolekularny geneticsgenetyka, the immunologyImmunologia, the microbiologymikrobiologii, the publicpubliczny
16
53268
3962
genetyka molekularna,
immunologia, mikrobiologia, zdrowie publiczne,
01:13
healthzdrowie, to the newNowy areapowierzchnia of the humanczłowiek bodyciało as a symbiontsymbiotycznym,
17
57230
6194
czy nowa dziedzina - ludzkie ciało jako symbiont,
01:19
to publicpubliczny healthzdrowie, environmentalśrodowiskowy sciencenauka.
18
63424
2481
aż po naukę o środowisku,
01:21
KnowledgeWiedza in medicalmedyczny sciencenauka and sciencenauka overallogólnie
19
65905
3116
stan wiedzy z zakresu nauk medycznych i nauki w ogóle
01:24
is doublingpodwojenie everykażdy 15 to 20 yearslat.
20
69021
3137
podwaja się co 15-20 lat.
01:28
TechnologyTechnologia is increasingwzrastający at a comparableporównywalny rateoceniać.
21
72158
3088
Technologia rozwija się równie szybko.
01:31
BetweenMiędzy them, the two alreadyjuż pervadeprzenikają do,
22
75246
2984
Obydwie przenikają każdy wymiar ludzkiego życia,
01:34
as mostwiększość of you here seatedsiedzi realizerealizować,
23
78230
2864
Obydwie przenikają każdy wymiar ludzkiego życia,
01:36
everykażdy dimensionwymiar of humanczłowiek life.
24
81094
2385
jak większość z was zdaje sobie sprawę.
01:39
So swiftSWIFT is the velocityprędkość of the techno-scientificnaukowo- revolutionrewolucja,
25
83479
5056
Postęp rewolucji naukowo-technicznej jest tak gwałtowny,
01:44
so startlingzaskakujące in its countlessniezliczony twistszakręty and turnsskręca, that no one can predictprzepowiadać, wywróżyć
26
88535
4727
tak zaskakujący i pełen zawirowań, że nie można przewidzieć
01:49
its outcomewynik even a decadedekada from the presentteraźniejszość momentza chwilę.
27
93262
4448
co nastąpi choćby za dekadę.
01:53
There will come a time, of coursekurs,
28
97710
1697
Przyjdzie oczywiście czas,
01:55
when the exponentialwykładniczy growthwzrost of discoveryodkrycie and knowledgewiedza, umiejętności,
29
99407
3751
gdy wykładniczy wzrost odkryć i wiedzy,
01:59
whichktóry actuallytak właściwie beganrozpoczął się in the 1600s,
30
103158
2136
który właściwie zaczął się już w XVII wieku,
02:01
has to peakszczyt and levelpoziom off,
31
105294
2816
osiągnie maksimum i zacznie spadać,
02:04
but that's not going to mattermateria to you.
32
108110
1248
ale to już nie będzie was obchodzić.
02:05
The revolutionrewolucja is going to continueKontyntynuj
33
109358
1314
Rewolucja potrwa
02:06
for at leastnajmniej severalkilka more decadesdziesiątki lat.
34
110672
2958
jeszcze przez przynajmniej kilka dekad.
02:09
It'llBędzie to renderrenderowanie the humanczłowiek conditionstan
35
113630
1744
Doprowadzi sytuację ludzkości
02:11
radicallyradykalnie differentróżne from what it is todaydzisiaj.
36
115374
2346
do radykalnie różnego stanu.
02:13
TraditionalTradycyjne fieldspola of studybadanie are going to continueKontyntynuj to growrosnąć
37
117720
6318
Tradycyjne pola nauki będą się dalej rozwijać
02:19
and in so doing, inevitablynieuchronnie they will meetspotykać się and createStwórz newNowy disciplinesdyscypliny.
38
124038
4825
a więc nieuchronnie spotkają się, tworząc nowe dyscypliny.
02:24
In time, all of sciencenauka will come to be
39
128863
3847
Z czasem cała nauka stanie się kontinuum,
02:28
a continuumkontinuum of descriptionopis, an explanationwyjaśnienie of networkssieci, of principleszasady and lawsprawa.
40
132710
5456
opisem, objaśnieniem powiązań, zasad i praw.
02:34
That's why you need not just be trainingtrening
41
138166
3200
Dlatego też nie ma potrzeby zgłębiać
02:37
in one specialtyspecjalistyczna, but alsorównież acquirenabyć breadthSzerokość in other fieldspola,
42
141366
4440
jednej dziedziny, ale raczej otworzyć się na inne,
02:41
relatedzwiązane z to and even distantodległy from your ownwłasny initialInicjał choicewybór.
43
145806
3688
te związane oraz te dalekie od waszego pierwszego wyboru.
02:45
Keep your eyesoczy liftedwzniesiony and your headgłowa turningobrócenie.
44
149494
3945
Miejcie oczy szeroko otwarte i bądźcie czujni.
02:49
The searchszukanie for knowledgewiedza, umiejętności is in our genesgeny.
45
153439
3065
Pogoń za wiedzą mamy w genach.
02:52
It was put there by our distantodległy ancestorsprzodkowie
46
156504
3512
Zaszczepili nam ją nasi dawni przodkowie,
02:55
who spreadrozpiętość acrossprzez the worldświat,
47
160016
1623
którzy rozeszli się po całym świecie.
02:57
and it's never going to be quenchedgaśnie.
48
161639
1695
Nigdy nie zostanie ona zaspokojona.
02:59
To understandzrozumieć and use it sanelyzdrowo,
49
163334
3193
Aby ją zrozumieć i mądrze wykorzystać
03:02
as a partczęść of the civilizationcywilizacja yetjeszcze to evolveewoluować
50
166527
3959
w tej ciągle ewoluującej cywilizacji,
03:06
requireswymaga a vastlybardzo largerwiększy populationpopulacja of scientificallynaukowo trainedprzeszkolony people like you.
51
170486
5842
potrzebujemy więcej naukowo wykwalifikowanych ludzi, takich jak wy.
03:12
In educationEdukacja, medicinelekarstwo, lawprawo, diplomacyDyplomacja,
52
176328
4038
Wykwalifikowanych w edukacji,
medycynie, prawie, dyplomacji,
03:16
governmentrząd, businessbiznes and the mediagłoska bezdźwięczna that exististnieć todaydzisiaj.
53
180366
4288
zarządzaniu, biznesie i mediach, które mamy obecnie.
03:20
Our politicalpolityczny leadersprzywódcy need at leastnajmniej a modestskromny degreestopień of scientificnaukowy
54
184654
4960
Nasi przywódcy polityczni potrzebują przynajmniej odrobiny
03:25
literacyalfabetyzacja, whichktóry mostwiększość badlyźle lackbrak todaydzisiaj --
55
189614
3096
biegłości naukowej, której niestety większości dziś brakuje.
03:28
no applauseoklaski, please.
56
192710
1544
Bez braw, proszę.
03:30
It will be better for all
57
194254
2458
Byłoby lepiej dla wszystkich,
03:32
if they prepareprzygotować before enteringwstępowanie officegabinet ratherraczej than learninguczenie się on the jobpraca.
58
196712
4671
gdyby przygotowywali się przed objęciem urzędu,
zamiast uczyć się na błędach.
03:37
ThereforeW związku z tym you will do well to actdziałać on the sidebok,
59
201383
3159
Dlatego też dobrze zrobicie działając na boku,
03:40
no mattermateria how fardaleko into the laboratorylaboratorium
60
204542
2705
nieważne jak bardzo zagłębicie się w laboratoria,
03:43
you maymoże go, to serveobsługiwać as teachersnauczyciele
61
207247
3319
nauczajcie przez cały czas swojej kariery.
03:46
duringpodczas the spanprzęsło of your careerkariera.
62
210566
2008
nauczajcie przez cały czas swojej kariery.
03:48
I'll now proceedkontynuować quicklyszybko,
63
212574
2075
Przejdę teraz szybko do tematu,
03:50
and before elsejeszcze, to a subjectPrzedmiot that is bothobie a vitalistotny assetkapitał
64
214649
3189
który jest zarówno niezbędnym atutem
03:53
and a potentialpotencjał barrierbariera to a scientificnaukowy careerkariera.
65
217838
3432
jak i potencjalną barierą dla kariery naukowej.
03:57
If you are a bitkawałek shortkrótki in mathematicalmatematyczny skillsumiejętności,
66
221270
3480
Jeśli nie jesteś matematycznym orłem,
04:00
don't worrymartwić się.
67
224750
1329
nie martw się.
04:01
ManyWiele of the mostwiększość successfuludany scientistsnaukowcy
68
226079
2511
Wielu najbardziej uznanych dziś naukowców
04:04
at work todaydzisiaj are mathematicallymatematycznie semi-literatepółanalfabetę.
69
228590
4200
jest tylko połowicznie biegła w matematyce.
04:08
A metaphormetafora will serveobsługiwać here:
70
232790
2485
Posłużę się metaforą:
04:11
Where eliteelita mathematiciansmatematycy and statisticiansstatystycy
71
235275
6003
Elita matematyków, statystyków
04:17
and theoristsTeoretycy oftenczęsto serveobsługiwać as architectsarchitekci in the expandingrozwijanie realmkrólestwo
72
241278
5065
i teoretyków to architekci rozwijających się domen nauki,
04:22
of sciencenauka, the remainingpozostały largeduży majoritywiększość of
73
246343
3703
większość - badacze nauk podstawowych i stosowanych,
04:25
basicpodstawowy appliedstosowany scientistsnaukowcy, includingwłącznie z a largeduży portionczęść of those who could be
74
250046
4712
w tym wielu pierwszorzędnych naukowców,
04:30
said to be of the first rankrangi, are the oneste who mapmapa the terrainteren, they scoutScout
75
254758
5352
to ci, którzy badają teren, są zwiadowcami
04:36
the frontiersgranic, they cutciąć the pathwaysścieżki,
76
260110
2752
przecierają ścieżki
04:38
they raisepodnieść the buildingsBudynki alongwzdłuż the way.
77
262862
2736
i wznoszą po drodze budynki.
04:41
Some maymoże have considereduważane me foolhardyryzykowne,
78
265598
3176
Część z was może pomyśleć, że jestem szalony,
04:44
but it's been my habitnawyk to brushszczotka asidena bok the fearstrach of mathematicsmatematyka
79
268774
3761
ale nauczyłem się spychać na bok lęk przed matematyką
04:48
when talkingmówić to candidatekandydat scientistsnaukowcy.
80
272535
2063
w rozmowach z przyszłymi naukowcami.
04:50
DuringPodczas 41 yearslat of teachingnauczanie biologybiologia at HarvardHarvard,
81
274598
3800
Podczas 41 lat nauczania biologii na Harvardzie
04:54
I watchedoglądaliśmy sadlyNiestety as brightjasny studentsstudenci turnedobrócony away
82
278398
4117
patrzyłem ze smutkiem jak zdolni studenci odrzucali
04:58
from the possibilitymożliwość of a scientificnaukowy careerkariera
83
282515
2924
od możliwość kariery naukowej
05:01
or even from takingnabierający non-requiredwymagane courseskursy in sciencenauka
84
285439
3728
czy podjęcia niezobowiązujących kursów naukowych,
05:05
because they were afraidprzestraszony of failureniepowodzenie.
85
289167
1831
ze strachu przed porażką.
05:06
These math-phobesMatematyka phobes deprivepozbawić sciencenauka and medicinelekarstwo
86
290998
3360
Lęk przed matematyką pozbawia naukę i medycynę
05:10
of immeasurableniezmierzona amountskwoty of badlyźle neededpotrzebne talenttalent.
87
294358
3249
niezliczonych ilości potrzebnych talentów.
05:13
Here'sTutaj jest how to relaxzrelaksować się your anxietiesniepokoje, if you have them:
88
297607
3951
W jaki sposób zniwelować obawy?
05:17
UnderstandZrozumieć that mathematicsmatematyka is a languagejęzyk
89
301558
2592
Zrozumcie, że matematyka to język
05:20
ruledrządzony like other verbalwerbalny languagesJęzyki,
90
304150
3824
kierujący się podobnymi zasadami jak każdy język,
05:23
or like verbalwerbalny languagejęzyk generallyogólnie, by its ownwłasny grammarGramatyka
91
307974
2999
mający swoją własną gramatykę
05:26
and systemsystem of logiclogika.
92
310973
1905
i systemem logiczny.
05:28
Any personosoba with averageśredni quantitativeilościowy intelligenceinteligencja
93
312878
2858
Każdy o przeciętnej inteligencji
05:31
who learnsuczy się to readczytać and writepisać mathematicsmatematyka
94
315736
3142
uczący się podstaw matematycznego języka
05:34
at an elementarypodstawowy levelpoziom will, as in verbalwerbalny languagejęzyk, have little difficultytrudność
95
318878
6752
nie będzie miał raczej trudności w wyłapaniu podstaw,
05:41
pickingowocobranie up mostwiększość of the fundamentalspodstawy
96
325630
2064
o ile tylko zechce opanować
05:43
if they choosewybierać to mastermistrz the mathspeakmathspeak of mostwiększość disciplinesdyscypliny of sciencenauka.
97
327694
5337
matematyczny język większości dyscyplin naukowych.
05:48
The longerdłużej you wait to becomestają się at leastnajmniej semi-literatepółanalfabetę
98
333031
3783
Im dłużej czekamy by stać się w połowie biegłymi
05:52
the hardertrudniejsze the languagejęzyk of mathematicsmatematyka will be to mastermistrz, just as again in any verbalwerbalny
99
336814
6008
tym trudniejszy do opanowania stanie się język matematyki,
05:58
languagejęzyk, but it can be doneGotowe at any agewiek.
100
342822
2977
jednak można to zrobić w każdym wieku.
06:01
I speakmówić as an authorityautorytet
101
345799
1711
Mówię tutaj jako autorytet,
06:03
on that subjectPrzedmiot, because I'm an extremeskrajny casewalizka.
102
347510
3851
jako że jestem przypadkiem skrajnym.
06:07
I didn't take algebraalgebra untilaż do my freshmanFreshman yearrok
103
351361
3661
Nie uczyłem się algebry aż do mojego pierwszego roku
06:10
at the UniversityUniwersytet of AlabamaAlabama.
104
355022
2031
na Uniwersytecie w Alabamie.
06:12
They didn't teachnauczać it before then.
105
357053
2321
Wcześniej jej nie uczyli.
06:15
I finallywreszcie got around to calculusrachunek as a 32-year-old-roczny tenuredmianowany professorprofesor at HarvardHarvard,
106
359374
4904
Rachek różniczkowy poznałem mając 32 lata,
jako profesor na Harvardzie.
06:20
where I satsob uncomfortablynieprzyjemnie in classesklasy with undergraduatestudia licencjackie studentsstudenci,
107
364278
4626
Nerwowo kręciłem się na krześle, otoczony studentami
06:24
little more than halfpół my agewiek.
108
368904
2430
ponad dwukrotnie młodszymi ode mnie.
06:27
A couplepara of them were studentsstudenci
109
371334
1472
Kilkoro z nich uczęszczało na biologię ewolucyjną,
którą wykładałem.
06:28
in a coursekurs I was givingdający on evolutionaryewolucyjny biologybiologia.
110
372806
3256
Kilkoro z nich uczęszczało na biologię ewolucyjną,
którą wykładałem.
06:31
I swallowedpołknięty my prideduma, and I learnednauczyli calculusrachunek.
111
376062
5256
Schowałem dumę do kieszeni i nauczyłem się różniczek.
06:37
I founduznany out that in sciencenauka and all its applicationsAplikacje,
112
381318
3096
Odkryłem, że w nauce i we wszystkich jej zastosowaniach,
06:40
what is crucialistotny is not that technicaltechniczny abilityzdolność,
113
384414
3962
kluczową rzeczą są nie umiejętności techniczne,
06:44
but it is imaginationwyobraźnia in all of its applicationsAplikacje.
114
388376
3169
ale wyobraźnia w każdej formie,
06:47
The abilityzdolność to formformularz conceptskoncepcje with imagesobrazy of entitiespodmioty and processesprocesy
115
391545
4334
jak umiejętność tworzenia pojęć za pomocą jednostek
06:51
picturedna zdjęciu by intuitionintuicja.
116
395879
2936
i intuicyjnych procesów.
06:54
I founduznany out that advanceszaliczki in sciencenauka rarelyrzadko come upstreamnadrzędnym
117
398815
4344
Zrozumiałem, że postęp w nauce rzadko bierze się
06:59
from an abilityzdolność to standstoisko at a blackboardTablica
118
403159
3032
z umiejętności stania przy tablicy,
07:02
and conjurewyczarować imagesobrazy from unfoldingrozwijanie mathematicalmatematyczny propositionsPropozycje
119
406191
3135
za to korzysta z twierdzeń i równań matematycznych.
07:05
and equationsrównania.
120
409326
1856
za to korzysta z twierdzeń i równań matematycznych.
07:07
They are insteadzamiast the productsprodukty of downstreamw dół rzeki imaginationwyobraźnia leadingprowadzący to hardciężko work,
121
411182
5432
Jest produktem wyobraźni wiodącej do ciężkiej pracy,
07:12
duringpodczas whichktóry mathematicalmatematyczny reasoningrozumowanie maymoże or maymoże not proveokazać się to be relevantistotnych.
122
416614
4560
gdzie matematyczne rozumowanie może okazać się ważne.
07:17
IdeasPomysły emergepojawić się when a partczęść of the realreal or imaginedwyobrażałem sobie worldświat is studiedbadane
123
421174
5199
Pomysły powstają,
gdy część prawdziwego lub fikcyjnego świata
07:22
for its ownwłasny sakewzgląd.
124
426373
1417
jest badana przez wzgląd na nią samą.
07:23
Of foremostgłówny importanceznaczenie is a thoroughdokładne, well-organizeddobrze zorganizowane knowledgewiedza, umiejętności
125
427790
5641
Najważniejsza jest gruntowna i dobrze zorganizowana wiedza
07:29
of all that is knownznany of the relevantistotnych entitiespodmioty and processesprocesy that mightmoc be involvedzaangażowany in that domaindomena
126
433431
6649
na temat jednostek i procesów istotnych w danej dziedzinie.
07:35
you proposezaproponować to enterwchodzić.
127
440080
1440
na temat jednostek i procesów istotnych w danej dziedzinie.
07:37
When something newNowy is discoveredodkryty,
128
441520
2126
Gdy odkrywamy coś nowego,
07:39
it's logicallogiczny then that one of the follow-updziałania następcze stepskroki is
129
443646
4969
następnym logicznym krokiem jest znalezienie metod,
07:44
to find the mathematicalmatematyczny and statisticalstatystyczny methodsmetody to moveruszaj się its analysisanaliza forwardNaprzód.
130
448615
4152
matematycznych i statystycznych, by umożliwić jego analizę.
07:48
If that stepkrok provesudowodni too difficulttrudny for
131
452767
2552
Gdy ten krok okazuje się zbyt trudny
07:51
the personosoba or teamzespół that madezrobiony the discoveryodkrycie,
132
455319
4172
dla osoby czy grupy, która dokonała odkrycia,
07:55
a mathematicianmatematyk can then be addedw dodatku by them
133
459491
5299
zaprasza się do współpracy matematyka.
08:00
as a collaboratorwspółpracownik.
134
464790
2297
zaprasza się do współpracy matematyka.
08:02
ConsiderNależy wziąć pod uwagę the followingnastępujący principlezasada,
135
467087
2159
Rozważcie następującą zasadę,
08:05
whichktóry I will modestlyskromnie call Wilson'sWilsona PrincipleZasada NumberNumer One:
136
469246
5200
którą skromnie nazwę - Zasadą Wilsona Nr 1:
08:10
It is fardaleko easierłatwiejsze for scientistsnaukowcy
137
474446
4400
Naukowcom jest o wiele łatwiej,
08:14
includingwłącznie z medicalmedyczny researchersnaukowcy, to requirewymagać neededpotrzebne collaborationwspółpraca
138
478846
4569
w tym także badaczom medycznym, oczekiwać pomocy
08:19
in mathematicsmatematyka and statisticsStatystyka
139
483415
2118
od matematyków i statystyków,
08:21
than it is for mathematiciansmatematycy and statisticiansstatystycy
140
485533
3681
niż matematykom i statystykom
08:25
to find scientistsnaukowcy ablezdolny to make use of theirich equationsrównania.
141
489214
4096
znaleźć naukowców, którzy zrobiliby pożytek z ich równań.
08:29
It is importantważny in choosingwybór the directionkierunek to take in sciencenauka
142
493310
4094
Przy wyborze kierunku naukowego, staraj się znaleźć temat
08:33
to find the subjectPrzedmiot at your levelpoziom of competencekompetencja that interestszainteresowania you deeplygłęboko,
143
497404
5746
na poziomie twej kompetencji, który głęboko cię interesuje
08:39
and focusskupiać on that.
144
503150
1640
i skup się na nim.
08:40
Keep in mindumysł, then, Wilson'sWilsona SecondDrugi PrincipleZasada:
145
504790
4696
Wspomnij wtedy Zasadę Wilsona Nr 2:
08:45
For everykażdy scientistnaukowiec, whetherczy researchernaukowiec, techniciantechnik,
146
509486
4536
Dla każdego naukowca, czy to badacz, technik,
08:49
teachernauczyciel, managermenedżer or businessmanbiznesmen,
147
514022
3095
nauczyciel, menadżer czy biznesmen,
08:53
workingpracujący at any levelpoziom of mathematicalmatematyczny competencekompetencja,
148
517117
3987
niezależnie od poziomu znajomości matematyki,
08:57
there existsistnieje a disciplinedyscyplina in sciencenauka or medicinelekarstwo
149
521104
3454
znajdzie się dyscyplina nauki czy medycyny,
09:00
for whichktóry that levelpoziom is enoughdość to achieveosiągać excellencedoskonałość.
150
524558
3936
gdzie poziom ten wystarczy do osiągnięcia doskonałości.
09:04
Now I'm going to offeroferta quicklyszybko
151
528494
2560
Przedstawię teraz prędko
09:06
severalkilka more principleszasady that will be usefulprzydatny
152
531054
2408
jeszcze kilka zasad przydatnych w organizowaniu
09:09
in organizingorganizowanie your educationEdukacja and careerkariera,
153
533462
2688
edukacji i kariery, a dla nauczycieli,
09:12
or if you're teachingnauczanie, how you mightmoc
154
536150
4385
w ulepszeniu metod nauczania.
09:16
enhancewzmacniać your ownwłasny teachingnauczanie and counselingdoradztwo of youngmłody scientistsnaukowcy.
155
540535
4888
w ulepszeniu metod nauczania.
09:21
In selectingwybierając a subjectPrzedmiot in whichktóry to conductpostępowania originaloryginalny researchBadania,
156
545423
3799
Wybierając temat do badań,
09:25
or to developrozwijać world-classświatowej klasy expertiseekspertyza,
157
549222
3200
czy wysokiej klasy specjalizację,
09:28
take a partczęść of the chosenwybrany disciplinedyscyplina that is sparselysłabo inhabitedzamieszkane.
158
552422
5328
szukaj domeny, która jest mało popularna.
09:33
JudgeSędzia opportunityokazja by how fewkilka other studentsstudenci and researchersnaukowcy
159
557750
4712
Oceniaj możliwości pod kątem tego,
09:38
are on handdłoń.
160
562462
1536
jak niewielu studentów i badaczy jest pod ręką.
09:39
This is not to de-emphasizeuwypuklające the essentialistotny requirementwymaganie
161
563998
3650
Nie chcę umniejszać niezbędnej konieczności
09:43
of broadszeroki trainingtrening, or the valuewartość of apprenticingpraktykowanie yourselfsiebie
162
567648
3439
rozległego szkolenia, czy wartości samopraktyki
09:46
in ongoingtrwający researchBadania to programsprogramy of highwysoki qualityjakość.
163
571087
4463
w trwających badaniach wysokiej jakości programów.
09:51
It is importantważny alsorównież to acquirenabyć olderstarsze mentorsmentorzy withinw ciągu these successfuludany
164
575550
4728
Nawiązujcie kontakty
pośród starszych mentorów udanych programów
09:56
programsprogramy, and to make friendsprzyjaciele and colleagueskoledzy of your agewiek
165
580278
3888
i zaprzyjaźniajcie się z ludźmi w swoim wieku
10:00
for mutualwzajemny supportwsparcie.
166
584166
1856
dla wzajemnego wsparcia.
10:01
But throughprzez it all, look for a way to breakprzerwa out,
167
586022
2688
Ale w tym wszystkim szukajcie drogi by wyrwać się,
10:04
to find a fieldpole and subjectPrzedmiot not yetjeszcze popularpopularny.
168
588710
3936
by znaleźć pola i tematy jeszcze niezbyt popularne.
10:08
We have seenwidziany this demonstratedwykazane alreadyjuż in the talksrozmowy precedingpoprzedzających minekopalnia.
169
592646
3777
Pokazano to w poprzednich wykładach.
10:12
There is the quickestnajszybszy way advanceszaliczki are likelyprawdopodobne to occurpojawić się,
170
596423
5111
Jest to najszybszy sposób w jaki pojawia się postęp
10:17
as measuredwymierzony in discoveriesodkrycia perza investigatorbadacza perza yearrok.
171
601534
3617
mierzony w odkryciach na badacza rocznie.
10:21
You maymoże have heardsłyszał the
172
605151
1607
Może słyszeliście
10:22
militarywojskowy dictumdictum for the gatheringzebranie of armiesarmie:
173
606758
3760
o wojskowym powiedzeniu na zebraniu armii:
10:26
MarchMarca to the sounddźwięk of the gunspistolety.
174
610518
2721
Maszeruj tam, gdzie strzelają.
10:29
In sciencenauka, the exactdokładny oppositenaprzeciwko is the casewalizka: MarchMarca away from the sounddźwięk of the gunspistolety.
175
613239
6510
W nauce jest odwrotnie: Uciekaj stamtąd, gdzie strzelają.
10:35
So Wilson'sWilsona PrincipleZasada NumberNumer ThreeTrzy:
176
619749
2705
A zatem, Zasada Wilsona Nr 3:
10:38
MarchMarca away from the sounddźwięk of the gunspistolety.
177
622454
3344
Uciekaj stamtąd, gdzie strzelają.
10:41
ObserveNależy przestrzegać from a distancedystans,
178
625798
1864
Obserwuj z daleka,
10:43
but do not joinprzyłączyć się the frayFray.
179
627662
2097
ale nie przystępuj do walki,
10:45
Make a frayFray of your ownwłasny.
180
629759
2368
stwórz własną walkę.
10:48
OnceRaz you have settledosiadły on a specialtyspecjalistyczna,
181
632127
4255
Gdy już wybierzesz specjalizację,
10:52
and the professionzawód you can love, and you've securedzabezpieczone opportunityokazja,
182
636382
5280
i zawód, który da ci radość,
10:57
your potentialpotencjał to succeedosiągnąć sukces will be greatlybardzo enhancedulepszony if you studybadanie it
183
641662
5281
szansa na sukces będzie większa,
jeśli będziesz drążył temat
11:02
enoughdość to becomestają się an expertekspert.
184
646943
2680
na tyle głęboko, aby zostać ekspertem.
11:05
There are thousandstysiące of professionallyprofesjonalnie delimitedrozdzielany
185
649623
3327
Istnieją tysiące przedmiotów
11:08
subjectstematy sprinkledposypane throughprzez physicsfizyka and chemistrychemia
186
652950
2476
ograniczonych zawodowo poprzez fizykę i chemię,
11:11
to biologybiologia and medicinelekarstwo.
187
655426
1916
oraz biologię i medycynę,
11:13
And on then into the socialspołeczny sciencesnauki,
188
657342
2896
na naukach społecznych kończąc.
11:16
where it is possiblemożliwy in shortkrótki time to acquirenabyć
189
660238
3202
W miarę możliwości, w krótkim czasie
11:19
the statusstatus of an authorityautorytet.
190
663440
2574
zdobądź status autorytetu.
11:21
When the subjectPrzedmiot is still very thinlysłabo populatedzaludniony,
191
666014
3512
Gdy przedmiot badań jest ciągle mało popularny
11:25
you can with diligencestaranności and hardciężko work becomestają się
192
669526
2621
można przy staranności i ciężkiej pracy
11:28
the worldświat authorityautorytet.
193
672147
2211
zostać światowym ekspertem.
11:30
The worldświat needswymagania this kinduprzejmy of expertiseekspertyza,
194
674358
3961
Świat potrzebuje tego rodzaju autorytetów
11:34
and it rewardsNagrody the kinduprzejmy of people
195
678319
2175
i wynagradza tych,
11:36
willingskłonny to acquirenabyć it.
196
680494
2152
którzy do nich dążą.
11:38
The existingistniejący informationInformacja and what you self-discoverOdkryj własny
197
682646
4496
Istniejące informacje i twoje własne odkrycia
11:43
maymoże at first seemwydać się skimpyskąpy and difficulttrudny to connectpołączyć
198
687142
4111
mogą z początku być skąpe i trudne do połączenia
11:47
to other bodiesciała of knowledgewiedza, umiejętności.
199
691253
2036
z innymi działami wiedzy.
11:49
Well, if that's the casewalizka,
200
693289
1869
Jeśli tak jest, to dobrze.
11:51
good. Why hardciężko insteadzamiast of easyłatwo?
201
695158
4142
A czemu nie iść na łatwiznę?
11:55
The answerodpowiedź deserveszasługuje na to be statedstwierdził as PrincipleZasada NumberNumer FourCztery.
202
699300
4855
Odpowiedź zasługuje na miano Zasady Nr 4:
12:00
In the attemptpróba to make scientificnaukowy discoveriesodkrycia,
203
704155
3419
W drodze do odkryć naukowych
12:03
everykażdy problemproblem is an opportunityokazja,
204
707574
1993
każdy problem stanowi okazję,
12:05
and the more difficulttrudny the problemproblem,
205
709567
1495
i im trudniejszy problem,
12:06
the greaterwiększy will be the importanceznaczenie of its solutionrozwiązanie.
206
711062
2760
tym większe będzie znaczenie jego rozwiązania.
12:09
Now this bringsprzynosi me to a basicpodstawowy categorizationkategoryzacji
207
713822
3808
Sprowadza me to do podstawowej kategoryzacji
12:13
in the way scientificnaukowy discoveriesodkrycia are madezrobiony.
208
717630
2875
sposobów dokonywania odkryć naukowych.
12:16
ScientistsNaukowcy, pureczysty mathematiciansmatematycy amongpośród them,
209
720505
3364
Naukowcy, wśród nich matematycy,
12:19
followśledzić one or the other of two pathwaysścieżki:
210
723869
3267
wybierają jedną z dwóch ścieżek:
12:23
First throughprzez earlywcześnie discoveriesodkrycia,
211
727136
2110
Najpierw poprzez wczesne odkrycia
12:25
a problemproblem is identifiedzidentyfikowane
212
729246
2144
identyfikują problem
12:27
and a solutionrozwiązanie is soughtposzukiwany.
213
731390
1832
i szukają rozwiązań.
12:29
The problemproblem maymoże be relativelystosunkowo smallmały;
214
733222
2529
Problem może być stosunkowo mały,
12:31
for exampleprzykład, where exactlydokładnie in a cruiserejs shipstatek does the norovirusnorovirus beginzaczynać to spreadrozpiętość?
215
735751
5421
na przykład - gdzie na statku wycieczkowym zaczął rozprzestrzeniać się wirus?
12:37
Or largerwiększy, what's the rolerola of darkciemny mattermateria in the expansionekspansja of the universewszechświat?
216
741172
5906
Lub większy - jaka jest rola ciemnej materii
w rozszerzaniu się wszechświata?
12:42
As the answerodpowiedź is soughtposzukiwany, other phenomenazjawiska are typicallyzwykle discoveredodkryty
217
747078
4459
Poszukując odpowiedzi, zwykle odkrywane są inne zjawiska
12:47
and other questionspytania are askedspytał.
218
751537
1645
i powstają kolejne pytania.
12:49
This first of the two strategiesstrategie is like a hunterŁowca,
219
753182
3016
Ta pierwsza z dwóch strategii jest jak myśliwy,
12:52
exploringodkrywanie a forestlas in searchszukanie of a particularszczególny quarrykamieniołom,
220
756198
4249
badający las w poszukiwaniu konkretnej zwierzyny
12:56
who findsznajduje other quarriesKamieniołomy alongwzdłuż the way.
221
760447
2919
i po drodze odnajdujący kolejne zdobycze.
12:59
The seconddruga strategystrategia of researchBadania
222
763366
2832
Druga strategia badań
13:02
is to studybadanie a subjectPrzedmiot broadlyszeroko
223
766198
1792
- głębokie zbadanie przedmiotu
13:03
searchingbadawczy for unknownnieznany phenomenazjawiska or patternswzorce of knownznany phenomenazjawiska
224
767990
4776
w poszukiwaniu nieznanych zjawisk
lub wzorców innych zjawisk,
13:08
like a hunterŁowca in what we call "the naturalist'sprzyrodnik trancetrans,"
225
772766
3801
jest jak myśliwy w tzw. "transie przyrodnika",
13:12
the researchernaukowiec of mindumysł is openotwarty to anything interestingciekawy,
226
776567
3663
naukowiec o umyśle otwartym
13:16
any quarrykamieniołom worthwartość takingnabierający.
227
780230
1384
na każdą nową zwierzynę.
13:17
The searchszukanie is not for the solutionrozwiązanie of the problemproblem,
228
781614
2353
Badanie to nie służy rozwiązaniu problemu,
13:19
but for problemsproblemy themselvessami worthwartość solvingrozwiązywanie.
229
783967
3207
ale znalezieniu problemów wartych rozwiązywania.
13:23
The two strategiesstrategie of researchBadania,
230
787174
1992
Obie te strategie badań,
13:25
originaloryginalny researchBadania, can be statedstwierdził as followsnastępuje,
231
789166
3185
mogą być określone w sposób następujący,
13:28
in the finalfinał principlezasada I'm going to offeroferta you:
232
792351
4288
w mojej ostatniej zasadzie:
13:32
For everykażdy problemproblem in a givendany disciplinedyscyplina of sciencenauka,
233
796639
4264
Dla każdego problemu danej dyscypliny naukowej,
13:36
there existsistnieje a speciesgatunki or entityjednostki or phenomenonzjawisko
234
800903
3575
istnieją gatunki, podmioty lub zjawiska
13:40
idealideał for its solutionrozwiązanie.
235
804478
1946
idealnie nadające się do jego rozwiązania.
13:42
And converselyodwrotnie, for everykażdy speciesgatunki or other entityjednostki
236
806424
5398
I odwrotnie, dla każdego gatunku, podmiotu, czy zjawiska
13:47
or phenomenonzjawisko, there exististnieć importantważny problemsproblemy
237
811822
2936
istnieją istotne problemy,
13:50
for the solutionrozwiązanie of whichktóry, those particularszczególny objectsobiekty of researchBadania are ideallyidealnie suitedodpowiedni.
238
814758
7577
które mogą być dzięki nim rozwiązane.
13:58
Find out what they are.
239
822335
1937
Dowiedz się, czym one są.
14:00
You'llBędziesz find your ownwłasny way to discoverodkryć,
240
824272
3135
Znajdziesz własny sposób na odkrywanie,
14:03
to learnuczyć się, to teachnauczać.
241
827407
2183
na uczenie się i na uczenie innych.
14:05
The decadesdziesiątki lat aheadprzed siebie will see dramaticdramatyczny advanceszaliczki
242
829590
3433
W nadchodzących latach zobaczymy znaczny postęp
14:08
in diseasechoroba preventionzapobieganie, generalgenerał healthzdrowie, the qualityjakość of life.
243
833023
4567
w zapobieganiu chorobom, stanie zdrowia i jakości życia.
14:13
All of humanityludzkość dependszależy on the knowledgewiedza, umiejętności and practicećwiczyć of the medicinelekarstwo and the sciencenauka
244
837590
6025
Ludzkość uzależniona jest od wiedzy i praktyki medycznej
14:19
behindza it you will mastermistrz.
245
843615
1583
oraz nauk u ich podłoża.
14:21
You have chosenwybrany a callingpowołanie that will come in stepskroki
246
845198
3464
Wybraliście powołanie,
14:24
to give you satisfactionzadowolenie, at its conclusionwniosek, of a life well livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj.
247
848662
5411
które zapewni wam satysfakcję, a zatem dobre życie.
14:29
And I thank you for havingmający me here tonightdzisiejszej nocy.
248
854073
2613
Dziękuję za zaproszenie mnie tutaj.
14:32
(ApplauseAplauz)
249
856686
5368
(Oklaski)
14:37
Oh, thank you.
250
862054
1272
Dziękuję.
14:39
Thank you very much.
251
863326
7156
Dziękuję bardzo.
14:46
I saluteSalute you.
252
870482
4532
To ja wam dziękuję.
Translated by Joanna Zajc
Reviewed by Marta Krzeminska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
E.O. Wilson - Biologist
Biologist E.O. Wilson explores the world of ants and other tiny creatures, and writes movingly about the way all creatures great and small are interdependent.

Why you should listen

One of the world's most distinguished scientists, E.O. Wilson is a professor and honorary curator in entomology at Harvard. In 1975, he published Sociobiology: The New Synthesis, a work that described social behavior, from ants to humans.

Drawing from his deep knowledge of the Earth's "little creatures" and his sense that their contribution to the planet's ecology is underappreciated, he produced what may be his most important book, The Diversity of Life. In it he describes how an intricately interconnected natural system is threatened by man's encroachment, in a crisis he calls the "sixth extinction" (the fifth one wiped out the dinosaurs).

With his most recent book, The Creation, he wants to put the differences of science- and faith-based explanations aside "to protect Earth's vanishing natural habitats and species ...; in other words, the Creation, however we believe it came into existence." A recent documentary called Behold the Earth illustrates this human relationship to nature, or rather separation from an originally intended human bond with nature, through music, imagery, and thoughtful words from both Christians and scientists, including Wilson. 

More profile about the speaker
E.O. Wilson | Speaker | TED.com