ABOUT THE SPEAKER
Michael Archer - Paleontologist
Paleontologist Michael Archer is working to bring back his favorite extinct animal: the Tasmanian tiger.

Why you should listen

Why do fascinating extinct species have to stay that way? Paleontologist Michael Archer says: They don't! He's working to de-extinct the gastric brooding frog and the thylacine, also known as the Tasmanian tiger. These animals could have taught us humans a lot, says Archer, but we wiped them out. A severe missed opportunity.

Archer is a professor in the School of Biological, Earth and Environmental Sciences at the University of New South Wales in Sydney, Australia. Archer's research includes: conservation through sustainable use of native resources -- including having native animals as pets -- and trying to bring extinct species back into the world of the living. Previously Archer served as the Curator of Mammals at the Queensland Museum and Director of the Australian Museum in Sydney.

 

More profile about the speaker
Michael Archer | Speaker | TED.com
TEDxDeExtinction

Michael Archer: How we'll resurrect the gastric brooding frog, the Tasmanian tiger

Michael Archer: Jak przywrócić do życia żabę gęborodną i tygrysa tasmańskiego?

Filmed:
592,203 views

Żaba gęborodna składa jaja tak, jak każda inna żaba, a potem połyka je w celu inkubacji. Robiła tak, aż jej gatunek całkowicie wymarł około 30 lat temu. Paleontolog Michael Archer pracuje nad odtworzeniem gatunku żaby gęborodnej, a także wilka workowatego, znanego jako tygrys tasmański. (Sfilmowano na TEDxDeExtinction.)
- Paleontologist
Paleontologist Michael Archer is working to bring back his favorite extinct animal: the Tasmanian tiger. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I do want to testtest this questionpytanie we're all interestedzainteresowany in:
0
684
3109
Chciałbym zająć się problemem,
który dotyczy nas wszystkich:
Czy zagłada gatunków nigdy się nie skończy?
00:15
Does extinctionwygaśnięcie have to be foreverna zawsze?
1
3793
2812
00:18
I'm focusedskupiony on two projectsprojektowanie I want to tell you about.
2
6605
2942
Pracuję nad dwoma projektami
o których chciałbym opowiedzieć:
Pierwszy dotyczy wilka workowatego,
00:21
One is the ThylacineWilk workowaty ProjectProjektu.
3
9547
1840
00:23
The other one is the LazarusŁazarz ProjectProjektu,
4
11387
1688
drugi to projekt Łazarz,
00:25
and that's focusedskupiony on the gastricżołądka broodingrozmyślać frogżaba.
5
13075
2417
który dotyczy żaby gęborodnej.
00:27
And it would be a fairtargi questionpytanie to askzapytać, well,
6
15492
2017
Należy zadać tu także pytanie,
00:29
why have we focusedskupiony on these two animalszwierzęta?
7
17509
2667
dlaczego skupiamy się
na tych dwóch zwierzętach?
00:32
Well, pointpunkt numbernumer one, eachkażdy of them
8
20176
2987
Po pierwsze, każde z nich
00:35
representsreprezentuje a uniquewyjątkowy familyrodzina of its ownwłasny.
9
23163
2553
reprezentuje unikalną rodzinę.
00:37
We'veMamy lostStracony a wholecały familyrodzina.
10
25716
1415
Straciliśmy całą rodzinę.
00:39
That's a bigduży chunkkawałek of the globalświatowy genomegenom goneodszedł.
11
27131
2628
Straciliśmy dużą część
ze światowej puli genów.
00:41
I'd like it back.
12
29759
1603
Chcę ją odzyskać.
00:43
The seconddruga reasonpowód is that we killedzabity these things.
13
31362
4325
Po drugie, to my je zabiliśmy.
00:47
In the casewalizka of the thylacineWilk workowaty, regrettablyniestety,
14
35687
3181
Jeśli chodzi o wilka workowatego,
to niestety upolowaliśmy każdego,
którego zobaczyliśmy,
00:50
we shotstrzał everykażdy one that we saw. We slaughteredubite them.
15
38868
3550
wybiliśmy je.
00:54
In the casewalizka of the gastricżołądka broodingrozmyślać frogżaba,
16
42418
2400
Co do żaby gęborodnej,
00:56
we maymoże have "fungicidedfungicided" it to deathśmierć.
17
44818
2909
uśmierciliśmy ją grzybem.
00:59
There's a dreadfulstraszny fungusGrzyb that's sortsortować of movingw ruchu
18
47727
1877
Istnieje przeraźliwy,
wędrujący po całym świecie grzyb,
01:01
throughprzez the worldświat that's callednazywa the chytridchytrid fungusGrzyb,
19
49604
1949
o nazwie skoczkowiec,
01:03
and it's nailingdo wbijania gwoździ frogsżaby all over the worldświat.
20
51553
2755
który uśmierca żaby na całym świecie.
Prawdopodobnie to on zniszczył ten gatunek.
01:06
We think that's probablyprawdopodobnie what got this frogżaba,
21
54308
1959
01:08
and humansludzie are spreadingrozpościerający się this fungusGrzyb.
22
56267
2644
Grzyb ten rozprzestrzeniają ludzie.
01:10
And this introduceswprowadza a very importantważny ethicaletyczny pointpunkt,
23
58911
2770
I tu pojawia się
bardzo ważny aspekt etyczny,
01:13
and I think you will have heardsłyszał this manywiele timesczasy
24
61681
1900
który zapewne słyszeliście wiele razy,
01:15
when this topictemat comespochodzi up.
25
63581
1974
kiedy mowa jest o tym problemie.
01:17
What I think is importantważny is that,
26
65555
2420
Według mnie ważne jest,
01:19
if it's clearjasny that we exterminatedtępić these speciesgatunki,
27
67975
3121
że jeżeli wiemy,
że zniszczyliśmy ten gatunek,
01:23
then I think we not only have a moralmorał obligationobowiązek
28
71096
3269
to nie tylko mamy moralny obowiązek
01:26
to see what we can do about it, but I think we'vemamy got
29
74365
1939
określić, czy możemy coś z tym zrobić,
01:28
a moralmorał imperativetryb rozkazujący to try to do something, if we can.
30
76304
4063
ale też moralny przykaz,
żeby jakoś naprawić zło.
01:32
Okay. Let me talk to you about the LazarusŁazarz ProjectProjektu.
31
80367
3139
Porozmawiajmy o projekcie Łazarz.
01:35
It's a frogżaba. And you think, frogżaba.
32
83506
2735
Myślicie, że to tylko żaba.
01:38
Yeah, but this was not just any frogżaba.
33
86241
3465
Ale to nie byle jaka żaba.
01:41
UnlikeW przeciwieństwie do a normalnormalna frogżaba, whichktóry layskłaść its eggsjaja in the waterwoda
34
89706
2993
W przeciwieństwie do zwykłej żaby,
która składa jaja w wodzie
01:44
and goesidzie away and wishesżyczenia its frogletsfroglets well,
35
92699
2629
i odpływa, życząc potomstwu powodzenia,
01:47
this frogżaba swallowedpołknięty its fertilizedzapłodnione eggsjaja,
36
95328
3540
ta żaba połyka zapłodnione jaja,
01:50
swallowedpołknięty them into the stomachżołądek where it should be havingmający foodjedzenie,
37
98868
3649
trafiają do jej żołądka,
gdzie powinno być jedzenie.
01:54
didn't digeststrawić the eggsjaja,
38
102517
1603
Nie trawi skrzeku,
01:56
and turnedobrócony its stomachżołądek into a uterusmacicy.
39
104120
3069
zamienia żołądek w macicę.
01:59
In the stomachżołądek, the eggsjaja wentposzedł on to developrozwijać into tadpolesKijanki,
40
107189
3281
W żołądku jaja
przekształcają się w kijanki,
02:02
and in the stomachżołądek, the tadpolesKijanki wentposzedł on to developrozwijać into frogsżaby,
41
110470
3823
a kijanki w żaby,
02:06
and they grewrósł in the stomachżołądek untilaż do eventuallyostatecznie
42
114293
2752
które rosną w brzuchu,
02:09
the poorubogi oldstary frogżaba was at riskryzyko of burstingpęknięcie apartniezależnie.
43
117045
3117
aż w końcu żaba prawie pęka.
02:12
It has a little coughkaszel and a hiccupczkawka, and out comespochodzi
44
120162
2210
Dostaje kaszlu i czkawki,
02:14
spraysspraye of little frogsżaby.
45
122372
1845
a potem wypluwa małe żabki.
02:16
Now, when biologistsbiolodzy saw this, they were agogpodniecony.
46
124217
2876
Kiedy biolodzy to zobaczyli,
wpadli w zachwyt.
02:19
They thought, this is incredibleniesamowite.
47
127093
1874
Stwierdzili, że to niesamowite.
02:20
No animalzwierzę, let alonesam a frogżaba, has been knownznany to do this,
48
128967
3837
Żadne inne znane zwierzę nie potrafi
02:24
to changezmiana one organorgan in the bodyciało into anotherinne.
49
132804
2002
przekształcić jednego narządu w inny.
02:26
And you can imaginewyobrażać sobie the medicalmedyczny worldświat wentposzedł nutsorzechy over this as well.
50
134806
3974
To poruszyło cały medyczny świat.
02:30
If we could understandzrozumieć how that frogżaba is managingZarządzanie
51
138780
2860
Gdyby udało nam się zrozumieć,
02:33
the way its tummybrzuch worksPrace, is there informationInformacja
52
141640
2481
jak ta żaba kontroluje
działanie swojego żołądka,
02:36
here that we need to understandzrozumieć or could usefullyużyteczny use
53
144121
3015
może znaleźlibyśmy coś,
co pozwoliłoby nam
02:39
to help ourselvesmy sami?
54
147136
2237
pomóc samym sobie.
02:41
Now, I'm not suggestingsugestia we want to raisepodnieść our babiesdzieci in our stomachżołądek,
55
149373
3062
Nie chodzi o to,
żeby dzieci rosły w żołądku.
02:44
but I am suggestingsugestia it's possiblemożliwy we mightmoc want
56
152435
1999
Chcemy raczej
02:46
to managezarządzanie gastricżołądka secretionwydzielanie in the gutjelito.
57
154434
2389
kontrolować wydzielanie
enzymów trawiennych.
02:48
And just as everybodywszyscy got excitedpodekscytowany about it, banghuk!
58
156823
2908
I kiedy wszyscy zaczęli
się tym ekscytować...
02:51
It was extinctwyginąć.
59
159731
2124
Żaba wymarła.
02:53
I callednazywa up my friendprzyjaciel, ProfessorProfesor MikeMike TylerTyler
60
161855
2683
Mój przyjaciel, Mike Tyler,
profesor z uniwersytetu Adelaide,
02:56
in the UniversityUniwersytet of AdelaideAdelaide.
61
164538
1129
Mój przyjaciel, Mike Tyler,
profesor z uniwersytetu Adelaide,
02:57
He was the last personosoba who had this frogżaba,
62
165667
2562
Był ostatnią osobą,
która posiadała taką żabę.
03:00
a colonykolonia of these things, in his lablaboratorium.
63
168229
2155
Miał całą kolonię w swoim laboratorium.
03:02
And I said, "MikeMike, by any chanceszansa -- "
64
170384
1691
Było to jakieś 40 lat temu.
03:04
this was 30 or 40 yearslat agotemu
65
172075
1401
Zapytałem, czy jest szansa,
03:05
"by any chanceszansa had you kepttrzymane any frozenmrożony tissuetkanka of this frogżaba?"
66
173476
3771
że zachowały się
jakieś zamrożone tkanki tej żaby?
03:09
And he thought about it, and he wentposzedł to his deepgłęboki freezerzamrażarka,
67
177247
2922
Zastanowił się,
poszliśmy to jego zamrażarki,
03:12
minusminus 20 degreesstopni centigradestustopniowy,
68
180169
2160
gdzie było minus dwadzieścia stopni.
03:14
and he pourednalał throughprzez everything in the freezerzamrażarka,
69
182329
1541
Przekopał wszystko, co tam było.
03:15
and there in the bottomDolny was a jarsłoik
70
183870
1740
Na dnie leżał słoik,
03:17
and it containedzawarte tissuestkanki of these frogsżaby.
71
185610
3040
który zawierał tkanki tej żaby.
03:20
This was very excitingekscytujący, but there was no reasonpowód
72
188650
2893
Ucieszyliśmy się,
03:23
why we should expectoczekiwać that this would work,
73
191543
1925
ale raczej nie mogło się udać,
03:25
because this tissuetkanka had not had any antifreeześrodek przeciw zamarzaniu put in it,
74
193468
3947
bo w tkance nie było żadnych
środków przeciw zamarazaniu,
03:29
cryoprotectantsfroze, to look after it when it was frozenmrożony.
75
197415
3772
kriprotektantów, które ochroniłyby ją
podczas mrożenia.
03:33
And normallynormalnie, when waterwoda freezeszawiesza się, as you know, it expandsrozszerza się,
76
201187
2705
Kiedy woda zamarza, zwiększa objętość
03:35
and the samepodobnie thing happensdzieje się in a cellkomórka.
77
203892
1471
i to samo dzieje się w komórce.
03:37
If you freezezamrażać tissuestkanki, the waterwoda expandsrozszerza się,
78
205363
2192
Po zamrożeniu tkanki
woda zwiększa objętość,
03:39
damagesszkody or burstswybuchy the cellkomórka wallsściany.
79
207555
2405
i niszczy ściany komórkowe.
03:41
Well, we lookedspojrzał at the tissuetkanka underpod the microscopemikroskopu.
80
209960
2231
Przyjrzeliśmy się tkance pod mikroskopem.
03:44
It actuallytak właściwie didn't look badzły. The cellkomórka wallsściany lookedspojrzał intactnienaruszony.
81
212191
2661
Ściana komórkowa zdawała się nienaruszona.
03:46
So we thought, let's give it a go.
82
214852
2099
Stwierdziliśmy, że możemy spróbować.
03:48
What we did is something callednazywa
83
216951
1760
Przeprowadziliśmy procedurę
03:50
somaticsomatycznych cellkomórka nuclearjądrowy transplantationtransplantacji.
84
218711
2818
zwaną transplantacją jąder komórkowych
komórek somatycznych.
03:53
We tookwziął the eggsjaja of a relatedzwiązane z speciesgatunki, a livingżycie frogżaba,
85
221529
3642
Użyliśmy jaj żyjących gatunków żab
03:57
and we inactivatedinaktywowany the nucleusjądro of the eggjajko.
86
225171
3101
i unieczynniliśmy ich jądra
04:00
We used ultravioletultrafioletowy radiationpromieniowanie to do that.
87
228272
2556
za pomocą promieniowania ultrafioletowego.
04:02
And then we tookwziął the deadnie żyje nucleusjądro from the deadnie żyje tissuetkanka
88
230828
3195
Wyjęliśmy martwe jądro
z tkanki martwej żaby
04:06
of the extinctwyginąć frogżaba and we insertedwstawiony those nucleijądra into that eggjajko.
89
234023
4312
i umieściliśmy je w jaju.
04:10
Now by rightsprawa, this is kinduprzejmy of like a cloningKlonowanie projectprojekt,
90
238335
3638
To trochę jak klonowanie,
04:13
like what producedwytworzony DollyDolly, but it's actuallytak właściwie very differentróżne,
91
241973
2517
podobnie jak w przypadku owcy Dolly,
04:16
because DollyDolly was liverelacja na żywo sheepowca into liverelacja na żywo sheepowca cellskomórki.
92
244490
3084
jednak tam używano komórek żywych owiec.
04:19
That was a miraclecud, but it was workablewykonalny.
93
247574
2292
To był cud, ale bardziej prawdopodobny.
04:21
What we're tryingpróbować to do is take a deadnie żyje nucleusjądro from an extinctwyginąć speciesgatunki
94
249866
3816
My chcieliśmy wyjąć martwe jądra
wymarłych gatunków,
04:25
and put it into a completelycałkowicie differentróżne speciesgatunki and expectoczekiwać that to work.
95
253682
3486
umieścić je w komórkach
innych gatunków i zobaczyć, czy zadziałają.
04:29
Well, we had no realreal reasonpowód to expectoczekiwać it would,
96
257168
2273
Nie mamy powodu, żeby oczekiwać sukcesu.
Próbowaliśmy tak tysiące razy.
04:31
and we triedwypróbowany hundredssetki and hundredssetki of these.
97
259441
3336
04:34
And just last FebruaryLutego, the last time we did these trialspróby,
98
262777
2830
I właśnie w lutym,
podczas naszych ostatnich prób,
04:37
I saw a miraclecud startingstartowy to happenzdarzyć.
99
265607
2827
zobaczyłem, jak zaczyna dziać się cud.
04:40
What we founduznany was, mostwiększość of these eggsjaja didn't work,
100
268434
3911
Większość z tych jaj nie działała,
04:44
but then suddenlynagle one of them beganrozpoczął się to dividepodzielić.
101
272345
3026
ale nagle jedno z nich zaczęło się dzielić.
04:47
That was so excitingekscytujący. And then the eggjajko dividedpodzielony again.
102
275371
3160
To było niezwykłe.
Jajo podzieliło się raz jeszcze.
04:50
And then again. And prettyładny soonwkrótce, we had
103
278531
2579
I raz jeszcze.
04:53
earlywcześnie stageetap embryoszarodków with hundredssetki of cellskomórki formingformowanie those.
104
281110
4421
Pojawiły się embriony we wczesnym stadium,
z setkami komórek.
04:57
We even DNADNA testedprzetestowany some of these cellskomórki,
105
285531
2443
Zbadaliśmy DNA niektórych komórek
04:59
and the DNADNA of the extinctwyginąć frogżaba is in those cellskomórki.
106
287974
4176
i było w nich DNA wymarłej żaby.
05:04
So we're very excitedpodekscytowany. This is not a tadpoleKijanka.
107
292150
2101
Jesteśmy podekscytowani. To nie kijanka,
05:06
It's not a frogżaba. But it's a long way alongwzdłuż the journeypodróż
108
294251
4333
to nie żaba, ale na pewno duże osiągnięcie
05:10
to producingprodukujący, or bringingprzynoszący back, an extinctwyginąć speciesgatunki.
109
298584
2598
na drodze do odtworzenia
wymarłego gatunku.
05:13
And this is newsAktualności. We haven'tnie mam announcedogłosił this publiclypublicznie before.
110
301182
2791
To nowość.
Nie ogłaszaliśmy tego wcześniej.
05:15
We're excitedpodekscytowany. We'veMamy got to get pastprzeszłość this pointpunkt.
111
303973
3262
To niezwykłe.
Musimy zrobić kolejny krok.
05:19
We now want this ballpiłka of cellskomórki to startpoczątek to gastrulategastrulate,
112
307235
2769
Teraz chcemy poddać komórki gastrulacji,
05:22
to turnskręcać in so that it will produceprodukować the other tissuestkanki.
113
310004
3122
żeby produkowały inne tkanki.
05:25
It'llBędzie to go on and produceprodukować a tadpoleKijanka and then a frogżaba.
114
313126
3462
W ten sposób wykształci się kijanka,
a potem żaba.
05:28
Watch this spaceprzestrzeń. I think we're going to have this frogżaba
115
316588
2776
Proszę o cierpliwość. Myślę, że uda nam się
05:31
hoppinghopping gladzadowolony to be back in the worldświat again.
116
319364
2388
przywrócić światu tę żabę.
05:33
Thank you. (ApplauseAplauz)
117
321752
5812
Dziękuję. (Brawa)
05:39
We haven'tnie mam doneGotowe it yetjeszcze, but keep those applauseoklaski readygotowy.
118
327564
3280
Jeszcze nam się nie udało,
ale bądźcie gotowi z oklaskami.
05:42
The seconddruga projectprojekt I want to talk to you about is the ThylacineWilk workowaty ProjectProjektu.
119
330844
4219
Drugi projekt, o którym opowiem,
dotyczy wilka workowatego.
05:47
The thylacineWilk workowaty lookswygląda a bitkawałek, to mostwiększość people, like a dogpies,
120
335063
3908
Wilk workowaty przypomina psa,
05:50
or maybe like a tigerTygrys, because it has stripespaski.
121
338971
1771
lub tygrysa, ponieważ ma paski.
05:52
But it's not relatedzwiązane z to any of those.
122
340742
2094
Nie jest jednak spokrewniony
z żadnym z nich.
05:54
It's a marsupialtorbacze. It raisedpodniesiony its youngmłody in a pouchPokrowiec,
123
342836
2714
To torbacz. Jego młode rosły w torbie,
05:57
like a koalaKoala or a kangarookangur would do,
124
345550
2326
tak jak u koali lub kangura.
05:59
and it has a long historyhistoria, a long, fascinatingfascynujący historyhistoria,
125
347876
5156
Jego historia jest długa i fascynująca.
06:05
that goesidzie back 25 millionmilion yearslat.
126
353032
2804
Istniał on już 25 milionów lat temu.
06:07
But it's alsorównież a tragictragiczny historyhistoria.
127
355836
2261
Ale jest to również historia tragiczna.
06:10
The first one that we see occurswystępuje in the ancientstarożytny rainforestslasy deszczowe
128
358097
3911
Pierwszy, o którym wiemy,
06:14
of AustraliaAustralia about 25 millionmilion yearslat agotemu,
129
362008
2927
występował w lasach Australii,
około 25 milionów lat temu.
06:16
and the NationalKrajowe GeographicGeograficzne SocietySpołeczeństwo is helpingporcja jedzenia us
130
364935
2902
Towarzystwo National Geographic pomaga nam
06:19
to explorebadać these fossilskamieniałość depositsdepozyty. This is RiversleighRiversleigh.
131
367837
3489
badać skamieniałe pozostałości
w Riversleigh.
06:23
In those fossilskamieniałość rocksskały are some amazingniesamowity animalszwierzęta.
132
371326
3065
W tych skamielinach
kryją się niezwykłe zwierzęta.
06:26
We founduznany marsupialtorbacze lionsosobliwości miasta.
133
374391
1930
Znaleźliśmy lwy workowate.
06:28
We founduznany carnivorousmięsożerne kangarooskangury.
134
376321
2710
Mięsożerne kangury.
06:31
It's not what you usuallyzazwyczaj think about as a kangarookangur,
135
379031
1662
Nie takie kangury, jakie znacie,
06:32
but these are meat-eatingjedzenie mięsa kangarooskangury.
136
380693
1823
lecz żywiące się mięsem.
06:34
We founduznany the biggestnajwiększy birdptak in the worldświat,
137
382516
2515
Znaleźliśmy największego
ptaka na świecie,
06:37
biggerwiększy than that thing that was in MadagascarMadagaskar,
138
385031
2002
większego niż ten z Madagaskaru.
06:39
and it too was a flesh-eatermięso eater. It was a giantogromny, weirddziwne duckKaczka.
139
387033
4007
Również żywił się mięsem.
Była to olbrzymia, dziwaczna kaczka.
06:43
And crocodileskrokodyle were not behavingzachowuje się at that time eitherzarówno.
140
391040
2877
Krokodyle nie były od nich lepsze.
06:45
You think of crocodileskrokodyle as doing theirich uglybrzydki thing,
141
393917
2305
Dziś wyobrażamy sobie,
że krokodyl poluje,
06:48
sittingposiedzenie in a poolbasen of waterwoda.
142
396222
1499
siedząc w sadzawce z wodą.
06:49
These crocodileskrokodyle were actuallytak właściwie out on the landwylądować
143
397721
2652
Te krokodyle żyły na lądzie,
06:52
and they were even climbingwspinaczka treesdrzewa and jumpingskoki on preyzdobycz
144
400373
3221
wspinały się po drzewach i skakały z nich
06:55
on the groundziemia.
145
403594
1766
na swoją ofiarę.
06:57
We had, in AustraliaAustralia, dropupuszczać crocsCrocs. They really do exististnieć.
146
405360
5070
Żyły w Australii.
Naprawdę, mamy ich szczątki.
07:02
But what they were droppingupuszczanie on was not only
147
410430
2150
Skakały nie tylko
na inne dziwne zwierzęta,
07:04
other weirddziwne animalszwierzęta but alsorównież thylacinesthylacines.
148
412580
2679
ale również na wilki workowate.
07:07
There were fivepięć differentróżne kindsrodzaje of thylacinesthylacines in those ancientstarożytny forestslasy,
149
415259
3663
W tych lasach żyło wtedy
5 różnych rodzajów takich wilków,
07:10
and they rangedAtakujący from great bigduży oneste to middle-sizedśredniej wielkości oneste
150
418922
4183
od ogromnych,
poprzez te średniej wielkości,
07:15
to one that was about the sizerozmiar of a chihuahuaChihuahua.
151
423105
3980
do małych, wielkości psa chihuahua.
07:19
ParisParyż HiltonHilton would have been ablezdolny to carrynieść
152
427085
1713
Paris Hilton mogłaby nosić
07:20
one of these things around in a little handbagTorebka,
153
428798
2214
jednego z nich w swojej torebce,
07:23
untilaż do a dropupuszczać crocCroc landedwylądował on her.
154
431012
2330
aż wylądowałby na niej skaczący krokodyl.
07:25
At any rateoceniać, it was a fascinatingfascynujący placemiejsce,
155
433342
1977
W każdym razie,
było to fascynujące miejsce,
07:27
but unfortunatelyNiestety, AustraliaAustralia didn't stayzostać this way.
156
435319
2687
ale niestety Australia nie pozostała
w takim stanie.
07:30
ClimateKlimat changezmiana has affectedafektowany the worldświat for a long periodokres of time,
157
438006
3618
Zmiany klimatyczne
długo przekształcały świat,
07:33
and graduallystopniowo, the forestslasy disappearedzniknął,
158
441624
3015
i lasy stopniowo zniknęły,
07:36
the countrykraj beganrozpoczął się to drysuchy out,
159
444639
1633
kraj zaczął wysychać,
07:38
and the numbernumer of kindsrodzaje of thylacinesthylacines beganrozpoczął się to declineupadek,
160
446272
2230
i było coraz mniej rodzajów
wilków workowatych,
07:40
untilaż do by fivepięć millionmilion yearslat agotemu, only one left.
161
448502
3096
aż 5 milionów lat temu
pozostał tylko jeden.
07:43
By 10,000 yearslat agotemu, they had disappearedzniknął
162
451598
1980
10 tysięcy lat temu wyginęły one
07:45
from NewNowy GuineaGwinea, and unfortunatelyNiestety
163
453578
3864
w Nowej Gwinei, i niestety
4 tysiące lat temu ktoś,
07:49
by 4,000 yearslat agotemu, somebodieskimś,
164
457442
3290
4 tysiące lat temu ktoś,
07:52
we don't know who this was, introducedwprowadzony dingoesDingo --
165
460732
2969
nie wiemy kto, sprowadził do Australii
07:55
this is a very archaicarchaiczny kinduprzejmy of a dogpies — into AustraliaAustralia.
166
463701
3190
dingo, archaiczny rodzaj psa.
07:58
And as you can see, dingoesDingo are very similarpodobny
167
466891
2068
Jak widzicie, dingo z wyglądu
08:00
in theirich bodyciało formformularz to thylacinesthylacines.
168
468959
2195
są bardzo podobne do wilków workowatych.
08:03
That similaritypodobieństwa meantOznaczało they probablyprawdopodobnie competedrywalizowały.
169
471154
3050
To podobieństwo oznacza,
że mogły walczyć o dominację.
08:06
They were eatingjedzenie the samepodobnie kindsrodzaje of foodsżywność.
170
474204
1431
Żywiły się tym samym.
08:07
It's even possiblemożliwy that aboriginesautochtoni were keepingkonserwacja
171
475635
2566
Być może Aborygeni trzymali niektóre dingo
08:10
some of these dingoesDingo as petszwierzęta, and thereforew związku z tym
172
478201
2893
jako zwierzęta domowe,
08:13
they maymoże have had an advantageZaletą in the battlebitwa for survivalprzetrwanie.
173
481094
2944
co dawałoby im przewagę
w walce o przetrwanie.
08:16
All we know is, soonwkrótce after the dingoesDingo were broughtprzyniósł in,
174
484038
2507
Wiemy tylko,
że wkrótce po pojawieniu się dingo
08:18
thylacinesthylacines were extinctwyginąć in the AustralianAustralijski mainlandkontynent,
175
486545
2605
wilki workowate zniknęły
z kontynentu australijskiego
08:21
and after that they only survivedprzeżył in TasmaniaTasmania.
176
489150
4406
i przetrwały tylko w Tasmanii.
08:25
Then, unfortunatelyNiestety, the nextNastępny sadsmutny partczęść of the thylacineWilk workowaty storyfabuła
177
493556
3243
I tu kolejna część smutnej historii
wilka workowatego.
08:28
is that EuropeansEuropejczycy arrivedprzybył in 1788, and they broughtprzyniósł
178
496799
3049
Europejczycy przybyli w 1788 roku,
08:31
with them the things they valuedcenny, and that includedw zestawie sheepowca.
179
499848
3953
przywożąc to, co bardzo cenili,
w tym owce.
08:35
They tookwziął one look at the thylacineWilk workowaty in TasmaniaTasmania,
180
503801
3215
W Tasmanii zobaczyli wilka workowatego
08:39
and they thought, hangpowiesić on, this is not going to work.
181
507016
3021
i pomyśleli, że tak być nie może.
08:42
That guy is going to eatjeść all our sheepowca.
182
510037
2805
Ten stwór zje nam wszystkie owce.
08:44
That was not what happenedstało się, actuallytak właściwie.
183
512842
1981
Tak się nie stało.
08:46
WildDziki dogspsy did eatjeść a fewkilka of the sheepowca, but the thylacineWilk workowaty got a badzły rapkuks.
184
514823
3822
Dzikie psy zjadały owce,
a posądzony został o to wilk workowaty.
08:50
But immediatelynatychmiast, the governmentrząd said, that's it,
185
518645
2377
Wkrótce rząd stwierdził,
08:53
let's get ridpozbyć się of them, and they paidpłatny people
186
521022
3317
że należy pozbyć się wilka workowatego
i wynajął ludzi,
08:56
to slaughteruboju everykażdy one that they saw.
187
524339
1818
żeby zabili każdą napotkaną sztukę.
08:58
By the earlywcześnie 1930s, 3,000 to 4,000 thylacinesthylacines
188
526157
5019
Na początku lat 30. XX wieku
zabito 3-4 tysiące wilków workowatych.
09:03
had been murderedzamordowany. It was a disasterkatastrofa,
189
531176
3064
To była katastrofa
09:06
and they were about to hittrafienie the wallŚciana.
190
534240
2378
i koniec wilka workowatego.
09:08
Have a look at this bitkawałek of filmfilm footagenagranie.
191
536618
3009
Obejrzyjcie to nagranie.
09:11
It makesczyni me very sadsmutny, because, while, it's a fascinatingfascynujący animalzwierzę,
192
539627
3779
Zasmuca mnie.
To było fascynujące zwierzę,
09:15
and it's amazingniesamowity to think that we had the technologytechnologia to filmfilm it
193
543406
4962
i to niezwykłe, że dzięki technologii
udało się je sfilmować,
09:20
before it actuallytak właściwie plungedpogrążony off that cliffUrwisko of extinctionwygaśnięcie,
194
548368
4100
zanim nadszedł jego koniec,
09:24
we didn't, unfortunatelyNiestety, at this samepodobnie time, have
195
552468
2829
ale jednocześnie
09:27
a moleculecząsteczka of concerndotyczyć about the welfaredobrobyt for this speciesgatunki.
196
555297
3917
nie przejmowano się losem jego gatunku.
09:31
These are photoszdjęcia of the last survivingprzeżycie thylacineWilk workowaty, BenjaminBenjamin,
197
559214
3393
Oto zdjęcia ostatniego
wilka workowatego, Benjamina,
09:34
who was in the BeaumarisBeaumaris ZooOgród zoologiczny in HobartHobart.
198
562607
2950
który przebywał
w ZOO Beaumaris w Hobarcie.
09:37
To addDodaj insultZniewaga to injuryzranienie, havingmający sweptzmieciony this speciesgatunki
199
565557
3399
Co gorsza, nie obchodziło nas,
że pozbyliśmy się tego gatunku.
09:40
nearlyprawie off the tablestół, this animalzwierzę, when it diedzmarły of neglectzaniedbanie,
200
568956
4465
To zwierzę zmarło przez zaniedbanie.
09:45
the keepersopiekunowie didn't let it into the hutchHutch
201
573421
1924
Opiekunowie nie wpuścili go do klatki
09:47
on a coldzimno night in HobartHobart. It diedzmarły of exposureekspozycji,
202
575345
4181
w zimną noc w Hobarcie.
Zmarło przez wychłodzenie.
09:51
and in the morningranek, when they founduznany the bodyciało of BenjaminBenjamin,
203
579526
2308
Rano, kiedy znaleźli ciało Benjamina,
09:53
they still caredpod opieką so little for this animalzwierzę
204
581834
3032
nadal tak niewiele przejmowali się
tym zwierzęciem,
09:56
that they threwrzucił the bodyciało in the dumpwysypisko.
205
584866
3365
że wyrzucili je na wysypisko śmieci.
10:00
Does it have to stayzostać this way?
206
588231
3061
Czy tak musi pozostać?
10:03
In 1990, I was in the AustralianAustralijski MuseumMuzeum.
207
591292
2770
W 1990 roku byłem w Muzeum Australijskim.
10:06
I was fascinatedzafascynowany by thylacinesthylacines. I've always been obsessedobsesję with these animalszwierzęta.
208
594062
3907
Zafascynowały mnie wilki workowate.
Miałem na ich punkcie obsesję.
10:09
And I was studyingstudiować skullsczaszki, tryingpróbować to figurepostać out
209
597969
1812
Badałem ich czaszki,
10:11
theirich relationshipsrelacje to other sortssortuje of animalszwierzęta,
210
599781
2631
żeby odgadnąć
ich związek z innymi zwierzętami.
10:14
and I saw this jarsłoik, and here, in the jarsłoik,
211
602412
3381
I zobaczyłem ten słoik.
W środku była młoda samica
wilka workowatego,
10:17
was a little girldziewczyna thylacineWilk workowaty pupPUP, perhapsmoże sixsześć monthsmiesiące oldstary.
212
605793
4559
miała około pół roku.
10:22
The guy who had founduznany it and killedzabity the mothermama
213
610352
2546
Człowiek, który ją znalazł
i zabił jej matkę,
10:24
had pickledmarynowane the pupPUP and they pickledmarynowane it in alcoholalkohol.
214
612898
3573
i zakonserwował młode w alkoholu.
10:28
I'm a paleontologistpaleontolog, but I still knewwiedziałem alcoholalkohol was a DNADNA preservativeśrodek konserwujący.
215
616471
3702
Jestem paleontologiem, ale wiedziałem,
że DNA zachowa się w alkoholu.
10:32
But this was 1990, and I askedspytał my geneticistgenetyk friendsprzyjaciele,
216
620173
4083
Był rok 1990.
Zapytałem przyjaciół genetyków,
10:36
couldn'tnie mógł we think about going into this pupPUP
217
624256
2263
czy możemy użyć tego szczeniaka
10:38
and extractingWyodrębnianie DNADNA, if it's there,
218
626519
3152
i uzyskać jego DNA, jeśli nadal tam jest,
10:41
and then somewheregdzieś down the linelinia in the futureprzyszłość,
219
629671
1984
aby wkrótce, w przyszłości,
10:43
we'lldobrze use this DNADNA to bringprzynieść the thylacineWilk workowaty back?
220
631655
2115
za jego pomocą
odtworzyć wilka workowatego?
10:45
The geneticistsGenetycy laughedzaśmiał się. But this was sixsześć yearslat before DollyDolly.
221
633770
4784
Zaczęli się śmiać.
To było 6 lat przed Dolly.
10:50
CloningKlonowanie was sciencenauka fictionfikcja. It had not happenedstało się.
222
638554
2927
Klonowanie było fantastyką naukową.
Nikt tego nie robił.
10:53
But then suddenlynagle cloningKlonowanie did happenzdarzyć.
223
641481
2650
Ale nagle ludzie zaczęli to robić.
10:56
And I thought, when I becamestał się directordyrektor
224
644131
2036
Kiedy zostałem dyrektorem tego muzeum,
10:58
of the AustralianAustralijski MuseumMuzeum, I'm going to give this a go.
225
646167
2435
pomyślałem, że spróbuję.
11:00
I put a teamzespół togetherRazem.
226
648602
1488
Utworzyłem zespół.
11:02
We wentposzedł into that pupPUP to see what was in there,
227
650090
3115
Zbadaliśmy szczeniaka, żeby zobaczyć,
co jest w środku.
11:05
and we did find thylacineWilk workowaty DNADNA. It was a eurekaEureka momentza chwilę.
228
653205
3047
Znaleźliśmy DNA wilka workowatego.
Eureka!
11:08
We were very excitedpodekscytowany.
229
656252
1018
Byliśmy przejęci.
11:09
UnfortunatelyNiestety, we alsorównież founduznany a lot of humanczłowiek DNADNA.
230
657270
3879
Niestety, znaleźliśmy również mnóstwo
ludzkiego DNA.
11:13
EveryKażdy oldstary curatorkurator who'dkto by been in that museummuzeum
231
661149
3117
Każdy kustosz, który był w muzeum
11:16
had seenwidziany this wonderfulwspaniale specimenwzór,
232
664266
1582
i widział ten niezwykły okaz,
11:17
put theirich handdłoń in the jarsłoik, pulledciągnięty it out and thought,
233
665848
2192
brał słoik, wyjmował zawartość,
11:20
"WowWow, look at that," plopplop, droppedporzucone it back in the jarsłoik,
234
668040
2614
oglądał z zaciekawieniem
i odkładał do słoika,
11:22
contaminatingzanieczyszczenie this specimenwzór.
235
670654
1866
zanieczyszczając próbkę.
11:24
And that was a worrymartwić się. If the goalcel here was to get the DNADNA out
236
672520
3693
To był problem ,
bo chcieliśmy pozyskać DNA
11:28
and use the DNADNA down the tracktor to try to bringprzynieść a thylacineWilk workowaty back,
237
676213
3747
i użyć go, żeby odzyskać wilka workowatego.
11:31
what we didn't want happeningwydarzenie when the informationInformacja
238
679960
2647
Nie chcieliśmy scenariusza,
11:34
was shovedpopchnięty into the machinemaszyna and the wheelkoło turnedobrócony around
239
682607
1929
w którym umieszczamy DNA w maszynie,
11:36
and the lightsświatła flashedbłysnął, was to have a wizenedpoorany zmarszczkami oldstary
240
684536
2363
włączamy ją, widzimy,
jak zapalają się światełka,
11:38
horribleokropny curatorkurator popmuzyka pop out the other endkoniec of the machinemaszyna. (LaughterŚmiech)
241
686899
3584
i w końcu otrzymujemy potwornego,
zasuszonego kustosza. (Śmiech)
11:42
It would'vejuż kepttrzymane the curatorkurator very happyszczęśliwy,
242
690483
1658
Jego by to uszczęśliwiło,
11:44
but it wasn'tnie było going to keep us happyszczęśliwy.
243
692141
1817
ale nas nie.
11:45
So we wentposzedł back to these specimensokazy and we startedRozpoczęty diggingkopanie around,
244
693958
3199
Zaczęliśmy więc pracować nad próbką.
11:49
and particularlyszczególnie we lookedspojrzał into the teethzęby of skullsczaszki,
245
697157
3281
Przyjrzeliśmy się zębom,
11:52
hardciężko partsCzęści where humansludzie had not been ablezdolny to get theirich fingerspalce,
246
700438
3031
twardym częściom,
których nie zdołał dotknąć człowiek
11:55
and we founduznany much better qualityjakość DNADNA.
247
703469
2428
i znaleźliśmy DNA
o znacznie lepszej jakości.
11:57
We founduznany nuclearjądrowy mitochondrialmitochondrialne genesgeny. It's there.
248
705897
2786
Znaleźliśmy geny mitochondrialne.
12:00
So we got it.
249
708683
1121
Mieliśmy je.
12:01
Okay. What could we do with this stuffrzeczy?
250
709804
2284
Co mogliśmy z nimi zrobić?
12:04
Well, GeorgeGeorge ChurchKościół in his bookksiążka, "RegenesisReGenesis,"
251
712088
2032
George Church w swojej książce
"Regenesis",
12:06
has mentionedwzmiankowany manywiele of the techniquestechniki that are rapidlyszybko advancingpostęp
252
714120
3359
pisał o wielu technikach
pracy z fragmentami DNA.
12:09
to work with fragmentedfragmentowane DNADNA.
253
717479
1766
Techniki te wciąż są udoskonalane.
12:11
We would hopenadzieja that we'lldobrze be ablezdolny to get that DNADNA back
254
719245
3084
Mamy nadzieję, że stworzymy z DNA
12:14
into a viablewykonalny formformularz, and then, much like we'vemamy doneGotowe with the LazarusŁazarz ProjectProjektu,
255
722329
3852
zdolną do życia formę,
i jak w projekcie Łazarz,
12:18
get that stuffrzeczy into an eggjajko of a hostgospodarz speciesgatunki.
256
726181
3806
umieścimy je w jajku dawcy.
12:21
It has to be a differentróżne speciesgatunki.
257
729987
1289
To musi być inny gatunek.
12:23
What could it be? Why couldn'tnie mógł it be a TasmanianTasmański devildiabeł?
258
731276
2867
Jaki?
Dlaczego nie diabeł tasmański?
12:26
They're relatedzwiązane z distantlyodlegle to thylacinesthylacines.
259
734143
2137
Jest dalekim krewnym wilka workowatego.
12:28
And then the TasmanianTasmański devildiabeł is going to popmuzyka pop
260
736280
2297
Wtedy diabeł tasmański
12:30
a thylacineWilk workowaty out the southpołudnie endkoniec.
261
738577
2711
urodziłby wilka workowatego.
12:33
CriticsKrytycy of this projectprojekt say, hangpowiesić on.
262
741288
2753
Krytycy tego projektu mówią,
12:36
ThylacineWilk workowaty, TasmanianTasmański devildiabeł? That's going to hurtból.
263
744041
4180
że taki miks będzie bolesny
dla małej samicy diabła tasmańskiego.
12:40
No, it's not. These are marsupialstorbacze.
264
748221
3054
Nie będzie.
To torbacze.
12:43
They give birthnarodziny to babiesdzieci that are the sizerozmiar of a jellygalaretka beanfasola.
265
751275
2615
Rodzą młode wielkości fasolki.
12:45
That TasmanianTasmański devil'sDevil's not even going to know it gavedał birthnarodziny.
266
753890
3233
Diabeł tasmański
nawet nie zauważy, że urodził.
12:49
It is, shortlyWkrótce, going to think it's got the ugliestnajbrzydszy
267
757123
2971
Będzie tylko myślał,
12:52
TasmanianTasmański devildiabeł babydziecko in the worldświat,
268
760094
1878
że ma bardzo brzydkie dziecko.
12:53
so maybe it'llbędzie need some help to keep it going.
269
761972
4091
I może potem będzie tylko
potrzebował trochę pomocy.
12:58
AndrewAndrew PaskPask and his colleagueskoledzy have demonstratedwykazane
270
766063
2653
Andrew Pask z zespołem badaczy pokazał,
13:00
this mightmoc not be a wastemarnotrawstwo of time.
271
768716
1895
że to nie musi być starta czasu.
13:02
And it's sortsortować of in the futureprzyszłość, we haven'tnie mam got there yetjeszcze,
272
770611
2192
Że osiągniemy to dopiero w przyszłości,
13:04
but it's the kinduprzejmy of thing we want to think about.
273
772803
1643
ale możemy o tym myśleć już teraz.
13:06
They tookwziął some of this samepodobnie pickledmarynowane thylacineWilk workowaty DNADNA
274
774446
3686
Pobrali oni część DNA
z zakonserwowanego wilka workowatego
13:10
and they splicedłączone it into a mousemysz genomegenom,
275
778132
3420
i połączyli go z genomem myszy.
13:13
but they put a tagznacznik on it so that anything
276
781552
2560
Oznaczyli go w taki sposób,
13:16
that this thylacineWilk workowaty DNADNA producedwytworzony
277
784112
2799
aby wszystko,
co zawiera DNA wilka workowatego,
13:18
would appearzjawić się blue-greenniebiesko zielone in the mousemysz babydziecko.
278
786911
3222
było u myszy niebiesko-zielone.
13:22
In other wordssłowa, if thylacineWilk workowaty tissuestkanki were beingistota producedwytworzony
279
790133
2374
Jeśli z tego DNA powstałyby tkanki wilka,
13:24
by the thylacineWilk workowaty DNADNA, it would be ablezdolny to be recognizeduznane.
280
792507
3408
będzie byłoby je zidentyfikować.
13:27
When the babydziecko poppedpękło up, it was filledwypełniony with blue-greenniebiesko zielone tissuestkanki.
281
795915
3916
Młode myszy miały pełno
niebiesko-zielonych tkanek.
13:31
And that tellsmówi us if we can get that genomegenom back togetherRazem,
282
799831
2732
Wiemy, że możemy odzyskać ten genom,
13:34
get it into a liverelacja na żywo cellkomórka, it's going to produceprodukować thylacineWilk workowaty stuffrzeczy.
283
802563
4793
wprowadzić go do żywej komórki i
odtworzyć wilka workowatego.
13:39
Is this a riskryzyko?
284
807356
1665
Czy to ryzykowne?
13:41
You've takenwzięty the bitsbity of one animalzwierzę
285
809021
2056
Połączyć fragmenty jednego zwierzęcia
13:43
and you've mixedmieszany them into the cellkomórka of a differentróżne kinduprzejmy of an animalzwierzę.
286
811077
2492
z komórką innego?
13:45
Are we going to get a FrankensteinFrankenstein?
287
813569
2139
Czy uzyskamy Frankensteina?
13:47
You know, some kinduprzejmy of weirddziwne hybridhybrydowy chimeraChimera?
288
815708
2596
Jakąś dziwaczną hybrydę-chimerę?
13:50
And the answerodpowiedź is no.
289
818304
1487
Odpowiedź brzmi "nie".
13:51
If the only nuclearjądrowy DNADNA that goesidzie into this hybridhybrydowy cellkomórka
290
819791
3413
Jeżeli jądrowe DNA
wchodzące w skład tej hybrydowej komórki
13:55
is thylacineWilk workowaty DNADNA, that's the only thing that can popmuzyka pop out
291
823204
2457
pochodzi tylko od wilka workowatego,
13:57
the other endkoniec of the devildiabeł.
292
825661
2392
to diabeł może urodzić
tylko wilka workowatego.
14:00
Okay, if we can do this, could we put it back?
293
828053
4002
Jeśli to się uda,
to czy będzie można je odtworzyć?
14:04
This is a keyklawisz questionpytanie for everybodywszyscy.
294
832055
1781
To zasadnicze pytanie.
14:05
Does it have to stayzostać in a laboratorylaboratorium,
295
833836
1658
Wszystko zostanie w laboratorium,
14:07
or could we put it back where it belongsnależy?
296
835494
1683
czy zasiedlimy lasy wilkami?
14:09
Could we put it back in the thronetron of the kingkról of beastsbestie
297
837177
2569
Czy możemy przywrócić je
na tron króla zwierząt w Tasmanii,
14:11
in TasmaniaTasmania where it belongsnależy, restoreprzywracać that ecosystemekosystem?
298
839746
2656
odnowić ten ekosystem?
14:14
Or has TasmaniaTasmania changedzmienione so much
299
842402
2794
A może Tasmania zmieniła się tak bardzo,
14:17
that that's no longerdłużej possiblemożliwy?
300
845196
1630
że to już niemożliwe?
14:18
I've been to TasmaniaTasmania. I've been to manywiele of the areasobszary
301
846826
3045
Byłem w Tasmanii.
Byłem w wielu miejscach,
14:21
where the thylacinesthylacines were commonpospolity.
302
849871
1422
gdzie żyły wilki workowate.
14:23
I've even spokenMówiony to people, like PeterPeter CarterCarter here,
303
851293
3235
Rozmawiałem nawet z ludźmi,
takimi jak Peter Carter.
14:26
who when I spokeprzemówił to him was 90 yearslat oldstary,
304
854528
2461
Kiedy z nim rozmawiałem, miał 90 lat,
14:28
but in 1926, this man and his fatherojciec and his brotherbrat
305
856989
3710
ale w 1926 roku wraz z ojcem i bratem
14:32
caughtzłapany thylacinesthylacines. They trappeduwięziony them.
306
860699
2876
łapał wilki workowate.
Zastawiał na nie pułapki.
14:35
And it just, when I spokeprzemówił to this man,
307
863575
1814
Kiedy z nim rozmawiałem,
14:37
I was looking in his eyesoczy and thinkingmyślący,
308
865389
2578
patrzyłem mu w oczy i myślałem,
14:39
behindza those eyesoczy is a brainmózg
309
867967
2119
że za tymi oczami jest mózg
14:42
that has memorieswspomnienia of what thylacinesthylacines feel like,
310
870086
4096
z zapisanymi wspomnieniami o tym,
jak wyglądał wilk workowaty,
14:46
what they smelledpachniało like, what they soundedbrzmiało like.
311
874182
2462
jak pachniał, jakie wydawał odgłosy.
14:48
He led them around on a ropelina.
312
876644
1538
Prowadził je na sznurku.
14:50
He has personalosobisty experienceswzruszenie religijne
313
878182
2098
Za jego doświadczenia
14:52
that I would give my left legnogi to have in my headgłowa.
314
880280
3452
oddałbym lewą nogę.
14:55
We'dChcielibyśmy all love to have this sortsortować of thing happenzdarzyć.
315
883732
2503
Każdy z nas by tak czasem chciał.
14:58
AnywayW każdym razie, I askedspytał PeterPeter, by any chanceszansa,
316
886235
2296
Zapytałem go, czy może nas zabrać
15:00
could he take us back to where he caughtzłapany those thylacinesthylacines.
317
888531
2448
tam, gdzie je wtedy łapał.
15:02
My interestzainteresowanie was in whetherczy the environmentśrodowisko had changedzmienione.
318
890979
2443
Interesowało mnie,
czy tamto środowisko się zmieniło.
15:05
He thought hardciężko. I mean, it was nearlyprawie 80 yearslat before this
319
893422
3052
Długo myślał. Minęło 80 lat,
15:08
that he'don by been at this hutChata.
320
896474
1317
odkąd był w swojej chacie.
15:09
At any rateoceniać, he led us down this bushkrzak tracktor,
321
897791
2055
Prowadził nas zarośniętymi ścieżkami.
15:11
and there, right where he rememberedzapamiętany, was the hutChata,
322
899846
3437
Tak, jak pamiętał, była tam chatka.
15:15
and tearsłzy cameoprawa ołowiana witrażu into his eyesoczy.
323
903283
2570
Oczy zaszły mu łzami.
15:17
He lookedspojrzał at the hutChata. We wentposzedł insidewewnątrz.
324
905853
1398
Wszedł do środka.
15:19
There were the woodendrewniane boardsdeski on the sidesboki of the hutChata
325
907251
2103
Po obu stronach były deski,
15:21
where he and his fatherojciec and his brotherbrat had sleptspałem at night.
326
909354
2844
na których spał z ojcem i bratem.
15:24
And he told me, as it all was floodingpowódź back in memorieswspomnienia.
327
912198
2643
Kiedy przypłynęły wspomnienia, powiedział:
15:26
He said, "I rememberZapamiętaj the thylacinesthylacines going around the hutChata
328
914841
3007
"Pamiętam, jak wilk biegał wokół chaty,
15:29
wonderingpełen zdumienia what was insidewewnątrz," and he said
329
917848
2376
zastanawiając się, co jest w środku".
15:32
they madezrobiony soundsDźwięki like "YipYip! YipYip! YipYip!"
330
920224
2531
Powiedział, że wydawały dźwięk
"jip, jip".
15:34
All of these are partsCzęści of his life and what he rememberspamięta.
331
922755
3172
To wszytko to część
jego życia i wspomnień.
15:37
And the keyklawisz questionpytanie for me was to askzapytać PeterPeter,
332
925927
3078
Najważniejsze dla mnie
było zapytać Petera,
15:41
has it changedzmienione? And he said no.
333
929005
1975
czy coś się zmieniło.
Powiedział, że nie.
15:42
The southernpołudniowy beechBuk forestslasy surroundedotoczony his hutChata
334
930980
1956
Bukowe lasy otaczały jego chatę,
15:44
just like it was when he was there in 1926.
335
932936
2715
zupełnie tak jak w 1926 roku.
15:47
The grasslandsłąki were sweepingzamaszysty away.
336
935651
1993
Wokół rozciągały się łąki.
15:49
That's classicklasyczny thylacineWilk workowaty habitatsiedlisko.
337
937644
1859
Typowe siedlisko wilka workowatego.
15:51
And the animalszwierzęta in those areasobszary were the samepodobnie
338
939503
2142
Zwierzęta na tym terenie były takie same
15:53
that were there when the thylacineWilk workowaty was around.
339
941645
1839
jak w czasach, gdy żyły tam wilki.
15:55
So could we put it back? Yes.
340
943484
3168
Czy możemy go przywrócić?
Tak.
15:58
Is that all we would do? And this is an interestingciekawy questionpytanie.
341
946652
3099
Czy to wszystko, co zrobimy?
To ciekawe pytanie.
16:01
SometimesCzasami you mightmoc be ablezdolny to put it back,
342
949751
2812
Z czasem będziemy mogli go przywrócić.
16:04
but is that the safestnajbezpieczniejsze way to make sure
343
952563
1813
Ale czy to wystarczy, żeby dopilnować,
16:06
it never goesidzie extinctwyginąć again, and I don't think so.
344
954376
2852
żeby znowu nie wyginął?
Sądzę, że nie.
16:09
I think graduallystopniowo, as we see speciesgatunki all around the worldświat,
345
957228
2851
Przyglądając się
różnym gatunkom na świecie,
16:12
it's kinduprzejmy of a mantramantra that wildlifedzikich zwierząt is increasinglycoraz bardziej
346
960079
3274
słyszymy ciągle, że dzikie zwierzęta
są coraz mniej bezpieczne w dziczy.
16:15
not safebezpieczny in the wilddziki.
347
963353
1200
słyszymy ciągle, że dzikie zwierzęta
są coraz mniej bezpieczne w dziczy.
16:16
We'dChcielibyśmy love to think it is, but we know it isn't.
348
964553
2070
Chcielibyśmy, żeby tak nie było,
ale tak jest.
16:18
We need other parallelrównolegle strategiesstrategie comingprzyjście onlineonline.
349
966623
2633
Potrzebujemy dodatkowych rozwiązań.
16:21
And this one interestszainteresowania me.
350
969256
1255
To mnie interesuje.
16:22
Some of the thylacinesthylacines that were beingistota turnedobrócony into zoosOgrody zoologiczne,
351
970511
2612
Część wilków workowatych
umieszczonych w zoo,
16:25
sanctuariesSanktuaria, even at the museumsMuzea,
352
973123
2053
rezerwatach, nawet w muzeach,
16:27
had collarkołnierz marksznaki on the neckszyja.
353
975176
2140
miały ślad po obroży.
16:29
They were beingistota kepttrzymane as petszwierzęta,
354
977316
2112
Były hodowane jak zwierzęta domowe.
16:31
and we know a lot of bushkrzak talesopowieści and memorieswspomnienia
355
979428
3060
Znamy też wiele opowieści osób,
16:34
of people who had them as petszwierzęta,
356
982488
1396
które trzymały je w domu.
16:35
and they say they were wonderfulwspaniale, friendlyprzyjazny.
357
983884
2325
Mówią, że były cudowne, przyjazne.
16:38
This particularszczególny one cameoprawa ołowiana witrażu in out of the forestlas
358
986209
2843
Ten przyszedł z lasu,
16:41
to licklizać this boychłopak and curledZakręcony up
359
989052
2513
polizał chłopca,
zwinął się w kłębek przy palenisku
16:43
around the fireplacekominek to go to sleepsen. A wilddziki animalzwierzę.
360
991565
2875
i poszedł spać.
Dzikie zwierzę.
16:46
And I'd like to askzapytać the questionpytanie, all of --
361
994440
2814
Chciałbym zadać pytanie,
16:49
we need to think about this.
362
997254
1310
zastanówmy się nad nim.
16:50
If it had not been illegalnielegalny to keep these thylacinesthylacines as petszwierzęta
363
998564
4520
Jeżeli byłoby legalne
trzymanie wilków jako zwierząt domowych,
16:55
then, would the thylacineWilk workowaty be extinctwyginąć now?
364
1003084
3265
czy wyginęłyby?
16:58
And I'm positivepozytywny it wouldn'tnie.
365
1006349
1964
Jestem pewny, że nie.
17:00
We need to think about this in today'sdzisiaj worldświat.
366
1008313
2705
Pomyślmy o tym dzisiaj.
17:03
Could it be that gettinguzyskiwanie animalszwierzęta closeblisko to us
367
1011018
3026
Czy to możliwe,
że trzymanie zwierząt blisko nas,
17:06
so that we valuewartość them, maybe they won'tprzyzwyczajenie go extinctwyginąć?
368
1014044
3293
szanowanie ich, sprawi,
że nie zginą z planety?
17:09
And this is suchtaki a criticalkrytyczny issuekwestia for us,
369
1017337
2028
To dla nas bardzo ważne,
17:11
because if we don't do that, we're going to watch
370
1019365
2554
bo jeżeli tego nie zrobimy,
będziemy patrzeć,
17:13
more of these animalszwierzęta plungezanurzyć się off the precipiceprzepaść.
371
1021919
3088
jak więcej takich zwierząt
odchodzi w niepamięć.
17:17
As fardaleko as I'm concernedzaniepokojony, this is why
372
1025007
2054
Według mnie, to jest główny cel
projektów przywracających gatunki.
17:19
we're tryingpróbować to do these kindsrodzaje of de-extinctionde-wyginięcie projectsprojektowanie.
373
1027061
3338
Próbujemy odtworzyć
równowagę w przyrodzie,
17:22
We are tryingpróbować to restoreprzywracać that balancesaldo of natureNatura
374
1030399
3243
17:25
that we have upsetzdenerwowany.
375
1033642
1900
którą zaburzyliśmy.
Dziękuję.
17:27
Thank you.
376
1035542
1357
17:28
(ApplauseAplauz)
377
1036899
2774
Translated by Rysia Wand
Reviewed by katarzyna drenda

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Michael Archer - Paleontologist
Paleontologist Michael Archer is working to bring back his favorite extinct animal: the Tasmanian tiger.

Why you should listen

Why do fascinating extinct species have to stay that way? Paleontologist Michael Archer says: They don't! He's working to de-extinct the gastric brooding frog and the thylacine, also known as the Tasmanian tiger. These animals could have taught us humans a lot, says Archer, but we wiped them out. A severe missed opportunity.

Archer is a professor in the School of Biological, Earth and Environmental Sciences at the University of New South Wales in Sydney, Australia. Archer's research includes: conservation through sustainable use of native resources -- including having native animals as pets -- and trying to bring extinct species back into the world of the living. Previously Archer served as the Curator of Mammals at the Queensland Museum and Director of the Australian Museum in Sydney.

 

More profile about the speaker
Michael Archer | Speaker | TED.com