ABOUT THE SPEAKER
Philip K. Howard - Legal activist
Philip K. Howard is the founder of Common Good, a drive to overhaul the US legal system. His new book is 'The Rule of Nobody.'

Why you should listen

We love to laugh at America’s warning-label culture (the bag of airline peanuts that says Caution: Contains Nuts). But more troubling are the everyday acts of silence and loss promoted by the fear of being sued. Your doctor might not speak to you frankly; your kids’ principal might not feel he has the right to remove bad teachers.

Attorney Philip K. Howard founded the nonpartisan group Common Good to combat this culture and reform several key areas of our legal system. Among Common Good’s suggestions: specialized health care courts, which would give lower but smarter awards, and a project with the NYC Board of Ed and the Teachers Union to overhaul the disciplinary system in New York public schools. His new book is The Rule of Nobody: Saving America from Dead Laws and Broken Government.

More profile about the speaker
Philip K. Howard | Speaker | TED.com
TED2010

Philip K. Howard: Four ways to fix a broken legal system

Philip Howard: Cztery sposoby naprawy niesprawnego systemu prawnego

Filmed:
713,820 views

„Kraj wolnych ludzi stał się prawnym polem minowym - twierdzi Philip K. Howard - zwłaszcza dla nauczycieli i lekarzy, których pracę paraliżuje strach przed sprawą sądową''. Jaka jest na to rada? Howard, który sam jest prawnikiem, przedstawia cztery propozycje uproszczenia systemu prawa USA.
- Legal activist
Philip K. Howard is the founder of Common Good, a drive to overhaul the US legal system. His new book is 'The Rule of Nobody.' Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
I've always been interestedzainteresowany in
0
0
3000
Zawsze interesował mnie
00:18
the relationshipzwiązek of formalformalny structuresStruktury and humanczłowiek behaviorzachowanie.
1
3000
4000
związek pomiędzy strukturami formalnymi a ludzkim postępowaniem.
00:22
If you buildbudować a wideszeroki roadDroga out to the outskirtsperyferie of townmiasto, people will moveruszaj się there.
2
7000
4000
Jeśli wybuduje się szeroką drogę na obrzeża miasta, ludzie zaczną się tam przeprowadzać.
00:26
Well, lawprawo is alsorównież a powerfulpotężny driverkierowca
3
11000
4000
Prawo również jest potężnym motorem napędowym
00:30
of humanczłowiek behaviorzachowanie.
4
15000
2000
ludzkich zachowań.
00:32
And what I'd like to discussomawiać todaydzisiaj
5
17000
2000
I to, co chciałbym dziś omówić ,
00:34
is the need to overhaulremont and simplifyuproszczać the lawprawo
6
19000
3000
to potrzeba przebudowy i uproszczenia prawa
00:37
to releasewydanie the energyenergia and passionpasja
7
22000
3000
tak, aby uwolnić energię i pasję
00:40
of AmericansAmerykanie, so that we can beginzaczynać
8
25000
2000
Amerykanów, abyśmy mogli
00:42
to addressadres the challengeswyzwania of our societyspołeczeństwo.
9
27000
3000
stanąć wobec wyzwań naszego społeczeństwa
00:45
You mightmoc have noticedzauważyłem that lawprawo has growndorosły
10
30000
3000
Może już zauważyliście, ze prawo coraz bardziej
00:48
progressivelystopniowo densergęstsze in your liveszyje over the last decadedekada or two.
11
33000
3000
wciska się w nasze życie - co trwa już od od ostatniej dekady lub dwu.
00:51
If you runbiegać a businessbiznes, it's hardciężko to do much of anything
12
36000
4000
Jeśli prowadzisz firmę ciężko cokolwiek zrobić
00:55
withoutbez callingpowołanie your generalgenerał counselrada.
13
40000
2000
bez konsultacji z radcą prawnym.
00:57
IndeedW rzeczywistości, there is this phenomenonzjawisko now
14
42000
2000
Tak naprawdę, to mamy teraz do czynienia ze zjawiskiem
00:59
where the generalgenerał counselsrad are becomingtwarzowy the CEOsPrezesów.
15
44000
3000
doradców prawnych, którzy zaczynają być szefami firm.
01:02
It's a little bitkawałek like the InvasionInwazja Of The BodyCiało SnatchersPorywaczy.
16
47000
3000
To trochę jak Inwazja Porywaczy Ciał.
01:05
You need a lawyerprawnik to runbiegać the companyfirma,
17
50000
2000
Potrzebujesz prawnika, żeby prowadzić firmę,
01:07
because there's so much lawprawo.
18
52000
2000
ponieważ jest aż tyle różnych przepisów prawnych.
01:09
But it's not just businessbiznes that's affectedafektowany by this,
19
54000
3000
Nie dotyczy to jedynie świata biznesu.
01:12
it's actuallytak właściwie pressedwciśnięty down into the dailycodziennie activitieszajęcia
20
57000
2000
Ten sam problem zaczyna dotykać codziennego życia
01:14
of ordinaryzwykły people.
21
59000
2000
zwykłych ludzi.
01:16
A couplepara of yearslat agotemu I was hikingpiesze wycieczki nearBlisko CodyCody, WyomingWyoming.
22
61000
4000
Parę lat temu zrobiłem sobie pieszą wycieczkę w okolicach Cody, w stanie Wyoming.
01:20
It was in a grizzlyGrizzly bearNiedźwiedź preservezachować,
23
65000
2000
Było to w rezerwacie niedźwiedzi grizzly, chociaż
01:22
althoughmimo że no one told me that before we wentposzedł.
24
67000
2000
przed wyruszeniem nikt mi o tym nie wspomniał.
01:24
And our guideprzewodnik was a locallokalny sciencenauka teachernauczyciel.
25
69000
4000
Naszą przewodniczką była miejscowa nauczycielka przedmiotów ścisłych.
01:28
She was whollycałkowicie unconcernedobojętny about the bearsniedźwiedzie,
26
73000
2000
Niedźwiedzie nie wywoływały w niej strachu,
01:30
but she was terrifiedprzerażony of lawyersprawnicy.
27
75000
3000
za to śmiertelnie bała się prawników.
01:33
The storieshistorie startedRozpoczęty pouringzsyp out.
28
78000
2000
W pewnym momencie zaczęła opowiadać.
01:35
She'dOna będzie just been involvedzaangażowany in an episodeodcinek where a parentrodzic
29
80000
2000
Niedługo wcześniej miała do czynienia z rodzicem,
01:37
had threatenedzagrożony to sueSue the schoolszkoła
30
82000
3000
który straszył szkołę sądem,
01:40
because she loweredobniżony the gradestopień of the studentstudent by 10 percentprocent
31
85000
2000
ponieważ obniżyła ocenę jego dziecka o 10 procent
01:42
when he turnedobrócony the paperpapier in latepóźno.
32
87000
2000
za przyniesienie pracy domowej po terminie.
01:44
The principalgłówny didn't want to standstoisko up to the parentrodzic
33
89000
2000
Dyrektor szkoły nie chciał postawić się rodzicowi,
01:46
because he didn't want to get draggedprzeciągnięty into some legalprawny proceedingspostępowanie.
34
91000
3000
bo nie chciał być ciągany po sądach.
01:49
So, she had to go to meetingspotkanie after meetingspotkanie, samepodobnie argumentsargumenty madezrobiony
35
94000
2000
Więc nauczycielka była zmuszona chodzić na coraz to kolejne spotkania, na których te same argumenty przytaczano
01:51
over and over again.
36
96000
2000
w kółko i w kółko.
01:53
After 30 daysdni of sleeplessbezsennych nightsnoce, she finallywreszcie capitulatedskapitulowały
37
98000
3000
Po miesiącu nieprzespanych nocy w końcu się poddała,
01:56
and raisedpodniesiony the gradestopień.
38
101000
2000
i podwyższyła ocenę.
01:58
She said, "Life'sŻycie jest too shortkrótki, I just can't keep going with this."
39
103000
3000
Powiedziała: „Życie jest za krótkie, po prostu nie mogę tak dalej funkcjonować.''
02:01
About the samepodobnie time, she was going to take two studentsstudenci to a leadershipprzywództwo conferencekonferencja
40
106000
3000
Mniej więcej w tym samym czasie, chciała zabrać dwójkę uczniów na konferencję poświęconą przywództwu,
02:04
in LaramieLaramie, whichktóry is a couplepara of hoursgodziny away,
41
109000
3000
odbywającą się w oddalonej o parę godzin jazdy samochodem miejscowości Laramie
02:07
and she was going to drivenapęd them in her carsamochód,
42
112000
2000
i miała ich tam zabrać swoim samochodem,
02:09
but the schoolszkoła said, "No, you can't drivenapęd them in the carsamochód
43
114000
2000
ale szkoła powiedziała:„Nie, nie możesz ich zawieźć swoim autem
02:11
for liabilityodpowiedzialność reasonspowody.
44
116000
2000
z powodu spoczywającej na nas odpowiedzialności cywilnej.
02:13
You have to go in a schoolszkoła busautobus."
45
118000
2000
Musicie pojechać szkolnym autobusem.''
02:15
So, they providedopatrzony a busautobus that heldtrzymany 60 people
46
120000
3000
Tak więc podstawiono dla nich autobus na 60 osób
02:18
and drovestado the threetrzy of them back and forthnaprzód
47
123000
2000
i zawieziono trzy osoby w tę i z powrotem,
02:20
severalkilka hoursgodziny to LaramieLaramie.
48
125000
2000
w kilkugodzinną podróż do Laramie.
02:22
Her husbandmąż is alsorównież a sciencenauka teachernauczyciel,
49
127000
3000
Jej mąż jest również nauczycielem przedmiotów ścisłych,
02:25
and he takes his biologybiologia classklasa on a hikewycieczka
50
130000
3000
i zabiera klasy, które uczy biologii, na piesze wędrówki
02:28
in the nearbyblisko nationalkrajowy parkpark.
51
133000
3000
w pobliskim parku narodowym.
02:31
But he was told he couldn'tnie mógł go on the hikewycieczka this yearrok
52
136000
2000
Tego roku powiedziano mu, że nie może zorganizować wędrówki w parku,
02:33
because one of the studentsstudenci in the classklasa was disabledniepełnosprawny,
53
138000
3000
ponieważ jeden uczeń w klasie jest niepełnosprawny,
02:36
so the other 25 studentsstudenci didn't get to go on the hikewycieczka eitherzarówno.
54
141000
4000
więc pozostałych 25 uczniów też nie mogło pójść na wycieczkę.
02:40
At the endkoniec of this day I could have filledwypełniony a bookksiążka
55
145000
3000
Do wieczora mógłbym zapełnić całą książkę
02:43
just with storieshistorie about lawprawo
56
148000
2000
opowieściami związanymi z prawem
02:45
from this one teachernauczyciel.
57
150000
2000
pochodzącymi od tej jednej nauczycielki.
02:47
Now, we'vemamy been taughtnauczony to believe that lawprawo
58
152000
2000
Owszem, nauczeni jesteśmy, że system praw
02:49
is the foundationfundacja of freedomwolność.
59
154000
3000
jest fundamentem wolności.
02:52
But somehowjakoś or anotherinne, in the last couplepara of decadesdziesiątki lat,
60
157000
2000
Ale jakimś sposobem w ciągu ostatnich 20 lat
02:54
the landwylądować of the freewolny has becomestają się a legalprawny minefieldpole minowe.
61
159000
4000
prawo zmieniło krainę wolności w prawne pole minowe.
02:58
It's really changedzmienione our liveszyje in wayssposoby
62
163000
3000
W tym czasie nasze życie zmieniło się
03:01
that are sortsortować of imperceptibleniezauważalne;
63
166000
2000
w prawie niepostrzegalny sposób.
03:03
and yetjeszcze, when you pullCiągnąć back, you see it all the time.
64
168000
2000
A jednak, spoglądając wstecz, zmiany widać wszędzie .
03:05
It's changedzmienione the way we talk. I was talkingmówić to a
65
170000
2000
Inaczej mówimy. Rozmawiałem z moim
03:07
pediatricianpediatra friendprzyjaciel
66
172000
2000
kolegą pediatrą
03:09
in NorthPółnoc CarolinaCarolina. He said,
67
174000
2000
w Północnej Karolinie. Powiedział:
03:11
"Well you know, I don't dealsprawa with patientspacjenci the samepodobnie way anymorejuż.
68
176000
3000
„Wiesz, nie traktuję już pacjentów tak jak kiedyś,
03:14
You wouldn'tnie want to say something off-the-cuffoff-the-cuff
69
179000
3000
człowiek nie chce, żeby coś, co powie bez zastanowienia
03:17
that mightmoc be used againstprzeciwko you."
70
182000
3000
zostało użyte przeciwko niemu".
03:20
This is a doctorlekarz, whosektórego life is caringopiekuńczy, troskliwy for people.
71
185000
3000
To mówi lekarz, którego życie to pomaganie ludziom.
03:23
My ownwłasny lawprawo firmfirma has a listlista of questionspytania
72
188000
3000
Moja własna firma prawnicza ma listę pytań,
03:26
that I'm not alloweddozwolony to askzapytać
73
191000
2000
których nie wolno mi zadać kandydatowi
03:28
when interviewingwywiad candidatesKandydaci,
74
193000
2000
w czasie rozmowy kwalifikacyjnej.
03:30
suchtaki as the sinisterzłowrogie questionpytanie,
75
195000
2000
Przykładem niech będzie takie złowieszcze pytanie,
03:32
bulgingwybrzuszenia with hiddenukryty motivesmotywy and innuendoInnuendo,
76
197000
4000
pełne ukrytych znaczeń i podtekstów:
03:36
"Where are you from?"
77
201000
2000
„Skąd Pan/Pani pochodzi?''
03:38
(LaughterŚmiech)
78
203000
2000
(Śmiech)
03:40
Now for 20 yearslat, tortczynów niedozwolonych reformersReformatorzy have been soundingsondaż the alarmalarm
79
205000
4000
Już od 20 lat reformatorzy prawa deliktów biją na alarm,
03:44
that lawsuitssprawy sądowe are out of controlkontrola.
80
209000
2000
że sprawy dotyczące odszkodowań wymknęły się spod kontroli.
03:46
And we readczytać everykażdy oncepewnego razu in while
81
211000
2000
Co rusz czytamy
03:48
about these crazyzwariowany lawsuitssprawy sądowe, like the guy
82
213000
2000
o tych zwariowanych sprawach sądowych, jak na przykład ten facet
03:50
in the DistrictDystrykt of ColumbiaColumbia who suedpozwany his drysuchy cleanersśrodki czyszczące for 54 millionmilion dollarsdolarów
83
215000
4000
w Dystrykcie Kolumbii, który wytoczył sprawę pralni chemicznej o 54 mln dolarów,
03:54
because they lostStracony his pairpara of pantsSpodnie.
84
219000
2000
ponieważ zgubili mu spodnie.
03:56
The casewalizka wentposzedł on for two yearslat; I think he's still appealingatrakcyjne the casewalizka.
85
221000
3000
Sprawa toczyła się dwa lata. Sądzę, że on dalej się odwołuje.
03:59
But the realityrzeczywistość is, these crazyzwariowany casesprzypadki
86
224000
3000
Ale faktem jest, że takie absurdalne pozwy
04:02
are relativelystosunkowo rarerzadko spotykany. They don't usuallyzazwyczaj winzdobyć.
87
227000
3000
są stosunkowo rzadkie. Rzadko się je wygrywa.
04:05
And the totalcałkowity of directbezpośredni tortczynów niedozwolonych costkoszt
88
230000
2000
A całkowity koszt spraw roszczeniowych o odszkodowania
04:07
in this countrykraj is about two percentprocent,
89
232000
2000
w tym kraju wynosi około dwóch procent,
04:09
whichktóry is twicedwa razy as much as in other countrieskraje
90
234000
3000
czyli dwa razy więcej niż w innych państwach.
04:12
but, as taxespodatki go, hardlyledwie cripplingparaliżujący.
91
237000
4000
Ale, jeśli chodzi o podatki, raczej nie jest to kwota porażająca.
04:16
But the directbezpośredni costskoszty are really only the tipWskazówka of the iceberggóra lodowa.
92
241000
4000
Ale koszty bezpośrednie to zaledwie wierzchołek góry lodowej.
04:20
What's happenedstało się here, again,
93
245000
2000
To o czym mówimy, dzieje się, powtórzmy,
04:22
almostprawie withoutbez our knowingporozumiewawczy,
94
247000
2000
prawie bez naszej wiedzy,
04:24
is our culturekultura has changedzmienione.
95
249000
3000
a jest to przemiana obyczajowa.
04:27
People no longerdłużej feel freewolny
96
252000
2000
Ludzie przestali czuć, że mogą
04:29
to actdziałać on theirich bestNajlepiej judgmentosąd.
97
254000
2000
kierować się rozsądkiem w swoich działaniach.
04:31
So, what do we do about it?
98
256000
2000
Więc, co możemy z tym zrobić?
04:33
We certainlyna pewno don't want to give up the rightsprawa,
99
258000
2000
Z całą pewnością nie chcemy stracić prawa
04:35
when people do something wrongźle, to seekszukać redressdochodzenia roszczeń in the courtssądy.
100
260000
3000
do tego, żeby dochodzić zadośćuczynienia w sądzie, kiedy ktoś wyrządzi nam krzywdę.
04:38
We need regulationregulacja to make sure
101
263000
2000
Potrzeba nam uregulowań prawnych, które dopilnują, żeby
04:40
people don't pollutezanieczyszczać and suchtaki.
102
265000
2000
ludzie nie zanieczyszczali środowiska i tym podobne.
04:42
We lackbrak even a vocabularysłownictwo to dealsprawa with
103
267000
2000
Brakuje nam nawet słownictwa, by móc zająć się
04:44
this problemproblem,
104
269000
2000
takimi problemami.
04:46
and that's because we have the wrongźle framerama of referenceodniesienie.
105
271000
3000
A dzieje się tak, ponieważ mamy zły system odniesienia.
04:49
We'veMamy been trainedprzeszkolony to think that the way to look at everykażdy disputesporu,
106
274000
3000
Nauczono nas, że dobry sposób rozpatrywania każdego sporu,
04:52
everykażdy issuekwestia, is a mattermateria of kinduprzejmy of individualindywidualny rightsprawa.
107
277000
3000
każdego problemu, to rozpatrywanie go jako kwestii indywidualnej.
04:55
And so we peerpar throughprzez a legalprawny microscopemikroskopu, and look at everything.
108
280000
3000
Tak więc bierzemy sprawę pod prawniczą lupę i analizujemy wszystko.
04:58
Is it possiblemożliwy that there are extenuatingwyjątkowe circumstancesokoliczności
109
283000
4000
Czy jest możliwe, że istnieją okoliczności łagodzące,
05:02
that explainwyjaśniać why JohnnyJohnny
110
287000
2000
które tłumaczą dlaczego Johnny
05:04
turnedobrócony his paperpapier in latepóźno in CodyCody, WyomingWyoming?
111
289000
4000
w Cody, Wyoming, przyniósł szkolne wypracowanie po terminie?
05:08
Is it possiblemożliwy that the doctorlekarz
112
293000
2000
Czy jest możliwe, że lekarz
05:10
mightmoc have doneGotowe something differentlyróżnie when the sickchory personosoba getsdostaje sickerchory?
113
295000
3000
mógł zrobić coś inaczej, gdy okazało się, że stan chorego się pogorszył?
05:13
And of coursekurs the hindsightperspektywy czasu biasstronniczość is perfectidealny.
114
298000
3000
Oczywiście, przy patrzeniu wstecz, widzimy prawidłowe rozwiązania.
05:16
There's always a differentróżne scenarioscenariusz that you can sketchnaszkicować out
115
301000
3000
Zawsze można nakreślić inny scenariusz,
05:19
where it's possiblemożliwy that something could have been doneGotowe differentlyróżnie.
116
304000
2000
który pokazuje, że można było coś zrobić inaczej.
05:21
And yetjeszcze, we'vemamy been trainedprzeszkolony to squintzez into this legalprawny microscopemikroskopu,
117
306000
5000
A mimo to, nauczono nas zerkać przez tę prawniczą lupę
05:26
hopingmieć nadzieję that we can judgesędzia any disputesporu
118
311000
3000
z nadzieją, że można rozstrzygnąć każdy spór
05:29
againstprzeciwko the standardstandard of a perfectidealny societyspołeczeństwo,
119
314000
3000
w oparciu o model społeczeństwa doskonałego,
05:32
where everyonekażdy will agreeZgodzić się what's fairtargi,
120
317000
2000
w którym wszyscy tak samo pojmują sprawiedliwość,
05:34
and where accidentsWypadki will be extinctwyginąć,
121
319000
3000
i w którym wypadki zniknęły już z powierzchni ziemi,
05:37
riskryzyko will be no more.
122
322000
3000
a ryzyko nie istnieje.
05:40
Of coursekurs, this is UtopiaUtopia;
123
325000
2000
Oczywiście jest to Utopia,
05:42
it's a formulaformuła for paralysisparaliż, not freedomwolność.
124
327000
3000
to recepta na paraliż, a nie wolność.
05:45
It's not the basispodstawa of the rulereguła of lawprawo,
125
330000
2000
Tak nie tworzy się podstaw praworządności,
05:47
it's not the basispodstawa of a freewolny societyspołeczeństwo.
126
332000
3000
tak nie tworzy się podstaw wolnego społeczeństwa.
05:50
So, now I have the first of fourcztery propositionsPropozycje
127
335000
3000
Tak więc doszedłem do pierwszej z czterech propozycji,
05:53
I'm going to leavepozostawiać with you about how you simplifyuproszczać the lawprawo:
128
338000
3000
które zamierzam wam przedstawić odnośnie sposobów uproszczenia prawa.
05:56
You've got to judgesędzia lawprawo mainlygłównie
129
341000
2000
Prawo trzeba oceniać głównie
05:58
by its effectefekt on the broaderszerszy societyspołeczeństwo,
130
343000
3000
na podstawie tego, jak wpływa ono na całe społeczeństwo,
06:01
not individualindywidualny disputessporów.
131
346000
2000
a nie tylko spory jednostkowe.
06:03
AbsolutelyAbsolutnie vitalistotny.
132
348000
2000
Jest to niesłychanie istotne.
06:05
So, let's pullCiągnąć back from the anecdotesanegdoty for a seconddruga
133
350000
2000
Więc na chwilę odejdźmy od dykteryjek,
06:07
and look at our societyspołeczeństwo from highwysoki abovepowyżej.
134
352000
2000
i przyjrzyjmy się naszemu społeczeństwu z wysoka.
06:09
Is it workingpracujący?
135
354000
2000
Czy wszystko w nim działa?
06:11
What does the macro-datadane makro showpokazać us?
136
356000
2000
Co pokazują nam dane makro?
06:13
Well, the healthcareopieka zdrowotna systemsystem has been transformedprzekształcone:
137
358000
3000
System opieki zdrowotnej uległ transformacji.
06:16
a culturekultura pervadedopanowały with defensivenessdefensywna,
138
361000
3000
W naszej kulturze przeważają zachowania defensywne.
06:19
universaluniwersalny distrustnieufność of the systemsystem of justicesprawiedliwość,
139
364000
3000
Brak zaufania do systemu sprawiedliwości jest powszechny.
06:22
universaluniwersalny practicećwiczyć of defensiveobronny medicinelekarstwo.
140
367000
3000
Powszechnie stosuje się medycynę defensywną.
06:25
It's very hardciężko to measurezmierzyć
141
370000
2000
Bardzo trudno to zmierzyć,
06:27
because there are mixedmieszany motivesmotywy.
142
372000
2000
bo mamy do czynienia z różnymi pobudkami.
06:29
DoctorsLekarze can make more on orderingZamawianie teststesty sometimesczasami,
143
374000
3000
Czasami lekarze mogą więcej zarobić na zlecaniu badań.
06:32
and alsorównież they no longerdłużej even know what's right or wrongźle.
144
377000
3000
Także oni sami już często nie wiedzą, co jest złe, a co dobre.
06:35
But reliableniezawodny estimatesszacunki
145
380000
2000
Ale wiarygodne wyliczenia kosztów
06:37
rangezasięg betweenpomiędzy 60 billionmiliard and
146
382000
2000
mówią o kwotach pomiędzy 60 a
06:39
200 billionmiliard dollarsdolarów perza yearrok.
147
384000
4000
200 miliardami dolarów rocznie.
06:43
That's enoughdość to providezapewniać careopieka to all the people
148
388000
3000
Taka suma wystarczyłaby na zapewnienie opieki zdrowotnej wszystkim
06:46
in AmericaAmeryka who don't have it.
149
391000
2000
Amerykanom, którzy jej nie mają.
06:48
The trialpróba lawyersprawnicy say, "Well, this legalprawny fearstrach
150
393000
2000
Prawnicy zajmujący się powództwami mówią: „Obawa przed sprawą w sądzie
06:50
makesczyni doctorslekarze practicećwiczyć better medicinelekarstwo."
151
395000
2000
sprawia, że lekarze lepiej uprawiają medycynę.”
06:52
Well that's been studiedbadane too, by the InstituteInstytut of MedicineMedycyna
152
397000
2000
To twierdzenie również zostało zbadane przez Instytut Medycyny
06:54
and othersinni. TurnsWłącza out that's not the casewalizka.
153
399000
3000
i innych. Okazuje się, że wcale tak nie jest.
06:57
The fearstrach has chilledschłodzony professionalprofesjonalny interactioninterakcja
154
402000
3000
Strach zamroził kontakty zawodowe,
07:00
so thousandstysiące of tragictragiczny errorsbłędy occurpojawić się
155
405000
3000
więc zdarzają się tysiące tragicznych pomyłek,
07:03
because doctorslekarze are afraidprzestraszony
156
408000
3000
ponieważ lekarze boją się
07:06
to speakmówić up: "Are you sure that's the right dosageDawkowanie?"
157
411000
3000
odezwać głośniej: „Czy jesteś pewien, że to właściwa dawka?''
07:09
Because they're not sure,
158
414000
2000
Ponieważ nie są pewni,
07:11
and they don't want to take legalprawny responsibilityodpowiedzialność.
159
416000
3000
a nie chcą brać na siebie odpowiedzialności prawnej.
07:14
Let's go to schoolsszkoły.
160
419000
2000
Przejdźmy do szkół.
07:16
As we saw with the teachernauczyciel in CodyCody, WyomingWyoming,
161
421000
3000
Jak widzieliśmy na przykładzie nauczycielki w Cody, Wyoming,
07:19
she seemswydaje się to be affectedafektowany by the lawprawo.
162
424000
2000
wygląda na to, że prawo wywiera wpływ na jej życie.
07:21
Well it turnsskręca out the schoolsszkoły are literallydosłownie drowningutonięcie in lawprawo.
163
426000
4000
Okazuje się, że szkoły dosłownie toną w przepisach prawnych.
07:25
You could have a separateoddzielny sectionSekcja of a lawprawo librarybiblioteka
164
430000
3000
Można by utworzyć odrębny dział biblioteki prawniczej
07:28
around eachkażdy of the followingnastępujący legalprawny conceptskoncepcje:
165
433000
3000
wokół każdego z następujących pojęć prawnych.
07:31
duez powodu processproces, specialspecjalny educationEdukacja,
166
436000
2000
Właściwe postępowanie, edukacja specjalna,
07:33
no childdziecko left behindza,
167
438000
3000
wyrównywanie szans,
07:36
zerozero tolerancetolerancja, work ruleszasady ...
168
441000
2000
zerowa tolerancja, przepisy pracy.
07:38
it goesidzie on. We did a studybadanie
169
443000
2000
I tak dalej. Przeprowadziliśmy badanie
07:40
of all the ruleszasady that affectoddziaływać one schoolszkoła
170
445000
3000
wszystkich przepisów dotyczących jednej szkoły
07:43
in NewNowy YorkYork. The BoardZarząd of EdEd. had no ideapomysł.
171
448000
3000
w Nowym Jorku. Rada szkoły nie miała pojęcia.
07:46
TensDziesiątki of thousandstysiące of discreetdyskretny ruleszasady,
172
451000
2000
Dziesiątki tysięcy ostrożnych przepisów,
07:48
60 stepskroki to suspendzawiesić a studentstudent from schoolszkoła:
173
453000
4000
60 kroków koniecznych, by móc kogoś zawiesić w prawach ucznia.
07:52
It's a formulaformuła for paralysisparaliż.
174
457000
2000
To recepta na paraliż.
07:54
What's the effectefekt of that? One is a declineupadek in orderzamówienie.
175
459000
3000
Jaki są tego skutki? Jednym jest spadek dyscypliny.
07:57
Again, studiesstudia have shownpokazane
176
462000
2000
I, znowu, badania wykazały,
07:59
it's directlybezpośrednio attributablemożna przypisać
177
464000
2000
że spadek dyscypliny wiąże się bezpośrednio
08:01
to the risewzrost of duez powodu processproces.
178
466000
2000
z popularnością pojęcia właściwego postępowania.
08:03
PublicPubliczne agendaprogram did a surveyAnkieta for us a couplepara of yearslat agotemu
179
468000
3000
Niezależna organizacja Public Agenda przeprowadziła dla nas parę lat temu sondaż,
08:06
where they founduznany that 43 percentprocent of the highwysoki schoolszkoła teachersnauczyciele in AmericaAmeryka
180
471000
3000
który pokazał, że 43 procent nauczycieli szkół średnich w Ameryce
08:09
say that they spendwydać at leastnajmniej halfpół of theirich time
181
474000
3000
mówi, że co najmniej połowę czasu spędza
08:12
maintainingutrzymywanie orderzamówienie in the classroomklasa.
182
477000
3000
na utrzymywaniu dyscypliny w klasie.
08:15
That meansznaczy those studentsstudenci are gettinguzyskiwanie halfpół the learninguczenie się
183
480000
3000
To oznacza, że uczniowie dostają połowę nauczania,
08:18
they're supposeddomniemany to, because if one childdziecko is disruptingzakłócania the classklasa
184
483000
3000
które powinni otrzymać, ponieważ jeśli jedno dziecko przeszkadza,
08:21
no one can learnuczyć się.
185
486000
2000
nikt nie może się uczyć.
08:23
And what happensdzieje się when the teachernauczyciel triespróbuje to assertdochodzić orderzamówienie?
186
488000
4000
A co dzieje się, gdy nauczyciel próbuje zaprowadzić porządek?
08:27
They're threatenedzagrożony with a legalprawny claimroszczenie.
187
492000
2000
Straszy się go postępowaniem sądowym.
08:29
We alsorównież surveyedbadanych that. Seventy-eightSiedemdziesiąt osiem percentprocent of the middleśrodkowy and highwysoki schoolszkoła teachersnauczyciele
188
494000
3000
Też to zbadaliśmy. 78 procent nauczycieli gimnazjum i szkół średnich
08:32
in AmericaAmeryka have been threatenedzagrożony by theirich studentsstudenci
189
497000
3000
w Ameryce, spotkało się z groźbą przedstawienia im zarzutu pogwałcenia
08:35
with violatingnaruszenia theirich rightsprawa, with lawsuitssprawy sądowe
190
500000
2000
praw ucznia i skierowania sprawy do sądu.
08:37
by theirich studentsstudenci. They are threateninggroźne, theirich studentsstudenci.
191
502000
3000
Ich uczniowie grożą im sądem.
08:40
It's not that they usuallyzazwyczaj sueSue,
192
505000
2000
I to nie chodzi o to, że te sprawy zwykle nie trafiają do sądu.
08:42
it's not that they would winzdobyć, but it's an
193
507000
3000
I wcale nie o to chodzi, że mogliby wygrać, ale o to,
08:45
indicationwskazanie of the corrosionkorozji of authorityautorytet.
194
510000
3000
że widać upadek autorytetów.
08:48
And how has this systemsystem of lawprawo workedpracował for governmentrząd?
195
513000
4000
A jak taki system prawny sprawdza się w sferze rządowej?
08:52
It doesn't seemwydać się to be workingpracujący very well does it?
196
517000
2000
Chyba też nie radzi sobie zbyt dobrze?
08:54
NeitherAni in SacramentoSacramento norani in WashingtonWaszyngton.
197
519000
3000
Ani w Sacramento, ani w Waszyngtonie.
08:57
The other day at the StatePaństwa of the UnionUnii speechprzemówienie,
198
522000
2000
Parę dni temu w dorocznym przemówieniu wygłoszonym w Kongresie,
08:59
PresidentPrezydent ObamaObama said,
199
524000
2000
Prezydent Obama powiedział,
09:01
and I think we could all agreeZgodzić się with this goalcel,
200
526000
2000
i myślę, że wszyscy możemy się zgodzić z tym celem:
09:03
"From the first railroadsKoleje to the interstateAutostrada międzystanowa nr highwayAutostrada systemsystem,
201
528000
3000
„Od powstania pierwszych linii kolejowych, aż po system międzystanowych autostrad,
09:06
our nationnaród has always been the first to competerywalizować.
202
531000
3000
nasz naród zawsze jako pierwszy stawał do rywalizacji.
09:09
There is no reasonpowód EuropeEuropy or ChinaChiny should have the fastestnajszybszy trainspociągi."
203
534000
5000
Nie ma powodu, dla którego to Europa czy Chiny mają mieć najszybsze pociągi.''
09:14
Well, actuallytak właściwie there is a reasonpowód:
204
539000
2000
A jednak jest taki powód,
09:16
EnvironmentalOchrony środowiska reviewrecenzja has evolvedewoluował into a processproces
205
541000
3000
ocena wpływu na środowisko zmutowała w procedurę,
09:19
of no pebbleżwirowa left unturnedodwrócony
206
544000
2000
która nie pozostawia kamienia na kamieniu,
09:21
for any majorpoważny projectprojekt takingnabierający the better partczęść of a decadedekada,
207
546000
4000
i oznacza wiele dodatkowych lat pracy nad każdym większym projektem,
09:25
then followedśledzić by yearslat of litigationspór
208
550000
2000
po których przez parę lat toczy się spór sądowy
09:27
by anybodyktoś who doesn't like the projectprojekt.
209
552000
3000
który może wytoczyć każdy, komu ten projekt się nie podoba.
09:30
Then, just stayingprzebywający abovepowyżej the EarthZiemia for one more seconddruga,
210
555000
3000
A jeszcze przez chwilę przyjrzyjmy się temu z góry,
09:33
people are actinggra aktorska like idiotsidioci,
211
558000
3000
ludzie zachowują się jak idioci,
09:36
(LaughterŚmiech)
212
561000
1000
(Śmiech)
09:37
all acrossprzez the countrykraj.
213
562000
2000
w całym kraju.
09:39
(ApplauseAplauz)
214
564000
2000
(Aplauz)
09:41
IdiotsIdioci. A couplepara of yearslat agotemu,
215
566000
2000
Idioci. Parę lat temu,
09:43
BrowardBroward CountyHrabstwo, FloridaFlorida, bannedZakazany runningbieganie at recesswnęki.
216
568000
4000
w hrabstwie Broward na Florydzie zabroniono biegania podczas przerw.
09:47
(LaughterŚmiech)
217
572000
1000
(Śmiech)
09:48
That meansznaczy all the boyschłopcy are going to be ADDDODAĆ.
218
573000
3000
To oznacza, że wszyscy chłopcy będą mieli zespół nadpobudliwości ruchowej.
09:51
I mean it's just absolutelyabsolutnie
219
576000
2000
Chodzi mi o to, że to jest pewna
09:53
a formulaformuła for failureniepowodzenie.
220
578000
2000
recepta na porażkę.
09:55
My favoriteulubiony, thoughchociaż, are all the warningostrzeżenie labelsetykiety.
221
580000
2000
Jednak do moich ulubionych należą te wszystkie etykiety z ostrzeżeniami.
09:57
"CautionNależy zachować ostrożność: ContentsZawartość are hotgorąco,"
222
582000
2000
Uwaga, gorąca zawartość,
09:59
on billionsmiliardy of coffeeKawa cupskubki.
223
584000
2000
na miliardach kubków z kawą.
10:01
ArcheologistsArcheolodzy will digkopać us up in a thousandtysiąc yearslat
224
586000
3000
Archeolodzy wykopią nas za tysiąc lat
10:04
and they won'tprzyzwyczajenie know about defensiveobronny medicinelekarstwo and stuffrzeczy,
225
589000
3000
i nie będą mieli pojęcia o medycynie defensywnej, ani innych rzeczach tego typu,
10:07
but they'lloni to zrobią see all these labelsetykiety, "ContentsZawartość are extremelyniezwykle hotgorąco."
226
592000
3000
ale zobaczą te wszystkie etykiety: "zawartość bardzo gorąca".
10:10
They'llBędą think it was some kinduprzejmy of aphrodisiacafrodyzjak.
227
595000
2000
I pomyślą, że chodziło o jakiś rodzaj afrodyzjaku.
10:12
That's the only explanationwyjaśnienie. Because why
228
597000
3000
To jedyne wyjaśnienie. Bo jak inaczej
10:15
would you have to tell people that something was actuallytak właściwie hotgorąco?
229
600000
3000
wytłumaczyć, że musi się mówić ludziom, że coś jest faktycznie gorące?
10:18
My favoriteulubiony warningostrzeżenie was one on a five-inch5 calowym fishingwędkowanie lurewabik.
230
603000
3000
Moje ulubione ostrzeżenie widniało na blisko 15-centymetrowej przynęcie na ryby.
10:21
I grewrósł up in the SouthPołudniowa and whiledtemu away the summerslata fishingwędkowanie.
231
606000
3000
Wychowałem się na południu, gdzie latem czas upływał mi na łowieniu ryb.
10:24
Five-inch5 calowym fishingwędkowanie lurewabik, it's a bigduży fishingwędkowanie lurewabik,
232
609000
2000
Niemal piętnastocentymetrowa przynęta na ryby, to jest duża przynęta,
10:26
with a threetrzy prongedpłaszczyznach hookhak in the back,
233
611000
2000
tyłu ma hak o trzech zadziorach,
10:28
and outsidena zewnątrz it said, "HarmfulSzkodliwych if swallowedpołknięty."
234
613000
3000
a na wierzchu napis: „Nie połykać."
10:31
(LaughterŚmiech)
235
616000
7000
(Śmiech)
10:38
So, noneŻaden of these people
236
623000
2000
Więc, żadna z wymienionych osób
10:40
are doing what they think is right.
237
625000
2000
nie robi tego, co uważa za słuszne.
10:42
And why not? They don't trustzaufanie the lawprawo. Why don't they trustzaufanie the lawprawo?
238
627000
2000
A dlaczego nie? Nie ufają prawu. Dlaczego nie ufają prawu?
10:44
Because it givesdaje us the worstnajgorszy of bothobie worldsświaty:
239
629000
2000
Ponieważ łączy ono w sobie wszystko co najgorsze.
10:46
It's randomlosowy -- anybodyktoś can sueSue for almostprawie anything
240
631000
3000
Działa na oślep. Każdy może wytoczyć sprawę o niemal wszystko,
10:49
and take it to a juryjury, not even an effortwysiłek at consistencykonsystencja --
241
634000
3000
i wnieść ją do sądu. Nie troszcząc się zupełnie o logikę.
10:52
and it's alsorównież too detailedszczegółowe.
242
637000
2000
Jest również zbyt szczegółowe.
10:54
In the areasobszary that are regulatedregulowanym, there are so manywiele ruleszasady
243
639000
3000
W obszarach objętych prawem, jest tyle przepisów,
10:57
no humanczłowiek could possiblymożliwie know it.
244
642000
2000
że żaden człowiek nie ma szans na poznanie ich wszystkich.
10:59
Well how do you fixnaprawić it? We could spendwydać 10,000 lifetimesokresy istnienia
245
644000
2000
No i jak to naprawić? Moglibyśmy spędzić jakieś 10 000 lat
11:01
tryingpróbować to pruneśliw this legalprawny jungledżungla.
246
646000
2000
próbując wykarczować ścieżkę w tej prawniczej dżungli.
11:03
But the challengewyzwanie here is not one of just
247
648000
3000
Ale to wyzwanie nie dotyczy tylko
11:06
amendingzmieniająca the lawprawo,
248
651000
2000
poprawienia systemu prawa.
11:08
because the hurdlePłotek for successpowodzenie is trustzaufanie.
249
653000
4000
Ponieważ przeszkodą na drodze do osiągnięcia sukcesu jest zaufanie.
11:12
People -- for lawprawo to be the platformPlatforma for freedomwolność,
250
657000
4000
Aby prawo mogło być trybuną wolności, ludzie muszą,
11:16
people have to trustzaufanie it.
251
661000
3000
ludzie muszą ufać prawu.
11:19
So, that's my seconddruga propositionpropozycja:
252
664000
2000
I to jest moja druga propozycja.
11:21
TrustZaufania is an essentialistotny conditionstan
253
666000
3000
Zaufanie jest warunkiem koniecznym.
11:24
to a freewolny societyspołeczeństwo.
254
669000
2000
zaistnienia wolnego społeczeństwa.
11:26
Life is complicatedskomplikowane enoughdość withoutbez legalprawny fearstrach.
255
671000
3000
Życie jest wystarczająco skomplikowane nawet bez strachu przed prawem.
11:29
But lawprawo is differentróżne than other kindsrodzaje of uncertaintiesniepewności,
256
674000
2000
Ale prawo różni się od innych niewiadomych.
11:31
because it carriesniesie with it the powermoc of statestan.
257
676000
3000
Ponieważ niesie ze sobą potęgę państwa.
11:34
And so the statestan can come in.
258
679000
2000
Państwo staje się częścią równania.
11:36
It actuallytak właściwie changeszmiany the way people think.
259
681000
3000
I naprawdę zmienia to sposób myślenia.
11:39
It's like havingmający a little lawyerprawnik on your shouldersramiona
260
684000
3000
To jakby mieć na ramieniu takiego miniaturowego prawnika,
11:42
all day long, whisperingSzeptanie in your earucho,
261
687000
2000
który przez cały dzień szepce ci do ucha,
11:44
"Could that go wrongźle? MightMoże that go wrongźle?"
262
689000
2000
„Czy to może źle się skończyć? A co jeśli się źle skończy?"
11:46
It drivesdyski people from the smartmądry partczęść of the brainmózg --
263
691000
4000
To sprawia, że ludzie nie używają rozumnej części mózgu,
11:50
that darkciemny, deepgłęboki well of the subconsciouspodświadomy,
264
695000
3000
tej głębokiej, ciemnej skarbnicy podświadomości,
11:53
where instinctsinstynkty and experiencedoświadczenie,
265
698000
2000
gdzie przechowuje się instynkt i doświadczenie,
11:55
and all the other factorsczynniki of creativitykreatywność
266
700000
3000
i wszystkie inne czynniki kreatywności,
11:58
and good judgmentosąd are --
267
703000
2000
i zdrowego rozsądku.
12:00
it drivesdyski us to the thincienki veneerokleina of consciousprzytomny logiclogika.
268
705000
3000
To prowadzi nas ku cienkiej fasadzie świadomej logiki.
12:03
PrettyŁadny soonwkrótce the doctor'slekarza sayingpowiedzenie, "Well, I doubtwątpić
269
708000
2000
Już niedługo lekarz powie: „No tak, wątpię,
12:05
if that headachebół głowy could be a tumorguz, but who would protectochraniać me
270
710000
2000
żeby ten ból głowy oznaczał guza, ale kto mi pomoże
12:07
if it were? So maybe I'll just orderzamówienie the MRIMRI."
271
712000
3000
gdyby to jednak był guz, więc może po prostu zlecę rezonans magnetyczny.''
12:10
Then you've wastedzmarnowane 200 billionmiliard dollarsdolarów in unnecessaryniepotrzebne teststesty.
272
715000
4000
I tak marnuje się 200 miliardów dolarów na niepotrzebne badania.
12:14
If you make people self-conscioussamoświadomość
273
719000
3000
Jeśli spowoduje się, że ludzie będą niepewni
12:17
about theirich judgmentswyroki, studiesstudia showpokazać
274
722000
2000
swoich własnych decyzji, to, badania wykazują,
12:19
you will make them make worsegorzej judgmentswyroki.
275
724000
3000
że będą podejmowali jeszcze gorsze decyzje.
12:22
If you tell the pianistpianista to think about how she's hittinguderzanie the notesnotatki
276
727000
4000
Jeśli powiesz pianistce, żeby myślała o tym jak uderza w klawisze
12:26
when she's playinggra the piecekawałek, she can't playgrać the piecekawałek.
277
731000
4000
kiedy gra, to nie jest już w stanie grać.
12:30
Self-consciousnessSamoświadomość is the enemywróg of accomplishmentosiągnięcie.
278
735000
3000
Niepewność wobec siebie jest wrogiem osiągnięć.
12:33
EdisonEdison statedstwierdził it bestNajlepiej. He said,
279
738000
2000
Najlepiej ujął to Edison. Powiedział:
12:35
"HellPiekło, we ain'tnie jest got no ruleszasady around here,
280
740000
2000
„Do diaska, u nas nie obowiązują żadne przepisy,
12:37
we're tryingpróbować to accomplishukończyć something."
281
742000
2000
my próbujemy coś zrobić".
12:39
(LaughterŚmiech)
282
744000
2000
(Śmiech)
12:41
So, how do you restoreprzywracać trustzaufanie?
283
746000
1000
Zatem jak odzyskuje się zaufanie?
12:42
TweakingSzczypanie the law'sLaw's clearlywyraźnie not good enoughdość,
284
747000
2000
Podregulowanie prawa najwyraźniej nie wystarcza.®
12:44
and tortczynów niedozwolonych reformreformy, whichktóry is a great ideapomysł,
285
749000
3000
A reforma prawa cywilnego dotyczącego odszkodowań, co jest świetnym pomysłem,
12:47
lowersobniża your costkoszt if you're a businesspersonprzedsiębiorca,
286
752000
2000
obniża koszty, jeśli jesteś biznesmenem,
12:49
but it's like a Band-AidPlaster on this gapingRozdziawiony woundrana of distrustnieufność.
287
754000
3000
ale jest jak okład na otwartej ranie braku zaufania.
12:52
StatesPaństwa with extensiverozległe tortczynów niedozwolonych reformreformy
288
757000
2000
Nawet te stany z szeroko zakrojoną reformą prawa cywilnego,
12:54
still sufferponieść all these pathologiespatologii.
289
759000
2000
nadal cierpią z powodu tych wszystkich patologii.
12:56
So, what's neededpotrzebne is not just to limitlimit claimsroszczenia,
290
761000
3000
Więc, to czego potrzeba, to nie tylko ograniczenie roszczeń,
12:59
but actuallytak właściwie createStwórz a drysuchy groundziemia of freedomwolność.
291
764000
3000
ale tak na prawdę stworzenie pewnego gruntu dla wolności.
13:02
It turnsskręca out that freedomwolność actuallytak właściwie has a formalformalny structureStruktura.
292
767000
4000
Okazuje się, że wolność w rzeczywistości ma strukturę formalną.
13:06
And it is this:
293
771000
2000
A oto ona:
13:08
LawPrawa setszestawy boundariesGranic,
294
773000
2000
prawo wyznacza granice,
13:10
and on one sidebok of those boundariesGranic are all the things
295
775000
2000
i po jednej stronie tych granic są wszystkie te rzeczy
13:12
you can't do or mustmusi do --
296
777000
2000
których nie wolno ci robić lub które musisz robić.
13:14
you can't stealkraść, you've got to payzapłacić your taxespodatki --
297
779000
1000
Nie wolno Ci kraść. Musisz płacić podatki,
13:15
but those samepodobnie boundariesGranic are supposeddomniemany to definedefiniować
298
780000
3000
Ale te same granice mają też definiować
13:18
and protectochraniać a drysuchy groundziemia of freedomwolność.
299
783000
4000
i chronić bezpieczny grunt wolności.
13:22
IsaiahIzajasz BerlinBerlin put it this way:
300
787000
2000
Isaiah Berlin ujął to w ten sposób:
13:24
"LawPrawa setszestawy frontiersgranic, not artificiallysztucznie drawnpociągnięty,
301
789000
3000
„Prawo wyznacza granice, a nie tylko ich zarys,
13:27
withinw ciągu whichktóry menmężczyźni shallpowinien be inviolablenienaruszalne."
302
792000
4000
w obrębie których prawa jednostki są nienaruszalne”
13:31
We'veMamy forgottenzapomniany that seconddruga partczęść.
303
796000
2000
Zapomnieliśmy o tej drugiej części.
13:33
Those dikesgrobli have burstrozerwanie. People wadeprzebrnąć throughprzez lawprawo
304
798000
3000
Tamy granic puściły. Ludzie toną w systemie prawnym
13:36
all day long.
305
801000
2000
przez całe dnie.
13:38
So, what's neededpotrzebne now
306
803000
2000
Więc, to czego teraz potrzeba
13:40
is to rebuildodbudować these boundariesGranic.
307
805000
3000
to przebudowanie tych granic
13:43
And it's especiallyszczególnie importantważny to rebuildodbudować them
308
808000
2000
A szczególnie istotne jest ich odbudowanie
13:45
for lawsuitssprawy sądowe.
309
810000
2000
jeśli chodzi o wnoszenie pozwów z powództwa cywilnego.
13:47
Because what people can sueSue for establishesustanawia the boundariesGranic
310
812000
3000
Ponieważ to, o co ludzie mogą wytoczyć proces stanowi granice
13:50
for everybodywszyscy else'sw przeciwnym razie freedomwolność.
311
815000
2000
wolności innych ludzi.
13:52
If someonektoś bringsprzynosi a lawsuitpozew sądowy over, "A kiddziecko fellspadł off the seesawhuśtawka,"
312
817000
3000
Jeśli ktoś wnosi pozew, bo dziecko spadło z huśtawki,
13:55
it doesn't mattermateria what happensdzieje się in the lawsuitpozew sądowy,
313
820000
2000
obojętne jak skończy się ta sprawa w sądzie,
13:57
all the seesawshuśtawki will disappearznikać.
314
822000
2000
i tak wszystkie huśtawki znikną.
13:59
Because no one will want to take the riskryzyko of a lawsuitpozew sądowy.
315
824000
2000
Bo nikt nie będzie chciał ryzykować sprawy sądowej.
14:01
And that's what's happenedstało się. There are no seesawshuśtawki, jungledżungla gymssiłownie,
316
826000
2000
I to właśnie się stało. Nie ma huśtawek, nie ma drabinek na placach zabaw,
14:03
merry-go-roundskaruzele, climbingwspinaczka ropesliny,
317
828000
2000
nie ma karuzeli, lin do wspinania się,
14:05
nothing that would interestzainteresowanie a kiddziecko over the agewiek of fourcztery,
318
830000
3000
niczego, co mogłoby zainteresować dzieciaka powyżej czwartego roku życia.
14:08
because there's no riskryzyko associatedpowiązany with it.
319
833000
2000
ponieważ nie ma jakiegokolwiek ryzyka związanego z tym, co zostało.
14:10
So, how do we rebuildodbudować it?
320
835000
2000
Więc jak to odbudować?
14:12
Life is too complexzłożony for...
321
837000
2000
Życie jest zbyt złożone dla...
14:14
(ApplauseAplauz)
322
839000
5000
(Aplauz)
14:19
Life is too complexzłożony for a softwareoprogramowanie programprogram.
323
844000
2000
Życie jest zbyt złożone dla programu komputerowego.
14:21
All these choiceswybory involveangażować valuewartość judgmentswyroki
324
846000
2000
Wszystkie takie wybory wiążą się z osądami moralnymi,
14:23
and socialspołeczny normsnormy, not objectivecel factsfakty.
325
848000
3000
normami społecznymi, a nie obiektywnymi faktami.
14:26
And so here is the fourthczwarty propositionpropozycja.
326
851000
3000
I oto czwarta propozycja.
14:29
This is what we have, the philosophyfilozofia we have to changezmiana to.
327
854000
2000
To filozofia, na którą musimy się przestawić.
14:31
And there are two essentialistotny elementselementy of it:
328
856000
3000
Są w niej dwa zasadnicze elementy.
14:34
We have to simplifyuproszczać the lawprawo.
329
859000
3000
Musimy uprościć prawo.
14:37
We have to migratemigrować from all this complexityzłożoność
330
862000
3000
Musimy odejść od całej tej złożoności
14:40
towardsw kierunku generalgenerał principleszasady and goalscele.
331
865000
2000
na rzecz ogólnych zasad i celów.
14:42
The constitutionkonstytucja is only 16 pagesstrony long.
332
867000
3000
Konstytucja ma zaledwie 16 stron.
14:45
WorkedPracował prettyładny well for 200 yearslat.
333
870000
2000
Nieźle dawała sobie radę przez 200 lat.
14:47
LawPrawa has to be simpleprosty enoughdość
334
872000
2000
Prawo musi być wystarczająco proste,
14:49
so that people can internalizeinternalizacji it
335
874000
3000
żeby ludzie mogli je przyswoić
14:52
in theirich dailycodziennie choiceswybory.
336
877000
2000
w ramach swoich codziennych wyborów.
14:54
If they can't internalizeinternalizacji it, they won'tprzyzwyczajenie trustzaufanie it.
337
879000
4000
Jeśli nie będą w stanie zinternalizować prawa, nie będą mu ufać.
14:58
And how do you make it simpleprosty?
338
883000
2000
A jak sprawić żeby stało się ono proste?
15:00
Because life is complexzłożony,
339
885000
2000
Bo życie jest skomplikowane.
15:02
and here is the hardestnajtrudniejszy and biggestnajwiększy changezmiana:
340
887000
3000
I oto najtrudniejsza i największa zmiana.
15:05
We have to restoreprzywracać the authorityautorytet
341
890000
2000
Musimy zwrócić władzę
15:07
to judgessędziowie and officialsurzędnicy
342
892000
2000
sędziom i urzędnikom,
15:09
to interpretzinterpretować and applyzastosować the lawprawo.
343
894000
2000
władzę do interpretowania i stosowania prawa.
15:11
(ApplauseAplauz)
344
896000
3000
(Aplauz)
15:14
We have to rehumanizerehumanize the lawprawo.
345
899000
3000
Musimy ponownie uczłowieczyć prawo.
15:17
To make lawprawo simpleprosty so that you feel freewolny,
346
902000
3000
Uprościć je tak, by poczuć się wolnym,
15:20
the people in chargeopłata have to be freewolny
347
905000
2000
ludzie odpowiedzialni za prawo muszą być wolni,
15:22
to use theirich judgmentosąd to interpretzinterpretować and applyzastosować the lawprawo
348
907000
3000
aby móc kierować się zdrowym osądem w interpretacji i stosowaniu prawa
15:25
in accordporozumienie with reasonablerozsądny socialspołeczny normsnormy.
349
910000
2000
zgodnie z uzasadnionymi normami społecznymi.
15:27
As you're going down, and walkingpieszy down the sidewalkchodnik duringpodczas the day,
350
912000
4000
Kiedy tak sobie idziesz w dzień ulicą,
15:31
you have to think that if there is a disputesporu,
351
916000
3000
musisz wiedzieć, że jeśli wyniknie jakiś problem,
15:34
there's somebodyktoś in societyspołeczeństwo who seeswidzi it as theirich jobpraca
352
919000
4000
w naszym społeczeństwie jest ktoś, czyim obowiązkiem jest
15:38
to affirmativelypozytywnie protectochraniać you
353
923000
2000
pomóc ci, jak potrafi najlepiej,
15:40
if you're actinggra aktorska reasonablyracjonalnie.
354
925000
2000
jeśli zachowujesz się rozsądnie.
15:42
That personosoba doesn't exististnieć todaydzisiaj.
355
927000
3000
Dziś taka osoba nie istnieje.
15:45
This is the hardestnajtrudniejszy hurdlePłotek.
356
930000
3000
To jest największa przeszkoda.
15:48
It's actuallytak właściwie not very hardciężko. Ninety-eightDziewięćdziesiąt osiem percentprocent of casesprzypadki, this is a piecekawałek of cakeciasto.
357
933000
3000
Tak na prawdę to nie takie trudne. 98 procent spraw sądowych to małe piwo.
15:51
Maybe you've got a claimroszczenie in smallmały claimsroszczenia courtSąd
358
936000
2000
Możesz mieć sprawę w sądzie rejonowym
15:53
for your lostStracony pairpara of pantsSpodnie for $100,
359
938000
2000
o kwotę 100 dolarów za tę swoją zgubioną parę spodni,
15:55
but not in a courtSąd of generalgenerał jurisdictionJurysdykcja for millionsmiliony of dollarsdolarów.
360
940000
3000
ale nie w Sądzie Najwyższym o miliony dolarów.
15:58
CasePrzypadek dismissedoddalił withoutbez prejudiceuszczerbku dla or refilinguzupełniania in smallmały claimsroszczenia courtSąd.
361
943000
3000
Sprawa oddalona, bez prawa do odwołania.
16:01
Takes fivepięć minutesminuty. That's it,
362
946000
2000
Wszystko trwa pięć minut. I wystarczy.
16:03
it's not that hardciężko.
363
948000
2000
To nie takie trudne.
16:05
But it's a hardciężko hurdlePłotek because we got into this legalprawny quicksandRuchome Piaski
364
950000
4000
Ale jest to trudna przeszkoda, ponieważ jesteśmy na grząskim gruncie prawny,
16:09
because we wokeobudził up in the 1960s
365
954000
2000
ponieważ obudziliśmy się w latach 60-tych
16:11
to all these really badzły valueswartości: racismrasizm,
366
956000
2000
na te wszystkie złe wartości, rasizm
16:13
genderpłeć discriminationdyskryminacji, pollutionskażenie --
367
958000
2000
dyskryminacja płci, zanieczyszczenie środowiska.
16:15
they were badzły valueswartości. And we wanted to createStwórz a legalprawny systemsystem
368
960000
3000
To były złe wartości. I chcieliśmy stworzyć system prawny,
16:18
where no one could have badzły valueswartości anymorejuż.
369
963000
4000
gdzie już nikt nie mógłby wyznawać złych wartości.
16:22
The problemproblem is, we createdstworzony a systemsystem
370
967000
2000
Problem w tym, że stworzyliśmy system,
16:24
where we eliminatedwyłączony the right to have good valueswartości.
371
969000
2000
w którym wyeliminowaliśmy prawo do dobrych wartości.
16:26
It doesn't mean that people in authorityautorytet
372
971000
4000
To nie znaczy, że ludzie u władzy
16:30
can do whatevercokolwiek they want.
373
975000
2000
mogą robić co zechcą.
16:32
They're still boundedograniczonego by legalprawny goalscele and principleszasady:
374
977000
3000
Nadal są związani zasadami i przepisami prawa.
16:35
The teachernauczyciel is accountableodpowiedzialny to the principalgłówny,
375
980000
3000
Nauczyciel odpowiada przed dyrektorem.
16:38
the judgesędzia is accountableodpowiedzialny to an appellateApelacyjnego courtSąd,
376
983000
2000
Sędzia odpowiada przed sądem apelacyjnym.
16:40
the presidentprezydent is accountableodpowiedzialny to voterswyborców.
377
985000
3000
Prezydent odpowiada przed wyborcami.
16:43
But the accountability'sodpowiedzialność firmy up the linelinia
378
988000
2000
Ale odpowiedzialność na wyższych szczeblach struktury
16:45
judgingSędziowanie the decisiondecyzja againstprzeciwko the effectefekt on everybodywszyscy,
379
990000
3000
powinna oceniać decyzje podług jej skutków dla wszystkich,
16:48
not just on the disgruntledniezadowoleni personosoba.
380
993000
3000
a nie tylko podług jednej niezadowolonej osoby.
16:51
You can't runbiegać a societyspołeczeństwo by the lowestnajniższy commonpospolity denominatormianownik.
381
996000
4000
Nie można rządzić społeczeństwem na podstawie najniższego wspólnego mianownika.
16:55
(ApplauseAplauz)
382
1000000
7000
(Aplauz)
17:02
So, what's neededpotrzebne is a basicpodstawowy shiftprzesunięcie in philosophyfilozofia.
383
1007000
2000
Tak więc to, czego potrzeba to zasadnicza zmiana filozofii.
17:04
We can pullCiągnąć the plugwtyczka on a lot of this stuffrzeczy if we shiftprzesunięcie our philosophyfilozofia.
384
1009000
3000
Możemy rozwiązać wiele z tych kwestii, jeśli zmienimy swoją filozofię.
17:07
We'veMamy been taughtnauczony that authorityautorytet is the enemywróg of freedomwolność.
385
1012000
3000
Uczono nas, że władza jest wrogiem wolności.
17:10
It's not trueprawdziwe. AuthorityOrgan, in factfakt,
386
1015000
2000
To nie jest prawdą. Władza, tak naprawdę,
17:12
is essentialistotny to freedomwolność.
387
1017000
2000
jest istotna dla wolności.
17:14
LawPrawa is a humanczłowiek institutioninstytucja;
388
1019000
2000
Prawo jest instytucją stworzoną przez człowieka.
17:16
responsibilityodpowiedzialność is a humanczłowiek institutioninstytucja.
389
1021000
2000
Odpowiedzialność jest instytucją stworzoną przez człowieka.
17:18
If teachersnauczyciele don't have authorityautorytet to runbiegać the classroomklasa,
390
1023000
2000
Jeśli nauczyciele nie będą mieli autorytetu, by rządzić w klasie,
17:20
to maintainutrzymać orderzamówienie, everybody'swszyscy learninguczenie się sufferscierpi.
391
1025000
3000
i utrzymać dyscyplinę, to ucierpi na tym kształcenie wszystkich uczniów.
17:23
If the judgesędzia doesn't have the authorityautorytet to tosspodrzucenie out unreasonablenieuzasadnione claimsroszczenia,
392
1028000
3000
Jeśli sędzia nie ma władzy, by odrzucić nieuzasadnione roszczenia,
17:26
then all of us go throughprzez the day looking over our shouldersramiona.
393
1031000
2000
to wszyscy będziemy zaglądać sobie ciągle przez ramię.
17:28
If the environmentalśrodowiskowy agencyagencja can't decidedecydować się
394
1033000
2000
Jeśli urząd odpowiedzialny za ochronę środowiska nie może zdecydować,
17:30
that the powermoc lineskwestia are good for the environmentśrodowisko,
395
1035000
3000
że linie wysokiego napięcia są bezpieczne dla środowiska,
17:33
then there's no way to bringprzynieść the powermoc from the windwiatr farmsfarmy
396
1038000
2000
to nie ma sposobu, żeby przesyłać energię z elektrowni wiatrowych
17:35
to the cityMiasto.
397
1040000
2000
do miast.
17:37
A freewolny societyspołeczeństwo requireswymaga redczerwony lightsświatła and greenZielony lightsświatła,
398
1042000
3000
Wolne społeczeństwo wymaga czerwonych i zielonych świateł,
17:40
otherwisew przeciwnym razie it soonwkrótce descendsschodzi into gridlockGridlock.
399
1045000
3000
inaczej szybko utknie w korku.
17:43
That's what's happenedstało się to AmericaAmeryka. Look around.
400
1048000
3000
To właśnie stało się z Ameryką. Rozejrzyjcie się.
17:46
What the worldświat needswymagania now
401
1051000
2000
Zatem to czego świat potrzebuje teraz,
17:48
is to restoreprzywracać the authorityautorytet to make commonpospolity choiceswybory.
402
1053000
3000
to odzyskanie umiejętności podejmowania zdroworozsądkowych decyzji.
17:51
It's the only way to get our freedomwolność back,
403
1056000
4000
To jedyny sposób na odzyskanie naszej wolności.
17:55
and it's the only way to releasewydanie the energyenergia and passionpasja
404
1060000
3000
I to jedyny sposób, żeby uwolnić energię i pasję,
17:58
neededpotrzebne so that we can meetspotykać się the challengeswyzwania
405
1063000
2000
potrzebne, żeby poradzić sobie z wyzwaniami
18:00
of our time. Thank you.
406
1065000
2000
naszych czasów. Dziękuję.
18:02
(ApplauseAplauz)
407
1067000
14000
(Aplauz)

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Philip K. Howard - Legal activist
Philip K. Howard is the founder of Common Good, a drive to overhaul the US legal system. His new book is 'The Rule of Nobody.'

Why you should listen

We love to laugh at America’s warning-label culture (the bag of airline peanuts that says Caution: Contains Nuts). But more troubling are the everyday acts of silence and loss promoted by the fear of being sued. Your doctor might not speak to you frankly; your kids’ principal might not feel he has the right to remove bad teachers.

Attorney Philip K. Howard founded the nonpartisan group Common Good to combat this culture and reform several key areas of our legal system. Among Common Good’s suggestions: specialized health care courts, which would give lower but smarter awards, and a project with the NYC Board of Ed and the Teachers Union to overhaul the disciplinary system in New York public schools. His new book is The Rule of Nobody: Saving America from Dead Laws and Broken Government.

More profile about the speaker
Philip K. Howard | Speaker | TED.com