TEDxYouth@Manchester
Ben Ambridge: 9 myths about psychology, debunked
Ben Ambridge: 10 điều hoang tưởng về tâm lý: phơi bày
Filmed:
Readability: 4.3
3,054,590 views
Bao nhiêu điều bạn nghĩ gì về bộ não của bạn thực tế là sai? Trong buổi thuyết trình, dùng tiếng còi của khoa học để chứng minh, Ben Ambridge đi qua 10 ý tưởng phổ biến về tâm lý-đã-được chứng minh là sai đó - và phát hiện ra một vài sự thật đáng ngạc nhiên về cách bộ não của chúng ta thực sự làm việc.
Ben Ambridge - Psychologist
Ben Ambridge is the author of "Psy-Q," a sparkling book debunking what we think we know about psychology. Full bio
Ben Ambridge is the author of "Psy-Q," a sparkling book debunking what we think we know about psychology. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
You've heard of your I.Q.,
your general intelligence,
your general intelligence,
0
857
2859
Hẳn bạn đã biết về I.Q,
hay chỉ số thông minh
hay chỉ số thông minh
00:15
but what's your Psy-Q?
1
3716
1676
vậy Psy-Q là gì?
00:17
How much do you know
about what makes you tick,
about what makes you tick,
2
5392
2237
Bạn biết bao nhiêu về những gì khiến bạn hành xử như vậy,
00:19
and how good are you
at predicting other people's behavior
at predicting other people's behavior
3
7629
2745
và bạn giỏi tiên đoán hành vi người khác
00:22
or even your own?
4
10374
1506
hay thậm chí của chính bạn ra sao?
00:23
And how much of what you think you know
about psychology is wrong?
about psychology is wrong?
5
11880
3279
Và bạn nghĩ bao nhiêu trong những gì mình biết về tâm lí học là sai?
00:27
Let's find out by counting down
the top 10 myths of psychology.
the top 10 myths of psychology.
6
15159
3788
Hãy tìm ra bằng việc đếm ngược top 10 giai thoại về tâm lí học.
00:30
You've probably heard it said
that when it comes to their psychology,
that when it comes to their psychology,
7
18947
3396
Bạn có lẽ đã nghe nói rằng khi nói về tâm lí của mình,
00:34
it's almost as if men are from Mars
and women are from Venus.
and women are from Venus.
8
22343
2882
thì như thể là đàn ông đến từ sao hỏa, và phụ nữ đến từ sao Kim.
00:37
But how different
are men and women really?
are men and women really?
9
25235
2029
Nhưng đàn ông và phụ nữ thực sự khác nhau ra sao?
00:39
To find out, let's start
by looking at something
by looking at something
10
27264
2254
Để tìm hiểu, hãy bắt đầu bằng việc nhìn vào thứ gì đó
00:41
on which men and women really do differ
11
29518
1977
mà cả đàn ông và phụ nữ đều thực sự làm khác
00:43
and plotting some psychological
gender differences on the same scale.
gender differences on the same scale.
12
31495
3448
và chỉ ra những khác biệt giới tính về mặt tâm lí trên cùng bình diện.
00:46
One thing men and women
do really differ on
do really differ on
13
34943
2173
Một điều đàn ông và phụ nữ làm thực sự khác nhau là
00:49
is how far they can throw a ball.
14
37116
1797
khoảng cách họ có thể ném một quả bóng.
00:50
So if we look at the data for men here,
15
38913
1890
Vậy nếu ta nhìn vào số liệu cho đàn ông ở đây,
00:52
we see what is called
a normal distribution curve.
a normal distribution curve.
16
40803
2471
ta thấy điều được cho là một đường cong phân bổ bình thường.
00:55
A few men can throw a ball really far,
and a few men not far at all,
and a few men not far at all,
17
43274
3208
Một vài người có thể ném bóng đi rất xa, và một vài thì không hề,
00:58
but most a kind of average distance.
18
46482
1770
nhưng đa số là ở khoảng cách trung bình.
01:00
And women share
the same distribution as well,
the same distribution as well,
19
48252
2164
Và phụ nữ cũng có cùng sự phân bổ như vậy,
01:02
but actually there's
quite a big difference.
quite a big difference.
20
50416
2049
nhưng thực ra có một sự khác biệt khá lớn.
01:04
In fact, the average man
can throw a ball further
can throw a ball further
21
52465
2448
Trên thực tế, đàn ông trung bình có thể ném bóng xa hơn
01:06
than about 98 percent of all women.
22
54913
1707
khoảng 98% phụ nữ.
01:08
So now let's look at what
some psychological gender differences
some psychological gender differences
23
56620
3027
Vậy giờ hãy nhìn vào một vài sự khác biệt tâm lí giới
01:11
look like on the same standardized scale.
24
59647
2857
có vẻ như ở cùng cán cân tiêu chuẩn.
01:14
Any psychologist will tell you
25
62504
1586
Bất kì nhà tâm lí học nào cũng sẽ nói với bạn
01:16
that men are better
at spatial awareness than women --
at spatial awareness than women --
26
64090
2545
rằng đàn ông giỏi nhận thức không gian hơn phụ nữ -
01:18
so things like map-reading,
for example -- and it's true,
for example -- and it's true,
27
66635
2738
nên ví dụ như đọc bản đồ - và điều đó đúng,
01:21
but let's have a look
at the size of this difference.
at the size of this difference.
28
69373
2490
nhưng hãy nhìn vào tầm cỡ của sự khác biệt này,
01:23
It's tiny; the lines are so close
together they almost overlap.
together they almost overlap.
29
71863
3387
Rất nhỏ; đường phân cách quá gần đến nỗi gần như chồng lên nhau.
01:27
In fact, the average woman is better
than 33 percent of all men,
than 33 percent of all men,
30
75250
3994
Trên thực tế, phụ nữ trung bình giỏi hơn 33% đàn ông,
01:31
and of course, if that was 50 percent,
31
79244
1881
và dĩ nhiên, nếu đó là 50%,
01:33
then the two genders
would be exactly equal.
would be exactly equal.
32
81125
2056
thì hai giới sẽ chính xác là ngang bằng.
01:35
It's worth bearing in mind that this
difference and the next one I'll show you
difference and the next one I'll show you
33
83181
3658
Đáng lưu ý là sự khác biệt này và cái tiếp tôi sẽ chỉ cho các bạn
01:38
are pretty much the biggest
psychological gender differences
psychological gender differences
34
86839
2825
có lẽ là những khác biệt tâm lí giới lớn nhất
01:41
ever discovered in psychology.
35
89664
1437
từng được phát hiện trong tâm lí học.
01:43
So here's the next one.
36
91101
1111
Và đây là cái tiếp theo.
01:44
Any psychologist will tell you
that women are better
that women are better
37
92212
2438
Nhà tâm lí học nào cũng sẽ bảo bạn rằng phụ nữ giỏi hơn
01:46
with language and grammar than men.
38
94650
1665
với ngôn ngữ và ngữ pháp so với đàn ông.
01:48
So here's performance
on the standardized grammar test.
on the standardized grammar test.
39
96315
2589
Và đây là kết quả trong bài kiểm tra ngữ pháp tiêu chuẩn.
01:50
There go the women. There go the men.
40
98904
1957
Phụ nữ ở đây. Đàn ông ở đây.
01:52
Again, yes, women are better on average,
but the lines are so close
but the lines are so close
41
100861
3699
Lại lần nữa, vâng, trung bình thì phụ nữ giỏi hơn, nhưng ranh giới rất mong manh
01:56
that 33 percent of men
are better than the average woman,
are better than the average woman,
42
104560
3487
đến nỗi 33% đàn ông giỏi hơn một phụ nữ trung bình,
02:00
and again, if it was 50 percent,
43
108047
1673
và lại nữa, nếu đó là 50%,
02:01
that would represent
complete gender equality.
complete gender equality.
44
109720
2742
nó sẽ đại diên cho sự cân bằng giới hoàn toàn.
02:04
So it's not really
a case of Mars and Venus.
a case of Mars and Venus.
45
112462
2121
Vậy đó không thực sự là một trường hợp của sao hỏa và sao kim.
02:06
It's more a case of, if anything,
Mars and Snickers:
Mars and Snickers:
46
114583
2667
Nó giống hơn với trường hợp của hãng Mars (Sao hỏa) và Snickers (Nhãn hàng socola của công ti này).
02:09
basically the same, but one's maybe
slightly nuttier than the other.
slightly nuttier than the other.
47
117250
4362
về cơ bản là giống nhau, nhưng một cái có lẽ ít nhiều hấp dẫn hơn cái kia.
02:13
I won't say which.
48
121612
2026
Tôi sẽ không nói ra cái nào.
02:15
Now we've got you warmed up.
49
123638
1865
Giờ các bạn đã hứng thú hơn rồi.
02:17
Let's psychoanalyze you using
the famous Rorschach inkblot test.
the famous Rorschach inkblot test.
50
125503
3036
Hãy phân tích tâm lí bạn bằng việc sử dụng bài kiểm tra tâm lí của Rorschach.
02:20
So you can probably see two, I dunno,
two bears or two people or something.
two bears or two people or something.
51
128539
3583
Vậy bạn có thể thấy 2, tôi không biết, 2 con gấu hay hai người hay cái gì đó.
02:24
But what do you think they're doing?
52
132122
1753
Nhưng bạn nghĩ chúng (họ) đang làm gì?
02:25
Put your hand up if you think
they're saying hello.
they're saying hello.
53
133875
3184
Giơ tay lên nếu bạn nghĩ họ đang nói xin chào.
02:29
Not many people. Okay.
54
137059
1811
Không nhiều người. Được rồi.
02:30
Put your hands up if you think
they are high-fiving.
they are high-fiving.
55
138870
2467
Giơ tay lên nếu bạn nghĩ chúng đang đập tay.
02:33
Okay. What if you think they're fighting?
56
141337
1970
Được rồi. Nếu bạn nghĩ chúng đang đánh nhau thì sao nhỉ?
02:35
Only a few people there.
57
143307
1255
Chỉ rất ít người ở kia.
02:36
Okay, so if you think they're
saying hello or high-fiving,
saying hello or high-fiving,
58
144562
3077
Vâng, vậy nếu bạn nghĩ họ đang nói xin chào hay đang đập tay,
02:39
then that means you're a friendly person.
59
147639
1991
thì tức là bạn là một người thân thiện.
02:41
If you think they're fighting,
60
149630
1590
Nếu bạn nghĩ chúng đang đánh nhau,
02:43
you're a bit more of a
nasty, aggressive person.
nasty, aggressive person.
61
151220
2316
bạn có lẽ là người hơi khó tính và hung hăng.
02:45
Are you a lover or a fighter, basically.
62
153536
1940
Cơ bản thì, bạn là một người yêu hay một chiến binh.
02:47
What about this one?
63
155476
1287
Còn cái này thì sao?
02:48
This isn't really a voting one, so on
three everyone shout out what you see.
three everyone shout out what you see.
64
156763
3622
Đây không thực sự là một cuộc biểu quyết, nên khi tôi đếm đến 3, mọi người hãy hô to xem bạn nhìn thấy gì.
02:52
One, two, three.
(Audience shouting)
(Audience shouting)
65
160385
3164
Một, hai, ba. (Khán giả hô vang)
02:55
I heard hamster. Who said hamster?
66
163549
1692
Tôi nghe là chuột hamster. Ai nói rằng hamster?
02:57
That was very worrying.
67
165241
1537
Điều đó rất đáng lo ngại.
02:58
A guy there said hamster.
68
166778
1513
Một người ở kia nói rằng hamster.
03:00
Well, you should see
some kind of two-legged animal here,
some kind of two-legged animal here,
69
168291
3308
Vâng, bạn nên thấy một con vật hai chân gì đó ở đây,
03:03
and then the mirror image of them there.
70
171599
2384
và rồi hình ảnh qua gương của chúng ở đó.
03:05
If you didn't, then this means
that you have difficulty
that you have difficulty
71
173983
3431
Nếu bạn không thấy, thì tức là bạn gặp khó khăn
03:09
processing complex situations
where there's a lot going on.
where there's a lot going on.
72
177414
4090
trong việc xử lí những bình huống phức tạp khi có nhiều chuyện đang diễn ra.
03:13
Except, of course,
it doesn't mean that at all.
it doesn't mean that at all.
73
181504
2225
Dĩ nhiên, ngoại trừ việc nó không có ý nghĩa như vậy.
03:15
Rorschach inkblot tests
have basically no validity
have basically no validity
74
183729
2671
Bài kiểm tra Rorschach cơ bản không có giá trị pháp lí
03:18
when it comes to diagnosing
people's personality
people's personality
75
186400
2275
trong việc chẩn đoán tính cách của một người
03:20
and are not used
by modern-day psychologists.
by modern-day psychologists.
76
188675
2461
và không được sử dụng bởi các nhà tâm lí học ngày nay.
03:23
In fact, one recent study found
that when you do try
that when you do try
77
191136
3419
Trên thực tế, một nghiên cứu gần đây tìm ra rằng khi bạn cố gắng
03:26
to diagnose people's personalities
using Rorschach inkblot tests,
using Rorschach inkblot tests,
78
194555
3059
chẩn đoán tính cách người khác với bài kiểm tra này,
03:29
schizophrenia was diagnosed
79
197614
1742
chứng tâm thần phân liệt đã được phát hiện
03:31
in about one sixth of apparently
perfectly normal participants.
perfectly normal participants.
80
199356
3993
trong khoảng 1/6 những người hoàn toàn bình thường.
03:35
So if you didn't do that well on this,
81
203349
2833
Vậy nếu bạn không làm tốt bài kiểm tra này,
03:38
maybe you are not
a very visual type of person.
a very visual type of person.
82
206182
2554
có lẽ bạn không phải người giỏi nhìn hình cho lắm.
03:40
So let's do another
quick quiz to find out.
quick quiz to find out.
83
208736
2369
Vậy hãy làm một câu hỏi nhanh khác để tìm ra.
03:43
When making a cake, do you prefer to --
so hands up for each one again --
so hands up for each one again --
84
211105
3778
Khi làm bánh, bạn có thích - xin hãy giơ tay lên với mỗi cái như khi nãy -
03:46
do you prefer to use
a recipe book with pictures?
a recipe book with pictures?
85
214883
2769
bạn thích dùng một cuốn công thức có hình ảnh?
03:49
Yeah, a few people.
86
217652
2020
Vâng, một vài người.
03:51
Have a friend talk you through?
87
219672
2740
Có một người bạn chỉ dần từng bước?
03:54
Or have a go, making it up
as you go along?
as you go along?
88
222412
2663
Hay thử tự mình nghĩ sao làm vậy?
03:57
Quite a few people there.
89
225075
1492
Khá ít người ở kia.
03:58
Okay, so if you said A,
90
226567
1720
Vâng, nếu bạn nói A,
04:00
then this means that you
are a visual learner
are a visual learner
91
228287
2172
thì tức là bạn là một người học từ hình ảnh
04:02
and you learn best when information
is presented in a visual style.
is presented in a visual style.
92
230459
3528
và bạn học hỏi tốt nhất khi thông tin được trình bày dưới dạng hình.
04:05
If you said B, it means
you're an auditory learner,
you're an auditory learner,
93
233987
2582
Nếu bạn nói B, tức là bạn là một người học bằng tai,
04:08
that you learn best when information
is presented to you in an auditory format.
is presented to you in an auditory format.
94
236569
3725
và bạn học tốt nhất khi thông tin được đưa đến dưới hình thức âm thanh.
04:12
And if you said C, it means
that you're a kinesthetic learner,
that you're a kinesthetic learner,
95
240294
2935
Và nếu bạn nói C, tức là bạn là một người học vân động,
04:15
that you learn best when you get stuck in
and do things with your hands.
and do things with your hands.
96
243229
3401
và học tốt nhất khi có hứng thú và tự làm mọi thứ với đôi bàn tay mình.
04:18
Except, of course,
as you've probably guessed,
as you've probably guessed,
97
246630
2158
Dĩ nhiên, ngoại trừ việc, chắc bạn đã đoán ra,
04:20
that it doesn't, because
the whole thing is a complete myth.
the whole thing is a complete myth.
98
248788
2819
rằng nó không phải vậy, vì toàn bộ hoàn toàn chỉ là một giai thoại.
04:23
Learning styles are made up and are
not supported by scientific evidence.
not supported by scientific evidence.
99
251607
3858
Các phong cách học được tạo ra và không được khoa học kiểm chứng.
04:27
So we know this because in
tightly controlled experimental studies,
tightly controlled experimental studies,
100
255465
3556
Vậy ta biết được điều này vì những nghiên cứu thực nghiệm được kiểm soát chặt chẽ,
04:31
when learners are given material to learn
101
259021
2121
khi người học được trao cho tài liệu để học
04:33
either in their preferred style
or an opposite style,
or an opposite style,
102
261142
2620
hoặc theo phong cách ưa thích của họ hay theo cách đối ngược,
04:35
it makes no difference at all to the
amount of information that they retain.
amount of information that they retain.
103
263762
3576
thì không có gì khác biệt trong lượng thông tin họ giữ lại được.
04:39
And if you think about it
for just a second,
for just a second,
104
267338
2066
Và nếu bạn nghĩ về điều đó chỉ một chốc lát,
04:41
it's just obvious
that this has to be true.
that this has to be true.
105
269404
2078
rất hiển nhiên rằng nó phải là sự thật.
04:43
It's obvious that
the best presentation format
the best presentation format
106
271482
2572
Rõ ràng là hình thức trình bày tốt nhất
04:46
depends not on you,
but on what you're trying to learn.
but on what you're trying to learn.
107
274054
3298
không phụ thuộc vào bạn, mà vào điều bạn đang cố học.
04:49
Could you learn to drive a car,
for example,
for example,
108
277357
2122
Giả sử, liệu bạn có thể học lái ô tô
04:51
just by listening to someone
telling you what to do
telling you what to do
109
279479
2418
chỉ bằng nghe ai đó bảo bạn phải làm gì
04:53
with no kinesthetic experience?
110
281897
1628
với không một trải nghiệm vận động?
04:55
Could you solve simultaneous equations
111
283525
1816
Liệu bạn có thể giải các phương trình đồng thời
04:57
by talking them through in your head
and without writing them down?
and without writing them down?
112
285341
3146
bằng việc bàn về chúng trong đầu và không hề viết chúng ra?
05:00
Could you revise
for your architecture exams
for your architecture exams
113
288487
2101
Liệu bạn có thể ôn tập cho bài kiểm tra kiến trúc
05:02
using interpretive dance
if you're a kinesthetic learner?
if you're a kinesthetic learner?
114
290588
2673
bằng việc sử dụng điệu nhảy trình diễn nếu bạn là một người học vận động?
05:05
No. What you need to do
is match the material to be learned
is match the material to be learned
115
293261
2941
Không. Điều bạn cần làm là thích ứng tài liệu cần học
05:08
to the presentation format, not you.
116
296202
3775
với hình thức trình bày, không phải với bạn.
05:11
I know many of you are A-level students
117
299977
2149
Tôi biết nhiều trong các bạn là những học sinh A-level
05:14
that will have recently gotten
your GCSE results.
your GCSE results.
118
302126
2292
và sẽ sớm nhận được kết quả GCSE của mình.
05:16
And if you didn't quite get
what you were hoping for,
what you were hoping for,
119
304418
2558
Và nếu bạn dường như không đạt được những gì mình mong đợi,
05:18
then you can't really blame
your learning style,
your learning style,
120
306976
2347
thì bạn không thể đỗ lỗi cho phong cách học của mình,
05:21
but one thing that you might want
to think about blaming is your genes.
to think about blaming is your genes.
121
309323
3627
mà một điều bạn có thể muốn nghĩ đến là gen của mình.
05:24
So what this is all about is a
recent study at University College London
recent study at University College London
122
312950
3685
Vậy điều này tất cả có liên quan đến một nghiên cứu gần đây ở Đại học Cao Đẳng Luân Đôn
05:28
found that 58 percent of the variation
123
316635
2554
tìm ra rằng 58% sự thay đổi
05:31
between different students
and their GCSE results
and their GCSE results
124
319189
3251
giữa những học sinh khác nhau và kết quả GCSE của họ
05:34
was down to genetic factors.
125
322440
1657
được quy cho những nhân tố gen của họ.
05:36
That sounds like a very precise figure,
so how can we tell?
so how can we tell?
126
324097
3136
Nghe như là một con số chính xác, vậy bằng cách nào ta có thể nói vậy?
05:39
Well, when we want to unpack
the relative contributions
the relative contributions
127
327233
3505
Vâng, khi ta muốn gỡ bỏ những đóng góp liên quan
05:42
of genes and the environment,
128
330738
2104
của gen và môi trường,
05:44
what we can do is do a twin study.
129
332842
2229
điều ta có thể làm là một nghiên cứu về các cặp song sinh.
05:47
So identical twins share
100 percent of their environment
100 percent of their environment
130
335071
3576
Những cặp sinh đôi cùng trứng có cùng 100% môi trường
05:50
and 100 percent of their genes,
131
338647
1904
và cùng chung 100% gen,
05:52
whereas non-identical twins
share 100 percent of their environment,
share 100 percent of their environment,
132
340551
3222
trong khi những cặp khác trứng có cùng 100% môi trường,
05:55
but just like any brother and sister,
share only 50 percent of their genes.
share only 50 percent of their genes.
133
343773
3736
nhưng cũng như anh/em trai và chị/em gái, chỉ có cùng 50% gen.
05:59
So by comparing how similar
GCSE results are in identical twins
GCSE results are in identical twins
134
347509
4198
Do đó bằng việc so sánh sự tương đồng giữa các kết quả GCSE ở các cặp cùng trứng
06:03
versus non-identical twins,
135
351707
2311
với những cặp khác trứng,
06:06
and doing some clever math,
136
354018
1346
và làm một vài phéo toán khéo léo,
06:07
we can an idea of how much variation
and performance is due to the environment
and performance is due to the environment
137
355364
3901
ta có thể nắm được sự thay đổi và kết quả phụ thuộc bao nhiêu vào môi trường,
06:11
and how much is due to genes.
138
359265
2136
và bao nhiêu vào gen.
06:13
And it turns out that it's
about 58 percent due to genes.
about 58 percent due to genes.
139
361401
3777
Và hóa ra có khoảng 58% là do gen.
06:17
So this isn't to undermine the hard work
that you and your teachers here put in.
that you and your teachers here put in.
140
365178
3763
Vâng điều này không nhằm hạ thấp những nỗ lực mà bạn và giáo viên của mình đã đặt vào.
06:20
If you didn't quite get the GCSE results
that you were hoping for,
that you were hoping for,
141
368941
3131
Nếu bạn không dường như có được kết quả GCSE mình mong muốn,
06:24
then you can always try blaming
your parents, or at least their genes.
your parents, or at least their genes.
142
372072
4506
thì bạn luôn có thể đổ lỗi cha mẹ mình, hay ít nhất là gen của họ.
06:28
One thing that you shouldn't blame
143
376578
2028
Một điều bạn không nên đổ lỗi
06:30
is being a left-brained
or right-brained learner,
or right-brained learner,
144
378606
2462
là việc làm một người não trái hay não phải,
06:33
because again, this is a myth.
145
381068
1811
vì lại lần nữa, đó là một giai thoại.
06:34
So the myth here is that
the left brain is logical,
the left brain is logical,
146
382879
2757
Vậy giai thoại ở đây là rằng não trái hợp với logic,
06:37
it's good with equations like this,
147
385636
1799
nó giỏi với những phương trình kiểu này,
06:39
and the right brain is more creative,
so the right brain is better at music.
so the right brain is better at music.
148
387435
4099
và não phải sáng tạo hơn, nên giỏi về âm nhạc hơn.
06:43
But again, this is a myth
because nearly everything that you do
because nearly everything that you do
149
391534
2931
Nhưng lần nữa, đậy là một giai thoại vì gần như mọi việc bạn làm
06:46
involves nearly all parts
of your brain talking together,
of your brain talking together,
150
394465
2810
liên quan gần như tất cả các phần của não bộ phối hợp cùng nhau,
06:49
even just the most mundane thing
like having a normal conversation.
like having a normal conversation.
151
397275
3320
thậm chí chỉ việc đơn thuần nhất là một cuộc nói chuyện bình thường.
06:52
However, perhaps one reason
why this myth has survived
why this myth has survived
152
400595
3343
Tuy nhiên, có lẽ một lí do vì sao nó vẫn tồn tại
06:55
is that there is
a slight grain of truth to it.
a slight grain of truth to it.
153
403938
2242
là rằng có một mẩu sự thật trong đó.
06:58
So a related version of the myth
154
406180
1610
Vậy một phiên bản liên quan của giai thoại này
06:59
is that left-handed people are
more creative than right-handed people,
more creative than right-handed people,
155
407790
3283
là rằng người thuận tay trái sáng tạo hơn người thuận tay phải,
07:03
which kind of makes sense because
your brain controls the opposite hands,
your brain controls the opposite hands,
156
411073
3454
điều khá dễ hiểu vì não bạn kiểm soát tay đối diện,
07:06
so left-handed people,
157
414527
1360
nên hỡi những người thuận tay trái,
07:07
the right side of the brain
is slightly more active
is slightly more active
158
415887
2426
phần não bên phải có phần chủ động hơn
07:10
than the left-hand side of the brain,
159
418313
1805
phần não bên trái,
07:12
and the idea is the right-hand side
is more creative.
is more creative.
160
420118
2488
và ý tưởng là phần tay trái sáng tạo hơn.
07:14
Now, it isn't true per se
161
422606
1397
Bây giờ, điều này tự nó không còn đúng nữa
07:16
that left-handed people are more creative
than right-handed people.
than right-handed people.
162
424003
3201
rằng người thuận tay trái sáng tạo hơn người thuận tay phải.
07:19
What is true that ambidextrous people,
163
427204
2415
Điều đúng là rằng những người thuận cả hai tay,
07:21
or people who use both hands
for different tasks,
for different tasks,
164
429619
2693
hay người dùng cả hai tay cho những việc khác nhau,
07:24
are more creative thinkers
than one-handed people,
than one-handed people,
165
432312
3762
là những người suy nghĩ sáng tạo hơn người chỉ thuận một tay,
07:28
because being ambidextrous involves
166
436074
1733
vì việc thuận hai tay liên quan đến việc
07:29
having both sides of the brain
talk to each other a lot,
talk to each other a lot,
167
437807
2729
để hai bên não bộ trao đổi lẫn nhau rất nhiều,
07:32
which seems to be involved
in creating flexible thinking.
in creating flexible thinking.
168
440536
3762
điều dường như liên quan đến việc tạo nên suy nghĩ linh hoạt.
07:36
The myth of the creative left-hander
169
444298
1815
Giai thoại về người thuật tay trái sáng tạo
07:38
arises from the fact
that being ambidextrous
that being ambidextrous
170
446113
2058
bắt nguồn từ sự thật rằng người thuận hai tay
07:40
is more common amongst
left-handers than right-handers,
left-handers than right-handers,
171
448171
3127
là thường thấy ở người thuận tay trái hơn là tay phải,
07:43
so a grain of truth in the idea
of the creative left-hander,
of the creative left-hander,
172
451298
3049
vậy là có chút sự thật trong quan niệm về người thuận tay trái sáng tạo hơn,
07:46
but not much.
173
454347
1347
nhưng không nhiều.
07:47
A related myth that you've
probably heard of
probably heard of
174
455694
2437
Một giai thoại có liên quan bạn có lẽ đã nghe nói
07:50
is that we only use
10 percent of our brains.
10 percent of our brains.
175
458131
2373
là rằng ta chỉ dùng 10% não bộ.
07:52
This is, again, a complete myth.
176
460504
1526
Lần nữa, đây hoàn toàn chỉ là một giai thoại.
07:54
Nearly everything that we do,
even the most mundane thing,
even the most mundane thing,
177
462030
2719
Gần như mọi thứ ta làm, dù là điều nhỏ nhặt nhất,
07:56
uses nearly all of our brains.
178
464749
2183
đều dùng gần như tất cả não bộ.
07:58
That said, it is of course true
179
466932
3761
Tức là, dĩ nhiên là đúng
08:02
that most of us don't use our brainpower
quite as well as we could.
quite as well as we could.
180
470693
4580
rằng đa số chúng ta không dùng năng lượng não bộ hết mức có thể.
08:07
So what could we do
to boost our brainpower?
to boost our brainpower?
181
475273
2966
Vậy ta có thể làm gì để tăng cường năng lượng não bộ?
08:10
Maybe we could listen
to a nice bit of Mozart.
to a nice bit of Mozart.
182
478239
2138
Có lẽ ta có thể nghe chút nhạc Mô-da.
08:12
Have you heard of the idea
of the Mozart effect?
of the Mozart effect?
183
480377
2718
Bạn đã bao giờ nghe về ý tưởng về hiệu ứng Mô-da?
08:15
So the idea is that listening
to Mozart makes you smarter
to Mozart makes you smarter
184
483095
2957
Vậy ý tưởng là rằng việc nghe nhạc Mô-da khiến bạn thông minh hơn
08:18
and improves your
performance on I.Q. tests.
performance on I.Q. tests.
185
486052
2169
và cải thiện kết quả trong bài kiểm tra IQ.
08:20
Now again, what's interesting
about this myth
about this myth
186
488221
2105
Lại lần nữa, điều thú vị về giai thoại này
08:22
is that although it's basically a myth,
there is a grain of truth to it.
there is a grain of truth to it.
187
490326
3441
là rằng dù nó cơ bản là một giai thoại, có chút sự thật trong đó.
08:25
So the original study found that
188
493767
1774
Nghiên cứu ban đầu đã tìm ra rằng
08:27
participants who were played
Mozart music for a few minutes
Mozart music for a few minutes
189
495541
3781
những người tham gia được nghe nhạc Mô-da một vài phút
08:31
did better on a subsequent I.Q. test
190
499322
2299
làm tốt hơn trong một bài kiểm tra IQ sau đó
08:33
than participants who simply
sat in silence.
sat in silence.
191
501621
3413
hơn những người chỉ đơn giản ngồi trong yên lặng.
08:37
But a follow-up study recruited
some people who liked Mozart music
some people who liked Mozart music
192
505034
3724
Nhưng một nghiên cứu kế thừa đã nhờ vài người thích nhạc Mô-da
08:40
and then another group of people
193
508758
1781
và một nhóm người khác
08:42
who were fans of
the horror stories of Stephen King.
the horror stories of Stephen King.
194
510539
2668
là fan truyện kinh dị của Stephen King.
08:45
And they played the people
the music or the stories.
the music or the stories.
195
513207
3564
Và họ đã cho những người này nghe nhạc hoặc truyện.
08:48
The people who preferred
Mozart music to the stories
Mozart music to the stories
196
516771
2508
Những người thích nhạc Mô-da hơn là truyện
08:51
got a bigger I.Q. boost
from the Mozart than the stories,
from the Mozart than the stories,
197
519279
2731
có một sự tăng IQ lớn hơn so với việc nghe truyện kể,
08:54
but the people who preferred
the stories to the Mozart music
the stories to the Mozart music
198
522010
2838
nhưng những người thích truyện hơn nhạc Mô-da
08:56
got a bigger I.Q. boost
from listening to the Stephen King stories
from listening to the Stephen King stories
199
524848
3107
có một sự tăng trưởng IQ lớn hơn từ việc nghe truyện của Stephen King
08:59
than the Mozart music.
200
527955
1215
so với nhạc Mô-da.
09:01
So the truth is that listening
to something that you enjoy
to something that you enjoy
201
529170
2763
Vậy sự thật là rằng việc nghe thứ gì đó bạn thích
09:03
perks you up a bit
and gives you a temporary I.Q. boost
and gives you a temporary I.Q. boost
202
531933
3251
phần nào tạo hứng thú cho bạn và giúp IQ của bạn tăng lên tạm thời
09:07
on a narrow range of tasks.
203
535184
1927
trong một phạm vi hẹp các hoạt động.
09:09
There's no suggestion that
listening to Mozart,
listening to Mozart,
204
537111
2368
Không có đề xuất rằng việc nghe nhạc Mô-da,
09:11
or indeed Stephen King stories,
205
539479
1625
hay quả thực truyện Stephen King
09:13
is going to make you any smarter
in the long run.
in the long run.
206
541104
3422
sẽ khiến bạn thông minh hơn về lâu về dài.
09:16
Another version of the Mozart myth
207
544526
2940
Một phiên bản khác của giai thoại Mô-da
09:19
is that listening to Mozart can make you
not only cleverer but healthier, too.
not only cleverer but healthier, too.
208
547466
4858
là rằng việc nghe nhạc Mô-da có thể khiến bạn không chỉ thông minh mà còn khỏe mạnh hơn.
09:24
Unfortunately, this doesn't
seem to be true
seem to be true
209
552324
2068
Không may thay, điều này cũng không có vẻ đúng
09:26
of someone who listened
to the music of Mozart almost every day,
to the music of Mozart almost every day,
210
554392
3059
với những người nghe nhạc Mô-da gần như mỗi ngày,
09:29
Mozart himself,
211
557451
1718
bản thân Mô-da,
09:31
who suffered from gonorrhea,
smallpox, arthritis,
smallpox, arthritis,
212
559169
2980
người mắc chứng bệnh lậu, đậu mùa, viêm khớp,
09:34
and, what most people think eventually
killed him in the end, syphilis.
killed him in the end, syphilis.
213
562149
4514
và, điều đa số cho rằng cuối cùng đã giết chết ông, bệnh giang mai.
09:38
This suggests that Mozart
should have bit more careful, perhaps,
should have bit more careful, perhaps,
214
566673
3362
Điều này cho thấy rằng Mô-da lẽ ra nên cẩn thận hơn, có lẽ,
09:42
when choosing his sexual partners.
215
570035
2578
khi chọn bạn đời của mình.
09:44
But how do we choose a partner?
216
572613
2159
Nhưng ta chọn bạn đời bằng cách nào?
09:46
So a myth that I have to say
is sometimes spread a bit by sociologists
is sometimes spread a bit by sociologists
217
574772
5026
Vậy một giai thoại tôi phải nói ra, đã được lan truyền bởi các nhà xã hội học
09:51
is that our preferences in a romantic
partner are a product of our culture,
partner are a product of our culture,
218
579798
3623
là rằng sự ưa thích hơn vào một người bạn tình là một sản phẩm của nên văn hóa,
09:55
that they're very culturally specific.
219
583421
1931
rằng chúng là đặc trưng văn hóa.
09:57
But in fact, the data don't back this up.
220
585352
2144
Nhưng trên thực tế, số liệu không cho thấy điều này.
09:59
A famous study surveyed people from
[37] different cultures across the globe,
[37] different cultures across the globe,
221
587496
4045
Một nghiên cứu nổi tiếng đã khảo sát mọi người từ 37 nền văn hóa khác nhau trên toàn cầu,
10:03
from Americans to Zulus,
222
591541
1576
từ người Mỹ đến người Zulu (Nam Phi),
10:05
on what they look for in a partner.
223
593117
2366
về điều họ tìm kiếm ở một người bạn đời.
10:07
And in every single culture
across the globe,
across the globe,
224
595483
2369
Và trong mỗi nền văn hóa riêng biệt trên toàn cầu,
10:09
men placed more value
on physical attractiveness in a partner
on physical attractiveness in a partner
225
597852
3715
đàn ông đặt nặng hơn về sự hấp dẫn sinh lí ở một người bạn đời
10:13
than did women,
226
601567
1300
hơn là phụ nữ,
10:14
and in every single culture, too,
227
602867
1741
và cũng trong mỗi nền văn hóa riêng,
10:16
women placed more importance than did men
on ambition and high earning power.
on ambition and high earning power.
228
604608
4614
phụ nữ đặt nặng hơn đàn ông ở tham vọng và quyền lực.
10:21
In every culture, too,
229
609222
1383
Cũng trong mỗi nền văn hóa,
10:22
men preferred women
who were younger than themselves,
who were younger than themselves,
230
610605
2525
đàn ông thích những người phụ nữ trẻ hơn mình,
10:25
an average of, I think it was 2.66 years,
231
613130
2809
trung bình, tôi cho là 2,66 năm,
10:27
and in every culture, too,
232
615939
1649
và cũng trong mỗi nền văn hóa,
10:29
women preferred men
who were older than them,
who were older than them,
233
617588
2600
phụ nữ thích đàn ông lớn tuổi hơn mình,
10:32
so an average of 3.42 years,
234
620188
2810
trung bình khoảng 3,42 tuổi,
10:34
which is why we've got here
"Everybody needs a Sugar Daddy."
"Everybody needs a Sugar Daddy."
235
622998
3715
đó là lí do tại sao ta có ở đây "Mỗi người cần một người "cha nuôi"".
10:38
So moving on from trying
to score with a partner
to score with a partner
236
626713
2577
Vậy đi từ việc cố gắng ghi điểm với bạn tình
10:41
to trying to score in basketball
or football or whatever your sport is.
or football or whatever your sport is.
237
629290
3922
đến việc cố ghi điểm trong môn bóng rổ, bóng đá hay bất kì môn thể thao nào bạn tham gia.
10:45
The myth here is that sportsmen go through
hot-hand streaks, Americans call them,
hot-hand streaks, Americans call them,
238
633212
4141
Giai thoại ở đây là rằng vận động viên đi từ chuỗi hot-hand (thành công trong bóng rổ), người Mỹ gọi như vậy,
10:49
or purple patches,
we sometimes say in England,
we sometimes say in England,
239
637353
2200
hay purple patch (giai đoạn thành công), ta thường nói ở Anh,
10:51
where they just can't miss,
like this guy here.
like this guy here.
240
639553
2840
nơi người ta không thể bỏ lỡ, như anh chàng ở đây.
10:54
But in fact, what happens is that
if you analyze the pattern
if you analyze the pattern
241
642393
3684
Nhưng trên thực tế, điều xảy ra là rằng nếu bạn phân tích kiểu mẫu
10:58
of hits and misses statistically,
242
646077
1788
của những quả trúng và quả trật theo số liệu,
10:59
it turns out that it's
nearly always at random.
nearly always at random.
243
647865
2299
hóa ra là nó gần như luôn ngẫu nhiên.
11:02
Your brain creates patterns
from the randomness.
from the randomness.
244
650164
2415
Não bạn tạo ra những kiểu mẫu từ sự ngẫu nhiên.
11:04
If you toss a coin,
245
652579
1357
Nếu bạn tung một đồng xu,
11:05
a streak of heads or tails is going
to come out somewhere in the randomness,
to come out somewhere in the randomness,
246
653936
3636
một chuỗi ngửa và sấp sẽ xuất hiện đâu đó trong sự ngẫu nhiên,
11:09
and because the brain likes to see
patterns where there are none,
patterns where there are none,
247
657572
3111
và vì não bộ thích nhìn thấy những kiểu mẫu ở nơi không hề có,
11:12
we look at these streaks
and attribute meanings to them
and attribute meanings to them
248
660683
2601
ta nhìn vào những chuỗi này và gán ý nghĩa cho chúng
11:15
and say, "Yeah he's really on form today,"
249
663284
2307
và nói, "Yeah, anh ta sẽ chơi tốt hôm nay."
11:17
whereas actually you would
get the same pattern
get the same pattern
250
665591
2310
trong khi thực sự bạn sẽ nhận cùng kiểu mẫu
11:19
if you were just getting
hits and misses at random.
hits and misses at random.
251
667901
2645
nếu bạn chỉ nhận được những cú trúng và trật ngẫu nhiên.
11:23
So an exception to this, however,
is penalty shootouts.
is penalty shootouts.
252
671406
3466
Vậy một ngoại lệ cho điều này, tuy nhiên, là những cú sút penaty trong bóng đá.
11:26
A recent study looking
at penalty shootouts in football
at penalty shootouts in football
253
674872
3085
Một nghiên cứu gần đây khảo sát các cú sút penaty trong bóng đá
11:29
shows that players who represent countries
254
677957
2020
chỉ ra rằng những người chơi đại diện những nước
11:31
with a very bad record
in penalty shootouts,
in penalty shootouts,
255
679977
2624
với lịch sử xấu về các quả sút phạt,
11:34
like, for example, England,
256
682601
2183
ví dụ như nước Anh,
11:36
tend to be quicker to take their shots
than countries with a better record,
than countries with a better record,
257
684784
3761
có xu hướng thực hiện cú sút của mình nhanh hơn những nước có lịch sử tốt hơn,
11:40
and presumably as a result,
they're more likely to miss.
they're more likely to miss.
258
688545
3320
và kết quả là, như bạn có thể đoán, họ có khả năng bỏ lỡ cao hơn.
11:43
Which raises the question
259
691865
1695
Điều này đặt ra câu hỏi
11:45
of if there's any way that we
could improve people's performance.
could improve people's performance.
260
693560
3389
là liệu có khả năng nào ta có thể cải thiện sự thực hiện của người khác.
11:48
And one thing you might think about doing
261
696949
1998
Và một điều bạn có thể nghĩ đến
11:50
is punishing people for their misses
and seeing if that improves them.
and seeing if that improves them.
262
698947
3419
là phạt những người bỏ lỡ và xem liệu điều đó có giúp họ tốt hơn không.
11:54
This idea, the effect that punishment
can improve performance,
can improve performance,
263
702366
3632
Ý tưởng này, ảnh hưởng rằng sự trừng phạt có thể cải thiện sự thực hiện,
11:57
is what participants
thought they were testing
thought they were testing
264
705998
2206
là điều những người tham gia nghĩ họ đang thử nghiệm
12:00
in Milgram's famous learning
and punishment experiment
and punishment experiment
265
708204
2532
trong thí nghiệm học và phạt nổi tiếng của Milgram
12:02
that you've probably heard about
if you're a psychology student.
if you're a psychology student.
266
710736
3008
mà bạn có lẽ đã nghe nói đến nếu bạn là một học sinh khoa tâm lí.
12:05
The story goes that participants
were prepared to give
were prepared to give
267
713744
2822
Chuyện kể rằng những người tham gia sẵn sàng để trao
12:08
what they believed to be fatal
electric shocks to a fellow participant
electric shocks to a fellow participant
268
716566
3301
cái mà họ tin là những ổ điện chết người cho một người kia
12:11
when they got a question wrong,
269
719867
2021
khi họ trả lời sai,
12:13
just because someone
in a white coat told them to.
in a white coat told them to.
270
721888
2809
chỉ vì ai đó trong chiếc áo choàng trắng bảo họ làm vậy.
12:16
But this story is a myth
for three reasons.
for three reasons.
271
724697
2415
Nhưng câu chuyện này là một giai thoại vì ba lí do.
12:19
Firstly and most crucially, the lab coat
wasn't white, it was in fact grey.
wasn't white, it was in fact grey.
272
727112
4904
Đầu tiên và quan trọng nhất, áo phòng thí nghiệm không có màu trắng, trên thực tế là xám.
12:24
Secondly, the participants
were told before the study
were told before the study
273
732016
4407
Thứ hai, những người tham gia được yêu cầu trước nghiên cứu
12:28
and reminded any time
they raised a concern,
they raised a concern,
274
736423
2507
và được nhắc nhở mỗi lần họ quan ngại,
12:30
that although the shocks were painful,
they were not fatal
they were not fatal
275
738930
2833
rằng dù cơn giật rất đau đớn, chúng hoàn toàn không gây chết người
12:33
and indeed caused
no permanent damage whatsoever.
no permanent damage whatsoever.
276
741763
2742
và thực tế là chẳng gây một tổn thương vĩnh viễn nào hết.
12:36
And thirdly, participants
didn't give the shocks
didn't give the shocks
277
744505
2320
Và thứ ba, những người tham gia đã không trao dây điện
12:38
just because someone
in the coat told them to.
in the coat told them to.
278
746825
2648
chỉ vì ai đó trong chiếc áo choàng bảo họ làm vậy.
12:41
When they were interviewed
after the study,
after the study,
279
749473
2042
Khi họ được phỏng vấn sau nghiên cứu,
12:43
all the participants said
that they firmly believed
that they firmly believed
280
751515
2508
tất cả nói rằng họ tin tưởng chắc chắn
12:46
that the learning and punishment study
served a worthy scientific purpose
served a worthy scientific purpose
281
754023
3784
rằng nghiên cứu học hỏi và trừng phạt phục vụ một mục đích khoa học xứng đáng
12:49
which would have
enduring gains for science
enduring gains for science
282
757807
2438
cái mà sẽ có những gặt hái lâu bền cho khoa học
12:52
as opposed to the momentary nonfatal
discomfort caused to the participants.
discomfort caused to the participants.
283
760245
5869
so với sự không thoải mái tạm thời được gây đến cho người tham gia.
12:59
Okay, so I've been talking
for about 12 minutes now,
for about 12 minutes now,
284
767025
2578
Được rồi, vậy là tôi vừa nói được khoảng 12 phút,
13:01
and you've probably been
sitting there listening to me,
sitting there listening to me,
285
769603
2686
và bạn có lẽ đã luôn ngồi kia lắng nghe tôi,
13:04
analyzing my speech patterns
and body language
and body language
286
772289
2220
phân tích những cách dùng từ và ngôn ngữ cơ thể của tôi
13:06
and trying to work out if you should
take any notice of what I'm saying,
take any notice of what I'm saying,
287
774509
3607
và cố gắng hiểu ra liệu bạn có nên chú ý đến những gì tôi đang nói không,
13:10
whether I'm telling the truth
or whether I'm lying,
or whether I'm lying,
288
778116
2461
liệu tôi có đang nói thật hay nói dối,
13:12
but if so you've
probably completely failed,
probably completely failed,
289
780577
2182
nhưng nếu là vậy, bạn có lẽ đã hoàn toàn thất bại,
13:14
because although we all think
we can catch a liar
we can catch a liar
290
782759
2345
vì dù ta đều nghĩ rằng ta có thể nhận ra kẻ nói dối
13:17
from their body language
and speech patterns,
and speech patterns,
291
785104
2093
từ ngôn ngữ cơ thể và cấu trúc lời nói của họ,
13:19
hundreds of psychological tests
over the years have shown
over the years have shown
292
787197
2673
hàng trăm bài kiểm tra tâm lí qua nhiều năm đã chỉ ra
13:21
that all of us, including
police officers and detectives,
police officers and detectives,
293
789870
2691
rằng tất cả chúng ta, bao gồm cả sĩ quan cảnh sát và thám tử,
13:24
are basically at chance when it comes
to detecting lies from body language
to detecting lies from body language
294
792561
3500
cơ bản cũng ngẫu nhiên mới phát hiện ra lời nói dối từ ngôn ngữ cơ thể
13:28
and verbal patterns.
295
796061
1581
và đặc điểm khẩu hình.
13:29
Interestingly, there is one exception:
296
797642
2044
Thú vị thay, có một ngoại lệ:
13:31
TV appeals for missing relatives.
297
799686
2252
TV nhờ tìm người thân bị mất tích
13:33
It's quite easy to predict
when the relatives are missing
when the relatives are missing
298
801938
2985
Khá dễ để dự đoán thời điểm người thân bị thất lạc
13:36
and when the appealers have in fact
murdered the relatives themselves.
murdered the relatives themselves.
299
804923
3331
và khi nào người kháng án thực tế đã tự mình giết chết người họ hàng.
13:40
So hoax appealers are more likely
to shake their heads, to look away,
to shake their heads, to look away,
300
808254
3515
Vậy những kẻ kháng án gian trá có khả năng lắc đầu, hay nhìn đi nơi khác,
13:43
and to make errors in their speech,
301
811769
1714
và mắc lỗi trong lời nói của mình,
13:45
whereas genuine appealers are more likely
302
813483
2015
trong khi kẻ nói thật có thiên hướng
13:47
to express hope that the person
will return safely
will return safely
303
815498
2345
bày tỏ hi vọng rằng người kia sẽ trở về an toàn
13:49
and to avoid brutal language.
304
817843
1741
và tránh ngôn từ cay nghiệt.
13:51
So, for example, they might say
"taken from us" rather than "killed."
"taken from us" rather than "killed."
305
819584
4603
Do vậy, cho ví dụ, họ có thể nói "bị tước đi khỏi chúng tôi" thay vì "bị giết."
13:56
Speaking of which,
it's about time I killed this talk,
it's about time I killed this talk,
306
824187
2657
Nhân tiện nói về điều này, đã đến lúc tôi kết thúc bài thuyết trình của mình,
13:58
but before I do, I just want
to give you in 30 seconds
to give you in 30 seconds
307
826844
3208
nhưng trước đó, tôi chỉ muốn mang đến cho các bạn trong 30 giây
14:02
the overarching myth of psychology.
308
830052
3371
giai thoại bao quát của tâm lí học.
14:05
So the myth is that psychology is just
a collection of interesting theories,
a collection of interesting theories,
309
833423
4297
Vậy giai thoại là rằng tâm lí học chỉ là một sự tập hợp những lí thuyết thú vị,
14:09
all of which say something useful
and all of which have something to offer.
and all of which have something to offer.
310
837720
3521
tất cả chúng nói lên điều gì đó hữu ích và có gì đó để dâng hiến.
14:13
What I hope to have shown you
in the past few minutes
in the past few minutes
311
841241
2499
Điều tôi hi vọng đã chỉ ra cho các bạn trong vài phút qua
14:15
is that this isn't true.
312
843740
1585
là rằng điều này không đúng.
14:17
What we need to do is assess
psychological theories
psychological theories
313
845325
3259
Điều ta cần làm là đánh giá những lí thuyết tâm lí
14:20
by seeing what predictions they make,
314
848584
1884
bằng việc xem xét những tiên đoán chúng đưa ra,
14:22
whether that is that listening to Mozart
makes you smarter,
makes you smarter,
315
850468
2821
liệu đó là nghe nhạc Mô-da khiến bạn thông minh hơn,
14:25
that you learn better when information is
presented in your preferred learning style
presented in your preferred learning style
316
853289
4767
rằng bạn học tốt hơn khi thông tin được trình bày theo phong cách ưa thích
14:30
or whatever it is, all of these
are testable empirical predictions,
are testable empirical predictions,
317
858056
3465
hay dù gì chăng nữa, tất cả những cái này chỉ là những dự đoán dựa trên kinh nghiệm,
14:33
and the only way we can make progress
318
861521
1785
và cách duy nhất ta có thể cải thiện
14:35
is to test these predictions
against the data
against the data
319
863306
2120
là kiểm tra những dự đoán này với dữ liệu
14:37
in tightly controlled
experimental studies.
experimental studies.
320
865426
2329
trong những nghiên cứu thực nghiệm được kiểm soát chặt chẽ.
14:39
And it's only by doing so
that we can hope to discover
that we can hope to discover
321
867755
3134
Và chỉ bằng cách đó ta mới có thể hi vọng phát hiện ra
14:42
which of these theories
are well supported,
are well supported,
322
870889
2624
cái nào trong những lí thuyết này được chứng minh,
14:45
and which, like all the ones
I've told you about today, are myths.
I've told you about today, are myths.
323
873513
3390
và cái nào, như những gì tôi đã nói hôm nay, những giai thoại.
14:48
Thank you.
324
876903
1509
Cảm ơn.
14:50
(Applause)
325
878412
3460
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Ben Ambridge - PsychologistBen Ambridge is the author of "Psy-Q," a sparkling book debunking what we think we know about psychology.
Why you should listen
Ben Ambridge is a senior lecturer in psychology at the University of Liverpool, where he researches children’s language development. He is the author of Psy-Q, which introduces readers to some of the major findings in psychology via interactive puzzles, games, quizzes and tests.
He also writes great newsy stories connecting psychology to current events. His article "Why Can't We Talk to the Animals?" was shortlisted for the 2012 Guardian-Wellcome Science Writing Prize. Psy-Q is his first book for a general audience.
Ben Ambridge | Speaker | TED.com