ABOUT THE SPEAKER
Tania Luna - Surprisologist
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences.

Why you should listen

Tania Luna has an unusual title: she calls herself a “surprisologist.” The co-founder and CEO of Surprise Industries, Luna thinks deeply about how to delight, and how to help individuals and teams thrive in uncertain circumstances and develop the bonds needed to get through them.

When Luna was invited to take part in TED’s Worldwide Talent Search in 2012, she expected to give a talk about surprise and the importance of not being attached to outcomes. However, she was inspired to tell a more personal story -- one many of her closest friends didn’t know -- about her Ukrainian family getting asylum in the United States when she was 6-yeard-old and arriving in New York with virtually nothing. She sees her work as connected to her upbringing -- in which a piece of Bazooka bubble gum, a thrown-out toy or a mis-delivered pizza was magical -- because it gave her an appreciation for the joy of little surprises. 

More profile about the speaker
Tania Luna | Speaker | TED.com
TED@New York

Tania Luna: How a penny made me feel like a millionaire

Tania Luna: Jak miedziak sprawił, że poczułam się milionerką

Filmed:
1,797,188 views

Będąc małym dzieckiem, po wybuchu w Czarnobylu, Tania Luna opuściła dom na Ukrainie, by uzyskać azyl w USA. Pewnego dnia na podłodze nowojorskiego przytułku dla bezdomnych, w którym mieszkała wraz z rodziną, znalazła miedziaka. Nigdy potem nie czuła się tak bogata. Rozważania o słodko-gorzkich radościach dzieciństwa i o tym, jak zachować je w pamięci.
- Surprisologist
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
I'm fivepięć yearslat oldstary, and I am very prouddumny.
0
786
3995
Mam pięć lat i jestem bardzo dumna.
00:16
My fatherojciec has just builtwybudowany the bestNajlepiej outhousewychodek
1
4781
3559
Tata właśnie zbudował
najlepszy wychodek
00:20
in our little villagewioska in UkraineUkraina.
2
8340
2590
w naszej małej wiosce
na Ukrainie.
00:22
InsideWewnątrz, it's a smellyśmierdzący, gapingRozdziawiony holeotwór in the groundziemia,
3
10930
3549
Wewnątrz to tylko
śmierdząca dziura w ziemi,
00:26
but outsidena zewnątrz, it's pearlyperłowy whitebiały formicaFormica
4
14479
4006
ale na zewnątrz ściany
są z bieluśkiego laminatu
00:30
and it literallydosłownie gleamsblaski in the sunsłońce.
5
18485
3628
i dosłownie lśnią w słońcu.
00:34
This makesczyni me feel so prouddumny, so importantważny,
6
22113
3557
Czuję się taka dumna i ważna,
00:37
that I appointwyznaczyć myselfsiebie the leaderlider of my little groupGrupa of friendsprzyjaciele
7
25670
3040
że mianuję się szefową paczki przyjaciół
00:40
and I deviseopracowania missionsmisje for us.
8
28710
2780
i wyznaczam nam misje.
00:43
So we prowlgrasują from housedom to housedom
9
31490
2313
Skradamy się od domu do domu,
00:45
looking for fliesmuchy capturedschwytany in spiderpająk webswstęgi
10
33803
3367
szukamy much schwytanych w pajęczyny
00:49
and we setzestaw them freewolny.
11
37170
2387
i uwalniamy je.
00:51
FourCztery yearslat earlierwcześniej, when I was one,
12
39557
2308
Cztery lata wcześniej,
gdy miałam rok,
00:53
after the ChernobylChernobyl accidentwypadek,
13
41865
1445
po wybuchu w Czarnobylu
00:55
the raindeszcz cameoprawa ołowiana witrażu down blackczarny,
14
43310
2331
spadł czarny deszcz.
00:57
and my sister'ssiostry hairwłosy fellspadł out in clumpskępy,
15
45641
2200
Włosy siostry wypadały kępkami,
00:59
and I spentwydany ninedziewięć monthsmiesiące in the hospitalszpital.
16
47841
2557
a ja spędziłam 9 miesięcy w szpitalu.
01:02
There were no visitorsgoście alloweddozwolony,
17
50398
1552
Odwiedziny nie były dozwolone,
01:03
so my mothermama bribedprzekupiony a hospitalszpital workerpracownik.
18
51950
4012
więc mama przekupiła kogoś z personelu.
01:07
She acquirednabyte a nurse'spielęgniarki uniformmundur,
19
55962
2731
Zdobyła pielęgniarski fartuch
01:10
and she snuckSnuck in everykażdy night to sitsiedzieć by my sidebok.
20
58693
4345
i zakradała się każdej nocy,
by siedzieć przy mnie.
01:15
FivePięć yearslat laterpóźniej, an unexpectedniespodziewany silversrebro liningpodszewka.
21
63038
3060
5 lat później okazało się,
że to szczęście w nieszczęściu.
01:18
ThanksDzięki to ChernobylChernobyl, we get asylumazyl in the U.S.
22
66098
4102
Dzięki Czarnobylowi
dostajemy azyl w USA.
01:22
I am sixsześć yearslat oldstary, and I don't crypłakać when we leavepozostawiać home
23
70200
4219
Mam sześć lat.
Nie płaczę, gdy opuszczamy dom
01:26
and we come to AmericaAmeryka,
24
74419
1051
i przyjeżdżamy do Ameryki,
01:27
because I expectoczekiwać it to be a placemiejsce filledwypełniony with rarerzadko spotykany
25
75470
3748
bo spodziewam się, że pełno tu
01:31
and wonderfulwspaniale things like bananasbanany and chocolateczekolada
26
79218
4180
rzadkich wspaniałości,
jak banany i czekolada,
01:35
and BazookaBazooka bubblebańka gumguma,
27
83398
2441
albo guma balonowa Bazooka.
01:37
BazookaBazooka bubblebańka gumguma with the little cartoonrysunek wrappersotoki insidewewnątrz,
28
85839
4093
Balonówkę Bazooka
z komiksem w środku,
01:41
BazookaBazooka that we'dpoślubić get oncepewnego razu a yearrok in UkraineUkraina
29
89932
3117
na Ukrainie dostawało się raz do roku
01:45
and we'dpoślubić have to chewżuć one piecekawałek for an entireCały weektydzień.
30
93049
4036
i żuło się jeden kawałek
przez cały tydzień.
01:49
So the first day we get to NewNowy YorkYork,
31
97085
1806
Pierwszego dnia w Nowym Jorku
01:50
my grandmotherbabcia and I find a pennygrosz
32
98891
2233
znajdujemy z babcią miedziaka
01:53
in the floorpiętro of the homelessbezdomny shelterschron that my family'srodzina stayingprzebywający in.
33
101124
3743
na podłodze przytułku dla bezdomnych,
gdzie mieszkamy.
01:56
Only, we don't know that it's a homelessbezdomny shelterschron.
34
104867
1535
Tyle, że my nie wiemy, że to przytułek.
01:58
We think that it's a hotelhotel, a hotelhotel with lots of ratsszczury.
35
106402
3091
Myślimy, że to hotel
z mnóstwem szczurów.
02:01
So we find this pennygrosz kinduprzejmy of fossilizedskostniały in the floorpiętro,
36
109493
4582
Miedziak wygląda jakby wrósł w podłogę
02:06
and we think that a very wealthyzamożny man mustmusi have left it there
37
114075
2996
i sądzimy, że zostawił go jakiś bogacz,
02:09
because regularregularny people don't just losestracić moneypieniądze.
38
117071
2494
bo zwykli ludzie
nie gubią pieniędzy ot tak.
02:11
And I holdutrzymać this pennygrosz in the palmPalma of my handdłoń,
39
119565
2557
Trzymam w dłoni monetę,
02:14
and it's stickylepki and rustyzardzewiały,
40
122122
2662
jest lepka i zaśniedziała,
02:16
but it feelsczuje like I'm holdingtrzymać a fortunefortuna.
41
124784
3031
ale ja czuję się,
jakbym miała majątek.
02:19
I decidedecydować się that I'm going to get my very ownwłasny piecekawałek
42
127815
2058
Postanawiam kupić swoją własną
02:21
of BazookaBazooka bubblebańka gumguma.
43
129873
2067
gumę balonową Bazooka.
02:23
And in that momentza chwilę, I feel like a millionaireMilioner.
44
131940
3985
I w tym momencie
czuję się jak milionerka.
02:27
About a yearrok laterpóźniej, I get to feel that way again
45
135925
1826
Jakiś rok później
znowu się tak czuję,
02:29
when we find a bagtorba fullpełny of stuffednadziewany animalszwierzęta in the trashśmieci,
46
137751
3243
kiedy znajdujemy w śmietniku
torbę pełną pluszaków.
02:32
and suddenlynagle I have more toyszabawki
47
140994
1731
Nagle mam więcej zabawek
02:34
than I've ever had in my wholecały life.
48
142725
2744
niż kiedykolwiek.
02:37
And again, I get that feelinguczucie when we get a knockKnock
49
145469
2385
Mam to uczucie po raz kolejny,
gdy ktoś puka
02:39
on the doordrzwi of our apartmentapartament in BrooklynBrooklyn,
50
147854
1797
do naszego mieszkania
na Brooklynie.
02:41
and my sistersiostra and I find a deliverymanw przypadku
51
149651
2489
Widzimy z siostrą,
że to dostawca
02:44
with a boxpudełko of pizzaPizza that we didn't orderzamówienie.
52
152140
2553
z pudełkiem pizzy,
którego nie zamawiałyśmy.
02:46
So we take the pizzaPizza, our very first pizzaPizza,
53
154693
3189
Bierzemy naszą pierwszą pizzę
02:49
and we devourpożreć sliceplasterek after sliceplasterek
54
157882
2839
i pochłaniamy, kawałek po kawałku.
02:52
as the deliverymanw przypadku standsstojaki there and starespatrzy at us from the doorwaydrzwi.
55
160721
3389
Dostawca stoi i gapi się na nas.
02:56
And he tellsmówi us to payzapłacić, but we don't speakmówić EnglishAngielski.
56
164110
3000
Każe nam zapłacić,
ale nie znamy angielskiego.
02:59
My mothermama comespochodzi out, and he askspyta her for moneypieniądze,
57
167110
2428
Przychodzi mama,
on żąda od niej pieniędzy,
03:01
but she doesn't have enoughdość.
58
169538
1290
ale ona nie ma tyle.
03:02
She walksspacery 50 blocksBloki to and from work everykażdy day
59
170828
3420
Codziennie chodzi pieszo
50 przecznic do pracy i z powrotem,
03:06
just to avoiduniknąć spendingwydatki moneypieniądze on busautobus faretaryfy.
60
174248
2669
żeby nie wydawać pieniędzy na autobus.
03:08
Then our neighborsąsiad popswyskakuje mi her headgłowa in,
61
176917
1866
Wtedy pojawia się sąsiadka
03:10
and she turnsskręca redczerwony with ragewściekłość when she realizesuświadamia sobie
62
178783
2590
i czerwienieje ze złości,
gdy zdaje sobie sprawę,
03:13
that those immigrantsimigrantów from downstairsna dół
63
181373
2346
że ci imigranci piętro niżej
03:15
have somehowjakoś gottenzdobyć theirich handsręce on her pizzaPizza.
64
183719
4009
dobrali się jakoś do jej pizzy.
03:19
Everyone'sKażdego z nas upsetzdenerwowany.
65
187728
1556
Wszyscy są zdenerwowani.
03:21
But the pizzaPizza is deliciouspyszne.
66
189284
3841
Ale pizza jest przepyszna.
03:25
It doesn't hittrafienie me untilaż do yearslat laterpóźniej just how little we had.
67
193125
5961
Dopiero po latach uderzyło mnie,
jak niewiele mieliśmy.
03:31
On our 10 yearrok anniversaryrocznica of beingistota in the U.S.,
68
199086
2314
Dziesiątą rocznicę pobytu w USA
03:33
we decidedzdecydowany to celebrateświętować by reservingRezerwowanie a roompokój
69
201400
2108
postanowiliśmy uczcić,
wynajmując pokój w tym hotelu,
03:35
at the hotelhotel that we first stayedzostał in when we got to the U.S.
70
203508
2811
gdzie zatrzymaliśmy się
po przyjeździe do USA.
03:38
The man at the frontz przodu deskbiurko laughsśmiech, and he saysmówi,
71
206319
2490
Mężczyzna w recepcji
mówi ze śmiechem:
03:40
"You can't reserverezerwować a roompokój here. This is a homelessbezdomny shelterschron."
72
208809
2797
"Tu nie ma pokoi do wynajęcia.
To przytułek dla bezdomnych".
03:43
And we were shockedwstrząśnięty.
73
211606
2222
Byliśmy wstrząśnięci.
03:45
My husbandmąż BrianBrian was alsorównież homelessbezdomny as a kiddziecko.
74
213828
4006
Mój mąż Brian też był
bezdomny w dzieciństwie.
03:49
His familyrodzina lostStracony everything, and at agewiek 11,
75
217834
3090
Jego rodzina straciła wszystko.
Gdy miał 11 lat,
03:52
he had to liverelacja na żywo in motelsMotele with his dadtata,
76
220924
2753
musiał mieszkać z tatą w motelach.
03:55
motelsMotele that would roundokrągły up all of theirich foodjedzenie
77
223677
2933
Zabierano im tam całą żywność w zastaw,
03:58
and keep it hostagezakładnik untilaż do they were ablezdolny to payzapłacić the billrachunek.
78
226610
3680
dopóki nie zapłacili rachunku.
04:02
And one time, when he finallywreszcie got his boxpudełko
79
230290
2205
Raz, kiedy dostał z powrotem
płatki śniadaniowe,
04:04
of FrostedMatowe FlakesPłatków back, it was crawlingczołganie with roachespłocie.
80
232495
3596
w pudełku roiło się od karaluchów.
04:08
But he did have one thing.
81
236091
1916
Ale miał jedną rzecz.
04:10
He had this shoeboxShoebox that he carriedrealizowane with him everywherewszędzie
82
238007
2461
Miał takie pudełko po butach,
które wszędzie zabierał.
04:12
containingzawierające ninedziewięć comickomiczny booksksiążki,
83
240468
2646
W środku było dziewięć komiksów,
04:15
two G.I. JoesJoes paintednamalowany to look like Spider-ManSpider-Man
84
243114
3146
dwie figurki G.I. Joe
pomalowane jak Spiderman,
04:18
and fivepięć GobotsGobots. And this was his treasureskarb.
85
246260
3063
i pięć Gobotów.
To był jego skarb.
04:21
This was his ownwłasny assemblymontaż of heroesbohaterowie
86
249323
2995
To była jego własna drużyna bohaterów,
04:24
that kepttrzymane him from drugsleki and gangsgangi
87
252318
2203
która chroniła go
przed narkotykami i gangami
04:26
and from givingdający up on his dreamsmarzenia.
88
254521
2796
oraz przed porzuceniem marzeń.
04:29
I'm going to tell you about one more
89
257317
1048
Opowiem wam o jeszcze jednym
04:30
formerlydawniej homelessbezdomny memberczłonek of our familyrodzina.
90
258365
2792
niegdyś bezdomnym członku naszej rodziny.
04:33
This is ScarlettScarlett.
91
261157
1698
Oto Scarlett.
04:34
OnceRaz uponna a time, ScarletScarlet was used as baitprzynęta in dogpies fightswalki.
92
262855
3069
Kiedyś Scarlett używano jako przynęty
w walkach psów.
04:37
She was tiedprzywiązane up and thrownrzucony into the ringpierścień
93
265924
2416
Wiązano ją i wrzucano na ring,
04:40
for other dogspsy to attackatak so they'doni by get more aggressiveagresywny before the fightwalka.
94
268340
4036
gdzie inne psy atakowały ją,
żeby wzmóc agresję przed walką.
04:44
And now, these daysdni, she eatszjada organicorganiczny foodjedzenie
95
272376
4240
Dzisiaj je ekologiczną żywność
04:48
and she sleepsśpi on an orthopedicortopedyczne bedłóżko with her nameNazwa on it,
96
276616
2527
i śpi na ortopedycznym łóżku
podpisanym jej imieniem,
04:51
but when we pourwlać waterwoda for her in her bowlmiska,
97
279143
4416
ale kiedy nalewamy jej wody do miski
04:55
she still lookswygląda up and she wagsmacha her tailogon in gratitudewdzięczność.
98
283559
3989
wciąż spogląda w górę
i merda ogonem z wdzięcznością.
04:59
SometimesCzasami BrianBrian and I walkspacerować throughprzez the parkpark with ScarlettScarlett,
99
287548
3218
Czasami Brian i ja
spacerujemy ze Scarlett po parku,
05:02
and she rollsrolki throughprzez the grasstrawa,
100
290766
2419
ona tarza się w trawie,
05:05
and we just look at her
101
293185
2401
a my po prostu patrzymy na nią,
05:07
and then we look at eachkażdy other
102
295586
1820
potem na siebie
05:09
and we feel gratitudewdzięczność.
103
297406
4007
i czujemy wdzięczność.
05:13
We forgetzapomnieć about all of our newNowy middle-classśredniej klasy frustrationsfrustracje
104
301413
3631
Zapominamy o frustracjach i rozczarowaniach
05:17
and disappointmentsrozczarowań,
105
305044
1875
przedstawicieli klasy średniej
05:18
and we feel like millionairesMilionerzy.
106
306919
2684
i czujemy się jak milionerzy.
05:21
Thank you.
107
309603
1150
Dziękuję.
05:22
(ApplauseAplauz)
108
310753
3993
(Oklaski)
Translated by Martyna Bajek
Reviewed by Katarzyna Wypniewska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Tania Luna - Surprisologist
Tania Luna co-founded Surprise Industries, a company devoted to designing surprise experiences.

Why you should listen

Tania Luna has an unusual title: she calls herself a “surprisologist.” The co-founder and CEO of Surprise Industries, Luna thinks deeply about how to delight, and how to help individuals and teams thrive in uncertain circumstances and develop the bonds needed to get through them.

When Luna was invited to take part in TED’s Worldwide Talent Search in 2012, she expected to give a talk about surprise and the importance of not being attached to outcomes. However, she was inspired to tell a more personal story -- one many of her closest friends didn’t know -- about her Ukrainian family getting asylum in the United States when she was 6-yeard-old and arriving in New York with virtually nothing. She sees her work as connected to her upbringing -- in which a piece of Bazooka bubble gum, a thrown-out toy or a mis-delivered pizza was magical -- because it gave her an appreciation for the joy of little surprises. 

More profile about the speaker
Tania Luna | Speaker | TED.com