ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.

Why you should listen

In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)  

Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy." 

He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."

More profile about the speaker
Paul Bloom | Speaker | TED.com
TEDSalon NY2014

Paul Bloom: Can prejudice ever be a good thing?

Paul Bloom: Czy uprzedzenia mogą okazać się dobre?

Filmed:
1,233,148 views

Często myślimy, że stronniczość i uprzedzenia wywodzą się z ignorancji. Jednak psycholog Paul Bloom usiłuje nam udowodnić, że uprzedzenia są często naturalne, racjonalne... a nawet moralne. Według Blooma kluczem jest zrozumienie, jak działają nasze uprzedzenia, abyśmy mogli przejąć nad nimi kontrolę, kiedy pójdą w złym kierunku. 9:40 - 9:41, źródło: Erich Maria Remarque, Czarny Obelisk
- Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
When we think about prejudiceuszczerbku dla and biasstronniczość,
0
844
2378
Myśląc o uprzedzeniach i stronniczości,
zwykle myślimy o głupich i złych ludziach,
00:15
we tendzmierzać to think about stupidgłupi and evilzło people
1
3222
2144
którzy robią głupie i złe rzeczy.
00:17
doing stupidgłupi and evilzło things.
2
5366
2454
Dobrze to podsumowuje
00:19
And this ideapomysł is nicelyładnie summarizedpodsumowane
3
7820
2070
brytyjski krytyk William Hazlitt,
00:21
by the BritishBrytyjskie critickrytyk WilliamWilliam HazlittHazlitt,
4
9890
2468
który napisał: „Uprzedzenie
jest dzieckiem ignorancji”.
00:24
who wrotenapisał, "PrejudiceUszczerbku dla is the childdziecko of ignoranceignorancja."
5
12358
2935
00:27
I want to try to convinceprzekonać you here
6
15293
2112
Chcę dziś was przekonać,
00:29
that this is mistakenbłędny.
7
17405
1635
że to błędna myśl.
00:31
I want to try to convinceprzekonać you
8
19040
1732
Chcę was przekonać,
że uprzedzenia i stronniczość
00:32
that prejudiceuszczerbku dla and biasstronniczość
9
20772
1723
są naturalne, często racjonalne,
00:34
are naturalnaturalny, they're oftenczęsto rationalracjonalny,
10
22495
3288
a czasem nawet moralne.
00:37
and they're oftenczęsto even moralmorał,
11
25783
1831
Myślę, że kiedy to zrozumiemy,
00:39
and I think that oncepewnego razu we understandzrozumieć this,
12
27614
2252
będziemy lepiej pojmować uprzedzenia,
00:41
we're in a better positionpozycja to make sensesens of them
13
29866
2509
zwłaszcza kiedy przyjmują zły obrót,
00:44
when they go wrongźle,
14
32375
1057
00:45
when they have horribleokropny consequenceskonsekwencje,
15
33432
1768
kiedy mają straszne konsekwencje
00:47
and we're in a better positionpozycja to know what to do
16
35200
2325
i będziemy wiedzieć,
co robić w takich sytuacjach.
00:49
when this happensdzieje się.
17
37525
1682
Zacznijmy od stereotypów.
00:51
So, startpoczątek with stereotypesstereotypy. You look at me,
18
39207
3027
Patrzycie na mnie, znacie moje imię,
znacie pewne fakty o mnie
00:54
you know my nameNazwa, you
know certainpewny factsfakty about me,
19
42234
2246
00:56
and you could make certainpewny judgmentswyroki.
20
44480
1829
i możecie stworzyć opinię na mój temat.
00:58
You could make guessesdomysły about my ethnicitypochodzenie etniczne,
21
46309
2853
Możecie próbować odgadnąć moją narodowość,
przynależność polityczną,
przekonania religijne.
01:01
my politicalpolityczny affiliationprzynależność, my religiousreligijny beliefswierzenia.
22
49162
3281
Te osądy zwykle są trafne.
01:04
And the thing is, these
judgmentswyroki tendzmierzać to be accuratedokładny.
23
52443
2099
Jesteśmy w tym bardzo dobrzy,
01:06
We're very good at this sortsortować of thing.
24
54542
2182
a to dlatego,
01:08
And we're very good at this sortsortować of thing
25
56724
1483
01:10
because our abilityzdolność to stereotypestereotyp people
26
58207
2733
że zdolność do "szufladkowania" ludzi
nie jest jakimś kaprysem naszego umysłu,
01:12
is not some sortsortować of arbitraryarbitralny quirkdziwactwo of the mindumysł,
27
60940
3255
a raczej konkretnym przykładem
bardziej ogólnego procesu,
01:16
but ratherraczej it's a specifickonkretny instanceinstancja
28
64195
2316
01:18
of a more generalgenerał processproces,
29
66511
1655
dzięki któremu zdobywamy doświadczenie
01:20
whichktóry is that we have experiencedoświadczenie
30
68166
1619
ze skategoryzowanymi
rzeczami i ludźmi na świecie
01:21
with things and people in the worldświat
31
69785
1541
01:23
that fallspadek into categorieskategorie,
32
71326
1249
i wykorzystujemy to doświadczenie,
żeby tworzyć uogólnienia
01:24
and we can use our experiencedoświadczenie
to make generalizationsuogólnienia
33
72575
2456
01:27
about novelpowieść instancesinstancje of these categorieskategorie.
34
75031
2359
na temat nowych przykładów tych kategorii.
Każdy z nas ma spore doświadczenie
01:29
So everybodywszyscy here has a lot of experiencedoświadczenie
35
77390
2367
z krzesłami, jabłkami i psami
01:31
with chairskrzesła and applesjabłka and dogspsy,
36
79757
2253
i na tej podstawie może zobaczyć
01:34
and basedna podstawie on this, you could see
37
82010
1636
01:35
unfamiliarnieznane examplesprzykłady and you could guessodgadnąć,
38
83646
2352
nieznane przykłady i ocenić,
01:37
you could sitsiedzieć on the chairkrzesło,
39
85998
1316
że mógłby usiąść na krześle,
01:39
you could eatjeść the applejabłko, the dogpies will barkszczekać.
40
87314
2565
zjeść jabłko, że pies może zaszczekać.
Ale możemy się mylić.
01:41
Now we mightmoc be wrongźle.
41
89879
1764
Krzesło może się złamać pod nami,
01:43
The chairkrzesło could collapsezawalić się if you sitsiedzieć on it,
42
91643
1800
01:45
the applejabłko mightmoc be poisonzatruć, the dogpies mightmoc not barkszczekać,
43
93443
2222
jabłko może być zatrute,
a pies może nie szczekać.
01:47
and in factfakt, this is my dogpies TessieWojciech, who doesn't barkszczekać.
44
95665
2870
W istocie to mój pies Tessie,
który nie szczeka.
Ale przeważnie jesteśmy w tym dobrzy.
01:50
But for the mostwiększość partczęść, we're good at this.
45
98535
2759
Przeważnie zgadujemy dobrze
01:53
For the mostwiększość partczęść, we make good guessesdomysły
46
101294
1916
w sferze społecznej i innych,
01:55
bothobie in the socialspołeczny domaindomena and the non-socialspołeczno- domaindomena,
47
103210
1814
a gdybyśmy nie mogli tego robić,
01:57
and if we weren'tnie były ablezdolny to do so,
48
105024
1949
nie mogli tworzyć przypuszczeń na temat
nowych przypadków, które nas spotykają,
01:58
if we weren'tnie były ablezdolny to make guessesdomysły about
newNowy instancesinstancje that we encounterspotkanie,
49
106973
3216
02:02
we wouldn'tnie surviveprzetrwać.
50
110189
1451
nie przetrwalibyśmy.
02:03
And in factfakt, HazlittHazlitt laterpóźniej on in his wonderfulwspaniale essayesej
51
111640
2869
Hazlitt potwierdza to
w dalszej części
swojego wspaniałego eseju.
02:06
concedesprzyznaje this.
52
114509
1485
Pisze: "Bez pomocy uprzedzeń i zwyczajów
02:07
He writespisze, "WithoutBez the aidpomoc of prejudiceuszczerbku dla and customniestandardowe,
53
115994
2542
nie wiedziałbym,
jak przejść przez swój pokój,
02:10
I should not be ablezdolny to find
my way my acrossprzez the roompokój;
54
118536
2340
jak się zachować w danej sytuacji
02:12
norani know how to conductpostępowania
myselfsiebie in any circumstancesokoliczności,
55
120876
2452
czy co czuć w danym momencie życia".
02:15
norani what to feel in any relationRelacja of life."
56
123328
4203
02:19
Or take biasstronniczość.
57
127531
1509
Weźmy pod uwagę stronniczość.
02:21
Now sometimesczasami, we breakprzerwa the worldświat up into
58
129040
1708
Dzielimy świat na "my" kontra "oni",
02:22
us versusprzeciw them, into in-groupSławmy versusprzeciw out-groupefekt,
59
130748
3001
na "nasz krąg" kontra "ich krąg",
i czasem robiąc to,
02:25
and sometimesczasami when we do this,
60
133749
1161
02:26
we know we're doing something wrongźle,
61
134910
1557
czujemy, że robimy coś złego
i wstydzimy się tego.
02:28
and we're kinduprzejmy of ashamedzawstydzony of it.
62
136467
1673
Ale czasami jesteśmy z tego dumni.
02:30
But other timesczasy we're prouddumny of it.
63
138140
1483
Otwarcie się do tego przyznajemy.
02:31
We openlyotwarcie acknowledgeuznać it.
64
139623
1813
02:33
And my favoriteulubiony exampleprzykład of this
65
141436
1282
Moim ulubionym przykładem
jest pytanie zadane przez widownię
02:34
is a questionpytanie that cameoprawa ołowiana witrażu from the audiencepubliczność
66
142718
2402
02:37
in a RepublicanRepublikański debatedebata priorwcześniejszy to the last electionwybór.
67
145120
2717
podczas debaty republikanów
przed ostatnimi wyborami.
02:39
(VideoWideo) AndersonAnderson CooperCooper: GetsPobiera to your questionpytanie,
68
147837
2292
(Wideo) Anderson Cooper:
Czas na pytania od widowni
02:42
the questionpytanie in the hallhol, on foreignobcy aidpomoc? Yes, ma'amproszę pani.
69
150129
4181
o pomoc zagraniczną, oddajemy pani głos.
Kobieta: Amerykanie cierpią
02:46
WomanKobieta: The AmericanAmerykański people are sufferingcierpienie
70
154310
2236
02:48
in our countrykraj right now.
71
156546
2637
tutaj, w naszym kraju.
02:51
Why do we continueKontyntynuj to sendwysłać foreignobcy aidpomoc
72
159183
3348
Dlaczego nadal wysyłamy
pomoc zagraniczną do innych krajów,
02:54
to other countrieskraje
73
162531
1316
02:55
when we need all the help we can get for ourselvesmy sami?
74
163847
4103
kiedy sami potrzebujemy
każdej dostępnej pomocy?
AC: Gubernatorze, co pan na to?
02:59
ACAC: GovernorGubernator PerryPerry, what about that?
75
167950
1695
03:01
(ApplauseAplauz)
76
169645
1367
(Brawa)
03:03
RickRick PerryPerry: AbsolutelyAbsolutnie, I think it's—
77
171012
2338
Rick Perry: Oczywiście, myślę...
03:05
PaulPaweł BloomBloom: EachKażdy of the people onstagena scenie
78
173350
1660
Paul Bloom: Każda osoba na scenie
03:07
agreedZgoda with the premiseprzesłanka of her questionpytanie,
79
175010
1971
zgadza się z przesłanką jej pytania,
03:08
whichktóry is as AmericansAmerykanie, we should careopieka more
80
176981
2119
bo jako Amerykanie
powinniśmy bardziej dbać
03:11
about AmericansAmerykanie than about other people.
81
179100
2126
o Amerykanów niż o innych.
Zwykle poprzez poczucie solidarności,
03:13
And in factfakt, in generalgenerał, people are oftenczęsto swayedkołysał
82
181226
2865
lojalności, dumy, patriotyzmu,
ludzie skłaniają się
03:16
by feelingsuczucia of solidaritysolidarność, loyaltylojalność, prideduma, patriotismpatriotyzm,
83
184091
3508
w stronę swego kraju lub grupy etnicznej.
03:19
towardsw kierunku theirich countrykraj or towardsw kierunku theirich ethnicetniczny groupGrupa.
84
187599
2716
Niezależnie od polityki wielu ludzi
jest dumnych z bycia Amerykanami
03:22
RegardlessNiezależnie od tego of your politicsPolityka, manywiele
people feel prouddumny to be AmericanAmerykański,
85
190315
3085
03:25
and they favorprzysługa AmericansAmerykanie over other countrieskraje.
86
193400
2062
i przedkłada Amerykanów
nad inne narodowości.
03:27
ResidentsMieszkańców of other countrieskraje
feel the samepodobnie about theirich nationnaród,
87
195462
2850
Obywatele innych krajów czują
to samo wobec swojego narodu,
03:30
and we feel the samepodobnie about our ethnicitiesgrupy etniczne.
88
198312
2486
dotyczy to też przynależności etnicznej.
Niektórzy mogą się z tym nie zgodzić.
03:32
Now some of you maymoże rejectodrzucić this.
89
200798
1684
03:34
Some of you maymoże be so cosmopolitanCosmopolitan
90
202482
1721
Niektórzy z was mogą być kosmopolitami,
03:36
that you think that ethnicitypochodzenie etniczne and nationalityNarodowość
91
204213
2334
którzy uważają,
że grupa etniczna czy narodowość
03:38
should holdutrzymać no moralmorał swaykołysać.
92
206547
2153
nie powinny kierować moralnością.
Ale nawet wy akceptujecie
03:40
But even you sophisticateswyszukane acceptzaakceptować
93
208700
2762
pewne przywiązanie do grupy wewnętrznej
03:43
that there should be some pullCiągnąć
94
211462
1834
03:45
towardsw kierunku the in-groupSławmy in the
domaindomena of friendsprzyjaciele and familyrodzina,
95
213296
2701
obejmującej przyjaciół i rodzinę,
do bliskich wam osób.
03:47
of people you're closeblisko to,
96
215997
1421
Nawet wy dokonujecie rozróżnienia
03:49
and so even you make a distinctionróżnica
97
217418
1561
03:50
betweenpomiędzy us versusprzeciw them.
98
218979
1975
między „my” a „oni”.
To rozróżnienie jest naturalne
03:52
Now, this distinctionróżnica is naturalnaturalny enoughdość
99
220954
2603
i często moralne,
ale może przybrać zły obrót.
03:55
and oftenczęsto moralmorał enoughdość, but it can go awrykrzywo,
100
223557
2924
Opisano to w badaniu
03:58
and this was partczęść of the researchBadania
101
226481
1729
psychologa społecznego, Henriego Tajfela.
04:00
of the great socialspołeczny psychologistpsycholog HenriHenri TajfelTajfel.
102
228210
2759
Tajfel urodził się w Polsce w 1919 roku.
04:02
TajfelTajfel was bornurodzony in PolandPolska in 1919.
103
230969
2605
Wyjechał na studia do Francji,
04:05
He left to go to universityUniwersytet in FranceFrancja,
104
233574
2139
bo jako Żyd nie mógł studiować w Polsce.
04:07
because as a JewŻyd, he couldn'tnie mógł
go to universityUniwersytet in PolandPolska,
105
235713
2555
Później wstąpił do francuskiego wojska
04:10
and then he enlistedZarejestrowany in the FrenchFrancuski militarywojskowy
106
238268
2510
podczas II wojny światowej.
04:12
in WorldŚwiat WarWojny IIII.
107
240778
1283
Został schwytany i uwięziony
04:14
He was capturedschwytany and endedzakończyło się up
108
242061
1769
04:15
in a prisonerwięzień of warwojna campobóz,
109
243830
1531
w obozie jenieckim.
Był to dla niego przeraźliwy czas,
04:17
and it was a terrifyingprzerażający time for him,
110
245361
2267
bo gdyby odkryto, że jest Żydem,
04:19
because if it was discoveredodkryty that he was a JewŻyd,
111
247628
1688
zostałby przeniesiony
do obozu koncentracyjnego,
04:21
he could have been movedprzeniósł to a concentrationstężenie campobóz,
112
249316
2092
którego prawdopodobnie nie przeżyłby.
04:23
where he mostwiększość likelyprawdopodobne would not have survivedprzeżył.
113
251408
1992
Po zakończeniu wojny,
kiedy został uwolniony,
04:25
And in factfakt, when the warwojna
endedzakończyło się and he was releasedwydany,
114
253400
2587
większość jego przyjaciół
i rodziny nie żyła.
04:27
mostwiększość of his friendsprzyjaciele and familyrodzina were deadnie żyje.
115
255987
2505
Zajmował się różnymi rzeczami.
04:30
He got involvedzaangażowany in differentróżne pursuitszajęć.
116
258492
1837
Pomagał sierotom wojennym,
04:32
He helpedpomógł out the warwojna orphanssieroty.
117
260329
1531
jednak przede wszystkim interesowała go
04:33
But he had a long-lastingtrwałe interestzainteresowanie
118
261860
1731
nauka o uprzedzeniach,
04:35
in the sciencenauka of prejudiceuszczerbku dla,
119
263591
1545
więc gdy pojawiło się
04:37
and so when a prestigiousprestiżowe BritishBrytyjskie scholarshipstypendium
120
265136
2660
prestiżowe brytyjskie stypendium
na badania stereotypów,
04:39
on stereotypesstereotypy openedotwierany up, he appliedstosowany for it,
121
267796
1845
złożył wniosek, dostał stypendium
04:41
and he wonwygrał it,
122
269641
1357
i rozpoczął wspaniałą karierę.
04:42
and then he beganrozpoczął się this amazingniesamowity careerkariera.
123
270998
2190
Jej punktem wyjściowym było spostrzeżenie,
04:45
And what startedRozpoczęty his careerkariera is an insightwgląd
124
273188
2749
że większość ludzi
niewłaściwie myślała o Holokauście.
04:47
that the way mostwiększość people were thinkingmyślący
125
275937
1840
04:49
about the HolocaustHolokaust was wrongźle.
126
277777
2116
Wielu ludzi, większość w tamtych czasach,
04:51
ManyWiele people, mostwiększość people at the time,
127
279893
2406
postrzegało Holokaust jako rodzaj
04:54
viewedobejrzeli the HolocaustHolokaust as sortsortować of representingreprezentowanie
128
282299
1901
04:56
some tragictragiczny flawwada on the partczęść of the GermansNiemcy,
129
284200
3004
tragicznego błędu ze strony Niemców,
skazę genetyczną, osobowość autorytarną.
04:59
some geneticgenetyczny taintskaza, some authoritarianautorytarnych personalityosobowość.
130
287204
3834
Tajfel to odrzucił.
05:03
And TajfelTajfel rejectedodrzucony this.
131
291038
2058
05:05
TajfelTajfel said what we see in the HolocaustHolokaust
132
293096
2543
Powiedział, że to,
co widzimy w Holokauście,
05:07
is just an exaggerationprzesady
133
295639
2311
jest tylko wyolbrzymieniem
normalnych procesów psychologicznych,
05:09
of normalnormalna psychologicalpsychologiczny processesprocesy
134
297950
1778
które zachodzą w każdym z nas.
05:11
that exististnieć in everykażdy one of us.
135
299728
1761
05:13
And to explorebadać this, he did a seriesseria of classicklasyczny studiesstudia
136
301489
2685
Żeby to zbadać, przeprowadził serię badań
na brytyjskich nastolatkach.
05:16
with BritishBrytyjskie adolescentsmłodzież.
137
304174
1744
05:17
And in one of his studiesstudia, what he did was he askedspytał
138
305918
1549
W jednym z badań
05:19
the BritishBrytyjskie adolescentsmłodzież all sortssortuje of questionspytania,
139
307467
2552
zadawał im różne pytania,
a potem, na podstawie odpowiedzi, mówił:
05:22
and then basedna podstawie on theirich answersodpowiedzi, he said,
140
310019
1884
"Przejrzałem wasze odpowiedzi
i na ich podstawie ustaliłem
05:23
"I've lookedspojrzał at your answersodpowiedzi,
and basedna podstawie on the answersodpowiedzi,
141
311903
2357
05:26
I have determinedustalona that you are eitherzarówno" —
142
314260
2097
że jesteście albo...",
powiedział połowie z nich,
05:28
he told halfpół of them —
143
316357
1006
05:29
"a KandinskyKandinsky loverkochanka, you love the work of KandinskyKandinsky,
144
317363
2957
"albo miłośnikami Kandinskiego,
uwielbiacie jego prace,
lub miłośnikami Klee,
uwielbiacie jego prace".
05:32
or a KleeKlee loverkochanka, you love the work of KleeKlee."
145
320320
2978
Było to zupełnie zmyślone.
05:35
It was entirelycałkowicie bogusfałszywe.
146
323298
1816
Odpowiedzi nie miały nic wspólnego
z Kandinskim lub Klee.
05:37
TheirIch answersodpowiedzi had nothing
to do with KandinskyKandinsky or KleeKlee.
147
325114
2290
05:39
They probablyprawdopodobnie hadn'tnie miał heardsłyszał of the artistsartyści.
148
327404
2728
Prawdopodobnie nie słyszeli
nawet o tych artystach.
Po prostu podzielił ich
losowo na dwie grupy.
05:42
He just arbitrarilydowolnie dividedpodzielony them up.
149
330132
2740
Odkrył jednak, że te kategorie
miały znaczenie,
05:44
But what he founduznany was, these categorieskategorie matteredliczyło się,
150
332872
3271
więc kiedy później dał badanym pieniądze,
05:48
so when he laterpóźniej gavedał the subjectstematy moneypieniądze,
151
336143
2511
woleli je przekazać
05:50
they would preferwoleć to give the moneypieniądze
152
338654
1676
członkom swojej grupy
05:52
to membersczłonków of theirich ownwłasny groupGrupa
153
340330
1800
niż członkom drugiej grupy.
05:54
than membersczłonków of the other groupGrupa.
154
342130
1833
Co gorsza byli najbardziej zainteresowani
05:55
WorseCo gorsza, they were actuallytak właściwie mostwiększość interestedzainteresowany
155
343963
2327
05:58
in establishingustanawiającego a differenceróżnica
156
346290
2006
wyznaczeniem różnicy
między swoją grupą a innymi grupami,
06:00
betweenpomiędzy theirich groupGrupa and other groupsgrupy,
157
348296
2566
więc rezygnowali z pieniędzy
na rzecz swojej grupy,
06:02
so they would give up moneypieniądze for theirich ownwłasny groupGrupa
158
350862
1908
06:04
if by doing so they could give
the other groupGrupa even lessmniej.
159
352770
5248
jeśli tym sposobem druga grupa
miałaby jeszcze mniej.
Ta stronniczość zdaje się
pojawiać bardzo wcześnie.
06:10
This biasstronniczość seemswydaje się to showpokazać up very earlywcześnie.
160
358018
2218
06:12
So my colleaguekolega and wifeżona, KarenKaren WynnWynn, at YaleYale
161
360236
2300
Moja żona i współpracowniczka
z Uniwersytetu Yale, Karen Wynn,
06:14
has doneGotowe a seriesseria of studiesstudia with babiesdzieci
162
362536
1611
przeprowadziła szereg badań z dziećmi,
06:16
where she exposesudostępnia babiesdzieci to puppetslalki,
163
364147
2832
przedstawiając im maskotki
06:18
and the puppetslalki have certainpewny foodjedzenie preferencesPreferencje.
164
366979
2265
z określonymi preferencjami żywieniowymi.
06:21
So one of the puppetslalki mightmoc like greenZielony beansfasola.
165
369244
2182
Jedna lubi zieloną fasolkę,
inna lubi krakersy.
06:23
The other puppetlalek mightmoc like grahamgraham crackerskrakersy.
166
371426
2575
Sprawdzane są
preferencje żywieniowe dzieci,
06:26
They testtest the babiesdzieci ownwłasny foodjedzenie preferencesPreferencje,
167
374001
2369
które zwykle wolą krakersy.
06:28
and babiesdzieci typicallyzwykle preferwoleć the grahamgraham crackerskrakersy.
168
376370
2690
Pytanie: czy ma to wpływ na sposób,
w jaki dzieci traktują maskotki?
06:31
But the questionpytanie is, does this mattermateria to babiesdzieci
169
379060
2612
06:33
in how they treatleczyć the puppetslalki? And it matterssprawy a lot.
170
381672
3116
Ma ogromne znaczenie.
06:36
They tendzmierzać to preferwoleć the puppetlalek
171
384788
1519
Dzieci zwykle wolą maskotkę,
06:38
who has the samepodobnie foodjedzenie tastesSmaki that they have,
172
386307
3479
która ma takie same
preferencje żywieniowe jak one,
co gorsza, wolą maskotki,
06:41
and worsegorzej, they actuallytak właściwie preferwoleć puppetslalki
173
389786
2556
które wymierzają kary
maskotkom z innym gustem.
06:44
who punishkarać the puppetlalek with the differentróżne foodjedzenie tastesmak.
174
392342
2985
(Śmiech)
06:47
(LaughterŚmiech)
175
395327
2277
Wszędzie widzimy ten rodzaj psychologii
grupy wewnętrznej i zewnętrznej.
06:49
We see this sortsortować of in-groupSławmy,
out-groupefekt psychologyPsychologia all the time.
176
397604
3632
06:53
We see it in politicalpolityczny clashesstarcia
177
401236
1664
W starciach politycznych
między grupami o różnych ideologiach,
06:54
withinw ciągu groupsgrupy with differentróżne ideologiesideologie.
178
402900
2414
w skrajnych przypadkach wojny,
06:57
We see it in its extremeskrajny in casesprzypadki of warwojna,
179
405314
3626
gdzie grupa zewnętrzna
nie tylko dostaje mniej,
07:00
where the out-groupefekt isn't merelyjedynie givendany lessmniej,
180
408940
3217
wręcz się ją odczłowiecza,
07:04
but dehumanizedodczłowieczony,
181
412157
1588
jak przy nazistowskim postrzeganiu Żydów
07:05
as in the NaziNazistowskich perspectiveperspektywiczny of JewsŻydzi
182
413745
2240
07:07
as verminrobactwo or licewszy,
183
415985
2085
jako robactwa lub wszy,
07:10
or the AmericanAmerykański perspectiveperspektywiczny of JapaneseJapoński as ratsszczury.
184
418070
4236
lub amerykańskim postrzeganiu
Japończyków jako szczurów.
Stereotypy też mogą przybrać zły obrót.
07:14
StereotypesStereotypy can alsorównież go awrykrzywo.
185
422306
2214
Często są racjonalne i przydatne,
07:16
So oftenczęsto they're rationalracjonalny and usefulprzydatny,
186
424520
2261
ale czasami są irracjonalne,
07:18
but sometimesczasami they're irrationalirracjonalny,
187
426781
1574
07:20
they give the wrongźle answersodpowiedzi,
188
428355
1226
dają złe odpowiedzi,
a innym razem
07:21
and other timesczasy
189
429581
1217
prowadzą do niemoralnych konsekwencji.
07:22
they leadprowadzić to plainlywyraźnie immoralniemoralny consequenceskonsekwencje.
190
430798
2175
07:24
And the casewalizka that's been mostwiększość studiedbadane
191
432973
2808
Przypadkiem najszerzej badanym
07:27
is the casewalizka of racewyścigi.
192
435781
1667
jest przypadek rasy.
07:29
There was a fascinatingfascynujący studybadanie
193
437448
1407
Przeprowadzono fascynujące badanie
07:30
priorwcześniejszy to the 2008 electionwybór
194
438855
2074
przed wyborami w 2008 roku,
w którym psycholodzy społeczni badali,
07:32
where socialspołeczny psychologistspsychologowie lookedspojrzał at the extentstopień
195
440929
3026
07:35
to whichktóry the candidatesKandydaci were
associatedpowiązany with AmericaAmeryka,
196
443955
3442
w jakim stopniu kandydaci
kojarzą się z Ameryką,
ściślej z amerykańską flagą.
07:39
as in an unconsciousnieprzytomny associationstowarzyszenie
with the AmericanAmerykański flagFlaga.
197
447397
3605
W jednym z badań porównywali
07:43
And in one of theirich studiesstudia they comparedporównywane
198
451002
1356
Obamę i McCaina i odkryli, że McCaina
07:44
ObamaObama and McCainMcCain, and they founduznany McCainMcCain
199
452358
2014
postrzega się jako bardziej
amerykańskiego niż Obamę.
07:46
is thought of as more AmericanAmerykański than ObamaObama,
200
454372
3394
Słysząc to, ludzie nie są zbyt zaskoczeni.
07:49
and to some extentstopień, people aren'tnie są
that surprisedzaskoczony by hearingprzesłuchanie that.
201
457766
2573
McCain jest znanym bohaterem wojennym
07:52
McCainMcCain is a celebratedsłynny warwojna herobohater,
202
460339
1918
i wielu przyznałoby otwarcie,
07:54
and manywiele people would explicitlywyraźnie say
203
462257
1659
że jego historia jest bardziej
amerykańska niż Obamy.
07:55
he has more of an AmericanAmerykański storyfabuła than ObamaObama.
204
463916
2700
07:58
But they alsorównież comparedporównywane ObamaObama
205
466616
1937
Ale porównano też Obamę
08:00
to BritishBrytyjskie PrimePrime MinisterMinister TonyTony BlairBlair,
206
468553
2516
z brytyjskim premierem Tonym Blairem
08:03
and they founduznany that BlairBlair was alsorównież thought of
207
471069
2261
i okazało się, że Blair
też jest postrzegany
08:05
as more AmericanAmerykański than ObamaObama,
208
473330
2507
jako bardziej amerykański,
08:07
even thoughchociaż subjectstematy explicitlywyraźnie understoodzrozumiany
209
475837
2073
mimo że badani dobrze wiedzieli,
że nie jest Amerykaninem.
08:09
that he's not AmericanAmerykański at all.
210
477910
2990
Ale reagowali oczywiście
08:12
But they were respondingodpowiadać, of coursekurs,
211
480900
1424
na kolor skóry.
08:14
to the colorkolor of his skinskóra.
212
482324
3051
Te stereotypy i uprzedzenia
08:17
These stereotypesstereotypy and biasesuprzedzenia
213
485375
2051
mają realne konsekwencje,
08:19
have real-worldprawdziwy świat consequenceskonsekwencje,
214
487426
1450
08:20
bothobie subtlesubtelny and very importantważny.
215
488876
2872
zarówno subtelne, jak i bardzo ważne.
W niedawno przeprowadzonym badaniu
naukowcy wystawili na sprzedaż
08:23
In one recentniedawny studybadanie, researchersnaukowcy
216
491748
2662
08:26
put adsreklamy on eBayeBay for the salesprzedaż of baseballbaseball cardskarty.
217
494410
3269
na eBay'u karty baseballowe.
Niektóre z nich trzymała biała dłoń,
08:29
Some of them were heldtrzymany by whitebiały handsręce,
218
497679
2734
inne trzymała czarna dłoń.
08:32
othersinni by blackczarny handsręce.
219
500413
1218
Były to te same karty.
08:33
They were the samepodobnie baseballbaseball cardskarty.
220
501631
1579
Te trzymane w czarnej dłoni
08:35
The oneste heldtrzymany by blackczarny handsręce
221
503210
1244
08:36
got substantiallyw zasadzie smallermniejszy bidsoferty
222
504454
2067
otrzymały znacząco niższe oferty cenowe
08:38
than the oneste heldtrzymany by whitebiały handsręce.
223
506521
2484
niż te trzymane w białej dłoni.
Na Uniwersytecie Stanforda
08:41
In researchBadania doneGotowe at StanfordStanford,
224
509005
2362
08:43
psychologistspsychologowie exploredzbadać the casewalizka of people
225
511367
4230
psycholodzy badali przypadki osób
skazanych za morderstwo białych osób.
08:47
sentencedskazany for the murdermorderstwo of a whitebiały personosoba.
226
515597
3569
Przy tych samych okolicznościach
08:51
It turnsskręca out, holdingtrzymać everything elsejeszcze constantstały,
227
519166
2804
kara śmierci jest bardziej prawdopodobna,
08:53
you are considerablywydatnie more likelyprawdopodobne to be executedwykonywane
228
521970
2370
jeśli wyglądasz jak człowiek po prawej
08:56
if you look like the man on the right
229
524340
1777
08:58
than the man on the left,
230
526117
1973
niż po lewej.
Przede wszystkim dlatego,
09:00
and this is in largeduży partczęść because
231
528090
2029
09:02
the man on the right lookswygląda more prototypicallyprototypically blackczarny,
232
530119
2534
że mężczyzna po prawej jest
archetypowo bardziej czarny,
09:04
more prototypicallyprototypically African-AmericanAfro-amerykańskich,
233
532653
2630
bardziej afroamerykański,
i to najwyraźniej wpływa na decyzje ludzi
09:07
and this apparentlywidocznie influenceswpływy people'sludzie decisionsdecyzje
234
535283
2049
odnośnie tego, co z nim zrobić.
09:09
over what to do about him.
235
537332
1771
Kiedy o tym wiemy,
09:11
So now that we know about this,
236
539103
1547
jak możemy z tym walczyć?
09:12
how do we combatwalka it?
237
540650
1657
Są różne sposoby.
09:14
And there are differentróżne avenuesAleje.
238
542307
1622
Jednym jest przemawianie
do ludzkich emocji,
09:15
One avenuealeja is to appealapel
239
543929
1434
09:17
to people'sludzie emotionalemocjonalny responsesodpowiedzi,
240
545363
2046
09:19
to appealapel to people'sludzie empathyempatia,
241
547409
2133
do ludzkiej empatii,
09:21
and we oftenczęsto do that throughprzez storieshistorie.
242
549542
1873
co często robimy poprzez opowiadania.
09:23
So if you are a liberalliberalne parentrodzic
243
551415
2565
Jeśli jesteś liberalnym rodzicem
09:25
and you want to encouragezachęcać your childrendzieci
244
553980
1872
i chcesz przekonać swoje dzieci
09:27
to believe in the meritsZalety of nontraditionalnietradycyjnych familiesrodziny,
245
555852
2374
do zalet nietradycyjnych rodzin,
możesz im dać taką książkę.
["Heather ma dwie mamusie"].
09:30
you mightmoc give them a bookksiążka like this.
["HeatherWrzos Has Two MommiesMamusie"]
246
558226
2273
09:32
If you are conservativekonserwatywny and have a differentróżne attitudepostawa,
247
560499
1726
Jeśli jesteś konserwatywny
i masz inne podejście,
09:34
you mightmoc give them a bookksiążka like this.
248
562225
1931
możesz im dać taką książkę.
09:36
(LaughterŚmiech)
["Help! MomMama! There Are LiberalsLiberałowie underpod My BedŁóżko!"]
249
564156
1749
(Śmiech) ["Pomocy! Mamo!
Pod moim łóżkiem są liberałowie!"].
09:37
But in generalgenerał, storieshistorie can turnskręcać
250
565905
3336
Opowieści mogą zmieniać
09:41
anonymousanonimowy strangersobcy into people who mattermateria,
251
569241
2232
anonimowych obcych
w ludzi, którzy się liczą.
09:43
and the ideapomysł that we careopieka about people
252
571473
2685
To, że troszczymy się o ludzi,
09:46
when we focusskupiać on them as individualsosoby prywatne
253
574158
1702
kiedy widzimy w nich jednostki,
09:47
is an ideapomysł whichktóry has shownpokazane up acrossprzez historyhistoria.
254
575860
2279
ma odzwierciedlenie w historii.
09:50
So StalinStalin apocryphallyprymitywne said,
255
578139
2583
Stalin powiedział podobno:
"Jedna śmierć to tragedia,
09:52
"A singlepojedynczy deathśmierć is a tragedytragedia,
256
580722
1617
milion – to statystyka".
09:54
a millionmilion deathsśmierci is a statisticStatystyczny,"
257
582339
2040
Matka Teresa powiedziała:
09:56
and MotherMatka TeresaTeresa said,
258
584379
1451
"Patrząc w tłum, niczego nie zrobię.
09:57
"If I look at the massmasa, I will never actdziałać.
259
585830
1541
09:59
If I look at the one, I will."
260
587371
2325
Patrząc na jednostkę, zareaguję”.
Psycholodzy badali to zjawisko.
10:01
PsychologistsPsycholodzy have exploredzbadać this.
261
589696
2070
W pewnym badaniu
10:03
For instanceinstancja, in one studybadanie,
262
591766
1301
uczestnicy dostali listę faktów o kryzysie
10:05
people were givendany a listlista of factsfakty about a crisiskryzys,
263
593067
2783
i zbadano, ile wpłaciliby na zbiórkę,
10:07
and it was seenwidziany how much they would donatedarować
264
595850
4256
żeby rozwiązać ten kryzys.
10:12
to solverozwiązać this crisiskryzys,
265
600106
1584
Drugiej grupie nie podano żadnych faktów,
10:13
and anotherinne groupGrupa was givendany no factsfakty at all
266
601690
1837
10:15
but they were told of an individualindywidualny
267
603527
2098
ale przedstawiono im jedną osobę,
podano imię i pokazano twarz.
10:17
and givendany a nameNazwa and givendany a facetwarz,
268
605625
2440
Ci ludzie byli o wiele hojniejsi.
10:20
and it turnsskręca out that they gavedał fardaleko more.
269
608065
3219
To nic nowego
10:23
NoneBrak of this I think is a secretsekret
270
611284
1861
dla osób zaangażowanych
w działalność charytatywną.
10:25
to the people who are engagedzaręczony in charitydobroczynność work.
271
613145
2111
10:27
People don't tendzmierzać to delugePotop people
272
615256
2648
Zwykle nie zasypuje się ludzi
faktami i statystykami.
10:29
with factsfakty and statisticsStatystyka.
273
617904
1323
Pokazuje się raczej twarze,
10:31
RatherRaczej, you showpokazać them facestwarze,
274
619227
1022
pokazuje się ludzi.
10:32
you showpokazać them people.
275
620249
1736
Możliwe, że wyrażając
współczucie wobec jednostki,
10:33
It's possiblemożliwy that by extendingrozsuwalny our sympathiessympatie
276
621985
3227
może ono być przeniesione na grupę,
10:37
to an individualindywidualny, they can spreadrozpiętość
277
625212
1971
10:39
to the groupGrupa that the individualindywidualny belongsnależy to.
278
627183
2878
do której ta jednostka należy.
To Harriet Beecher Stowe.
10:42
This is HarrietHarriet BeecherBeecher StoweStowe.
279
630061
2466
Historia, może zmyślona, mówi o tym,
10:44
The storyfabuła, perhapsmoże apocryphalapokryficznych,
280
632527
2443
że prezydent Lincoln zaprosił ją
10:46
is that PresidentPrezydent LincolnLincoln invitedzaproszony her
281
634970
2074
do Białego Domu w trakcie wojny secesyjnej
10:49
to the WhiteBiały HouseDom in the middleśrodkowy of the CivilCywilnego WarWojny
282
637044
1998
i powiedział do niej:
10:51
and said to her,
283
639042
1584
"Więc ty jesteś tą małą kobietą,
która wywołała tę wielką wojnę”.
10:52
"So you're the little ladydama who startedRozpoczęty this great warwojna."
284
640626
2664
10:55
And he was talkingmówić about "UncleWujek Tom'sTom's CabinKabiny."
285
643290
1885
Mówił o "Chacie wuja Toma”.
"Chata wuja Toma" nie jest
wielkim dziełem filozofii
10:57
"UncleWujek Tom'sTom's CabinKabiny" is not
a great bookksiążka of philosophyfilozofia
286
645175
2531
czy teologii, może nawet nie literatury,
10:59
or of theologyteologii or perhapsmoże not even literatureliteratura,
287
647706
3144
ale skłania ludzi do tego,
11:02
but it does a great jobpraca
288
650850
2515
żeby postawili się w sytuacji osób,
11:05
of gettinguzyskiwanie people to put themselvessami in the shoesbuty
289
653365
2498
w której inaczej by się nie znaleźli,
11:07
of people they wouldn'tnie otherwisew przeciwnym razie be in the shoesbuty of,
290
655863
2333
żeby postawili się w sytuacji niewolników.
11:10
put themselvessami in the shoesbuty of slavesniewolnicy.
291
658196
2402
To równie dobrze mogło być katalizatorem
11:12
And that could well have been a catalystkatalizator
292
660598
1781
11:14
for great socialspołeczny changezmiana.
293
662379
1604
wielkiej przemiany społecznej.
11:15
More recentlyostatnio, looking at AmericaAmeryka
294
663983
2362
Obserwując Amerykę
w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci,
11:18
in the last severalkilka decadesdziesiątki lat,
295
666345
3069
można śmiało przypuszczać,
że takie programy jak "The Cosby Show"
11:21
there's some reasonpowód to believe
that showsprzedstawia like "The CosbyCosby ShowPokaż"
296
669414
3149
11:24
radicallyradykalnie changedzmienione AmericanAmerykański attitudespostawy
towardsw kierunku African-AmericansAfroamerykanie,
297
672563
2688
radykalnie zmieniły podejście
Amerykanów do Afroamerykanów,
11:27
while showsprzedstawia like "Will and GraceGrace" and "ModernNowoczesne FamilyRodzina"
298
675251
2983
a programy takie jak
"Will i Grace” i "Współczesna rodzina”
11:30
changedzmienione AmericanAmerykański attitudespostawy
299
678234
1363
zmieniły stosunek Amerykanów
11:31
towardsw kierunku gaywesoły menmężczyźni and womenkobiety.
300
679597
1300
do homoseksualistów.
11:32
I don't think it's an exaggerationprzesady to say
301
680897
2455
Chyba nie przesadzam, twierdząc,
że głównym katalizatorem
moralnej zmiany w Ameryce
11:35
that the majorpoważny catalystkatalizator in AmericaAmeryka for moralmorał changezmiana
302
683352
2661
jest serial komediowy.
11:38
has been a situationsytuacja comedyKomedia.
303
686013
2893
11:40
But it's not all emotionsemocje,
304
688906
1416
Ale nie chodzi tylko o emocje.
11:42
and I want to endkoniec by appealingatrakcyjne
305
690322
1276
Chcę zakończyć apelem
11:43
to the powermoc of reasonpowód.
306
691598
2235
do siły rozumu.
W znakomitej książce:
11:45
At some pointpunkt in his wonderfulwspaniale bookksiążka
307
693833
2156
11:47
"The Better AngelsAnioły of Our NatureNatura,"
308
695989
1223
”Zmierzch przemocy”
11:49
StevenSteven PinkerPinker saysmówi,
309
697212
2016
Steven Pinker pisze,
że Stary Testament każe kochać bliźniego,
11:51
the OldStary TestamentTestamentu saysmówi love thytwego neighborsąsiad,
310
699228
2582
a Nowy Testament mówi,
żeby miłować nieprzyjaciół,
11:53
and the NewNowy TestamentTestamentu saysmówi love thytwego enemywróg,
311
701810
2722
11:56
but I don't love eitherzarówno one of them, not really,
312
704532
2686
ale tak naprawdę
nie kocham żadnego z nich,
ale nie chcę ich zabić.
11:59
but I don't want to killzabić them.
313
707218
1667
Wiem, że mam wobec nich zobowiązania,
12:00
I know I have obligationsobowiązki to them,
314
708885
1866
ale moje moralne uczucia wobec nich,
moje moralne przekonania
12:02
but my moralmorał feelingsuczucia to them, my moralmorał beliefswierzenia
315
710751
3470
odnośnie tego, jak powinienem się
wobec nich zachowywać,
12:06
about how I should behavezachować się towardsw kierunku them,
316
714221
1713
12:07
aren'tnie są groundeduziemiony in love.
317
715934
2047
nie opierają się na miłości.
Opierają się na rozumieniu praw człowieka,
12:09
What they're groundeduziemiony in is the
understandingzrozumienie of humanczłowiek rightsprawa,
318
717981
1939
12:11
a beliefwiara that theirich life is as valuablecenny to them
319
719920
2223
na wierze, że ich życie jest
tak samo wartościowe dla nich,
12:14
as my life is to me,
320
722143
2356
jak moje życie dla mnie.
12:16
and to supportwsparcie this, he tellsmówi a storyfabuła
321
724499
1932
Pinker popiera swoją tezę opowieścią
12:18
by the great philosopherfilozof AdamAdam SmithSmith,
322
726431
1848
wielkiego filozofa, Adama Smitha,
12:20
and I want to tell this storyfabuła too,
323
728279
1686
którą też chcę wam przekazać,
12:21
thoughchociaż I'm going to modifymodyfikować it a little bitkawałek
324
729965
1296
trochę dopasowując ją
do współczesności.
12:23
for modernnowoczesny timesczasy.
325
731261
1678
Adam Smith najpierw prosi,
żebyście wyobrazili sobie
12:24
So AdamAdam SmithSmith startszaczyna się by askingpytając you to imaginewyobrażać sobie
326
732939
1901
12:26
the deathśmierć of thousandstysiące of people,
327
734840
1901
śmierć tysięcy ludzi w kraju,
który nie jest ci znany.
12:28
and imaginewyobrażać sobie that the thousandstysiące of people
328
736741
2040
12:30
are in a countrykraj you are not familiarznajomy with.
329
738781
2239
Mogą to być Chiny, Indie
lub kraj w Afryce.
12:33
It could be ChinaChiny or IndiaIndie or a countrykraj in AfricaAfryka.
330
741020
3554
12:36
And SmithSmith saysmówi, how would you respondodpowiadać?
331
744574
2484
Smith pyta, jakbyś zareagował?
12:39
And you would say, well that's too badzły,
332
747058
2307
Powiedzielibyście: "Wielka szkoda!",
a wasze życie toczyłoby się dalej.
12:41
and you'dty byś go on to the restodpoczynek of your life.
333
749365
1876
Otworzylibyście stronę "New York Timesa"
12:43
If you were to openotwarty up The NewNowy
YorkYork TimesRazy onlineonline or something,
334
751241
2219
i przeczytali o tym,
a to się przecież zdarza na co dzień,
12:45
and discoverodkryć this, and in factfakt
this happensdzieje się to us all the time,
335
753460
2960
i żylibyście dalej swoim życiem.
12:48
we go about our liveszyje.
336
756420
1521
Potem Smith każe sobie wyobrazić,
12:49
But imaginewyobrażać sobie insteadzamiast, SmithSmith saysmówi,
337
757941
2194
że dowiadujesz się, że jutro
12:52
you were to learnuczyć się that tomorrowjutro
338
760135
1254
12:53
you were to have your little fingerpalec choppedposiekane off.
339
761389
2539
mają ci odciąć mały palec.
12:55
SmithSmith saysmówi, that would mattermateria a lot.
340
763928
2169
Smith uważa, że to miałoby znaczenie.
12:58
You would not sleepsen that night
341
766097
1411
Nie mógłbyś spać w nocy,
ciągle byś o tym myślał.
12:59
wonderingpełen zdumienia about that.
342
767508
1353
Tu trzeba zadać pytanie:
13:00
So this raisespodnosi the questionpytanie:
343
768861
2019
13:02
Would you sacrificepoświęcać się thousandstysiące of liveszyje
344
770880
2466
Czy poświęciłbyś tysiące istnień,
13:05
to savezapisać your little fingerpalec?
345
773346
1969
żeby uratować swój mały palec?
Odpowiedzcie sobie w myśli na to pytanie.
13:07
Now answerodpowiedź this in the privacyPrywatność of your ownwłasny headgłowa,
346
775315
2318
13:09
but SmithSmith saysmówi, absolutelyabsolutnie not,
347
777633
2919
Smith twierdzi, że absolutnie nie,
co za niedorzeczna myśl.
13:12
what a horridokropne thought.
348
780552
1692
Rodzi to pytanie,
13:14
And so this raisespodnosi the questionpytanie,
349
782244
2031
jak to ujmuje Smith:
13:16
and so, as SmithSmith putsstawia it,
350
784275
1374
"Skoro nasze bierne uczucia
są prawie zawsze
13:17
"When our passivebierny feelingsuczucia are almostprawie always
351
785649
2218
13:19
so sordidbrudny and so selfishsamolubny,
352
787867
1448
wstrętne i samolubne,
jak to możliwe,
że nasze aktywne zasady są często
13:21
how comespochodzi it that our activeaktywny principleszasady
353
789315
1465
13:22
should oftenczęsto be so generoushojny and so nobleszlachetny?"
354
790780
2533
tak hojne i szlachetne?”.
Odpowiedź jest następująca:
13:25
And Smith'sSmitha answerodpowiedź is, "It is reasonpowód,
355
793313
2050
"To rozum, prawo i sumienie
13:27
principlezasada, consciencesumienie.
356
795363
1775
przemawiają do nas,
13:29
[This] callspołączenia to us,
357
797138
1541
mówią nam, choć czujemy się wyjątkowi,
13:30
with a voicegłos capablezdolny of astonishingzadziwiający
the mostwiększość presumptuouszarozumiali of our passionsnamiętności,
358
798679
3425
że jesteśmy tylko jednymi z wielu,
13:34
that we are but one of the multitudewiele,
359
802104
1677
i pod żadnym względem
nie jesteśmy lepsi niż inni".
13:35
in no respectPoszanowanie better than any other in it."
360
803781
2441
13:38
And this last partczęść is what is oftenczęsto describedopisane
361
806222
2125
Ta ostatnia część jest często opisywana
jako zasada bezstronności.
13:40
as the principlezasada of impartialitybezstronność.
362
808347
3208
Ta zasada pojawia się
13:43
And this principlezasada of impartialitybezstronność manifestsmanifesty itselfsamo
363
811555
2629
we wszystkich religiach świata,
13:46
in all of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy religionsreligie,
364
814184
1747
13:47
in all of the differentróżne versionswersje of the goldenzłoty rulereguła,
365
815951
2258
we wszystkich odmianach złotej zasady
13:50
and in all of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy moralmorał philosophiesfilozofie,
366
818209
2454
i we wszystkich
teoriach etycznych na świecie,
które różnią się od siebie
pod wieloma względami,
13:52
whichktóry differróżnić się in manywiele wayssposoby
367
820663
1307
13:53
but sharedzielić the presuppositionzałożenie
that we should judgesędzia moralitymoralność
368
821970
2994
ale opierają się na założeniu,
że powinniśmy osądzać moralne czyny
13:56
from sortsortować of an impartialbezstronny pointpunkt of viewwidok.
369
824964
2985
z bezstronnego punktu widzenia.
13:59
The bestNajlepiej articulationartykulacja of this viewwidok
370
827949
1822
Według mnie ten pogląd
został najlepiej wyrażony
14:01
is actuallytak właściwie, for me, it's not from
a theologianteolog or from a philosopherfilozof,
371
829771
3085
nie przez teologa czy filozofa,
14:04
but from HumphreyHumphrey BogartBogart
372
832856
1357
ale przez Humphreya Bogarta
14:06
at the endkoniec of "CasablancaCasablanca."
373
834213
1547
pod koniec "Casablanki”.
14:07
So, spoilerspoiler alertalarm, he's tellingwymowny his loverkochanka
374
835760
3776
Uwaga, spoiler!
Mówi swojej kochance, że muszą się rozstać
14:11
that they have to separateoddzielny
375
839536
1140
dla dobra ogółu
14:12
for the more generalgenerał good,
376
840676
1593
14:14
and he saysmówi to her, and I won'tprzyzwyczajenie do the accentakcent,
377
842269
1864
i mówi do niej, nie będę udawał akcentu,
14:16
but he saysmówi to her, "It doesn't take much to see
378
844133
1782
ale mówi: "Niewiele trzeba, aby dostrzec,
14:17
that the problemsproblemy of threetrzy little people
379
845915
1359
że problemy trzech małych ludzi
14:19
don't amountilość to a hillwzgórze of beansfasola in this crazyzwariowany worldświat."
380
847274
3111
są zupełnie nieważne
w tym szalonym świecie”.
14:22
Our reasonpowód could causeprzyczyna us to overridezastąpić our passionsnamiętności.
381
850385
3280
Rozum pozwala nam kontrolować popędy.
Może motywować nas
14:25
Our reasonpowód could motivatemotywować us
382
853665
1716
do wyrażania empatii,
14:27
to extendposzerzać our empathyempatia,
383
855381
1221
do napisania książki jak "Chata wuja Toma”
14:28
could motivatemotywować us to writepisać a
bookksiążka like "UncleWujek Tom'sTom's CabinKabiny,"
384
856602
2327
lub do przeczytania takiej książki.
14:30
or readczytać a bookksiążka like "UncleWujek Tom'sTom's CabinKabiny,"
385
858929
1723
Rozum może motywować nas do tworzenia
14:32
and our reasonpowód can motivatemotywować us to createStwórz
386
860652
2694
zwyczajów, zakazów, praw,
14:35
customscelne and taboostabu and lawsprawa
387
863346
1962
które powstrzymają nas
14:37
that will constrainwymusić us
388
865308
1810
przed działaniem pod wpływem impulsu,
14:39
from actinggra aktorska uponna our impulsesimpulsy
389
867118
1676
kiedy czujemy, że jako istoty rozumne,
14:40
when, as rationalracjonalny beingsIstoty, we feel
390
868794
1589
powinniśmy być ograniczeni prawem.
14:42
we should be constrainedograniczony.
391
870383
1395
14:43
This is what a constitutionkonstytucja is.
392
871778
2013
Do tego służy konstytucja.
Konstytucja to coś,
co powstało w przeszłości
14:45
A constitutionkonstytucja is something
whichktóry was setzestaw up in the pastprzeszłość
393
873791
2921
i obowiązuje w teraźniejszości.
14:48
that appliesdotyczy now in the presentteraźniejszość,
394
876712
1307
Według niej
14:50
and what it saysmówi is,
395
878019
985
nieważne, jak bardzo pragniemy
ponownie wybrać
14:51
no mattermateria how much we mightmoc to reelectreelect
396
879004
2227
14:53
a popularpopularny presidentprezydent for a thirdtrzeci termsemestr,
397
881231
2603
popularnego prezydenta
na trzecią kadencję,
nieważne, jak mocno
biali Amerykanie mogą wierzyć,
14:55
no mattermateria how much whitebiały AmericansAmerykanie mightmoc choosewybierać
398
883834
2095
14:57
to feel that they want to reinstateprzywrócenie
the institutioninstytucja of slaveryniewolnictwo, we can't.
399
885929
4068
że niewolnictwo powinno być
przywrócone, nie możemy tego zrobić.
Jesteśmy ograniczeni.
15:01
We have boundgranica ourselvesmy sami.
400
889997
1676
Ograniczamy się też na inne sposoby.
15:03
And we bindwiązać ourselvesmy sami in other wayssposoby as well.
401
891673
2417
Wiemy, że przy wyborze kogoś do pracy,
15:06
We know that when it comespochodzi to choosingwybór somebodyktoś
402
894090
2758
15:08
for a jobpraca, for an awardnagroda,
403
896848
2951
do otrzymania nagrody,
15:11
we are stronglysilnie biasedstronniczy by theirich racewyścigi,
404
899799
2958
dyskryminujemy ludzi ze względu na rasę,
15:14
we are biasedstronniczy by theirich genderpłeć,
405
902757
2296
płeć,
atrakcyjność
15:17
we are biasedstronniczy by how attractiveatrakcyjny they are,
406
905053
2215
i czasami możemy powiedzieć:
„To dobrze, tak powinno być”,
15:19
and sometimesczasami we mightmoc say,
"Well fine, that's the way it should be."
407
907268
2651
ale innym razem mówimy: „To jest złe”.
15:21
But other timesczasy we say, "This is wrongźle."
408
909919
2307
Zatem, żeby to zwalczyć,
15:24
And so to combatwalka this,
409
912226
1889
nie tylko staramy się bardziej,
15:26
we don't just try hardertrudniejsze,
410
914115
2251
ale też tworzymy sytuacje,
15:28
but ratherraczej what we do is we setzestaw up situationssytuacje
411
916366
3001
w których inne źródła informacji
nie mogą wpłynąć na naszą decyzję,
15:31
where these other sourcesźródła
of informationInformacja can't biasstronniczość us,
412
919367
3039
dlatego wiele orkiestr
15:34
whichktóry is why manywiele orchestrasorkiestr
413
922406
1315
przesłuchuje muzyków za zasłoną,
15:35
auditionprzesłuchanie musiciansmuzycy behindza screensekrany,
414
923721
2645
żeby zdobyć wyłącznie istotne informacje,
15:38
so the only informationInformacja they have
415
926366
1244
15:39
is the informationInformacja they believe should mattermateria.
416
927610
2693
te, które mają znaczenie.
Myślę, że uprzedzenia i stronniczość
15:42
I think prejudiceuszczerbku dla and biasstronniczość
417
930303
2323
15:44
illustratezilustrować a fundamentalfundamentalny dualitydwoistość of humanczłowiek natureNatura.
418
932626
3094
ilustrują pierwotną dwoistość
ludzkiej natury.
Mamy przeczucia, instynkty, emocje,
15:47
We have gutjelito feelingsuczucia, instinctsinstynkty, emotionsemocje,
419
935720
3776
które wpływają na nasze oceny i działania
15:51
and they affectoddziaływać our judgmentswyroki and our actionsdziałania
420
939496
2161
15:53
for good and for evilzło,
421
941657
2331
w dobry i zły sposób,
ale jesteśmy też zdolni
do racjonalnych przemyśleń
15:55
but we are alsorównież capablezdolny of rationalracjonalny deliberationobrady
422
943988
3622
15:59
and intelligentinteligentny planningplanowanie,
423
947610
1435
i inteligentnego planowania,
16:01
and we can use these to, in some casesprzypadki,
424
949045
2817
Tych zdolności możemy użyć
w niektórych sytuacjach,
16:03
accelerateprzyśpieszyć and nourishkarmić our emotionsemocje,
425
951862
1943
żeby czasem wzmocnić emocje,
16:05
and in other casesprzypadki staunchzagorzały them.
426
953805
2768
a czasem je stłumić.
16:08
And it's in this way
427
956573
1234
W ten właśnie sposób
16:09
that reasonpowód helpspomaga us createStwórz a better worldświat.
428
957807
2767
rozum pomaga nam tworzyć lepszy świat.
16:12
Thank you.
429
960574
2344
Dziękuję.
16:14
(ApplauseAplauz)
430
962918
3705
(Brawa)
Translated by Agata Reczniarek
Reviewed by Magda Komorowska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.

Why you should listen

In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)  

Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy." 

He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."

More profile about the speaker
Paul Bloom | Speaker | TED.com