ABOUT THE SPEAKER
Martin Rees - Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos.

Why you should listen

Lord Martin Rees has issued a clarion call for humanity. His 2004 book, ominously titled Our Final Hour, catalogues the threats facing the human race in a 21st century dominated by unprecedented and accelerating scientific change. He calls on scientists and nonscientists alike to take steps that will ensure our survival as a species.

One of the world's leading astronomers, Rees is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at Cambridge, and UK Astronomer Royal. Author of more than 500 research papers on cosmological topics ranging from black holes to quantum physics to the Big Bang, Rees has received countless awards for his scientific contributions. But equally significant has been his devotion to explaining the complexities of science for a general audience, in books like Before the Beginning and Our Cosmic Habitat.

More profile about the speaker
Martin Rees | Speaker | TED.com
TED2014

Martin Rees: Can we prevent the end of the world?

Sir Martin Rees: Czy możemy zapobiec końcowi świata?

Filmed:
1,283,785 views

Post-apokaliptyczna Ziemia, bez ludzi, wygląda jak scenariusz z seriali i filmów science fiction. W tym krótkim, zaskakującym wystąpieniu, Lord Martin Rees prosi, by zastanowić się nad prawdziwym ryzykiem dla naszej egzystencji - nad naturalnymi i tworzonymi przez ludzi zagrożeniami, które mogą zmieść ludzkość z powierzchni Ziemi. Jako zmartwiony członek ludzkiej rasy pyta: "Co jest najgorszą rzeczą, jaka może się zdarzyć?".
- Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
TenDziesięć yearslat agotemu, I wrotenapisał a bookksiążka whichktóry I entitleduprawniona
0
485
2222
Dziesięć lat temu
napisałem książkę o tytule:
00:14
"Our FinalKońcowe CenturyWieku?" QuestionPytanie markznak.
1
2707
3093
"Nasze ostatnie stulecie?",
ze znakiem zapytania.
00:17
My publisherswydawcy cutciąć out the questionpytanie markznak. (LaughterŚmiech)
2
5800
3577
Moi wydawcy usunęli
znak zapytania. (Śmiech)
00:21
The AmericanAmerykański publisherswydawcy changedzmienione our titletytuł
3
9377
1882
Amerykańscy wydawcy zmienili tytuł
00:23
to "Our FinalKońcowe HourGodziny."
4
11259
3909
na "Nasza ostatnia godzina".
00:27
AmericansAmerykanie like instantnatychmiastowy gratificationgratyfikacja and the reverserewers.
5
15168
3492
Amerykanie lubią natychmiastową
satysfakcję i odwrotnie.
00:30
(LaughterŚmiech)
6
18660
1708
(Śmiech)
00:32
And my thememotyw was this:
7
20368
1750
Moim tematem przewodnim było to:
00:34
Our EarthZiemia has existedistniały for 45 millionmilion centurieswieki,
8
22118
4166
Nasza Ziemia istnieje
ponad 45 milionów wieków,
00:38
but this one is specialspecjalny
9
26284
2013
jednak ten jest szczególny.
00:40
it's the first where one speciesgatunki, oursnasz,
10
28297
3016
Jest pierwszym, w którym
jeden gatunek, nasz,
00:43
has the planet'splanety futureprzyszłość in its handsręce.
11
31313
2802
ma w rękach przyszłość planety.
00:46
Over nearlyprawie all of Earth'sZiemi historyhistoria,
12
34115
1990
Prawie w całej historii Ziemi
00:48
threatszagrożenia have come from natureNatura
13
36105
1936
zagrożenia pochodziły z natury:
00:50
diseasechoroba, earthquakestrzęsienia ziemi, asteroidsasteroidy and so forthnaprzód
14
38041
3496
choroby, trzęsienia ziemi,
asteroidy i tak dalej.
00:53
but from now on, the worstnajgorszy dangersniebezpieczeństwa come from us.
15
41537
5672
Jednak obecnie największe zagrożenie
pochodzi od nas samych.
00:59
And it's now not just the nuclearjądrowy threatzagrożenie;
16
47209
3271
Nie chodzi tylko o zagrożenie jądrowe;
01:02
in our interconnectedpołączone worldświat,
17
50480
1751
w naszym połączonym świecie
01:04
networksieć breakdownsawarie can cascadeKaskada globallyglobalnie;
18
52231
3163
awaria sieci może mieć globalne skutki;
01:07
airpowietrze travelpodróżować can spreadrozpiętość pandemicspandemie
worldwidena calym swiecie withinw ciągu daysdni;
19
55394
3956
transport powietrzny może roznieść
pandemię na cały świat w ciągu kilku dni;
01:11
and socialspołeczny mediagłoska bezdźwięczna can spreadrozpiętość panicpaniki and rumorplotka
20
59350
3327
media mogą tworzyć panikę i plotki
01:14
literallydosłownie at the speedprędkość of lightlekki.
21
62677
3217
dosłownie z prędkością światła.
01:17
We fretniepokoić się too much about minormniejszy hazardszagrożenia
22
65894
3225
Za bardzo przejmujemy się
małymi zagrożeniami:
01:21
improbablenieprawdopodobne airpowietrze crashesawarie, carcinogensczynniki rakotwórcze in foodjedzenie,
23
69119
4031
nieprawdopodobnymi
zderzeniami lotniczymi,
kancerogenami w jedzeniu,
czy małymi dawkami promieniowania.
01:25
lowNiska radiationpromieniowanie dosesdawki, and so forthnaprzód
24
73150
2226
01:27
but we and our politicalpolityczny mastersMistrzowie
25
75376
2825
Jednak razem z naszymi
mistrzami politycznymi
01:30
are in denialodmowa about catastrophickatastrofalny scenariosscenariusze.
26
78201
4203
zaprzeczamy katastroficznym scenariuszom.
01:34
The worstnajgorszy have thankfullyna szczęście not yetjeszcze happenedstało się.
27
82404
3038
Najgorsze na szczęście
jeszcze nie doszło do skutku.
01:37
IndeedW rzeczywistości, they probablyprawdopodobnie won'tprzyzwyczajenie.
28
85442
2196
Prawdopodobnie nigdy nie dojdzie.
01:39
But if an eventzdarzenie is potentiallypotencjalnie devastatingniszczycielski,
29
87638
3185
Jednak gdy zjawisko jest
potencjalnie dewastujące,
01:42
it's worthwartość payingintratny a substantialznaczny premiumPremium
30
90823
2868
warte jest szczególnej uwagi,
01:45
to safeguardochronne againstprzeciwko it, even if it's unlikelymało prawdopodobne,
31
93691
3836
by się przed nim obronić,
nawet, jeśli to nieprawdopodobne,
01:49
just as we take out fireogień insuranceubezpieczenie on our housedom.
32
97527
4513
tak, jak kupujemy polisę
na dom na wypadek pożaru.
01:54
And as sciencenauka offersoferuje greaterwiększy powermoc and promiseobietnica,
33
102040
4997
Gdy nauka oferuje
coraz większą siłę i obietnicę,
01:59
the downsideminusem getsdostaje scarierstraszniejsze too.
34
107037
3866
pojawiają się również wady.
02:02
We get ever more vulnerablewrażliwy.
35
110903
2239
Stajemy się bardziej bezbronni.
02:05
WithinW ramach a fewkilka decadesdziesiątki lat,
36
113142
1838
W ciągu kilku dekad
02:06
millionsmiliony will have the capabilityzdolność
37
114980
2230
miliony zyskały zdolności używania
02:09
to misuseniewłaściwe użycie rapidlyszybko advancingpostęp biotechBiotechnologia,
38
117210
3121
szybko postępującej biotechnologii
niezgodnie z jej przeznaczeniem,
02:12
just as they misuseniewłaściwe użycie cybertechCYBERTECH todaydzisiaj.
39
120331
3553
tak jak obecnie używa się
cybertechnologii.
02:15
FreemanFreeman DysonDyson, in a TEDTED Talk,
40
123884
3199
Freeman Dyson
w prelekcji TED przewidział,
02:19
foresawprzewidział that childrendzieci will designprojekt
and createStwórz newNowy organismsorganizmy
41
127083
3596
że dzieci będą projektować
i tworzyć nowe organizmy,
02:22
just as routinelyrutynowo as his generationgeneracja
playedgrał with chemistrychemia setszestawy.
42
130679
4511
tak jak poprzednie pokolenia
bawiły się zestawami chemicznymi.
02:27
Well, this maymoże be on the sciencenauka fictionfikcja fringefrędzle,
43
135190
2528
Może to tylko
gdybanie science fiction,
02:29
but were even partczęść of his scenarioscenariusz to come about,
44
137718
3183
jednak coraz więcej części
tego scenariusza się spełnia,
02:32
our ecologyekologia and even our speciesgatunki
45
140901
2737
nasza ekologia i nawet nasz gatunek
02:35
would surelypewno not surviveprzetrwać long unscathedbez szwanku.
46
143638
3989
z pewnością nie przetrwa nietknięty.
02:39
For instanceinstancja, there are some eco-extremistsEco ekstremiści
47
147627
3863
Jest kilku eko-ekstremistów,
02:43
who think that it would be better for the planetplaneta,
48
151490
2509
którzy myślą,
że lepiej byłoby dla planety,
02:45
for GaiaGaia, if there were fardaleko fewermniej humansludzie.
49
153999
3403
dla Gai, gdyby było dużo mniej ludzi.
02:49
What happensdzieje się when suchtaki people have masteredopanował
50
157402
2717
Co stanie się, gdy tacy ludzie opanują
02:52
syntheticsyntetyczny biologybiologia techniquestechniki
51
160119
2137
techniki biologii syntetycznej,
02:54
that will be widespreadrozpowszechniony by 2050?
52
162256
2852
które do 2050 będą szeroko dostępne?
02:57
And by then, other sciencenauka fictionfikcja nightmareskoszmary senne
53
165108
3042
Do tego czasu inne
koszmary science fiction
03:00
maymoże transitionprzejście to realityrzeczywistość:
54
168150
1710
mogą stać się rzeczywistością:
03:01
dumbgłupi robotsroboty going rogueRogue,
55
169860
2070
głupie roboty stające się łotrami
03:03
or a networksieć that developsrozwija się a mindumysł of its ownwłasny
56
171930
2417
albo sieć rozwijająca własny umysł,
03:06
threatensgrozi us all.
57
174347
2589
będący dla nas zagrożeniem.
03:08
Well, can we guardstrzec againstprzeciwko suchtaki risksryzyko by regulationregulacja?
58
176936
3270
Czy możemy bronić się prawem
przed tym ryzykiem?
03:12
We mustmusi surelypewno try, but these enterprisesprzedsiębiorstw
59
180206
2407
Musimy próbować,
jednak przedsiębiorstwa
03:14
are so competitivekonkurencyjny, so globalizedzglobalizowany,
60
182613
3529
tak rywalizują, są tak zglobalizowane
03:18
and so drivennapędzany by commercialReklama w telewizji pressurenacisk,
61
186142
1980
i tak kierowane presją komercji,
03:20
that anything that can be doneGotowe
will be doneGotowe somewheregdzieś,
62
188122
3285
że coś, co może być zrobione,
gdzieś pewnie będzie zrobione,
03:23
whatevercokolwiek the regulationsprzepisy prawne say.
63
191407
2036
na co tylko pozwala prawo.
03:25
It's like the drugnarkotyk lawsprawa — we try to regulateregulują, but can't.
64
193443
3487
To tak jak z prawami dotyczącymi leków,
staramy się, lecz nie możemy.
03:28
And the globalświatowy villagewioska will have its villagewioska idiotsidioci,
65
196930
3044
Globalna wioska ma swoich
globalnych idiotów
03:31
and they'lloni to zrobią have a globalświatowy rangezasięg.
66
199974
3496
o globalnym zasięgu.
03:35
So as I said in my bookksiążka,
67
203470
2291
W mojej książce wspominam,
03:37
we'lldobrze have a bumpywyboista ridejazda throughprzez this centurystulecie.
68
205761
2889
że mamy wyboistą podróż
przez ten wiek.
03:40
There maymoże be setbacksniepowodzeń to our societyspołeczeństwo
69
208650
3490
W społeczeństwie mogą być komplikacje.
03:44
indeedw rzeczy samej, a 50 percentprocent chanceszansa of a severesilny setbackwpadka.
70
212140
4115
I są, jest 50% szans
na poważne komplikacje.
03:48
But are there conceivablewyobrażalny eventswydarzenia
71
216255
2914
Jednak czy są wyobrażalne wydarzenia,
03:51
that could be even worsegorzej,
72
219169
2161
które mogą być jeszcze gorsze,
03:53
eventswydarzenia that could snufftabaka out all life?
73
221330
3430
wydarzenia, które mogą
zniszczyć całe życie?
03:56
When a newNowy particlecząstka acceleratorAkcelerator cameoprawa ołowiana witrażu onlineonline,
74
224760
2926
Gdy uruchomiono nowy
akcelerator cząsteczek,
03:59
some people anxiouslyniepokojem askedspytał,
75
227686
1789
wielu ludzi z niepokojem pytało,
04:01
could it destroyzniszczyć the EarthZiemia or, even worsegorzej,
76
229475
2250
czy może zniszczyć Ziemię
lub, co gorsze,
04:03
riprozerwać apartniezależnie the fabrictkanina of spaceprzestrzeń?
77
231725
2659
rozerwać strukturę przestrzeni?
04:06
Well luckilyna szczęście, reassurancepewność could be offeredoferowany.
78
234384
3543
Na szczęście istnieje zabezpieczenie.
04:09
I and othersinni pointedspiczasty out that natureNatura
79
237927
2044
Ja i inni pokazali, że natura
04:11
has doneGotowe the samepodobnie experimentseksperymenty
80
239971
1933
przeprowadzała takie same eksperymenty
04:13
zillionszillions of timesczasy alreadyjuż,
81
241904
2186
ziliony razy, przez kolizję
promieniowania kosmicznego.
04:16
viaprzez cosmickosmiczny rayRay collisionskolizje.
82
244090
1765
04:17
But scientistsnaukowcy should surelypewno be precautionaryzapobiegawczy
83
245855
3054
Jednak naukowcy powinni
zachować ostrożność
04:20
about experimentseksperymenty that generateGenerować conditionswarunki
84
248909
2580
z doświadczeniami,
które mogą stworzyć warunki
04:23
withoutbez precedentprecedens in the naturalnaturalny worldświat.
85
251489
2483
niewystępujące w świecie natury.
04:25
BiologistsBiolodzy should avoiduniknąć releasewydanie
of potentiallypotencjalnie devastatingniszczycielski
86
253972
3423
Biolodzy powinni zapobiegać
uwolnieniu potencjalnie groźnych
04:29
geneticallygenetycznie modifiedzmodyfikowano pathogenspatogeny.
87
257395
2715
modyfikowanych genetycznie patogenów.
04:32
And by the way, our specialspecjalny aversionniechęć do
88
260110
3517
Ponadto nasza specjalna awersja
04:35
to the riskryzyko of trulynaprawdę existentialegzystencjalny disasterskatastrofy
89
263627
3461
do ryzyka ściśle
egzystencjalnych katastrof
04:39
dependszależy on a philosophicalfilozoficzny and ethicaletyczny questionpytanie,
90
267088
3275
opiera się na filozoficznym
i etycznym pytaniu.
04:42
and it's this:
91
270363
1670
Mianowicie:
04:44
ConsiderNależy wziąć pod uwagę two scenariosscenariusze.
92
272033
2308
rozważcie dwa scenariusze.
04:46
ScenarioScenariusz A wipeschusteczki out 90 percentprocent of humanityludzkość.
93
274341
5236
Scenariusz A niszczy
90% ludzkości.
04:51
ScenarioScenariusz B wipeschusteczki out 100 percentprocent.
94
279577
3896
Scenariusz B niszczy 100%.
04:55
How much worsegorzej is B than A?
95
283473
2918
O ile gorsze jest B od A?
04:58
Some would say 10 percentprocent worsegorzej.
96
286391
3023
Niektórzy mówią, że 10% gorsze.
05:01
The bodyciało countliczyć is 10 percentprocent higherwyższy.
97
289414
3150
Liczba ofiar jest o 10% wyższa.
05:04
But I claimroszczenie that B is incomparablynieporównywalnie worsegorzej.
98
292564
2906
Według mnie B jest
nieporównywanie gorsze.
05:07
As an astronomerastronom, I can't believe
99
295470
2629
Jako astronom nie wierzę w to,
05:10
that humansludzie are the endkoniec of the storyfabuła.
100
298099
2467
że ludzie stanowią koniec historii.
05:12
It is fivepięć billionmiliard yearslat before the sunsłońce flaresflary up,
101
300566
3323
Do wypalenia słońca
brakuje 5 miliardów lat,
05:15
and the universewszechświat maymoże go on foreverna zawsze,
102
303889
2711
zaś wszechświat może
ciągnąć się w nieskończoność,
05:18
so post-humanpost-ludzkie evolutionewolucja,
103
306600
2292
zatem ewolucja po ludzkości,
05:20
here on EarthZiemia and fardaleko beyondpoza,
104
308892
2190
na Ziemi i daleko poza nią,
05:23
could be as prolongedo przedłużonym as the DarwinianDarwinowskiej processproces
105
311082
2714
może być tak wydłużana,
jak proces darwinowski,
05:25
that's led to us, and even more wonderfulwspaniale.
106
313796
3281
który doprowadził do nas,
a nawet piękniejsza.
Prawdą jest, że przyszła ewolucja
będzie działa się dużo szybciej,
05:29
And indeedw rzeczy samej, futureprzyszłość evolutionewolucja
will happenzdarzyć much fasterszybciej,
107
317077
2664
05:31
on a technologicaltechniczny timescaleskali czasowej,
108
319741
2199
w technologicznej skali czasowej,
05:33
not a naturalnaturalny selectionwybór timescaleskali czasowej.
109
321940
2299
a nie opartej na selekcji naturalnej.
05:36
So we surelypewno, in viewwidok of those immenseogromny stakespula,
110
324239
4195
Z całą pewnością,
w obliczu tak olbrzymiej stawki,
05:40
shouldn'tnie powinien acceptzaakceptować even a one in a billionmiliard riskryzyko
111
328434
3386
nie możemy akceptować ryzyka
rzędu nawet 1 do miliarda,
05:43
that humanczłowiek extinctionwygaśnięcie would foreclosewykluczać
112
331820
2229
że wyginięcie ludzi zamknie
05:46
this immenseogromny potentialpotencjał.
113
334049
2310
ten olbrzymi potencjał.
05:48
Some scenariosscenariusze that have been envisagedprzewidywane
114
336359
1772
Niektóre przewidziane scenariusze
05:50
maymoże indeedw rzeczy samej be sciencenauka fictionfikcja,
115
338131
1819
mogą być fikcją naukową,
05:51
but othersinni maymoże be disquietinglydisquietingly realreal.
116
339950
3386
jednak inne mogą być
niepokojąco prawdziwe.
05:55
It's an importantważny maximMaxim that the unfamiliarnieznane
117
343336
2874
To ważna maksyma: że nieznane
05:58
is not the samepodobnie as the improbablenieprawdopodobne,
118
346210
2697
to nie to samo, co nieprawdopodobne.
06:00
and in factfakt, that's why we at CambridgeCambridge UniversityUniwersytet
119
348907
2398
Dlatego na Uniwersytecie Cambridge
06:03
are settingoprawa up a centercentrum to studybadanie how to mitigatezłagodzenia
120
351305
3375
założyliśmy centrum naukowe
pracujące nad zmniejszeniem
06:06
these existentialegzystencjalny risksryzyko.
121
354680
2032
tego egzystencjalnego ryzyka.
06:08
It seemswydaje się it's worthwhilewart just for a fewkilka people
122
356712
3063
Wygląda na to,
że dla kilku ludzi ważne jest
06:11
to think about these potentialpotencjał disasterskatastrofy.
123
359775
2316
myślenie nad
potencjalnymi katastrofami.
06:14
And we need all the help we can get from othersinni,
124
362091
3013
Potrzebujemy wszelkiej pomocy od innych,
06:17
because we are stewardsstewardzi of a preciouscenny
125
365104
2479
ponieważ jesteśmy strażnikami cennej,
06:19
paleblady blueniebieski dotkropka in a vastogromny cosmoskosmos,
126
367583
3483
"błękitnej kropki" w rozległym kosmosie,
06:23
a planetplaneta with 50 millionmilion centurieswieki aheadprzed siebie of it.
127
371066
3378
planety z 50 milionami stuleci
czekającymi na nią.
06:26
And so let's not jeopardizezagrozić that futureprzyszłość.
128
374444
2556
Nie narażajmy tej przyszłości
na niebezpieczeństwo.
06:29
And I'd like to finishkoniec with a quotezacytować
129
377000
1795
Chciałbym zakończyć cytatem
06:30
from a great scientistnaukowiec callednazywa PeterPeter MedawarMedawar.
130
378795
3501
wielkiego naukowca, Petera Medawara.
06:34
I quotezacytować, "The bellsdzwony that tollmyto for mankindludzkości
131
382296
3273
Cytuję: "Dzwonki, które
dzwonią dla ludzkości,
06:37
are like the bellsdzwony of AlpineAlpejska cattlebydło.
132
385569
2644
są jak dzwonki bydła w Alpach.
06:40
They are attachedprzywiązany to our ownwłasny necksszyje,
133
388213
2286
Są przyczepione do naszych szyj
06:42
and it mustmusi be our faultwina if they do not make
134
390499
2675
i to nasza wina, jeśli nie wydają
06:45
a tunefulbezzakłóceniową and melodiousmelodyjny sounddźwięk."
135
393174
2131
pięknego, melodyjnego dźwięku".
06:47
Thank you very much.
136
395305
2267
Bardzo dziękuję.
06:49
(ApplauseAplauz)
137
397572
2113
(Oklaski)
Translated by Mateusz Radziwonowicz
Reviewed by Marta Kliber

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Martin Rees - Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos.

Why you should listen

Lord Martin Rees has issued a clarion call for humanity. His 2004 book, ominously titled Our Final Hour, catalogues the threats facing the human race in a 21st century dominated by unprecedented and accelerating scientific change. He calls on scientists and nonscientists alike to take steps that will ensure our survival as a species.

One of the world's leading astronomers, Rees is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at Cambridge, and UK Astronomer Royal. Author of more than 500 research papers on cosmological topics ranging from black holes to quantum physics to the Big Bang, Rees has received countless awards for his scientific contributions. But equally significant has been his devotion to explaining the complexities of science for a general audience, in books like Before the Beginning and Our Cosmic Habitat.

More profile about the speaker
Martin Rees | Speaker | TED.com