ABOUT THE SPEAKER
Monica Araya - Climate advocate
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world.

Why you should listen

Monica Araya is the founder and director of Costa Rica Limpia (Spanish for "clean"), a citizen group that promotes clean energy. Costa Rica Limpia tracks governmental pledges on key issues such as renewable energy and public transport investment, and it hosts citizen consultations to give visibility to people's preferences on these topics. Araya is also the founder of Nivela, an international thought leadership group that advances narratives on development and climate responsibility by combining senior and millennial perspectives from emerging economies.

After earning a master's in economic policy from Universidad Nacional de Costa Rica, Araya obtained a PhD in environmental management from Yale. The French Ministry of Foreign Affairs named her 'Personality of the Future' in 2014.

In 2017 Araya was named resident expert at "Next Visionaries," a global initiative by TED and BMW i that seeks to reimagine the future of mobility.

More profile about the speaker
Monica Araya | Speaker | TED.com
TEDSummit

Monica Araya: A small country with big ideas to get rid of fossil fuels

მონიკა არაია: პატარა ქვეყანა წიაღისეული საწვავისგან გათავისუფლების დიდი იდეებით

Filmed:
1,274,467 views

როგორ ავაშენოთ საზოგადოება, წიაღისეული საწვავის გარეშე? საკუთარი სამშობლოს, კოსტა-რიკის მიერ, გარემოს დაცვის და განახლებადი ენერგიის მიმართულებით გადადგმული პოზიტიური ნაბიჯების მაგალითზე, კლიმატის დამცველი, მონიკა არაია, გვაცნობს თამამ ხედვას, რომელიც ყველა სექტორში ეკოლოგიურად სუფთა ენერგიისკენ მომართული მსოფლიოსთვისაა განკუთვნილი.
- Climate advocate
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
How do we build a society
0
1103
3125
როგორ ავაშენოთ საზოგადოება,
წიაღისეული საწვავის გარეშე?
00:16
without fossil fuels?
1
4253
1507
00:18
This is a very complex challenge,
2
6944
2176
ეს ძალიან სერიოზული გამოწვევაა
00:21
and I believe developing countries
could take the lead in this transition.
3
9920
4480
და ვფიქრობ განვითარებულ ქვეყნებს
შეუძლიათ ამ ცვლილებას სათავეში ჩაუდგნენ.
00:27
And I'm aware that this
is a contentious statement,
4
15120
2560
მესმის, რომ ეს საკამათოა,
00:30
but the reality is that so much
is at stake in our countries
5
18440
5296
მაგრამ საქმე იმაშია, რომ ჩვენ ქვეყნებში
ბევრი რამ იქნება რისკის ქვეშ,
00:35
if we let fossil fuels stay
at the center of our development.
6
23760
4880
თუ ჩვენი განვითარების საფუძვლად
წიაღისეული საწვავი დარჩება.
00:41
We can do it differently.
7
29240
1840
ჩვენ შეგვიძლია ეს შევცვალოთ.
00:44
And it's time, it really is time,
8
32200
3256
უკვე დროა, ნამდვილად დროა
00:47
to debunk the myth
9
35480
2696
დავამსხვრიოთ მითი იმის შესახებ,
00:50
that a country has to choose
between development on the one hand
10
38200
5056
რომ ქავეყანამ უნდა აირჩიოს,
ან განვითარება
00:55
and environmental protection,
renewables, quality of life, on the other.
11
43280
5400
და ან გარემოს დაცვა,
განახლებადი ენერგია და ცხოვრების ხარისხი.
01:01
I come from Costa Rica,
a developing country.
12
49800
2280
მე, განვითარებადი ქვეყნიდან,
კოსტა-რიკიდან ვარ.
01:04
We are nearly five million people,
13
52680
2200
ჩვენ თითქმის 5 მილიონი ვართ
01:08
and we live right in the middle
of the Americas,
14
56200
2576
და ზუსტად ამერიკის კონტინენტებს
შორის ვართ მოქცეული.
01:10
so it's very easy
to remember where we live.
15
58800
2320
ამიტომ, ძალიან მარტივია
ჩვენი ადგილსამყოფელის დამახსოვრება.
01:15
Nearly 100 percent of our electricity
16
63080
6280
ჩვენი ელექტროენერგიის თითქმის 100%
01:22
comes from renewable sources,
17
70400
2456
განახლებადი ენერგიის წყაროებიდან მოდის,
01:24
five of them.
18
72880
1216
5 გვაქვს ასეთი.
01:26
(Applause)
19
74120
2120
(აპლოდისმენტები)
01:30
Hydropower, geothermal,
20
78800
3856
ჰიდროელექტრო, გეოთერმული,
01:34
wind, solar, biomass.
21
82680
3440
ქარის, მზის და ბიომასის.
01:39
Did you know that last year,
22
87000
2136
იცოდით, რომ შარშან
01:41
for 299 days,
23
89160
3456
299 დღის მანძილზე
01:44
we did not use any fossil fuels
24
92640
3216
ელექტროენერგიის გამოსამუშავებლად
01:47
in order to generate all our electricity?
25
95880
3480
წიაღისეული საწვავი
საერთოდ არ გამოგვიყენებია?
01:52
It's a fantastic achievement,
26
100240
2960
ეს არაჩვეულებრივი მიღწევაა
01:56
and yet, it hides a paradox,
27
104360
4080
თუმცა, აქ იმალება პარადოქსი,
02:03
which is that nearly 70 percent
28
111080
3056
რომ ჩვენი ენერგიის მოხმარების
02:06
of all our energy consumption is oil.
29
114160
4600
თითქმის 70% ნავთობია.
02:11
Why?
30
119880
1200
რატომ?
02:13
Because of our transportation system,
31
121800
2736
ჩვენი სატრანსპორტო სისტემის გამო,
02:16
which is totally dependent
on fossil fuels,
32
124560
3256
რომელიც მთლიანად
წიაღისეულ საწვავზეა დამოკიდებული,
02:19
like it is in most countries.
33
127840
1639
ისევე როგორც ქვეყნების უმეტესობაში.
02:22
So if we think of the energy
transition as a marathon,
34
130479
3537
თუ ჩვენ განახლებად ენერგიაზე
გადასვლას მარათონად ჩავთვლით,
02:26
the question is, how do we get
to the finish line,
35
134040
3896
კითხვა იქნება,
თუ როგორ მივაღწიოთ ფინიშამდე?
02:29
how do we decarbonize
the rest of the economy?
36
137960
3120
როგორ გავათავისუფლოთ
დანარჩენი ეკონომიკა ნახშირბადისგან?
02:33
And it's fair to say
that if we don't succeed,
37
141880
2896
სამართლიანი იქნება ვთქვათ,
რომ თუ ჩვენ ვერ შევძლებთ ამას,
02:36
it's difficult to see who will.
38
144800
1776
ძნელი სათქმელია ვინ შეძლებს.
02:38
So that is why I want
to talk to you about Costa Rica,
39
146600
2560
ამიტომაც მინდა კოსტა-რიკაზე გესაუბროთ,
02:42
because I believe we are a great candidate
40
150160
2696
რადგან ვთვლი, რომ ჩვენ
მთავარი კანდიდატი ვართ,
02:44
in pioneering a vision
for development without fossil fuels.
41
152880
4400
წიაღისეული საწვავის გარეშე განვითარების
ხედვა პირველებმა შევიმუშავოთ.
02:51
If you know one thing about our country,
42
159200
3256
რაღაც მაინც თუ იცით ჩვენ ქვეყანაზე
02:54
it's that we don't have an army.
43
162480
1920
გეცოდინებათ, რომ ჩვენ არ გვყავს ჯარი.
02:57
So I'm going to take you back to 1948.
44
165440
2920
დავბრუნდეთ 1948-ში.
03:01
That year, the country
was coming out of civil war.
45
169400
3720
ამ წელს ქვეყანაში
სამოქალაქო ომი ახალი დასრლებული იყო.
03:06
Thousands of Costa Ricans had died,
46
174360
3576
ათასობით კოსტა-რიკელი დაიღუპა
03:09
and families were bitterly split.
47
177960
2280
და ოჯახები იყო გახლეჩილი.
03:13
And yet, a surprising idea
won the hearts and minds:
48
181240
5016
თუმცა, უცნაურმა იდეამ
გულები და ტვინები დაიპყრო:
03:18
we would reboot the country,
49
186280
1896
ჩვენ "გადავტვირთავთ" ჩვენს ქვეყანას
03:20
and that Second Republic
would have no army.
50
188200
3056
და მეორე რესპუბლიკას
არ ეყოლება ჯარი
03:23
So we abolished it.
51
191280
1240
და ჩვენ ის გავაუქმეთ.
03:25
And the president at the time,
52
193360
2656
იმ დროს პრეზიდენტმა,
03:28
José Figueres,
53
196040
2176
ხოსე ფიგერესმა,
03:30
found a powerful way
by smashing the walls of an army base.
54
198240
5320
ეს მოვლენა ეფექტურად, სამხედრო ბაზის
კედლების დანგრევით, აღნიშნა.
03:37
The following year, 1949,
55
205200
3176
მომდევნო წელს 1949-ში
03:40
we made that decision permanent
in the new constitution,
56
208400
4176
ჩვენ ეს გადაწყვეტილება
ახალ კონსტიტუციაში უკვდავვყავით.
03:44
and that is why I can tell you that story
nearly 70 years later.
57
212600
4160
სწორედ ამიტომ შემიძლია ეს ამბავი
თითქმის 70 წლის შემდეგ გიამბოთ.
03:49
And I'm grateful.
58
217520
2016
მე მადლიერი ვარ.
03:51
I'm grateful they made that decision
before I was born,
59
219560
2960
მადლიერი ვარ, რომ მათ
ეს გადაწყვეტილება ჩემ დაბადებამდე მიიღეს,
რადგან ამან საშუალება მომცა მეც
და მილიონობით სხვასაც,
03:55
because it allowed me
and millions of others
60
223280
2256
03:57
to live in a very stable country.
61
225560
2160
გვეცხოვრა ძალიან სტაბილურ ქვეყანაში.
04:01
And you might be thinking
that it was good luck,
62
229200
2936
თქვენ შეიძლება იფიქროთ, რომ გაგვიმართლა,
04:04
but it wasn't.
63
232160
1496
მაგრამ ასე არ არის.
04:05
There was a pattern of deliberate choices.
64
233680
3040
ეს იყო შეგნებულ არჩევანთა წყება.
04:10
In the '40s, Costa Ricans were given
free education and free health care.
65
238080
6056
40-იანებში, კოსტა-რიკელებს
მიეცათ უფასო განათლება და უფასო ჯანდაცვა.
04:16
We called that social guarantees.
66
244160
1960
ჩვენ ამას სოციალური გარანტიები დავარქვით.
04:18
By abolishing the army,
67
246760
1616
ჯარის გაუქმებით,
04:20
we were able to turn military spending
into social spending,
68
248400
4936
საშუალება მოგვეცა, სამხედრო ხარჯი
სოციალურ ხარჯზე გაგვეშვა
04:25
and that was a driver of stability.
69
253360
1920
და ეს სტაბილურობის მამოძრავებელი გახდა.
04:28
In the '50s --
70
256120
1255
50-იანებში...
04:29
(Applause)
71
257399
2081
(აპლოდისმენტები)
04:34
In the '50s, we started
investing in hydropower,
72
262600
3376
50-იანებში ჩვენ დავიწყეთ
ჰიდრო ენერგიაში ფულის ჩადება,
04:38
and that kept us away from the trap
73
266000
2656
რითიც ელექტროენერგიისთვის
04:40
of using fossil fuels
for electricity generation,
74
268680
3056
წიაღისეული საწვავის
გამოყენების მახეს თავი დავაღწიეთ.
04:43
which is what the world
is struggling with today.
75
271760
2360
რითიც იტანჯება დღეს მსოფლიო.
04:47
In the '70s we invested in national parks,
76
275160
3536
70-იანებში
ნაციონალური პარკები დავაფინანსეთ
04:50
and that kept us away
77
278720
1960
და ამით დავაღწიეთ თავი
04:53
from the deeply flawed logic
of growth, growth, growth at any cost
78
281640
4656
იმ მახინჯ ლოგიკას, რომელიც ამბობს
ზრდა, ზრდა და ზრდა ნებისმიერ ფასად
04:58
that you see others embracing,
especially in the developing world.
79
286320
3680
და რომელითაც სხვები მოქმედებენ,
განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში.
05:02
In the '90s, we pioneered payments
for ecosystem services,
80
290800
4096
90-იანებში ჩვენ პირველებმა
დავაფინანსეთ ეკოლოგიური სერვისები
05:06
and that helped us reverse deforestation
81
294920
1936
და ამით ტყეების გაჩეხვა ავიცილეთ თავიდან
05:08
and boosted ecotourism,
which today is a key engine of growth.
82
296880
3160
და ეკოტურიზმი განვავითარეთ
რაც დღეს ჩვენი ზრდის საკვანძო საშუალებაა.
05:13
So investing in environmental protection
83
301000
2936
ამრიგად, გარემოს დაცვაში ინვესტირებას,
05:15
did not hurt our economy.
84
303960
2216
ჩვენი ეკონომიკა არ დაუზარალებია,
05:18
Quite the opposite.
85
306200
1256
არამედ პირიქით.
ეს არ ნიშნავს,
რომ ჩვენთან ყველაფერი იდეალურადაა
05:19
And it doesn't mean we are perfect,
86
307480
2016
05:21
and it doesn't mean
we don't have contradictions.
87
309520
2336
და არ ნიშნავს,
რომ არ გვაქვს წინააღმდეგობრიობა.
05:23
That's not the point.
88
311880
1240
ამაში არაა საქმე.
05:25
The point is that,
by making our own choices,
89
313720
3496
საქმე ისაა,
რომ ჩვენ საკუთარი არჩევანის წყალობით,
05:29
we were able to develop resilience
in dealing with development problems.
90
317240
4960
განვითარების პრობლემებთან
გამკლავების უნარი გამოვიმუშავეთ.
05:36
Also, if you take a country like ours,
91
324080
3576
ჩვენი ქვეყნის მშპ ერთ სულ მოსახლეზე
05:39
the GDP per capita
is around 11,000 dollars,
92
327680
3896
დაახლოებით 11 000 დოლარია,
05:43
depending on how you measure it.
93
331600
1720
გააჩნია როგორ დათვლით.
05:46
But according to
the Social Progress Index,
94
334080
2056
თუმცა, სოციალური პროგრესის ინდექსით
05:48
we are an absolute outlier
95
336160
1896
ჩვენ აბსოლუტურად გამორჩეულები ვართ.
05:50
when it comes to turning GDP
into social progress.
96
338080
3120
აქ საქმე მშპ-ს სოციალურ პროგრესში
გადაყვანას ეხება.
05:54
Abolishing the army,
97
342000
1536
ჯარის გაუქმებამ,
05:55
investing in nature and people,
98
343560
1816
გარემოში და ადამიანებში ინვესტირებამ,
05:57
did something very powerful, too.
99
345400
2800
თავისი დიდი გავლენა იქონია.
06:01
It shaped the narrative,
100
349120
1560
ამან შექმნა ამბავი,
06:04
the narrative of a small country
with big ideas,
101
352000
2616
პატარა ქვეყნის ამბავი დიდი იდეებით.
06:06
and it was very empowering
to grow up with that narrative.
102
354640
3360
ეს ძალიან დაგვეხმარა,
რომ ამ ამბავთან ერთად ვიზრდებოდით.
06:11
So the question is,
103
359520
2176
მაშ, კითხვა შემდეგია:
06:13
what is the next big idea
for this generation?
104
361720
3080
რა არის შემდეგი დიდი იდეა,
უკვე ამ თაობისთვის?
06:18
And I believe what comes next
105
366320
2376
ვფიქრობ, რომ შემდეგი
06:20
is for this generation
to let go of fossil fuels for good,
106
368720
5160
ამ თაობის მიერ წიაღისეული საწვავის
სამუდამო მოცილებაა.
06:27
just as we did with the army.
107
375640
1640
ისევე როგორც
ეს ჯარის შემთხვევაში გავაკეთეთ.
06:30
Fossil fuels create climate change.
108
378400
2296
წიაღისეული საწვავი
კლიმატის ცვლილებას იწვევს.
06:32
We know that,
109
380720
1376
ეს ჩვენ ვიცით
06:34
and we know how vulnerable we are
to the impacts of climate change.
110
382120
4496
და ვიცით რა მოწყვლადები ვართ
კლიმატის ცვლილების მიმართ.
06:38
So as a developing country,
it is in our best interest
111
386640
3656
ამიტომ, ჩვენი როგორც განვითარებადი
ქვეყნის ინტერესშია
06:42
to build development without fossil fuels
112
390320
1976
განვითარება წიაღისეულ საწვავზე
არ იყოს დამოკიდებული,
06:44
that harm people in the first place.
113
392320
2640
რომელიც პირველ რიგში ადამიანებს ვნებს.
06:48
Because
114
396880
1240
რატომ უნდა განვაგრძოთ
06:51
why would we continue importing oil
115
399000
2840
სატრანსპორტო სისტემისთვის
ნავთობის იმპორტი,
06:55
for transportation
116
403800
1736
როცა შეგვიძლია ამისთვის
06:57
if we can use electricity instead?
117
405560
2160
ელექტროენერგია გამოვიყენოთ?
07:00
Remember,
118
408720
1816
გაიხსენეთ,
07:02
this is the country
119
410560
1896
ეს ის ქვეყანაა,
07:04
where electricity
comes from water in our rivers,
120
412480
6056
სადაც ელექტროენერგიას
ჩვენი მდინარეების წყლიდან,
07:10
heat from volcanoes,
121
418560
2496
ვულკანების სითბოდან,
07:13
wind turbines, solar panels,
122
421080
3336
ქარის ტურბინებიდან, მზის პანელებიდან
07:16
biowaste.
123
424440
1200
და ბიონარჩენებიდან ვიღებთ.
07:18
Abolishing fossil fuels means
disrupting our transportation system
124
426560
6296
წიაღისეული საწვავის გაუქმება, ჩვენი
სატრანსპორტო სისტემის დანგრევას ნიშნავს,
07:24
so that we can power our cars,
buses and trains with electricity
125
432880
5336
იმისთვის რომ ჩვენი მანქანები,
ავტობუსები და მატარებლები
დამაბინძურებელი ენერგიის ნაცვლად
ელექტროენერგიით გამოვკვებოთ.
07:30
instead of dirty energy.
126
438240
1480
07:32
And transportation, let me tell you,
127
440400
2416
მინდა გითხრათ, რომ ტრანსპორტი
07:34
has become an existential issue
for us Costa Ricans,
128
442840
4056
სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი პრობლემა გახდა
კოსტა-რიკელებისთვის,
07:38
because the model we have
is not working for us.
129
446920
2416
რადგან მოდელი, რომელიც გვაქვს არ მუშაობს.
07:41
It's hurting people,
130
449360
1240
ის ვნებს ადამიანებს.
07:43
it's hurting companies,
131
451480
1736
ვნებს კომპანიებს
07:45
and it's hurting our health.
132
453240
1976
და ვნებს ჩვენს ჯანმრთელობას.
07:47
Because when policies
and infrastructure fail,
133
455240
4736
როცა პოლიტიკა და ინფრასტრქტურა
ნორმალურად არ მუშაობს,
07:52
this is what happens on a daily basis.
134
460000
3240
ეს შედეგი მოყვება ყოველდღე,
07:56
Two hours in the morning,
135
464800
1576
ორი საათი დილას.
07:58
two hours in the evening.
136
466400
1816
ორი საათი საღამოს.
08:00
I don't understand why
we have to accept this as normal.
137
468240
3680
არ მესმის ეს ნორმად რატომ უნდა მივიღოთ.
08:04
It's offensive
138
472800
1200
შეურაცხმყოფელია,
08:07
to have to waste our time like this
every single day.
139
475040
3920
ყოველდღე ასე გვიწევდეს დროის კარგვა
08:11
And this highway is actually quite good
140
479920
1896
და ეს გზა საკმაოდ კარგია
08:13
compared to what you see
in other countries
141
481840
2056
სხვა ქვეყნების გზებთან შედარებით,
08:15
where traffic is exploding.
142
483920
1440
სადაც საგზაო მოძრაობა გადაჭედილია.
08:18
You know, Costa Ricans call this "presa."
143
486000
2280
კოსტა-რიკაში ამას "presa"-ს ეძახიან,
08:21
Presa means "imprisoned."
144
489280
1920
რაც "დაპატიმრებულს" ნიშნავს.
08:24
And people are turning violent
145
492360
2976
ხალხი აგრესიული ხდება ქვეყანაში,
08:27
in a country that is otherwise
happy in pura vida.
146
495360
3200
რომელიც ჩვეულებრივ,
ცხოვრებით ტკბობითაა ბედნიერი.
08:32
It's happening.
147
500040
1240
ასე ხდება.
08:33
So a lot is at stake.
148
501880
1360
ბევრი რამ დევს სასწორზე.
08:36
The good news
149
504560
1856
კარგი ამბავი ისაა,
08:38
is that when we talk
about clean transportation
150
506440
3016
რომ როცა სუფთა სატრანსპორტო სისტემაზე
08:41
and different mobility,
151
509480
1256
და განსხვავებულ მობილობაზე ვსაუბრობთ,
08:42
we're not talking about
some distant utopia out there.
152
510760
5015
ჩვენ არ ვსაუბრობთ, რაღაც შორეულ უტოპიაზე,
08:47
We're talking about electric mobility
that is happening today.
153
515799
3760
არამედ ვსაუბრობთ უკვე დღეს არსებულ
ელექტრულ მობილობაზე,
08:53
By 2022, electric cars
and conventional cars
154
521039
5457
მოსალოდნელია, რომ 2022 წლისთვის
ელექტრომობილებს
08:58
are expected to cost the same,
155
526520
2080
და ტრადიციულ მანქანებს, ერთი ფასი ექნებათ
09:01
and cities are already trying
electric buses.
156
529520
3360
და ქალაქებში უკვე ცდიან
ელექტრო ავტობუსებს.
09:05
And these really cool creatures
157
533800
2040
ეს მართლაც მაგარი ქმნილებები
09:08
are saving money,
158
536760
1200
ფულს ზოგავენ
09:11
and they reduce pollution.
159
539000
1760
და ამცირებენ დაბინძურებას.
09:13
So if we want to get rid
of oil-based transportation, we can,
160
541480
3976
ამიტომ, თუ გვინდა ნავთობზე დამოკიდებული
ტრანსპორტისგან გავთავისუფლდეთ,
ჩვენ ეს შეგვიძლია,
09:17
because we have options now
that we didn't have before.
161
545480
2616
რადგან გვაქვს ალტერნატივები,
რომლებიც ადრე არ გვქონდა.
09:20
It's really exciting.
162
548120
1280
ეს შესანიშნავია.
09:22
But of course,
163
550760
1200
თუმცა, ზოგს ეს აზრი ძალიან არ სიამოვნებს
09:25
some get very uncomfortable
with this idea,
164
553280
2680
09:29
and they will come and they will tell you
165
557760
3176
და ისინი მოვლენ და გეტყვიან,
09:32
that the world is stuck with oil,
and so is Costa Rica, so get real.
166
560960
4816
რომ მსოფლიო, ისევე როგორც კოსტა-რიკა
დამოკიდებულია ნავთობზე
და რეალობას უნდა გავუსწოროთ თვალი.
09:37
That's what they tell you.
167
565800
1256
სწორედ ამას გეტყვიან
09:39
And you know what the answer
to that argument is?
168
567080
2336
და იცით ამ არგუმენტზე
პასუხი რა არის?
09:41
That in 1948, we didn't say
the world is stuck with armies,
169
569440
3576
1948-ში ჩვენ არ გვითქვამს,
რომ მსოფლიო დამოკიდებულია ჯარზე
09:45
so let's keep our army, too.
170
573040
1936
და ამიტომ მოდით შევინარჩუნოთ ის.
09:47
No, we made a very brave choice,
171
575000
2960
არა, ჩვენ ძალიან გაბედული
არჩევანი გავაკეთეთ
09:50
and that choice made the whole difference.
172
578640
2200
და ამ არჩევანმა ყველაფერი შეცვალა.
09:53
So it's time for this generation
to be brave again
173
581600
4376
ამიტომ, დროა ამ თაობამაც გაბედოს
09:58
and abolish fossil fuels for good.
174
586000
1776
და სამუდამოდ უარი თქვას
წიაღისეულ საწვავზე.
09:59
And I'll give you three reasons
why we have to do this.
175
587800
2600
სამ მიზეზს გეტყვით,
თუ რატომ უნდა გავაკეთოთ ეს.
10:03
First,
176
591240
1200
პირველი,
10:05
our model of transportation
and urbanization is broken,
177
593120
3736
ჩვენი სატრანსპორტო
და ურბანიზაციის სისტემა არ მუშაობს,
10:08
so this is the best moment
to redefine our urban and mobility future.
178
596880
4440
ამიტომ ეს საუკეთესო დროა მათი შეცვლისთვის.
10:14
We don't want cities
that are built for cars.
179
602520
2816
ჩვენ არ გვინდა ქალაქები,
რომლებიც მანქანებისთვისაა შექმნილი.
10:17
We want cities for people
180
605360
2336
ჩვენ ისინი გვინდა ხალხისთვის,
10:19
where we can walk and we can use bikes.
181
607720
3856
სადაც ფეხით და ველოსიპედით
სიარულს შევძლებთ.
10:23
And we want public transportation,
182
611600
2136
ჩვენ გვინდა საზოგადოებრივი ტრანსპორტი,
10:25
lots of it,
183
613760
1496
ძალიან ბევრი.
10:27
public transportation
that is clean and dignifying.
184
615280
3040
საზოგადოებრივი ტრანსპორტი,
რომელიც "სუფთა" და ღირსეულია,
10:31
Because if we continue
adding fleets of conventional cars,
185
619200
3920
რადგან თუ ტრადიცული მანქანების
დინება გაგრძელდება,
10:36
our cities will become unbearable.
186
624760
2200
ჩვენი ქალაქები
აუტანელი იქნება საცხოვრებლად.
10:40
Second, we have to change,
187
628000
1736
მეორე, ჩვენ ცვლილება გვჭირდება,
10:41
but incremental change
is not going to be sufficient.
188
629760
3480
მაგრამ თანდათანობითი ცვლილება
საკმარისი არ იქნება.
10:46
We need transformational change.
189
634720
2040
ჩვენ სრული ტრანსფორმაცია გვჭირდება.
10:49
And there are some
incremental projects in my country,
190
637600
2856
ჩემს ქვეყანაში არის რაღაც
თანდათანობითი პროექტები
10:52
and I am the first one to celebrate them.
191
640480
2200
და მე პირველი მივესალმები მათ,
10:55
But let's not kid ourselves.
192
643800
2376
მაგრამ მოდით თავს ნუ გავისულელებთ.
10:58
We're not talking about ending up
with really beautiful electric cars here
193
646200
3896
ლაპარაკი არ არის იმაზე,
რომ ლამაზ ელექტრომობილებს
11:02
and a few electric buses there
194
650120
2616
და რამდენიმე ელექტო ავტობუსს მივაღწიოთ,
11:04
while we keep investing
in the same kind of infrastructure,
195
652760
3376
მაშინ როცა არსებულ ინფრასტუქტურაში
ფულის ჩადებას ვაგრძელებთ,
11:08
more cars, more roads, more oil.
196
656160
2496
მეტი მანქანა, მეტი გზა, მეტი ნავთობი.
11:10
We're talking about
breaking free from oil,
197
658680
4296
აქ ლაპარაკია ნავთობისგან გათავისუფლებაზე
11:15
and you cannot get there
through incrementalism.
198
663000
3320
და ამას თანდათანობითი
ცვლილელებით ვერ მივაღწევთ.
11:20
Third, and you know this one,
199
668360
3160
მესამე, ეს თქვენთვის ცნობილია.
11:25
the world is hungry for inspiration.
200
673080
3600
მსოფლიო შთაგონების წყაროს ეძებს.
11:30
It craves stories of success
201
678120
3096
მას სწყურია რთულ პრობლემებთან
11:33
in dealing with complex issues,
202
681240
1776
წარმატებით გამკლავების ამბები,
11:35
especially in developing countries.
203
683040
3120
განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში.
11:39
So I believe Costa Rica
can be an inspiration to others,
204
687400
3280
ამიტომ, მგონია რომ კოსტა-რიკას შეუძლია
შთაგონების წყარო გახდეს სხვებისთვის,
11:43
as we did last year when we disclosed
205
691720
2736
როგორც ეს მოხდა შარშან,
როცა განვაცხადეთ,
11:46
that for so many days
we were not using any fossil fuels
206
694480
3976
რომ ამდენი დღის მანძილზე
ელექტროენერგიის წყაროდ
11:50
in order to generate all our electricity.
207
698480
4856
წიაღისეული საწვავი
საერთოდ არ გამოგვიყენებია.
11:55
The news went viral around the world.
208
703360
3360
ეს ამბავი ვირუსულად გავრცელდა
მთელ მსოფლიოში.
11:59
Also, and this makes me extremely proud,
209
707640
3096
კიდევ ის მეამაყება,
12:02
a Costa Rican woman, Christiana Figueres,
210
710760
3840
რომ კოსტა-რიკელმა ქალმა,
კრისტიანა ფიგერესმა,
12:07
played a decisive role in the negotiations
of the Paris climate agreement.
211
715480
5800
გადამწყვეტი როლი შესარულა პარიზის
კლიმატური შეთანხმების მოლაპარაკებებზე.
12:14
So we have to protect that legacy
and be an example.
212
722600
3720
ჩვენ უნდა დავიცვათ ეს მემკვირდეობა
და თავად ვიყოთ მაგალითი.
12:19
So what comes next?
213
727400
1800
მაშ, რა მოდის შემდეგ?
12:22
The people.
214
730240
1280
ხალხი
12:24
How do we get people to own this?
215
732280
2560
როგორ მივიტანოთ ეს ხალხამდე?
12:27
How do we get people
216
735760
2096
როგორ დავარწმუნოთ ხალხი,
12:29
to believe that it's possible
217
737880
2416
რომ საზოგადოების აშენება
წიაღისეული საწვავის გარეშე შესაძლებელია?
12:32
to build a society without fossil fuels?
218
740320
2640
12:36
A lot of work from
the ground up is needed.
219
744040
3320
დიდი სამუშაოა ქვედა დონეზე ჩასატარებელი.
12:41
That is why, in 2014,
we created Costa Rica Limpia.
220
749120
3520
ამიტომ შევქმენით 2014-ში
"Costa Rica Limpia "
12:45
"Limpia" means "clean,"
221
753720
2696
"Limpia" ნიშნავს "სუფთას",
12:48
because we want to empower
and we want to inspire citizens.
222
756440
3640
რადგან გვინდა მოქალაქეებს
მივცეთ საშუალება და შთავაგონოთ ისინი.
12:52
If citizens don't get engaged,
223
760760
2920
თუ მოქალაქეები არ ჩაერთვებიან,
12:57
clean transportation decisions
will be bogged down by endless,
224
765080
4656
"სუფთა" სატრანსპორტო სისტემის
შექმნაზე გადაწყვეტილება,
13:01
and I mean endless, technical discussions,
225
769760
2976
უსასრულო ტექნიკური დისკუსიებით
13:04
and by avalanches of lobbying
by various established interests.
226
772760
4280
და მმართველი წრეების სხვადასხვა
ინტერესების ლობირებით გაჭიანურდება.
13:12
Wanting to be a green country
powered by renewables
227
780720
3856
მწვანე, განახლებადი ენერგიის
ქვეყანად ყოფნის სურვილი,
13:16
is already part of our story.
228
784600
2576
უკვე არის ჩვენი ამბის ნაწილი.
13:19
We should not let anybody
take that away from us.
229
787200
2680
არავის უნდა მივცეთ უფლება
ეს წაგვართვას.
13:24
Last year, we brought people
from our seven provinces
230
792080
4456
შარშან ჩვენი შვიდი რეგიონიდან
ხალხი მოვიწვიეთ,
13:28
to talk about climate change
in terms that matter to them,
231
796560
3240
რომ მათთვის საინტერესო ჭრილში,
კლიმატის ცვლილებები განგვეხილა
13:32
and we also brought this year
232
800720
2896
იგივე გავაკეთეთ წელსაც
13:35
another group of Costa Ricans
233
803640
2056
კოსტა-რიკელების სხვა ჯგუფთან,
13:37
to talk about renewable energy.
234
805720
2096
რომ განახლებად ენერგიაზე გვესაუბრა
13:39
And you know what?
235
807840
1256
და იცით რა ხდება?
13:41
These people disagree on almost everything
236
809120
2256
ეს ხალხი არაფერში ეთანხმება ერთმანეთს,
13:43
except on renewable energy
237
811400
2656
გარდა განახლებადი ენერგიის,
13:46
and clean transportation and clean air.
238
814080
2096
"სუფთა" სატრანსპორტო სისტემის
და დაუბინძურებელი ჰაერისა.
13:48
It brings people together.
239
816200
1976
ეს ხალხს აერთიანებს.
13:50
And the key to real participation
240
818200
2856
თანამონაწილეობისთვის მთავარია,
13:53
is to help people not to feel small.
241
821080
2216
რომ ხალხს თავი უსუსურად არ ვაგრძნობინოთ.
13:55
People feel powerless,
242
823320
1296
ხალხი უსუსურად გრძნობს თავს
13:56
and they are tired of not being heard.
243
824640
2320
და დაღლილია იმით,
რომ მათი ხმა არავის ესმის.
14:01
So what we do is concrete things,
244
829000
2376
ამიტომ, ჩვენ კონკრეტულ რამეებს ვაკეთებთ.
14:03
and we translate technical issues
into citizen language
245
831400
4496
ვთარგმნით ტექნიკურ პრობლემებს
მოქალაქეებისთვის გასაგებ ენაზე,
14:07
to show that citizens have a role to play
and can play it together.
246
835920
3720
რითიც ვაჩვენებთ, რომ მოქალაქეებს
საკუთარი როლი აქვთ ერთად შესასრულებელი.
14:12
For the first time, we're tracking
the promises that were made
247
840480
3216
პირველად ვადევნებთ თვალს
დაპირებების შესრულებას,
რომლებიც "სუფთა" სატრანსპორტო
სისტემასთან დაკავშირებით გაიცა
14:15
on clean transportation,
248
843720
1496
14:17
and politicos know
that they have to deliver it,
249
845240
2616
და პოლიტკოსებმა იციან,
რომ ისინი უნდა შესრულდეს,
14:19
but the tipping point will come
when we form coalitions --
250
847880
3000
მაგრამ გარდამტეხი მომენტი მაშინ დადგება,
როცა შევქმნით კოალიციცებს,
14:23
citizens, companies,
251
851960
1856
მოქალაქეებისგან, კომპანიებისგან,
14:25
champions of public transportation --
252
853840
2176
საზოგადოებრივი ტრანსპორტისთვის მებრძოლებს,
14:28
that will make electric mobility
the new normal,
253
856040
2776
რომლებიც ელექტრო ტრანსპორტს
ახალ ნორმად აქცევენ,
14:30
especially in a developing country.
254
858840
2360
განსაკუთრებით განვითარებად ქვეყნებში.
14:34
By the time the next election comes,
255
862560
3696
მჯერა, რომ შემდეგი არჩევნებისთვის,
14:38
I believe every candidate
will have to disclose where they stand
256
866280
3416
ყველა კანდიდატს მოუწევს გაამხილოს
14:41
on the abolition of fossil fuels.
257
869720
1896
საკუთარი პოზიცია
წიაღისეულ საწვავთან დაკავშირებით.
14:43
Because this question
has to enter our mainstream politics.
258
871640
3800
ამ საკითხმა ჩვენ მეინსტრიმულ
პოლიტიკაში უნდა შეაღწიოს.
14:48
And I'm telling you,
this is not a question of climate policy
259
876520
3456
გარწმუნებთ, რომ ეს არაა მხოლოდ კლიმატთან,
14:52
or environmental agenda.
260
880000
1760
ან გარემოსთან დაკავშირებული საკითხი.
14:54
It's about the country that we want
261
882760
2600
ეს ჩვენთვის სასურველ ქვეყანას
14:58
and the cities that we have
262
886160
2096
და ქალაქებს ეხება
15:00
and the cities that we want
263
888280
1656
და იმას, თუ ვინ აკეთებს არჩევანს.
15:01
and who makes that choice.
264
889960
2176
15:04
Because at the end of the day,
what we have to show
265
892160
3176
რადგან საბოლოოდ გვინდა ვაჩვენოთ,
15:07
is that development with renewable energy
266
895360
3136
რომ განახლებად ენერგიაზე
დაფუძნებული განვითარება
15:10
is good for the people,
267
898520
1760
კარგია ხალხისთვის.
15:13
for Costa Ricans that are alive today
268
901440
2416
ამჟამად მაცხოვრები კოსტა-რიკელებისთვის,
15:15
and especially for those
who haven't been born.
269
903880
2600
და განსაკუთრებით იმათთვის,
ვინც ჯერ არ დაბადებულა.
15:21
This is our National Museum today.
270
909560
3056
ეს ჩვენი ეროვნული მუზეუმია დღეს.
15:24
It's bright and peaceful,
271
912640
1696
ის ნათელი და მშვიდობიანია.
15:26
and when you stand up in front of it,
272
914360
2696
როცა მის წინ დგახართ,
15:29
it's really hard to believe
these were military barracks
273
917080
3296
რთული დასაჯერებელლია,
რომ 40-იანების ბოლოს
15:32
at the end of the '40s.
274
920400
2176
აქ სამხედრო ბაზები იყო.
15:34
We started a new life
without an army in this place,
275
922600
3816
ჩვენ ახალი ცხოვრება, ჯარის გარეშე
ამ ადგილიდან დავიწყეთ
15:38
and here is where our abolition
276
926440
3856
და ერთ მშვენიერ დღეს წიაღისეულ საწვავზე
უარიც სწორედ აქ გამოცხადდება
15:42
of fossil fuels will be announced one day.
277
930320
2896
15:45
And we will make history again.
278
933240
2296
და ჩვენ კვლავ დავწერთ ისტორიას.
15:47
Thank you.
279
935560
1216
მადლობა.
15:48
(Applause)
280
936800
2122
(აპლოდისმენტები)
Translated by Levan Lashauri
Reviewed by Mate Kobalia

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Monica Araya - Climate advocate
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world.

Why you should listen

Monica Araya is the founder and director of Costa Rica Limpia (Spanish for "clean"), a citizen group that promotes clean energy. Costa Rica Limpia tracks governmental pledges on key issues such as renewable energy and public transport investment, and it hosts citizen consultations to give visibility to people's preferences on these topics. Araya is also the founder of Nivela, an international thought leadership group that advances narratives on development and climate responsibility by combining senior and millennial perspectives from emerging economies.

After earning a master's in economic policy from Universidad Nacional de Costa Rica, Araya obtained a PhD in environmental management from Yale. The French Ministry of Foreign Affairs named her 'Personality of the Future' in 2014.

In 2017 Araya was named resident expert at "Next Visionaries," a global initiative by TED and BMW i that seeks to reimagine the future of mobility.

More profile about the speaker
Monica Araya | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM