TEDSummit
Monica Araya: A small country with big ideas to get rid of fossil fuels
مۆنیکا ئارایا: وڵاتێکی بچوک بە بیرۆکەی گەورەوە بۆ ڕزگار بوون لە بەرهەمە نەوتییەکان
Filmed:
Readability: 4
1,274,467 views
چۆن بتوانین کۆمەڵگایەک بەبێ بوونی بەرهەمە نەوتییەکان بنیات بنێین؟
بە بەکارهێنانی نیشتیمانی خۆی (کۆستاریکا) وەک نموونەیەک بۆ کردارێکی پۆزەتیڤ لەهەمبەر پاراستنی ژینگە و سەرچاوە سروشتییەکان، داکۆکیکاری بواری کەش و هەوا "مۆنیکا ئارایا" بیرۆکەی گۆشە نیگایەکی ئازایانە دەخاتەڕوو بۆ یەکگرتنی جیهان بۆ بەکارهێنانی وزەی پاکژ لە هەموو بوارەکاندا.
Monica Araya - Climate advocate
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio
In 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
How do we build a society
0
1103
3125
چۆن کۆمەڵگایەک بنیات بنێین
00:16
without fossil fuels?
1
4253
1507
بە بێ بوونی بەرهەمە نەوتییەکان؟
00:18
This is a very complex challenge,
2
6944
2176
،ئەمە کێشەیەکی زۆر ئاڵۆزە
00:21
and I believe developing countries
could take the lead in this transition.
could take the lead in this transition.
3
9920
4480
وە من بڕوام وایە وڵاتە تازە پێگەیشتووەکان
.دەتوانن پێشەنگی ئەم گۆڕانکارییە بن
.دەتوانن پێشەنگی ئەم گۆڕانکارییە بن
وە هەروەها من ئاگاداری ئەوە هەم کە ئەمە
.بابەتێکی پڕ سەرکێشییە
.بابەتێکی پڕ سەرکێشییە
00:27
And I'm aware that this
is a contentious statement,
is a contentious statement,
4
15120
2560
00:30
but the reality is that so much
is at stake in our countries
is at stake in our countries
5
18440
5296
بەڵام ڕاستیەکە ئەویە کە لە وڵاتانی ئێمەدا
زۆر شت لە گرەوی ئەم بابەتەدایە
زۆر شت لە گرەوی ئەم بابەتەدایە
00:35
if we let fossil fuels stay
at the center of our development.
at the center of our development.
6
23760
4880
ئەگەر هاتوو ئێمە بەردەوام بووین
لە پشت بەستن بە بەرهەمە نەوتییەکان.
لە پشت بەستن بە بەرهەمە نەوتییەکان.
بۆ پێشکەوتنی وڵات.
00:41
We can do it differently.
7
29240
1840
ئێمە ئەتوانین بە شێوەيەكى جياواز
ئەمە ئەنجام بدەین.
ئەمە ئەنجام بدەین.
00:44
And it's time, it really is time,
8
32200
3256
،وە ئێستا کاتیەتی، ئێستا بەڕاستی کاتیەتی
00:47
to debunk the myth
9
35480
2696
.کە ڕووی ڕاستی ئەم ئەفسانەیە هەڵ بماڵین
00:50
that a country has to choose
between development on the one hand
between development on the one hand
10
38200
5056
،کە دەبێ وڵاتێک لەلایەک پێشکەوتن هەڵبژێرێت
00:55
and environmental protection,
renewables, quality of life, on the other.
renewables, quality of life, on the other.
11
43280
5400
وە لە لایەکی دیکەشەوە پاراستنی ژینگە،
سەرچاوە سروشتیەکان
سەرچاوە سروشتیەکان
و ئاستی بژێوی هەڵبژێرێت.
من لە کۆستاریکاوە هاتووم،
کە وڵاتێکی تازە پێگەشتووە.
کە وڵاتێکی تازە پێگەشتووە.
01:01
I come from Costa Rica,
a developing country.
a developing country.
12
49800
2280
01:04
We are nearly five million people,
13
52680
2200
،ئێمە بە نزیکەیی 5 ملیۆن کەس دەبین
01:08
and we live right in the middle
of the Americas,
of the Americas,
14
56200
2576
وە بە تەواوی دەکەوینە
،ناوەڕاستی کیشوەری ئەمریکاوە
،ناوەڕاستی کیشوەری ئەمریکاوە
01:10
so it's very easy
to remember where we live.
to remember where we live.
15
58800
2320
بۆیە زۆر ئاسانە
.ئەو شوێنەى ئێمە لێی دەژيين بير بكەیتەوە
.ئەو شوێنەى ئێمە لێی دەژيين بير بكەیتەوە
01:15
Nearly 100 percent of our electricity
16
63080
6280
بە نزیکەیی لە سەدا سەدی وزەی کارەبای ئێمە
01:22
comes from renewable sources,
17
70400
2456
،لە سەرچاوەی ڕەنگدێر بەدەست دێت
01:24
five of them.
18
72880
1216
.پێنجیان
01:26
(Applause)
19
74120
2120
(چەپڵە لێدان)
01:30
Hydropower, geothermal,
20
78800
3856
،سەرچاوەی ئاو، پلەی بەرزی گەرمی زەوی
01:34
wind, solar, biomass.
21
82680
3440
.با، خۆر وە سەرچاوەی زیندەیی
01:39
Did you know that last year,
22
87000
2136
،ئایا دەتانزانی کە ساڵی پێشوو
01:41
for 299 days,
23
89160
3456
،بۆ ماوەی 299 ڕۆژ
01:44
we did not use any fossil fuels
24
92640
3216
ئێمە هیچ بەرهەمێکی نەوتیمان بەکار نەهێنا
01:47
in order to generate all our electricity?
25
95880
3480
بۆ ئەوەی تەواوی
ئامێرە کارەباییەکان وەگەڕ بخەین؟
ئامێرە کارەباییەکان وەگەڕ بخەین؟
01:52
It's a fantastic achievement,
26
100240
2960
،ئەمە دەرەنجامێکی ناوازەیە
01:56
and yet, it hides a paradox,
27
104360
4080
،وە هێشتاش ئەمە هاودژییەک لە پشتەوەیە
02:03
which is that nearly 70 percent
28
111080
3056
لەبەر ئەوەی بە نزیکەیی لە سەدا 70ی
.وزەی بەکارهاتوومان بریتییە لە بەنزین
.وزەی بەکارهاتوومان بریتییە لە بەنزین
02:06
of all our energy consumption is oil.
29
114160
4600
02:11
Why?
30
119880
1200
بۆ؟
02:13
Because of our transportation system,
31
121800
2736
،لەبەر هۆکارەکانی گواستنەوە
02:16
which is totally dependent
on fossil fuels,
on fossil fuels,
32
124560
3256
کە بە شێوەیەکی تەواوەتی
پشتی بە بەرهەمە نەوتییەکان بەستووە
پشتی بە بەرهەمە نەوتییەکان بەستووە
02:19
like it is in most countries.
33
127840
1639
هەر وەک لە زۆرینەی وڵاتاندا
هەر بەم شێوەیە.
هەر بەم شێوەیە.
02:22
So if we think of the energy
transition as a marathon,
transition as a marathon,
34
130479
3537
کەواتە ئەگەر ئێمە
وەک پێشبڕکێیەک ،لە وزەی گواستنەوە بڕوانین،
وەک پێشبڕکێیەک ،لە وزەی گواستنەوە بڕوانین،
02:26
the question is, how do we get
to the finish line,
to the finish line,
35
134040
3896
پرسیارەکە لێرەدا ئەوەیە کە،
چۆن بگەینە خاڵی کۆتایی؟
چۆن بگەینە خاڵی کۆتایی؟
02:29
how do we decarbonize
the rest of the economy?
the rest of the economy?
36
137960
3120
ئێمە چۆن بەشەکانی دی ئابووری قۆرخ بکەین؟
02:33
And it's fair to say
that if we don't succeed,
that if we don't succeed,
37
141880
2896
،وە دەکرێ بڵێین گەر ئێمە سەر نەکەوین
02:36
it's difficult to see who will.
38
144800
1776
.ئەوە زەحمەتە کە ببینین کەسانیتر سەربکەون
02:38
So that is why I want
to talk to you about Costa Rica,
to talk to you about Costa Rica,
39
146600
2560
هەر لەبەر ئەو هۆکارە
دەمەوێ باسی کۆستاریکاتان بۆ بکەم،
دەمەوێ باسی کۆستاریکاتان بۆ بکەم،
لەبەر ئەوەی پێم وایە
ئێمە بژاردەیەکی گرنگین
ئێمە بژاردەیەکی گرنگین
02:42
because I believe we are a great candidate
40
150160
2696
02:44
in pioneering a vision
for development without fossil fuels.
for development without fossil fuels.
41
152880
4400
بۆ دەستپێشخەری لە ڕوانینێکی نوێ
لەبارەی پێشکەوتنەوە.
لەبارەی پێشکەوتنەوە.
بەبێ بوونی بەرهەمە نەوتییەکان
02:51
If you know one thing about our country,
42
159200
3256
ئەگەر ئێوە تەنها یەک شت
لەبارەی وڵاتەکەی ئێمەوە بزانن،
لەبارەی وڵاتەکەی ئێمەوە بزانن،
02:54
it's that we don't have an army.
43
162480
1920
.ئەوەیە کە ئێمە سوپامان نیە
02:57
So I'm going to take you back to 1948.
44
165440
2920
.بۆیە من یادگەتان دەگەڕێنمەوە بۆ ساڵی 1948
03:01
That year, the country
was coming out of civil war.
was coming out of civil war.
45
169400
3720
ئەو ساڵە، ووڵات تازە خۆی
لە شەڕی ناوخۆ ڕزگاری دەکرد.
لە شەڕی ناوخۆ ڕزگاری دەکرد.
03:06
Thousands of Costa Ricans had died,
46
174360
3576
هەزاران لە خەڵکی کۆستاریکا
گیانیان لەدەست دا،
گیانیان لەدەست دا،
03:09
and families were bitterly split.
47
177960
2280
وە خێزانەکان بە تەواوی
بوو بوون بە دوو بەشەوە.
بوو بوون بە دوو بەشەوە.
03:13
And yet, a surprising idea
won the hearts and minds:
won the hearts and minds:
48
181240
5016
وە لەگەڵ ئەوەشدا، بیرۆکەیەکی سەرسووڕهێنەر
مێشک و دڵ داگیر کردن:
مێشک و دڵ داگیر کردن:
03:18
we would reboot the country,
49
186280
1896
،کە ئێمە دووبارە ووڵات بنیات بنێینەوە
03:20
and that Second Republic
would have no army.
would have no army.
50
188200
3056
.وە کۆماری دووەم هیچ سوپایەکی نابێ
03:23
So we abolished it.
51
191280
1240
.هەر بۆیە ئێمەش هەڵمانوەشاندەوە
03:25
And the president at the time,
52
193360
2656
،وە سەرۆک کۆماری ئەوکات
03:28
José Figueres,
53
196040
2176
"خۆسێی چیێرف"
03:30
found a powerful way
by smashing the walls of an army base.
by smashing the walls of an army base.
54
198240
5320
ڕێگایەکی زۆر بەهێزی دۆزیەوە،
بە شکاندنی دیواری بنکەی سەربازی سوپا.
بە شکاندنی دیواری بنکەی سەربازی سوپا.
03:37
The following year, 1949,
55
205200
3176
،ساڵی پاشین، 1949
03:40
we made that decision permanent
in the new constitution,
in the new constitution,
56
208400
4176
ئێمە ئەو بڕیارەمان
،لە دەستووری نوێدا چەسپاند
،لە دەستووری نوێدا چەسپاند
03:44
and that is why I can tell you that story
nearly 70 years later.
nearly 70 years later.
57
212600
4160
وە هەر لەبەر ئەوەشە ئێستا من ئەتوانم
لە پاش نزیکەی 70 ساڵ
لە پاش نزیکەی 70 ساڵ
.ئەو چیرۆکەتان بۆ بگێڕمەوە
.وە من زۆر سوپاس گوزارم
03:49
And I'm grateful.
58
217520
2016
03:51
I'm grateful they made that decision
before I was born,
before I was born,
59
219560
2960
زۆر سوپاسگوزارم کە ئەوان
پێش لەدایک بوونی من ،ئەو بڕیارەیان داوە،
پێش لەدایک بوونی من ،ئەو بڕیارەیان داوە،
لەبەر ئەوەی کە هەلی بۆ من
و ملیۆنانی وەک من ڕەخساند کە،
و ملیۆنانی وەک من ڕەخساند کە،
03:55
because it allowed me
and millions of others
and millions of others
60
223280
2256
03:57
to live in a very stable country.
61
225560
2160
.لە وڵاتێکی زۆر جێگیردا ژیان بەرینە سەر
04:01
And you might be thinking
that it was good luck,
that it was good luck,
62
229200
2936
وە لەوانەیە ئێستا بێت بە خەیاڵتاندا
کە ئەوە بەختێکی باش ببوە،
کە ئەوە بەختێکی باش ببوە،
04:04
but it wasn't.
63
232160
1496
.بەڵام وا نەبوو
04:05
There was a pattern of deliberate choices.
64
233680
3040
.بەڵکو شێوازێک لە هەڵبژاردنی ئاگاهانە بوو
04:10
In the '40s, Costa Ricans were given
free education and free health care.
free education and free health care.
65
238080
6056
لە ٤٠ ە کاندا، کوستاریکا
هەر یەک لە خوێندن و چارەسەری نەخوشی
هەر یەک لە خوێندن و چارەسەری نەخوشی
بێ بەرامبەریان بۆ ڕەخسا
04:16
We called that social guarantees.
66
244160
1960
.ئێمە ئەوەمان ناو نا دەستەبەری کۆمەڵایەتی
04:18
By abolishing the army,
67
246760
1616
،بەهۆی هەڵوەشاندنەوەی سوپاوە
04:20
we were able to turn military spending
into social spending,
into social spending,
68
248400
4936
ئێمە توانیمان خەرجییە سەربازییەکان
لە بوارە کۆمەڵایەتییەکاندا سەرف بکەین،
لە بوارە کۆمەڵایەتییەکاندا سەرف بکەین،
04:25
and that was a driver of stability.
69
253360
1920
.وە ئەمەش بووە هۆی بەدیهێنەری دۆخی جێگیری
04:28
In the '50s --
70
256120
1255
لە ساڵانی 50 کاندا.
04:29
(Applause)
71
257399
2081
(چەپڵە لێدان)
04:34
In the '50s, we started
investing in hydropower,
investing in hydropower,
72
262600
3376
لە ساڵانی ٥٠ کاندا، دەستمان کرد بە
،وەبەر هێنان لە ووزەی ئاویدا
،وەبەر هێنان لە ووزەی ئاویدا
04:38
and that kept us away from the trap
73
266000
2656
وە ئەوەش ئێمە لە داوی
04:40
of using fossil fuels
for electricity generation,
for electricity generation,
74
268680
3056
بەکارهێنانی بەرهەمە نەوتییەکان
بۆ وزەی کارەبایی پاراست،
بۆ وزەی کارەبایی پاراست،
04:43
which is what the world
is struggling with today.
is struggling with today.
75
271760
2360
کە ئێستا جیهان زۆرنابازی
لەگەڵ ئەم کێشەیەدا دەکات.
لەگەڵ ئەم کێشەیەدا دەکات.
04:47
In the '70s we invested in national parks,
76
275160
3536
لە ساڵانی ٧٠ کاندا ئێمە وەبەرهێنانمان لە
پارکە نیشتیمانییەکاندا کرد،
پارکە نیشتیمانییەکاندا کرد،
04:50
and that kept us away
77
278720
1960
،وە ئەوەش ئێمەی پاراست لە
04:53
from the deeply flawed logic
of growth, growth, growth at any cost
of growth, growth, growth at any cost
78
281640
4656
لۆجیکی لاوازی پێشکەوتن بە هەر بەهایەک،
04:58
that you see others embracing,
especially in the developing world.
especially in the developing world.
79
286320
3680
کە دەبینی کەسانی تر بروای پێ دەدەن،
بەتایبەت لە وڵاتە تازە پێگەیشتووەکان.
بەتایبەت لە وڵاتە تازە پێگەیشتووەکان.
05:02
In the '90s, we pioneered payments
for ecosystem services,
for ecosystem services,
80
290800
4096
لە ساڵانی ٩٠ ەکاندا، خەرجی سەرەکیمان
بۆ سیستمی ژینگەیی تەرخان کرد.
بۆ سیستمی ژینگەیی تەرخان کرد.
05:06
and that helped us reverse deforestation
81
294920
1936
وە ئەمەش بووە هۆی ئەوەی ڕێژەی
نەمانی سەوزایی پێچەوانە بکەینەوە،
نەمانی سەوزایی پێچەوانە بکەینەوە،
05:08
and boosted ecotourism,
which today is a key engine of growth.
which today is a key engine of growth.
82
296880
3160
وە بڕەوی بە گەشتی ژینگەیی دا
کە ئەوڕۆ بە هۆکاری سەرەکی
گەشەکردن هەژمار دەکرێ
گەشەکردن هەژمار دەکرێ
05:13
So investing in environmental protection
83
301000
2936
،هەر بۆیە وەبەرهێنان لە پاراستنی ژینگەییدا
05:15
did not hurt our economy.
84
303960
2216
.زەرەری ئابووری لێ نەکەوتەوە
05:18
Quite the opposite.
85
306200
1256
.بەڵکو بە پێچەوانەوە
05:19
And it doesn't mean we are perfect,
86
307480
2016
وە ئەمە مانای وا نیە
کە ئێمە بێ کەم و کوڕتین،
کە ئێمە بێ کەم و کوڕتین،
05:21
and it doesn't mean
we don't have contradictions.
we don't have contradictions.
87
309520
2336
.وە ئەمە مانای وا نیە کە ئێمە بێ کێشەین
05:23
That's not the point.
88
311880
1240
.ئەوە مەبەستی سەرەکی نیە
05:25
The point is that,
by making our own choices,
by making our own choices,
89
313720
3496
مەبەستەکە ئەوەیە کە،
بە بڕیاردانی سەربەخۆی خۆمان
بە بڕیاردانی سەربەخۆی خۆمان
05:29
we were able to develop resilience
in dealing with development problems.
in dealing with development problems.
90
317240
4960
ئێمە توانیمان
پەرە بە چەق بەستووی خۆمان بدەین
پەرە بە چەق بەستووی خۆمان بدەین
لەڕێگەی مامەڵەی دروست
لە هەمبەر کێشەکانی پێشکەوتن دا.
لە هەمبەر کێشەکانی پێشکەوتن دا.
05:36
Also, if you take a country like ours,
91
324080
3576
هەروەها، گەر وڵاتێکی وەک ئەوەی ئێمە
،بە نموونە وەربگرین
،بە نموونە وەربگرین
05:39
the GDP per capita
is around 11,000 dollars,
is around 11,000 dollars,
92
327680
3896
داهاتی ساڵانەی تاک نزیکەی ١١،٠٠٠ دۆلارە،
05:43
depending on how you measure it.
93
331600
1720
.بە پشت بەستن بەوەی چۆن هەڵیدەسەنگێنیت
بەڵام بە گەڕانەوەمان بۆ
،پێوەری گەشەکردنی کۆمەڵایەتی
،پێوەری گەشەکردنی کۆمەڵایەتی
05:46
But according to
the Social Progress Index,
the Social Progress Index,
94
334080
2056
05:48
we are an absolute outlier
95
336160
1896
(ئێمە بە تەواوی دابڕاوین (پێشکەوتووین
05:50
when it comes to turning GDP
into social progress.
into social progress.
96
338080
3120
ئەگەر هاتوو لەجێی داهاتی ساڵانە،
گەشەی کۆمەڵایەتیمان لەبەرچاو گرت.
گەشەی کۆمەڵایەتیمان لەبەرچاو گرت.
05:54
Abolishing the army,
97
342000
1536
هەڵوەشاندنەوەی سوپا،
هەروەها وەبەرهێنانیش
لە بواری ژینگە و کۆمەڵگەدا،
لە بواری ژینگە و کۆمەڵگەدا،
05:55
investing in nature and people,
98
343560
1816
05:57
did something very powerful, too.
99
345400
2800
.کاریگەرییەکی زۆر بەهێزی هەبوو
06:01
It shaped the narrative,
100
349120
1560
ئەم کارە،
،شێوەی بەخشیە چیرۆکەکەی ئێمە
،شێوەی بەخشیە چیرۆکەکەی ئێمە
06:04
the narrative of a small country
with big ideas,
with big ideas,
101
352000
2616
چیرۆکی وڵاتێکی بچوک بە بیرۆکەیەکی گەورەوە،
06:06
and it was very empowering
to grow up with that narrative.
to grow up with that narrative.
102
354640
3360
وە گەورەبوون بەو چیرۆکەوە
زۆر هاندەرانە بوو.
زۆر هاندەرانە بوو.
06:11
So the question is,
103
359520
2176
بۆیە پرسیارەکە ئەوەیە کە،
06:13
what is the next big idea
for this generation?
for this generation?
104
361720
3080
بیرۆکەی گەورەی نەوەی داهاتوو چییە؟
06:18
And I believe what comes next
105
366320
2376
وە من لەو باوەڕەدام، ئەوەی کە دادێت
06:20
is for this generation
to let go of fossil fuels for good,
to let go of fossil fuels for good,
106
368720
5160
بۆ ئەم نەوەیە، ئەوەیە
کە واز لە بەرهەمەکانی نەوت بهێنن،
کە واز لە بەرهەمەکانی نەوت بهێنن،
06:27
just as we did with the army.
107
375640
1640
هەر وەک چۆن
ئێمە بەرامبەر بە سوپا کردمان.
ئێمە بەرامبەر بە سوپا کردمان.
06:30
Fossil fuels create climate change.
108
378400
2296
بەرهەمە نەوتییەکان
.گۆڕانکاری لە کەش و هەوادا دروست دەکەن
.گۆڕانکاری لە کەش و هەوادا دروست دەکەن
06:32
We know that,
109
380720
1376
،ئێمە ئەوە دەزانین
06:34
and we know how vulnerable we are
to the impacts of climate change.
to the impacts of climate change.
110
382120
4496
وە ئێمە دەزانین کە چەندە زەرەرمەند دەبین
بە گۆڕانی کەش و هەوا.
بە گۆڕانی کەش و هەوا.
06:38
So as a developing country,
it is in our best interest
it is in our best interest
111
386640
3656
هەر بۆیە وەک وڵاتێکی تازە پێگەیشتوو،
ئەوە جێی بایەخی ئێمەیە کە
ئەوە جێی بایەخی ئێمەیە کە
06:42
to build development without fossil fuels
112
390320
1976
بەبێ بەرهەمە نەوتییەکان
گەشە بە خۆمان بدەین،
گەشە بە خۆمان بدەین،
06:44
that harm people in the first place.
113
392320
2640
چون هەر لە سەرەتاوە
.دەبێت هۆی ئازار بۆ خەڵکی
.دەبێت هۆی ئازار بۆ خەڵکی
06:48
Because
114
396880
1240
،لەبەر ئەوەی
06:51
why would we continue importing oil
115
399000
2840
بۆچی دەبێ بەردەوام بین
لە بەرهەم هێنانی نەوت
لە بەرهەم هێنانی نەوت
06:55
for transportation
116
403800
1736
بۆ گواستنەوە
06:57
if we can use electricity instead?
117
405560
2160
گەر بتوانین لە جێگرەوەیدا
وزەی کارەبا بەکار بهێنین؟
وزەی کارەبا بەکار بهێنین؟
07:00
Remember,
118
408720
1816
،لەبیرتان بێت
07:02
this is the country
119
410560
1896
ئەمە ئەو وڵاتەیە،
07:04
where electricity
comes from water in our rivers,
comes from water in our rivers,
120
412480
6056
کە سەرچاوەی وزەی کارەبا لە
ئاوی ناو ڕووبارەکان،
ئاوی ناو ڕووبارەکان،
07:10
heat from volcanoes,
121
418560
2496
گەرمی گڕکانەکان،
07:13
wind turbines, solar panels,
122
421080
3336
تۆڕباینی هەوایی، وزەی خۆر،
07:16
biowaste.
123
424440
1200
وە لە پاشماوە زیندەییەکانە
بەرهەم دەهێنرێت.
بەرهەم دەهێنرێت.
07:18
Abolishing fossil fuels means
disrupting our transportation system
disrupting our transportation system
124
426560
6296
نەهێشتنی بەرهەمە نەوتییەکان بە واتای
لەکار خستنی سیستمی گواستنەوەمان دێت
لەکار خستنی سیستمی گواستنەوەمان دێت
07:24
so that we can power our cars,
buses and trains with electricity
buses and trains with electricity
125
432880
5336
کە بەهۆیەوە دەتوانین
تڕومبێل، پاسەکان و شەمەندەفەرەکانمان
تڕومبێل، پاسەکان و شەمەندەفەرەکانمان
بە وزەی کارەبا بەگەڕبخەین،
07:30
instead of dirty energy.
126
438240
1480
لەجێی بەکار هێنانی وزەی پیسبوو.
07:32
And transportation, let me tell you,
127
440400
2416
وە با پێتان بڵێم کە، گواستنەوە
07:34
has become an existential issue
for us Costa Ricans,
for us Costa Ricans,
128
442840
4056
بووە بە پێویستییەکی سەرەکی ژیان
بۆ ئێمەی خەڵکی کۆستاریکا،
بۆ ئێمەی خەڵکی کۆستاریکا،
07:38
because the model we have
is not working for us.
is not working for us.
129
446920
2416
لەبەر ئەوەی ئەم شێوازە
لە ژیان بۆ ئێمە گونجاو نیە،
لە ژیان بۆ ئێمە گونجاو نیە،
07:41
It's hurting people,
130
449360
1240
،ئەوە ئازاری خەڵکی دەدا
07:43
it's hurting companies,
131
451480
1736
،زەرەر لە کۆمپانیاکان دەدات
07:45
and it's hurting our health.
132
453240
1976
.وە هەروەها زەرەر لە تەندروستیمان دەدات
07:47
Because when policies
and infrastructure fail,
and infrastructure fail,
133
455240
4736
لەبەر ئەوەی کاتێک کە
پلان و ژێرخانی ئابووری دەڕوخێت،
پلان و ژێرخانی ئابووری دەڕوخێت،
07:52
this is what happens on a daily basis.
134
460000
3240
.ئەمە ئەو شتەیە کە ڕۆژانە ڕوودەدات
07:56
Two hours in the morning,
135
464800
1576
،دوو کاتژمێری سپێدە
07:58
two hours in the evening.
136
466400
1816
وە دوو کاتژمێری ئێوارە.
08:00
I don't understand why
we have to accept this as normal.
we have to accept this as normal.
137
468240
3680
من لەوە تێناگەم کە
بۆ دەبێ ئێمە ئەمە بە ئاسایی وەربگرین،
بۆ دەبێ ئێمە ئەمە بە ئاسایی وەربگرین،
08:04
It's offensive
138
472800
1200
ئەمە سووکایەتی پێ کردنە،
08:07
to have to waste our time like this
every single day.
every single day.
139
475040
3920
کە هەموو ڕۆژێک
هێندە لە کاتی خۆمان بە فیڕۆ بدەین.
هێندە لە کاتی خۆمان بە فیڕۆ بدەین.
08:11
And this highway is actually quite good
140
479920
1896
،وە لە ڕاستیدا ئەم شەقامە باشە
08:13
compared to what you see
in other countries
in other countries
141
481840
2056
،بە بەراورد بەوەی لە وڵاتانی دی دەیبینین
08:15
where traffic is exploding.
142
483920
1440
.کە ترافیک تێیاندا سەرسووڕهێنەرە
08:18
You know, Costa Ricans call this "presa."
143
486000
2280
"دەزانن، خەڵکی کۆستاریکا بەمە دەڵێن "پرێسا
08:21
Presa means "imprisoned."
144
489280
1920
پرێسا" واتە بەندکراو".
08:24
And people are turning violent
145
492360
2976
وە خەڵکیش خەریکە توندوتیژ دەبن
08:27
in a country that is otherwise
happy in pura vida.
happy in pura vida.
146
495360
3200
لە "پوراڤیدا" کە گەر ئەمە نەبێت،
ئەوە دڵخۆش و کامەرانن.
ئەوە دڵخۆش و کامەرانن.
08:32
It's happening.
147
500040
1240
ئەمە وا خەریکە ڕوودەدات.
08:33
So a lot is at stake.
148
501880
1360
بۆیە زۆر شت لە گرەو دایە.
08:36
The good news
149
504560
1856
هەواڵە خۆشەکە
08:38
is that when we talk
about clean transportation
about clean transportation
150
506440
3016
ئەوەیە کە کاتێ
لەبارەی گواستنەوەی خاوێنەوە دەدوێین،
لەبارەی گواستنەوەی خاوێنەوە دەدوێین،
08:41
and different mobility,
151
509480
1256
،وە یان لەبارەی هاتووچۆی جیاوازەوە
08:42
we're not talking about
some distant utopia out there.
some distant utopia out there.
152
510760
5015
ئێمە باسی کۆمەڵگایەکی
بێ کەم و کوڕتی ناکەین.
بێ کەم و کوڕتی ناکەین.
08:47
We're talking about electric mobility
that is happening today.
that is happening today.
153
515799
3760
ئێمە باسی گواستنەوە بە وزەی کارەبا ئەکەین
کە لەم ڕۆژگارەماندا وا ڕوودەدات.
کە لەم ڕۆژگارەماندا وا ڕوودەدات.
08:53
By 2022, electric cars
and conventional cars
and conventional cars
154
521039
5457
وا چاوەڕوان دەکرێت،
بۆ ساڵی 2022 ئۆتۆمبیلی ئاسایی و کارەبایی
بۆ ساڵی 2022 ئۆتۆمبیلی ئاسایی و کارەبایی
08:58
are expected to cost the same,
155
526520
2080
،هەمان نرخیان هەبێت
09:01
and cities are already trying
electric buses.
electric buses.
156
529520
3360
وە هەروەها هەندێ لە شارەکان
ئێستا پاسی کارەبایی تاقی دەکەنەوە.
ئێستا پاسی کارەبایی تاقی دەکەنەوە.
09:05
And these really cool creatures
157
533800
2040
وە ئەم بوونەوەرە سەرنج ڕاکێشانە،
09:08
are saving money,
158
536760
1200
تێچووی کەمتریان دەوێت،
.وە هەروەها پیس بوونی ژینگە کەم دەکەنەوە
09:11
and they reduce pollution.
159
539000
1760
09:13
So if we want to get rid
of oil-based transportation, we can,
of oil-based transportation, we can,
160
541480
3976
بۆیە ئێمە گەر بمانەوێت
واز لەو هۆکارە گواستنەوانە بێنینین
واز لەو هۆکارە گواستنەوانە بێنینین
کە پشت بە نەوت دەبەستن، ئەوە دەتوان،
09:17
because we have options now
that we didn't have before.
that we didn't have before.
161
545480
2616
لەبەر ئەوەی ئێستا بژاردەی وامان لەبەردەستە
کە پێشتر بوونیان نەبووە.
کە پێشتر بوونیان نەبووە.
09:20
It's really exciting.
162
548120
1280
.ئەمە زۆر دڵخۆشکەرە
09:22
But of course,
163
550760
1200
،بەڵام بە دڵنیاییەوە
09:25
some get very uncomfortable
with this idea,
with this idea,
164
553280
2680
،هەندێک بەم بیرۆکەیە زۆر قەڵس دەبن
09:29
and they will come and they will tell you
165
557760
3176
وە هەموویان دێن و پێتان دەڵێن
09:32
that the world is stuck with oil,
and so is Costa Rica, so get real.
and so is Costa Rica, so get real.
166
560960
4816
،کە جیهان پشتی بە نەوت بەستووە
هەروەک کۆستاریکاش، بۆیە لە ڕاستیدا بژی.
هەروەک کۆستاریکاش، بۆیە لە ڕاستیدا بژی.
09:37
That's what they tell you.
167
565800
1256
ئەوە ئەوەیە کە پێتان دەڵێن،
09:39
And you know what the answer
to that argument is?
to that argument is?
168
567080
2336
وە ئایا دەزانن وەڵامی ئەو مشتومڕە چییە؟
09:41
That in 1948, we didn't say
the world is stuck with armies,
the world is stuck with armies,
169
569440
3576
ئەوەیە کە ئێمە لە ساڵی 1948
نەمانوت کە جیهان پشتی بە سوپا بەستووە،
نەمانوت کە جیهان پشتی بە سوپا بەستووە،
09:45
so let's keep our army, too.
170
573040
1936
.بۆیە با ئێمەش سوپا بهێڵینەوە
09:47
No, we made a very brave choice,
171
575000
2960
،نەخێر، ئێمە بڕیارێکی زۆر ئازایانەمان دا
09:50
and that choice made the whole difference.
172
578640
2200
وە ئەو بڕیارە
تەواوی ئەم جیاوازیانەی دروست کرد،
تەواوی ئەم جیاوازیانەی دروست کرد،
09:53
So it's time for this generation
to be brave again
to be brave again
173
581600
4376
بۆیە ئێستا کاتی ئەوەیە
کە ئەم نەوەیەش دووبارە ئازابنەوە،
کە ئەم نەوەیەش دووبارە ئازابنەوە،
09:58
and abolish fossil fuels for good.
174
586000
1776
.وە بۆ چاکە واز لە بەرهەمە نەوتیەکان بهێنن
09:59
And I'll give you three reasons
why we have to do this.
why we have to do this.
175
587800
2600
وە من سێ هۆکارتان دەدەمێ
کە بۆ دەبێ ئەم کارە ئەنجام بدەین
کە بۆ دەبێ ئەم کارە ئەنجام بدەین
10:03
First,
176
591240
1200
،یەکەم
10:05
our model of transportation
and urbanization is broken,
and urbanization is broken,
177
593120
3736
شێوازی گواستنەوە
و شارستانیەتی ئێمە لەق بووە،
و شارستانیەتی ئێمە لەق بووە،
10:08
so this is the best moment
to redefine our urban and mobility future.
to redefine our urban and mobility future.
178
596880
4440
بۆیە ئێستا باشترین کاتە
کە سەرلە نوێ شێوازی شارستانیەت و
کە سەرلە نوێ شێوازی شارستانیەت و
هاتووچۆی خۆمان بنیات بنێینەوە.
10:14
We don't want cities
that are built for cars.
that are built for cars.
179
602520
2816
شارانێکمان ناوێت
کە بۆ ئۆتۆمبیل بنیات نراون.
کە بۆ ئۆتۆمبیل بنیات نراون.
10:17
We want cities for people
180
605360
2336
،شارمان بۆ خەڵک دەوێت
10:19
where we can walk and we can use bikes.
181
607720
3856
کە تێیدا بتوانین
ڕێ بکەین و پاسکیل بەکار بهێنین
ڕێ بکەین و پاسکیل بەکار بهێنین
10:23
And we want public transportation,
182
611600
2136
،وە هۆکاری گواستنەوەی گشتیمان دەوێت
10:25
lots of it,
183
613760
1496
،ژمارەیەکی زۆر لێی
10:27
public transportation
that is clean and dignifying.
that is clean and dignifying.
184
615280
3040
.هۆکاری گواستنەوەی گشتی خاوێن و لایەق
10:31
Because if we continue
adding fleets of conventional cars,
adding fleets of conventional cars,
185
619200
3920
لەبەر ئەوەی ئەگەر بەردەوام بین
لە زیاد کردنی ئۆتۆمبێلی ئاسایی،
لە زیاد کردنی ئۆتۆمبێلی ئاسایی،
10:36
our cities will become unbearable.
186
624760
2200
.ئەوا توانای ژیانمان لە شارەکاندا نابێت
10:40
Second, we have to change,
187
628000
1736
،خاڵی دوهەم، دەبێ بگۆڕێین
10:41
but incremental change
is not going to be sufficient.
is not going to be sufficient.
188
629760
3480
.بەڵام گۆڕانی لەسەرخۆ دادمان نادات
10:46
We need transformational change.
189
634720
2040
.پێویستمان بە گۆڕانێکی خێرایە
10:49
And there are some
incremental projects in my country,
incremental projects in my country,
190
637600
2856
وە پڕۆژەی چەند گۆڕانکارییەکی لەسەرخۆ
لە وڵاتەکەمدا هەیە،
لە وڵاتەکەمدا هەیە،
10:52
and I am the first one to celebrate them.
191
640480
2200
.وە من یەکەم کەسم کە خۆشحاڵی دەرببڕم بۆیان
10:55
But let's not kid ourselves.
192
643800
2376
.بەڵام با خۆمان هەڵ نەخەڵەتێنین
10:58
We're not talking about ending up
with really beautiful electric cars here
with really beautiful electric cars here
193
646200
3896
ئێمە باسی ئەوە ناکەین
کە لە کۆتاییدا هەندێکی کەم لە
،سەیارەی کەشخەی کارەبایی جوان دروست بکرێن
،سەیارەی کەشخەی کارەبایی جوان دروست بکرێن
11:02
and a few electric buses there
194
650120
2616
،وە هەندێ پاسی کارەباییش لەولاوە
لەکاتێکدا ئێمە بەردەوامین لە وەبەرهێنان
لە هەمان ژێرخانی ئابووری ئێستا (نەوت)ت
لە هەمان ژێرخانی ئابووری ئێستا (نەوت)ت
11:04
while we keep investing
in the same kind of infrastructure,
in the same kind of infrastructure,
195
652760
3376
11:08
more cars, more roads, more oil.
196
656160
2496
ئۆتۆمبیلی زیاتر،
شەقامی زیاتر، نەوتی زیاتر.
شەقامی زیاتر، نەوتی زیاتر.
11:10
We're talking about
breaking free from oil,
breaking free from oil,
197
658680
4296
،ئێمە باسی خۆ ئازاد کردن ئەکەین لە نەوت
11:15
and you cannot get there
through incrementalism.
through incrementalism.
198
663000
3320
.وە تۆ بە پلانی درێژ خایەن بەوە ناگەیت
11:20
Third, and you know this one,
199
668360
3160
،سێیەم، کە ئەمەیان دەزانن
11:25
the world is hungry for inspiration.
200
673080
3600
.جیهان تینووی سرووشت (ئیلهام)ە
11:30
It craves stories of success
201
678120
3096
،تینووی چیرۆکی سەرکەوتنە
11:33
in dealing with complex issues,
202
681240
1776
،لە مامەڵە کردن لەگەڵ کێشە ئاڵۆزەکاندا
11:35
especially in developing countries.
203
683040
3120
.بەتایبەت لە وڵاتە تازە پێگەیشتووەکاندا
بۆیە من لەو باوەڕەدام کە کۆستاریکا
دەتوانێ ببێ بە ئیلهامێک بۆ ئەوانی دیش،
دەتوانێ ببێ بە ئیلهامێک بۆ ئەوانی دیش،
11:39
So I believe Costa Rica
can be an inspiration to others,
can be an inspiration to others,
204
687400
3280
11:43
as we did last year when we disclosed
205
691720
2736
هەروەک چۆن ساڵی پێشوو
پەردەمان لادا لەسەر ئەوەی.
پەردەمان لادا لەسەر ئەوەی.
11:46
that for so many days
we were not using any fossil fuels
we were not using any fossil fuels
206
694480
3976
کە بۆ چەندین ڕۆژ
هیچ بەرهەمێکی نەوتیمان بەکار نەهێنا،
هیچ بەرهەمێکی نەوتیمان بەکار نەهێنا،
11:50
in order to generate all our electricity.
207
698480
4856
.بۆ ئەوەی بزوێنەرە کارەباییەکان بخەینە کار
11:55
The news went viral around the world.
208
703360
3360
.هەواڵەکە زۆر بە خێرایی بڵاو بوویەوە
11:59
Also, and this makes me extremely proud,
209
707640
3096
،وە هەروەها، من زۆر سەربەرزم بەوەی کە
12:02
a Costa Rican woman, Christiana Figueres,
210
710760
3840
"خاتوونێکی خەڵکی کۆستاریکا"
کریستیانا چیگێرێف،
کریستیانا چیگێرێف،
12:07
played a decisive role in the negotiations
of the Paris climate agreement.
of the Paris climate agreement.
211
715480
5800
ڕۆڵێکی یەکلاکەرەوەی بینی
لە گفتوگۆکانی پاریس
لە گفتوگۆکانی پاریس
لە بارەی ڕێک کەوتنی کەش و هەواوە.
12:14
So we have to protect that legacy
and be an example.
and be an example.
212
722600
3720
بۆیە پێویستە ئێمە ئەو میراتە بپارێزین
و ببینە نموونەیەکی باڵا.
و ببینە نموونەیەکی باڵا.
12:19
So what comes next?
213
727400
1800
کەواتە هەنگاوی داهاتوو چی دەبێ؟
12:22
The people.
214
730240
1280
.خەڵکی
12:24
How do we get people to own this?
215
732280
2560
چۆن بگەینە خەڵکی
بۆ ئەوەی ئەم بابەتە لەخۆ بگرن؟
بۆ ئەوەی ئەم بابەتە لەخۆ بگرن؟
12:27
How do we get people
216
735760
2096
چۆن وا لە خەڵک بکەین کە
12:29
to believe that it's possible
217
737880
2416
باوەڕ بکەن کە مەحاڵ نیە
12:32
to build a society without fossil fuels?
218
740320
2640
کۆمەڵگایەک بەبێ بەرهەمی نەوتی بنیات بنێین؟
12:36
A lot of work from
the ground up is needed.
the ground up is needed.
219
744040
3320
.کارێکی زۆرمان لە پێشە
12:41
That is why, in 2014,
we created Costa Rica Limpia.
we created Costa Rica Limpia.
220
749120
3520
هەر لەبەر ئەم هۆکارە، لە ساڵی 2014
پڕۆگرامی کۆستاریکای خاوێنمان دامەزراند
پڕۆگرامی کۆستاریکای خاوێنمان دامەزراند
12:45
"Limpia" means "clean,"
221
753720
2696
لیمپیا" بە واتای خاوێن دێت"
12:48
because we want to empower
and we want to inspire citizens.
and we want to inspire citizens.
222
756440
3640
لەبەر ئەوەی ئێمە دەمانەوێ
دانیشتوان هان بدەین وئیلهامیان پێ ببەخشین.
دانیشتوان هان بدەین وئیلهامیان پێ ببەخشین.
12:52
If citizens don't get engaged,
223
760760
2920
،ئەگەر دانیشتوان بەشدار نەبن
12:57
clean transportation decisions
will be bogged down by endless,
will be bogged down by endless,
224
765080
4656
بیرۆکەی بڕیاری گواستنەوەی خاوێن
بۆ هەمییشە لەناو دەچێت،
بۆ هەمییشە لەناو دەچێت،
13:01
and I mean endless, technical discussions,
225
769760
2976
لە گوتنی بۆ هەمییشەدا مەبەستم پێی
دەمەقاڵێی تەکنیکیە نەبڕاویە،
دەمەقاڵێی تەکنیکیە نەبڕاویە،
13:04
and by avalanches of lobbying
by various established interests.
by various established interests.
226
772760
4280
و بە ڕێژەیەکی زور لە لوبییەکان
لەرێی دامەزراندنی بەرژەوەندى جودا جودا
لەرێی دامەزراندنی بەرژەوەندى جودا جودا
13:12
Wanting to be a green country
powered by renewables
powered by renewables
227
780720
3856
ویستی بوونی وڵاتەکەمان بە وڵاتێکی سەر سەوز
بەهۆی سەرچاوەی وزەی سروشتیەوە.
بەهۆی سەرچاوەی وزەی سروشتیەوە.
13:16
is already part of our story.
228
784600
2576
.بووە بە بەشێ لە بەسەرهاتەکەی ئێمە
13:19
We should not let anybody
take that away from us.
take that away from us.
229
787200
2680
پێوسیتە نەهێڵین
هیچ کەسێک ئەوەمان لێ بستێنێت.
هیچ کەسێک ئەوەمان لێ بستێنێت.
13:24
Last year, we brought people
from our seven provinces
from our seven provinces
230
792080
4456
ساڵی پێشوو، چەند کەسێکمان
لە هەر حەوت پارێزگای خۆمان کۆکردەوە،
لە هەر حەوت پارێزگای خۆمان کۆکردەوە،
13:28
to talk about climate change
in terms that matter to them,
in terms that matter to them,
231
796560
3240
بۆ ئەوەی باسی گۆڕینی کەش و هەوا بکەین
لەو گۆشە نیگایەوەی کە بۆ ئەوان گرنگە،
لەو گۆشە نیگایەوەی کە بۆ ئەوان گرنگە،
13:32
and we also brought this year
232
800720
2896
وە هەروەها ئەمساڵ
کۆمەڵێکی دیکە،
کە لە خەڵکی کۆستا ریکی پێکهاتبوون
کە لە خەڵکی کۆستا ریکی پێکهاتبوون
13:35
another group of Costa Ricans
233
803640
2056
بۆ ئەوەی گفت و گۆ لە بارەی
سەرچاوەی وزەی نوێ بووەوە بکەن هێناومانە.
سەرچاوەی وزەی نوێ بووەوە بکەن هێناومانە.
13:37
to talk about renewable energy.
234
805720
2096
13:39
And you know what?
235
807840
1256
وە دەزانن چی؟
13:41
These people disagree on almost everything
236
809120
2256
ئەمانە بە نزیکەیی
لەسەر هەمو شتێ ڕایان جیاواز بوو،
لەسەر هەمو شتێ ڕایان جیاواز بوو،
13:43
except on renewable energy
237
811400
2656
،تەنها سەرچاوی وزەی سروشتی نەبێ
13:46
and clean transportation and clean air.
238
814080
2096
.وە گواستنەوە و کەش و هەوای خاوێن نەبێت
13:48
It brings people together.
239
816200
1976
.ئەم بابەتە خەڵکی یەک دەخات
13:50
And the key to real participation
240
818200
2856
وە کلیلی سەرکەوتن
بۆ بەشداری کردنی ڕاستەقینە ئەوەیە،
بۆ بەشداری کردنی ڕاستەقینە ئەوەیە،
کە هاریکاری خەڵکی بکەین
بەوەی نەهێڵین هەست بە بچوکی و کەمی بکەن.
بەوەی نەهێڵین هەست بە بچوکی و کەمی بکەن.
13:53
is to help people not to feel small.
241
821080
2216
13:55
People feel powerless,
242
823320
1296
،خەڵک هەست بە بێ هێزی دەکەن
13:56
and they are tired of not being heard.
243
824640
2320
.وە زۆر لەوە ماندون کە گوێیان لێ ناگیرێت
14:01
So what we do is concrete things,
244
829000
2376
بۆیە ئەوەی کە ئەنجامی ئەدەین
شتانێکی بەرجەستەن،
شتانێکی بەرجەستەن،
14:03
and we translate technical issues
into citizen language
into citizen language
245
831400
4496
وە ئێمە کێشە تەکنیکییەکان
وەردەگێڕینە سەر زمانی هاونیشتیمانیان،
وەردەگێڕینە سەر زمانی هاونیشتیمانیان،
بۆ ئەوەی ئەوە نیشان بدەین
کە هاونیشتیمانیان ڕۆڵێکیان هەیە
کە هاونیشتیمانیان ڕۆڵێکیان هەیە
14:07
to show that citizens have a role to play
and can play it together.
and can play it together.
246
835920
3720
کە بیگێڕن و دەتوانن بەیەکەوە
ئەو کارە ئەنجام بدەن.
ئەو کارە ئەنجام بدەن.
14:12
For the first time, we're tracking
the promises that were made
the promises that were made
247
840480
3216
بۆ یەکەم جارە،
کە شوێن ئەو بەڵێنانە ئەکەوین کە دراوە
کە شوێن ئەو بەڵێنانە ئەکەوین کە دراوە
14:15
on clean transportation,
248
843720
1496
،لە بارەی گواستنەوەی خاوێنەوە
14:17
and politicos know
that they have to deliver it,
that they have to deliver it,
249
845240
2616
وە سیاسەت مەداران دەزانن کە دەبێ
ئەم بابەتە چارەسەر بکەن،
ئەم بابەتە چارەسەر بکەن،
14:19
but the tipping point will come
when we form coalitions --
when we form coalitions --
250
847880
3000
بەڵام خاڵی وەرچەرخان ئەوساتە دەست پێ دەکات
کە ئێمە یەکگرین.
کە ئێمە یەکگرین.
14:23
citizens, companies,
251
851960
1856
،هاونیشتیمانیان، کۆمپانیاکان
14:25
champions of public transportation --
252
853840
2176
کۆمپانیا سەرکەوتووەکانی
بواری گواستنەوەی گشتی.
بواری گواستنەوەی گشتی.
14:28
that will make electric mobility
the new normal,
the new normal,
253
856040
2776
کە باری ئاسایی گواستنەوە
دەگۆڕێ بۆ گواستنەوەی کارەبایی،
دەگۆڕێ بۆ گواستنەوەی کارەبایی،
14:30
especially in a developing country.
254
858840
2360
.بەتایبەت لە وڵاتێکی تازەپێگەیشتوودا
14:34
By the time the next election comes,
255
862560
3696
،کاتێ کە هەڵبژاردنی داهاتوو دادێت
14:38
I believe every candidate
will have to disclose where they stand
will have to disclose where they stand
256
866280
3416
پێم وایە کە هەموو کاندیدەکان
دەبێ ڕوونی بکەنەوە کە پشتگیری کێ دەکەن،
دەبێ ڕوونی بکەنەوە کە پشتگیری کێ دەکەن،
14:41
on the abolition of fossil fuels.
257
869720
1896
.لەبارەی نەهێشتنی بەرهەمە نەوتییەکان
14:43
Because this question
has to enter our mainstream politics.
has to enter our mainstream politics.
258
871640
3800
لەبەر ئەوەی ئەم پرسیارە ئەبێ ببێتە
سەرەکیترین پرسیار لە ئەجێندای سیاسیماندا.
سەرەکیترین پرسیار لە ئەجێندای سیاسیماندا.
وە من دڵنیاتان دەکەمەوە کە ئەم بابەتە بۆ
چۆنێتی مامەڵە کردن نیە لەگەڵ کەش و هەوا،
چۆنێتی مامەڵە کردن نیە لەگەڵ کەش و هەوا،
14:48
And I'm telling you,
this is not a question of climate policy
this is not a question of climate policy
259
876520
3456
14:52
or environmental agenda.
260
880000
1760
.یاخود ئەجێندای ژینگەیی ئێمە نیە
14:54
It's about the country that we want
261
882760
2600
،بەڵکو لەبارەی وڵاتێکەوەیە کە دەمانەوێ
14:58
and the cities that we have
262
886160
2096
،وە ئەو شارانەی کە هەمانە
15:00
and the cities that we want
263
888280
1656
،وە ئەو شارانەی کە دەمانەوێت
15:01
and who makes that choice.
264
889960
2176
.وە ئەو کەسەی ئەو بڕیارە دەدات
15:04
Because at the end of the day,
what we have to show
what we have to show
265
892160
3176
لەبەر ئەوەی لە کۆتاییدا،
ئەوەی کە پێویستە نیشانی بدەین
ئەوەی کە پێویستە نیشانی بدەین
15:07
is that development with renewable energy
266
895360
3136
ئەوەیە کە گەشەسەندن بە وزەی سروشتیەوە
15:10
is good for the people,
267
898520
1760
،شتێکی زۆر باشە بۆ خەڵکی
15:13
for Costa Ricans that are alive today
268
901440
2416
،بۆ ئەو کۆستاریکیانەی کە ئێستا لە ژیاندان
15:15
and especially for those
who haven't been born.
who haven't been born.
269
903880
2600
وە بەتایبەت بۆ ئەوانەی
هێشتا لەدایک نەبوون.
هێشتا لەدایک نەبوون.
15:21
This is our National Museum today.
270
909560
3056
،ئەمە مۆزەخانەی نیشتیمانی ئێمەیە
15:24
It's bright and peaceful,
271
912640
1696
،درەوشاوە و بێ دەنگە
15:26
and when you stand up in front of it,
272
914360
2696
،وە کاتێ کە لەبەردەمیدا ڕادەوەستی
15:29
it's really hard to believe
these were military barracks
these were military barracks
273
917080
3296
شتێکی ئەستەمە کە باوەڕ بهێنی
ئەم دیوارانە لە ڕابردوودا
تایبەت بوون بە سوپا،
تایبەت بوون بە سوپا،
15:32
at the end of the '40s.
274
920400
2176
.لە کۆتایی ساڵانی 40 ەکانەوە
15:34
We started a new life
without an army in this place,
without an army in this place,
275
922600
3816
ئێمە ژیانێکی تازەمان بەبێ بوونی سوپا
لەم شوێنەدا دەست پێ کرد،
لەم شوێنەدا دەست پێ کرد،
15:38
and here is where our abolition
276
926440
3856
وە ئەمە ئەو شوێنە دەبێ کە
15:42
of fossil fuels will be announced one day.
277
930320
2896
هەڵوەشاندنەوەی بەرهەمە نەوتییەکان
تێدا ڕادەگەیەنرێت.
تێدا ڕادەگەیەنرێت.
15:45
And we will make history again.
278
933240
2296
.وە دووبارە مێژوو دەنووسینەوە
15:47
Thank you.
279
935560
1216
.سوپاس
15:48
(Applause)
280
936800
2122
(چەپڵە لێدان)
ABOUT THE SPEAKER
Monica Araya - Climate advocateIn 2015 Monica Araya's native Costa Rica produced almost all of its electricity from renewable sources. She advocates for the next step: a fossil-fuel-free world.
Why you should listen
Monica Araya is the founder and director of Costa Rica Limpia (Spanish for "clean"), a citizen group that promotes clean energy. Costa Rica Limpia tracks governmental pledges on key issues such as renewable energy and public transport investment, and it hosts citizen consultations to give visibility to people's preferences on these topics. Araya is also the founder of Nivela, an international thought leadership group that advances narratives on development and climate responsibility by combining senior and millennial perspectives from emerging economies.
After earning a master's in economic policy from Universidad Nacional de Costa Rica, Araya obtained a PhD in environmental management from Yale. The French Ministry of Foreign Affairs named her 'Personality of the Future' in 2014.
In 2017 Araya was named resident expert at "Next Visionaries," a global initiative by TED and BMW i that seeks to reimagine the future of mobility.
Monica Araya | Speaker | TED.com