TEDWomen 2015
Nonny de la Peña: The future of news? Virtual reality
Nonny de la Paña: အနာဂတ် သတင်းတွေလား။ အသွင်တူဖန်တီးခြင်း
Filmed:
Readability: 3.8
1,291,722 views
ဇာတ်လမ်းတစ်ခုကို သင့်ရဲ့ စိတ်မှာတင်မဟုတ်ပဲ ကိုယ်ခန္ဓာတစ်ခုလုံးနဲ့ပါ တွေ့ကြုံခံစားရမယ်ဆိုရင် သင်ဘယ်လို ဖြစ်သွားမလဲ။ Nonny de la Paña ဟာ ပရိတ်သတ်ကို ဇာတ်လမ်းထဲကို ထည့်သွင်းဖို့အတွက် အစဉ်အလာ သတင်းပို့ချက်တွေကို ပေါ်ထွန်းခါစ VR (အသွင်တူဖန်တီးခြင်း) နည်းပညာနဲ့ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ သတင်းစာပညာ ပုံစံသစ် တစ်ခုကို လုပ်ကိုင်နေပါတယ်။ ရလဒ်အနေနဲ့ de la Paña မျှော်လင့်ထားတာက လူတွေကို သတင်းကို ပုံစံသစ်တစ်ခုနဲ့ နားလည်စေဖို့ဆိုတဲ့ စိတ်အာရုံကို နှိုးဆွပေးတဲ့ အတွေ့အကြုံပါပဲ။
Nonny de la Peña - Virtual reality pioneer
Nonny de la Peña uses new, immersive media to tell stories that create empathy in readers and viewers. Full bio
Nonny de la Peña uses new, immersive media to tell stories that create empathy in readers and viewers. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What if I could present you a story
0
785
1880
စိတ်မှာတင်မဟုတ်ပဲ တစ်ကိုယ်လုံးနဲ့ပါ
00:14
that you would remember
with your entire body
with your entire body
1
2689
2414
ရှင်တို့မှတ်မိမယ့် ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်
00:17
and not just with your mind?
2
5127
2157
ကျွန်မ တင်ပြနိုင်မယ်ဆိုရင် ဘာဖြစ်မလဲရှင်။
00:19
My whole life as a journalist,
I've really been compelled
I've really been compelled
3
7308
2675
တစ်ဘဝလုံး သတင်းစာသမား အဖြစ်နဲ့
00:22
to try to make stories
that can make a difference
that can make a difference
4
10007
2311
ထူးခြားပြီး လူတွေကို ဂရုထားဖို့
စေ့ဆော်တဲ့
စေ့ဆော်တဲ့
00:24
and maybe inspire people to care.
5
12342
2570
ဇာတ်လမ်းတွေ ကြိုးစား ဖန်တီးဖို့
ဖမ်းစားခံရတယ်။
ဖမ်းစားခံရတယ်။
00:26
I've worked in print.
I've worked in documentary.
I've worked in documentary.
6
14936
2326
ပုံနှိပ်ဌာနမှာ လုပ်တယ်။
မှတ်တမ်းတင်မှာ လုပ်တယ်။
မှတ်တမ်းတင်မှာ လုပ်တယ်။
00:29
I've worked in broadcast.
7
17286
1269
အသံလွှင့်တာမှာ လုပ်ဖူးတယ်။
00:30
But it really wasn't until
I got involved with virtual reality
I got involved with virtual reality
8
18579
3062
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မကို ဘဝင်ခိုက်စေတဲ့ လူတွေဆီက
00:33
that I started seeing
these really intense,
these really intense,
9
21665
2841
တကယ်ပြင်းထန်ပြီး အစစ်အမှန်တုံ့ပြန်မှုတွေ
00:36
authentic reactions from people
10
24530
1984
မမြင်ရသေးခင်အထိတော့ အသွင်တူဖန်တီးခြင်းနဲ့
00:38
that really blew my mind.
11
26538
1675
မပတ်သက်မိခဲ့ပါဘူး။
00:40
So the deal is that with VR,
virtual reality,
virtual reality,
12
28237
4673
ဒီတော့ ပတ်သက်နေတာက VR အသွင်တူဖန်တီးခြင်းပါ
00:44
I can put you on scene
13
32934
3000
ရှင်တို့ကို ဇာတ်လမ်း အလယ်က မြင်ကွင်းမှာ
00:47
in the middle of the story.
14
35958
1801
တင်ပေးလို့ရတယ်။
00:50
By putting on these goggles
that track wherever you look,
that track wherever you look,
15
38148
3484
ကိုယ်ဘယ်ကို ကြည့်ကြည့် ခြေရာခံတဲ့
ဒီမျက်မှန်တွေ တပ်လိုက်တာနဲ့
ဒီမျက်မှန်တွေ တပ်လိုက်တာနဲ့
00:53
you get this whole-body sensation,
16
41656
2928
ဒါကို တကိုယ်လုံး အာရုံခံစားလို့ရပါတယ်၊
00:56
like you're actually, like, there.
17
44608
2207
ကိုယ်တကယ်ပဲ အဲဒီမှာ ရှိနေသလိုမျိုးပေါ့။
00:59
So five years ago was about when
I really began to push the envelope
I really began to push the envelope
18
47209
3402
ဒီတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်က
စာအိတ်ကို အသွင်တူဖန်တီးခြင်း၊
စာအိတ်ကို အသွင်တူဖန်တီးခြင်း၊
01:02
with using virtual reality
and journalism together.
and journalism together.
19
50635
3250
သတင်းစာပညာနဲ့အတူ
တွန်းတင်ဖို့ စခဲ့တုန်းကပါ။
တွန်းတင်ဖို့ စခဲ့တုန်းကပါ။
01:05
And I wanted to do a piece about hunger.
20
53909
2548
ငတ်မွတ်တဲ့အကြောင်း
အပိုင်းတစ်ခု လုပ်ချင်ခဲ့တာ။
အပိုင်းတစ်ခု လုပ်ချင်ခဲ့တာ။
01:08
Families in America are going hungry,
food banks are overwhelmed,
food banks are overwhelmed,
21
56481
3159
အမေရိကက မိသားစုတွေ ငတ်နေတယ်၊
အစာ ဘဏ်တွေဟာ ကသောင်းကနင်းနဲ့။
အစာ ဘဏ်တွေဟာ ကသောင်းကနင်းနဲ့။
01:11
and they're often running out of food.
22
59664
2055
ဒါတွေဟာ မကြာခဏကို
အစာကုန်ကုန်နေတယ်။
အစာကုန်ကုန်နေတယ်။
01:14
Now, I knew I couldn't
make people feel hungry,
make people feel hungry,
23
62330
3619
ကဲ လူတွေ မငတ်နိုင်အောင်လုပ်ဖို့
ကျွန်မသိတယ်။
ကျွန်မသိတယ်။
01:17
but maybe I could figure out a way
to get them to feel something physical.
to get them to feel something physical.
24
65973
3817
ဒါပေမဲ့ သူတို့ ရုပ်ပိုင်းခံစားလို့ရမယ့်
နည်း ၁ ခု မှန်းဆနိုင်လောက်တယ်ပေါ့။
နည်း ၁ ခု မှန်းဆနိုင်လောက်တယ်ပေါ့။
01:22
So -- again, this is five years ago --
25
70726
3064
ဒီတော့ တစ်ခါ၊ ဒါက ပြီးခဲ့တဲ့ ၅ နှစ်ကပါ။
01:25
so doing journalism
and virtual reality together
and virtual reality together
26
73814
3176
ဒီတော့ သတင်းစာပညာနဲ့ အသွင်တူ
ဖန်တီးခြင်းကို တွဲလိုက်တာဟာ
ဖန်တီးခြင်းကို တွဲလိုက်တာဟာ
01:29
was considered
a worse-than-half-baked idea,
a worse-than-half-baked idea,
27
77014
2983
မကျက်တကျက် စိတ်ကူးထက်
ပိုဆိုးတယ်လို့ အထင်ခံခဲ့ရတယ်။
ပိုဆိုးတယ်လို့ အထင်ခံခဲ့ရတယ်။
01:32
and I had no funding.
28
80021
1355
ကျွန်မမှာ ရံပုံငွေ မရှိဘူး။
01:33
Believe me, I had a lot
of colleagues laughing at me.
of colleagues laughing at me.
29
81400
2499
တကယ်ပြောတာ၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်
အများကြီးမရှိခဲ့ဘူး။
အများကြီးမရှိခဲ့ဘူး။
01:35
And I did, though,
have a really great intern,
have a really great intern,
30
83923
3790
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မမှာရှိတာဆိုလို့အရမ်းတော်တဲ့
အလုပ်သင်တစ်ယောက်တော့ ရှိတယ်။
အလုပ်သင်တစ်ယောက်တော့ ရှိတယ်။
01:39
a woman named Michaela Kobsa-Mark.
31
87737
2238
Michaela Kobsa-Mark ဆိုတဲ့
အမျိုးသမီးပါ။
အမျိုးသမီးပါ။
01:41
And together we went out to food banks
32
89999
1818
နှစ်ယောက်သား အစာဘဏ်တွေကိုသွားပြီး
01:43
and started recording
audio and photographs.
audio and photographs.
33
91841
3072
အသံတွေ၊ ဓာတ်ပုံတွေကို မှတ်တမ်းယူတယ်။
01:46
Until one day she came back to my office
34
94937
1920
တစ်နေ့ ရုံးကို ပြန်မလာခင်အထိပေါ့၊
01:48
and she was bawling, she was just crying.
35
96881
2395
သူမဟာအော်နေ၊ ငိုနေတာပေါ့။
01:51
She had been on scene at a long line,
36
99300
2602
သူမဟာ တန်းအရှည်ကြီး စီခဲ့ရတယ်၊။
01:53
where the woman running the line
was feeling extremely overwhelmed,
was feeling extremely overwhelmed,
37
101926
3945
အဲဒီမှာ မိန်းမတစ်ယောက်ဟာ
ပြေးလွှားနေပြီး အုတ်အော်သောင်းနင်းနဲ့လေ။
ပြေးလွှားနေပြီး အုတ်အော်သောင်းနင်းနဲ့လေ။
01:57
and she was screaming,
"There's too many people!
"There's too many people!
38
105895
2968
သူမအော်နေတာက
"လူတွေ တအားများတယ်၊"
"လူတွေ တအားများတယ်၊"
02:00
There's too many people!"
39
108887
1896
"လူတွေ တအားများတယ်၊"
02:02
And this man with diabetes
doesn't get food in time,
doesn't get food in time,
40
110807
3555
ဒီဆီးချိုဖြစ်တဲ့လူက အစာ အချိန်မီမရဘူး၊
02:06
his blood sugar drops too low,
and he collapses into a coma.
and he collapses into a coma.
41
114386
3555
သူ့သွေးထဲက သကြားဓာတ်ဟာ
အရမ်းကျပြီး မူးလဲကျသွားတယ်။
အရမ်းကျပြီး မူးလဲကျသွားတယ်။
02:10
As soon as I heard that audio,
42
118695
1532
ကျွန်မ အဲဒီ အသံ ကြားကြားချင်းပဲ
02:12
I knew that this would be
the kind of evocative piece
the kind of evocative piece
43
120251
3245
ဒါဟာ အစာဘဏ်မှာ ဖြစ်နေတာကို
တကယ် သရုပ်ဖော်နိုင်တဲ့
တကယ် သရုပ်ဖော်နိုင်တဲ့
02:15
that could really describe
what was going on at food banks.
what was going on at food banks.
44
123520
3104
စိတ်အာရုံ နှိုးဆွတဲ့ အပိုင်းဆိုတာ
သိလိုက်တယ်။
သိလိုက်တယ်။
02:19
So here's the real line.
You can see how long it was, right?
You can see how long it was, right?
45
127290
3616
ဒါက တကယ့် အတန်းကြီးပါ။ ဘယ်လောက်
ရှည်လဲဆိုတာ မြင်နိုင်ပါတယ်နော်။
ရှည်လဲဆိုတာ မြင်နိုင်ပါတယ်နော်။
02:22
And again, as I said, we didn't
have very much funding,
have very much funding,
46
130930
2627
ပြီးတော့ ပြောခဲ့သလို ရံပုံငွေက
များများစားစား မရှိဘူး။
များများစားစား မရှိဘူး။
02:25
so I had to reproduce it
with virtual humans that were donated,
with virtual humans that were donated,
47
133581
3750
ဒါကြောင့် လှူထားတဲ့ လူ့အသွင်တူတွေနဲ့
ပြန်ထုတ်ရတယ်၊
ပြန်ထုတ်ရတယ်၊
02:29
and people begged and borrowed favors
to help me create the models
to help me create the models
48
137355
4126
ပုံစံတူတွေဖန်တီးဖို့ လူတွေကို
တောင်းပန်၊ ငှားရမ်း ကူညီခိုင်း
တောင်းပန်၊ ငှားရမ်း ကူညီခိုင်း
02:33
and make things as accurate as we could.
49
141505
2159
ပစ္စည်းတွေကို တတ်နိုင်သလောက်
တိကျအောင်လုပ်တယ်
တိကျအောင်လုပ်တယ်
02:35
And then we tried to convey
what happened that day
what happened that day
50
143688
2609
ဒီနောက်တော့ အဲဒီနေ့က ဖြစ်တာနဲ့
တတ်နိုင်သမျှတော့
တတ်နိုင်သမျှတော့
02:38
with as much as accuracy as is possible.
51
146321
2794
အတိကျဆုံး အသိပေးပါတယ်။
02:41
(Video) Voice: There's too many people!
There's too many people!
There's too many people!
52
149680
4198
(ဗီဒီယို) လူတွေ တအားများတယ်။
လူတွေ တအားများတယ်။
လူတွေ တအားများတယ်။
02:54
Voice: OK, he's having a seizure.
53
162340
2721
(အသံ) အိုကေ၊ သူလေဖြတ်နေတယ်။
03:11
Voice: We need an ambulance.
54
179023
2849
(အသံ) လူနာတင်ယဉ် တစ်စီးလိုတယ်။
03:14
Nonny de la Peña: So the man on the right,
55
182181
2017
NP: ဒီတော့ ညာဖက်က လူက
03:16
for him, he's walking around the body.
56
184222
1872
သူ့အတွက် ခန္ဓာအပါးမှာ လမ်းလျှောက်နေတာ၊
03:18
For him, he's in the room with that body.
57
186118
2697
သူ့အတွက် သူက ဒီခန္ဓာနဲ့ အခန်းထဲမှာပါ။
03:21
Like, that guy is at his feet.
58
189355
1817
ဆိုပါစို့၊ ဒီလူက သူ့ခြေထောက်မှာပါ။
03:23
And even though,
through his peripheral vision,
through his peripheral vision,
59
191601
2207
သူ့ရဲ့ အပယိက အမြင်ဆိုတာတောင်မှ
03:25
he can see that he's in this lab space,
60
193832
2071
သူဟာ ဒီအခန်းနေရာလွတ်မှာ ရှိတာကို မြင်ရတယ်။
03:27
he should be able to see
that he's not actually on the street,
that he's not actually on the street,
61
195927
4213
တကယ်တော့ သူဟာ လမ်းပေါ်မှာ
မဟုတ်တာကို မြင်နိုင်သင့်ပေမဲ့
မဟုတ်တာကို မြင်နိုင်သင့်ပေမဲ့
03:32
but he feels like he's there
with those people.
with those people.
62
200164
2896
ဒီလူတွေနဲ့အတူ အဲဒီမှာ
သူရှိသလိုမျိုးခံစားရတယ်။
သူရှိသလိုမျိုးခံစားရတယ်။
03:35
He's very cautious not to step on this guy
63
203084
2010
အဲဒီမှာ တကယ်မရှိတဲ့ကောင်ကို မနင်းမိအောင်
03:37
who isn't really there, right?
64
205118
1666
သတိထားနေရတယ်မို့လား။
03:39
So that piece ended up
going to Sundance in 2012,
going to Sundance in 2012,
65
207506
3103
ဒီတော့ ဒီအပိုင်းဟာ ၂၀၁၂ Sundance
ကိုသွားတာနဲ့ အဆုံးသတ်တယ်၊
ကိုသွားတာနဲ့ အဆုံးသတ်တယ်၊
03:42
a kind of amazing thing,
and it was the first virtual reality film
and it was the first virtual reality film
66
210633
3921
အံ့ဩစရာကောင်းတဲ့အရာမျိုးဖြစ်ပြီး
အခြေခံအားဖြင့်တော့ ပထမဆုံး
အခြေခံအားဖြင့်တော့ ပထမဆုံး
03:46
ever, basically.
67
214578
1960
အသွင်တူဖန်တီးတဲ့ ရုပ်ရှင်ပါ။
03:49
And when we went, I was really terrified.
68
217062
1961
ကျွန်မတို့သွာတော့ အတော်ကို လန့်သွားမိတယ်။
03:51
I didn't really know
how people were going to react
how people were going to react
69
219047
2437
လူတွေ ဘယ်လိုတုံ့ပြန်မယ်၊ ဘာတွေဖြစ်မယ်ဆိုတာ
03:53
and what was going to happen.
70
221508
1389
တကယ်ကို မသိခဲ့ဘူး။
03:54
And we showed up
with this duct-taped pair of goggles.
with this duct-taped pair of goggles.
71
222921
2897
ဒီတိပ်ပတ်ထားတဲ့ ပြွန်နဲ့ ပေါ်လာခဲ့တာပါ။
03:57
(Video) Oh, you're crying.
You're crying. Gina, you're crying.
You're crying. Gina, you're crying.
72
225842
3985
(ဗီဒီယို) အိုး၊ မင်းငိုနေတယ်၊ ငိုနေတယ်၊
Gina မင်းငိုနေတယ်။
Gina မင်းငိုနေတယ်။
04:01
So you can hear
the surprise in my voice, right?
the surprise in my voice, right?
73
229851
2720
ဒီတော့ ကျွန်မအသံထဲက အံ့ဩမှုကို
ကြားတယ်မို့လား။
ကြားတယ်မို့လား။
04:04
And this kind of reaction ended up being
the kind of reaction we saw
the kind of reaction we saw
74
232595
3595
ဒီလိုမျိုး သရုပ်ဆောင်မှုက ထပ်ကာ ထပ်ကာ
ကျွန်မတို့ မြင်ရတဲ့
ကျွန်မတို့ မြင်ရတဲ့
04:08
over and over and over:
75
236214
2770
သရုပ်ဆောင်မှုမျိုးနဲ့ အဆုံးသတ်သွားတယ်။
04:11
people down on the ground
trying to comfort the seizure victim,
trying to comfort the seizure victim,
76
239008
3706
မြေပြင်ပေါ်က လူတွေဟာ လေဖြတ်တဲ့
လူနာကို နှစ်သိမ့်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်၊
လူနာကို နှစ်သိမ့်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်၊
04:14
trying to whisper something into his ear
77
242738
1920
မလုပ်နိုင်တာတောင် သူ့နားထဲ တီးတိုးပြောတာ
04:16
or in some way help,
even though they couldn't.
even though they couldn't.
78
244682
3958
ဒါမှမဟုတ်အကူပေးနိုင်တဲ့နည်းနဲ့
ကြိုးစားနေတာလေ။
ကြိုးစားနေတာလေ။
04:20
And I had a lot of people
come out of that piece saying,
come out of that piece saying,
79
248664
2684
ဒီအပိုင်းလူတွေ အများကြီးကို
ထွက်ပြီး ပြောခိုင်းတာက
ထွက်ပြီး ပြောခိုင်းတာက
04:23
"Oh my God, I was so frustrated.
I couldn't help the guy,"
I couldn't help the guy,"
80
251372
2724
"အို့ ဘုရားရေ ခံပြင်းလိုက်တာ၊
ဒီလူကို မကူညီနိုင်ခဲ့ဘူး။"
ဒီလူကို မကူညီနိုင်ခဲ့ဘူး။"
04:26
and take that back into their lives.
81
254120
1721
ဒါကို သူတို့ဘဝထဲ ပြန်ပေးလိုက်တယ်။
04:28
So after this piece was made,
82
256999
1866
ဒါနဲ့ ဒီအပိုင်းပြီးတော့
04:32
the dean of the cinema school at USC,
the University of Southern California,
the University of Southern California,
83
260198
3809
USC က ရုပ်ရှင်သင်တန်းကျောင်းရဲ့
တက္ကသိုလ် မဟာဋ္ဌာနမှုးက
တက္ကသိုလ် မဟာဋ္ဌာနမှုးက
04:36
brought in the head of the World
Economic Forum to try "Hunger,"
Economic Forum to try "Hunger,"
84
264031
4207
"Hunger" ကိုစမ်းကြည့်ဖို့ ကမ္ဘာ့
စီးပွားရေးဖိုရမ်မှ ဦးစီးကို ခေါ်လာတယ်၊
စီးပွားရေးဖိုရမ်မှ ဦးစီးကို ခေါ်လာတယ်၊
04:40
and he took off the goggles,
85
268262
1341
မျက်မှန်တွေ ချွတ်လိုက်ပြီး
04:41
and he commissioned
a piece about Syria on the spot.
a piece about Syria on the spot.
86
269627
3040
အကြောင်း အပိုင်းတစ်ခုကို
ချက်ချင်း တာဝန်ပေးတယ်။
ချက်ချင်း တာဝန်ပေးတယ်။
04:44
And I really wanted to do something
about Syrian refugee kids,
about Syrian refugee kids,
87
272691
2913
ဆီးရီးယား Syria ဒုက္ခသည် ကလေးတွေအကြောင်း
တကယ် လုပ်ချင်တယ်၊
တကယ် လုပ်ချင်တယ်၊
04:47
because children have been the worst
affected by the Syrian civil war.
affected by the Syrian civil war.
88
275628
4292
အကြောင်းဆီးရီးယား ပြည်တွင်းစစ်မှာ
ကလေးတွေခံရတာက အဆိုးဆုံးမို့ပါ။
ကလေးတွေခံရတာက အဆိုးဆုံးမို့ပါ။
04:52
I sent a team to the border of Iraq
to record material at refugee camps,
to record material at refugee camps,
89
280809
3958
ဒုက္ခသည်စခန်းက ပစ္စည်းမှတ်တမ်းယူဖို့
အီရတ်နယ်စပ်ကို အဖွဲတစ်ဖွဲ့ စေလွတ်လိုက်တယ်။
အီရတ်နယ်စပ်ကို အဖွဲတစ်ဖွဲ့ စေလွတ်လိုက်တယ်။
04:56
basically an area I wouldn't
send a team now,
send a team now,
90
284791
3151
အဓိကကတော့ အခုဆို အဖွဲ့ စေလွတ်မှာ မဟုတ်ဘူး၊
04:59
as that's where ISIS is really operating.
91
287966
2468
အဲဒီနေရာက ISIS တွေ
လှုပ်ရှားတဲ့နေရာဖြစ်လို့ပါ။
လှုပ်ရှားတဲ့နေရာဖြစ်လို့ပါ။
05:02
And then we also recreated a street scene
92
290458
2706
အဲဒီနောက် ကလေးမလေး သီချင်းဆိုနေတုန်း
05:05
in which a young girl is singing
and a bomb goes off.
and a bomb goes off.
93
293188
3523
ဗုံးတစ်လုံး ပေါက်ကွဲတဲ့ လမ်းပေါ်က
မြင်ကွင်း တစ်ခုကို ပြန်ဖန်တီးပါတယ်။
မြင်ကွင်း တစ်ခုကို ပြန်ဖန်တီးပါတယ်။
05:09
Now, when you're
in the middle of that scene
in the middle of that scene
94
297340
2079
ကဲ ရှင်တို့ မြင်ကွင်းအလယ်မှာ ရှိတဲ့အခါ
05:11
and you hear those sounds,
95
299443
2554
အသံတွေကို ကြားရတယ်၊
05:14
and you see the injured around you,
96
302021
2293
ကိုယ့်ဘေးက ဒဏ်ရာရသူတွေကို တွေ့ရတယ်။
05:16
it's an incredibly scary and real feeling.
97
304338
3000
ဒါက အရမ်း ကြောက်စရာကောင်းပြီး
တကယ်ခံစားမှု တစ်ခုပါ။
တကယ်ခံစားမှု တစ်ခုပါ။
05:19
I've had individuals who have been
involved in real bombings tell me
involved in real bombings tell me
98
307362
4540
တကယ် ဗုံးပေါက်ကွဲမှုမှာ
ပါဝင်တဲ့လူတွေကို ဒါက
ပါဝင်တဲ့လူတွေကို ဒါက
05:23
that it evokes the same kind of fear.
99
311926
3475
တူညီတဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုမျိုးကို သတိရစေလား
ပြောပြခိုင်းတယ်။
ပြောပြခိုင်းတယ်။
05:28
[The civil war in Syria may seem far away]
100
316211
4519
(ဆီးရီးယား ပြည်တွင်းစစ်က
အဝေးကြီးမှာလို့ ထင်ရတယ်)
အဝေးကြီးမှာလို့ ထင်ရတယ်)
05:34
[until you experience it yourself.]
101
322078
6266
(ဒါကို ကိုယ်တိုင် မခံစားရ မချင်းပေါ့)
05:41
(Girl singing)
102
329062
6951
(မိန်းကလေး သီချင်းဆိုခြင်း)
05:48
(Explosion)
103
336037
2778
(ပေါက်ကွဲသံ)
05:50
[Project Syria]
104
338839
4237
(ဆီးရီးယား ပရောဂျက်)
05:55
[A virtual reality experience]
105
343988
1997
(အသွင်တုဖန်တီးခြင်း အတွေ့အကြုံ)
05:58
NP: We were then invited to take the piece
106
346653
2068
NP: နောက်ပြီး လန်ဒန်က Victoria နဲ့ Albert
06:00
to the Victoria and Albert
Museum in London.
Museum in London.
107
348745
2054
ပြတိုက်ကို ဒီအပိုင်း ယူလာဖို့ အဖိတ်ခံရတယ်
06:02
And it wasn't advertised.
108
350823
1357
ဒါက မကြော်ငြာခဲ့ပါဘူး။
06:04
And we were put in this tapestry room.
109
352204
2324
ကျွန်မတို့ကို ဒီရွှေချည်ထိုးခန်းထဲမှာ
ထားတယ်။
ထားတယ်။
06:06
There was no press about it,
110
354552
1342
သတင်းထုတ်ပြန်မှု မရှိဘူး။
06:07
so anybody who happened to walk
into the museum to visit it that day
into the museum to visit it that day
111
355918
3737
ဒီတော့ အဲဒီနေ့မှာ ပြတိုက်ကို ရောက်ဖြစ်
သူတွေဟာ ဒီကြောင်တောင်တောင် မီးတွေနဲ့
သူတွေဟာ ဒီကြောင်တောင်တောင် မီးတွေနဲ့
06:11
would see us with these crazy lights.
112
359679
1763
ကျွန်မတို့ကို တွေခဲ့ပါလိမ့်မယ်။
06:13
You know, maybe they would want to see
the old storytelling of the tapestries.
the old storytelling of the tapestries.
113
361466
3675
သူတို့တွေဟာ ရွှေချည်ထိုး ရှေးက
ပုံပြောခြင်းကို မြင်ချင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
ပုံပြောခြင်းကို မြင်ချင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။
06:17
They were confronted
by our virtual reality cameras.
by our virtual reality cameras.
114
365165
2467
သူတို့တွေ အသွင်တုကင်မရာတွေနဲ့
ထိပ်တိုက်တွေ့သွားတယ်။
ထိပ်တိုက်တွေ့သွားတယ်။
06:20
But a lot of people tried it,
and over a five-day run
and over a five-day run
115
368513
3127
ဒါပေမဲ့အများအပြား စမ်းကြည့်ပြီး
၅ ရက်ကျော် ပြခဲ့ပြီး
၅ ရက်ကျော် ပြခဲ့ပြီး
06:23
we ended up with 54 pages
of guest book comments,
of guest book comments,
116
371664
4540
စာမျက်နှာ ၅၄ မျက်နှာရှိတဲ့ ဧည်သည်
တော်မှတ်တမ်းနဲ့ အဆုံးသတ်သွားတယ်။
တော်မှတ်တမ်းနဲ့ အဆုံးသတ်သွားတယ်။
06:28
and we were told by the curators there
117
376228
2336
အဲ့ဒီက ထိန်းသိမ်းသူတွေက မြိုင်ဆိုင်တာ
06:30
that they'd never seen such an outpouring.
118
378588
2589
တစ်ခါမှ မမြင်ဖူးကြဘူ။တဲ့။
06:33
Things like, "It's so real,"
"Absolutely believable,"
"Absolutely believable,"
119
381201
4627
ဒီလိုမျိုး "တကယ့်အတိုင်းပဲ"
"လုံး၀ ယုံစရာကွာ"
"လုံး၀ ယုံစရာကွာ"
06:37
or, of course, the one
that I was excited about,
that I was excited about,
120
385852
2460
ဒါမှမဟုတ် တကယ်ကို စိတ်လှုပ်ရှားမိတာက
06:40
"A real feeling as if you were
in the middle of something
in the middle of something
121
388336
2849
"တီဗီ သတင်းတွေမှာ မြင်နေကျ တစ်ခုခုထဲကို
06:43
that you normally see on the TV news."
122
391209
2262
တကယ်များ ရောက်နေသလား ခံစားရတယ်။"
06:46
So, it works, right? This stuff works.
123
394463
3476
ဒီတော့ အလုပ်ဖြစ်တယ်မို့လား။
ဒါက အလုပ်ဖြစ်တယ်။
ဒါက အလုပ်ဖြစ်တယ်။
06:50
And it doesn't really matter
where you're from or what age you are --
where you're from or what age you are --
124
398297
3795
ရှင်တို့ ဘယ်ရောက်နေနေ၊ ဘယ်အရွယ်
ပဲဖြစ်ဖြစ် အကြာင်းမဟုတ်ဘူး။
ပဲဖြစ်ဖြစ် အကြာင်းမဟုတ်ဘူး။
06:54
it's really evocative.
125
402116
2203
ဒါဟာ တကယ်ကို စိတ်အာရုံကို နှိုးဆွပေးတယ်။
06:56
Now, don't get me wrong -- I'm not saying
that when you're in a piece
that when you're in a piece
126
404343
3952
ကဲ တလွဲ မထင်နဲ့ဦး။ အပိုင်းတစ်ခုထဲ
ရောက်တဲ့အခါ၊ ကိုယ်ဒီမှာ ရှိနေတယ်ဆိုတာ
ရောက်တဲ့အခါ၊ ကိုယ်ဒီမှာ ရှိနေတယ်ဆိုတာ
07:00
you forget that you're here.
127
408319
2880
ရှင်မေ့သွားတယ်လို့ ပြောနေတာ မဟုတ်ဘူး။
07:03
But it turns out we can feel
like we're in two places at once.
like we're in two places at once.
128
411223
3175
ဒါပေမဲ့ တစ်ချိန်တည်း ၂ နေရာမှာ
ရှိသလို ခံစားရတာမျိုး ဖြစ်သွားတယ်။
ရှိသလို ခံစားရတာမျိုး ဖြစ်သွားတယ်။
07:06
We can have what I call
this duality of presence,
this duality of presence,
129
414422
3150
ဒွိတည်ရှိမှု ဆိုတာကို ခံစားနိုင်ပြီး
07:09
and I think that's what allows me
to tap into these feelings of empathy.
to tap into these feelings of empathy.
130
417596
4857
ဒါက ကျွန်မကို မျှဝေခခံစားခြင်း စိတ်သဘော
ကို ဆက်သွယ်ခွင့်ပေးတာလို့ ထင်ပါတယ်။
ကို ဆက်သွယ်ခွင့်ပေးတာလို့ ထင်ပါတယ်။
07:14
Right?
131
422477
1151
ဟုတ်တယ်နော်။
07:16
So that means, of course,
132
424041
3191
ဒီတော့ တကယ်က ဒီအပိုင်းတွေကို
07:19
that I have to be very cautious
about creating these pieces.
about creating these pieces.
133
427256
4895
ဖန်တီးရာမှာ အရမ်းကို ဂရုစိုက်ဖို့
လိုတယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။
လိုတယ်လို့ ဆိုလိုတာပါ။
07:24
I have to really follow
best journalistic practices
best journalistic practices
134
432175
4262
စာနယ်ဇင်းဆိုင်ရာ ထုံးစံတွေကို
တကယ်ပဲ လိုက်နာဖို့လိုပြီး
တကယ်ပဲ လိုက်နာဖို့လိုပြီး
07:28
and make sure that these powerful stories
135
436461
2135
ဒီဇာတ်လမ်းတွေကို ရိုးဖြောင့်မှုနဲ့
ဆောက်တည်တာ
ဆောက်တည်တာ
07:30
are built with integrity.
136
438620
1586
သေချာအောင်လုပ်ရပါတယ်။
07:32
If we don't capture
the material ourselves,
the material ourselves,
137
440230
2373
အထည်တွေကို ကိုယ်တိုင် မရိုက်ကူးတာဆိုရင်
07:34
we have to be extremely exacting
138
442627
4968
ဇာစ်မြစ်ကိုလိုက်ပြီး မှန်းဆတာကို အင်မတန်
07:39
about figuring out the provenance
and where did this stuff come from
and where did this stuff come from
139
447619
3301
တိကျအောင်လုပ်ဖို့လိုပြီး ဒီပစ္စည်းက
ဘယ်ကလာတယ်၊ အစစ်အမှန်ရော
ဘယ်ကလာတယ်၊ အစစ်အမှန်ရော
07:42
and is it authentic?
140
450944
1308
ဟုတ်ရဲ့လား ဆိုတာပေါ့။
07:44
Let me give you an example.
141
452276
1357
ဥပမာ တစ်ခုပေးပါရစေ။
07:45
With this Trayvon Martin case,
this is a guy, a kid,
this is a guy, a kid,
142
453657
2937
ဒီ Trayvon Martin အမှုပါ၊ ဒါက ၁၇ နှစ်သား
07:48
who was 17 years old and he bought
soda and a candy at a store,
soda and a candy at a store,
143
456618
4103
ကောင်လေး၊ စတိုးဆိုင်က ဆိုဒါရည်နဲ့
သကြားလုံးဝယ်ပြီး
သကြားလုံးဝယ်ပြီး
07:52
and on his way home he was tracked
by a neighborhood watchman
by a neighborhood watchman
144
460745
3476
အိမ်အပြန်မှာ အိမ်နီးချင်းစောင့်ကြည့်
သူ George Zimmerman ရဲ့
သူ George Zimmerman ရဲ့
07:56
named George Zimmerman
who ended up shooting and killing him.
who ended up shooting and killing him.
145
464245
2865
လိုက်တာခံရပြီး ကောင်လေးကို သူက
ပစ်သတ်တာနဲ့ အဆုံးသတ်လိုက်တယ်။
ပစ်သတ်တာနဲ့ အဆုံးသတ်လိုက်တယ်။
07:59
To make that piece,
146
467657
1152
ဒီအပိုင်းကို ဖန်တီးဖို့
08:00
we got the architectural drawings
of the entire complex,
of the entire complex,
147
468833
3602
အဆောက်အဦ တစ်ခုလုံးရဲ့ ဗိသုကာပုံ
တွေကိုယူ၊ ဒီပုံတွေကို အခြေခံကာ
တွေကိုယူ၊ ဒီပုံတွေကို အခြေခံကာ
08:04
and we rebuilt the entire scene
inside and out, based on those drawings.
inside and out, based on those drawings.
148
472459
4769
မြင်ကွင်းတစ်ခုလုံးကို မကုန်အစင်
ပြန်ဆောက်ခဲ့တယ်။
ပြန်ဆောက်ခဲ့တယ်။
08:09
All of the action
149
477252
1295
ဖြစ်ရပ်တစ်ခုလုံးကို
08:10
is informed by the real 911
recorded calls to the police.
recorded calls to the police.
150
478571
4919
၉၁၁ က ရဲကို ခေါ် တဲ့ အသံသွင်းထား
တာတွေကနေ သတင်းပို့တယ်။
တာတွေကနေ သတင်းပို့တယ်။
08:16
And interestingly, we broke
some news with this story.
some news with this story.
151
484411
2777
စိတ်ဝင်စားစရာက ဒီဇာတ်လမ်းနဲ့
သတင်းတွေကို လွှင့်တယ်။
သတင်းတွေကို လွှင့်တယ်။
08:19
The forensic house that did the audio
reconstruction, Primeau Productions,
reconstruction, Primeau Productions,
152
487212
3975
ဒီ အသံကို ပြန်တည်ဆောက်တဲ့
မှုခင်းဆေးပညာဋ္ဌာန Primeau Productions
မှုခင်းဆေးပညာဋ္ဌာန Primeau Productions
08:23
they say that they would testify
153
491211
1946
ကပြောတာက သူတို သက်သေခံမှာက
08:25
that George Zimmerman,
when he got out of the car,
when he got out of the car,
154
493181
2675
George Zimmerman ကားထဲ့ကထွက်ချိန်မှာ
08:27
he cocked his gun before he went
to give chase to Martin.
to give chase to Martin.
155
495880
2832
Martin ကို မလိုက်ခင် သူ့သေနတ်ကို
မောင်းတင်လိုက်တယ်တဲ့။
မောင်းတင်လိုက်တယ်တဲ့။
08:32
So you can see that
the basic tenets of journalism,
the basic tenets of journalism,
156
500013
3405
ဒီတော့ စာနယ်ဇင်းပညာရဲ့
အခြေခံမူတွေကို နားလည်နိုင်ပါတယ်။
အခြေခံမူတွေကို နားလည်နိုင်ပါတယ်။
08:35
they don't really change here, right?
157
503442
1873
ဒါတွေက ဒီမှာ မပြောင်းသွားဘူး မို့လား။
08:37
We're still following the same principles
that we would always.
that we would always.
158
505339
3404
အမြဲတမ်းလိုက်နာမယ့် ဒီမူတွေကို
ကျွန်မတို့ လိုက်နာနေတုန်းပါ။
ကျွန်မတို့ လိုက်နာနေတုန်းပါ။
08:40
What is different is the sense
of being on scene,
of being on scene,
159
508767
3303
မတူတာက မြင်ကွင်းမှာ ရောက်ရှိနေတဲ့ သဘောပါ။
08:44
whether you're watching
a guy collapse from hunger
a guy collapse from hunger
160
512094
2341
ငတ်ပြီး လဲကျသွားတဲ့လူကို ကြည့်နေတာဖြစ်စေ၊
08:46
or feeling like you're
in the middle of a bomb scene.
in the middle of a bomb scene.
161
514459
2485
ဗုံးပေါက်တဲ့ မြင်ကွင်းမှာ
ရှိနေတာမျိုး ဖြစ်ဖြစ်ပါ။
ရှိနေတာမျိုး ဖြစ်ဖြစ်ပါ။
08:48
And this is kind of what has driven me
forward with these pieces,
forward with these pieces,
162
516968
4948
ဒါမျိုးက ဒီအပိုင်းတွေနဲ့ ကျွန်မကို
ရှေ့သို့ မောင်းနှင်ထားပြီး ဒါတွေကို
ရှေ့သို့ မောင်းနှင်ထားပြီး ဒါတွေကို
08:53
and thinking about how to make them.
163
521940
1723
ဘယ်လိုဖန်တီးမလဲ တွေးမိစေတယ်။
08:55
We're trying to make this, obviously,
beyond the headset, more available.
beyond the headset, more available.
164
523687
4195
သိသိသာသာ နားကြပ်ကိုကျော်လွန်ပြီး ဒါကို
ပိုရရှိအောင် ဖန်တီးဖို့ ကြီုးစားနေပါတယ်။
ပိုရရှိအောင် ဖန်တီးဖို့ ကြီုးစားနေပါတယ်။
08:59
We're creating mobile pieces
like the Trayvon Martin piece.
like the Trayvon Martin piece.
165
527906
2927
Trayvon Martin လိုမျိုး
မိုဘိုင်း အပိုင်းတွေ ဖန်တီးနေပါတယ်။
မိုဘိုင်း အပိုင်းတွေ ဖန်တီးနေပါတယ်။
09:02
And these things have had impact.
166
530857
3549
ဒီပစ္စည်းတွေဟာ သက်ရောက်မှု ရှိထားပါတယ်။
09:06
I've had Americans tell me
that they've donated,
that they've donated,
167
534430
2572
အမေရိကန်တွေကို
သူတို့လှူထားတာတွေကို ပြောခိုင်းတယ်၊
သူတို့လှူထားတာတွေကို ပြောခိုင်းတယ်၊
09:09
direct deductions from their bank account,
money to go to Syrian children refugees.
money to go to Syrian children refugees.
168
537026
4394
ဘဏ်စာရင်းက တိုက်ရိုက် ဖြတ်ပြီး ငွေကို
ဆီးရီးယား ကလေးဒုက္ခသည်တွေဆီသွားဖို့ပေါ့။
ဆီးရီးယား ကလေးဒုက္ခသည်တွေဆီသွားဖို့ပေါ့။
09:13
And "Hunger in LA," well,
it's helped start
it's helped start
169
541444
2333
"Hunger in LA က သတင်းစာပညာ
ပုံစံသစ်စဖို့
ပုံစံသစ်စဖို့
09:15
a new form of doing journalism
170
543801
2429
ကူညီပေးပြီး အနာဂတ်မှာ
09:18
that I think is going to join
all the other normal platforms
all the other normal platforms
171
546254
3096
အခြား ပုံမှန်စနစ်တွေနဲ့
ပူးပေါင်းတော့မယ်လို့
ပူးပေါင်းတော့မယ်လို့
09:21
in the future.
172
549374
1151
ထင်ပါတယ်။
09:22
Thank you.
173
550549
1164
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
09:23
(Applause)
174
551737
2412
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Nonny de la Peña - Virtual reality pioneerNonny de la Peña uses new, immersive media to tell stories that create empathy in readers and viewers.
Why you should listen
As the CEO of Emblematic Group, Nonny de la Peña uses cutting-edge technologies to tell stories — both fictional and news-based — that create intense, empathic engagement on the part of viewers. She has been called “The Godmother of Virtual Reality” by Engadget, while Fast Company named her “One of the People Who Made the World More Creative” for her pioneering work in immersive journalism.
A former correspondent for Newsweek, de la Peña has more than 20 years of award-winning experience in print, film and TV. Her virtual-reality work has been featured by the BBC, Mashable, Vice, Wired and many others, and been screened around the globe at museums and gaming conventions. De la Peña is an Annenberg Fellow at the University of Southern California’s School of Cinematic Arts.
More profile about the speakerA former correspondent for Newsweek, de la Peña has more than 20 years of award-winning experience in print, film and TV. Her virtual-reality work has been featured by the BBC, Mashable, Vice, Wired and many others, and been screened around the globe at museums and gaming conventions. De la Peña is an Annenberg Fellow at the University of Southern California’s School of Cinematic Arts.
Nonny de la Peña | Speaker | TED.com