ABOUT THE SPEAKER

Neha Narula - Currency futurist
Neha Narula is helping redefine the future of money by researching cryptocurrencies and providing clarity on how digital currencies will transform our world.

Why you should listen

Neha Narula is director of research at the Digital Currency Initiative, a part of the MIT Media Lab where she teaches courses and leads cryptocurrency and blockchain research. While completing her PhD in computer science at MIT, she built fast, scalable databases and secure software systems, and she spoke about these topics at dozens of industry and research conferences.

In a previous life, Narula helped relaunch the news aggregator Digg and was a senior software engineer at Google. There, she designed Blobstore, a system for storing and serving petabytes of immutable data, and worked on Native Client, a system for running native code securely through a browser.

More profile about the speaker
Neha Narula | Speaker | TED.com

TED@BCG Paris

Neha Narula: The future of money

Neha Narula: ငွေကြေးရဲ့ အနာဂတ်

Filmed: 2016-05-18

2,341,669 views

ကျွန်ုပ်တို့ ဒီနေ့ ရောင်းဝယ်ကြပုံ၊ ပြီးတော့ အရာတွေအတွက် ငွေပေးချေကြပုံ ပြောင်းလာမယ်ဆိုရင်၊ ဘဏ်တွေ နိုင်ငံခြားငွေ လဲပေးတဲ့ဌာနတွေ ပျောက်သွားကြမယ်ဆိုရင် ဘယ်လိုများ ဖြစ်လာမလဲ။ Bitcoin နဲ့ Ethereum လို cryptocurrency တွေကို အခြေခံမောင်းနှင်မယ့် ကမ္ဘာကြီးထဲတွင် အဲဒီလို အခြေခံမှအစ ပြောင်းလဲသွားမှာပါ။ ကျွန်ုပ်တို့ အဲဒီခေတ်ထဲမှာ မဟုတ်ကြသေးပေမဲ့၊ စိတ်ထက်သန်ဖွယ် လက်ရှိ ဟောကြားချက်ထဲတွင် ဒီဂျီတယ် ငွေကြေး သုတေသီ Neha Narula ဟာ ငွေကြေးလောအကြောင်းကို သာမက လုံးဝတမျိုး အသွင်ပြောင်းလာမယ့် ၎င်းတို့ရဲ့ အနာဂတ် အကြောင်းကို ပြောပြထားတာ စိတ်ဝင်စားစရာကြီးပါ။

Neha Narula - Currency futurist
Neha Narula is helping redefine the future of money by researching cryptocurrencies and providing clarity on how digital currencies will transform our world. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

I want to tell you
about the future of money.

0

682

3039

ကျွန်မ ရှင်တို့ကို ငွေကြေးရဲ့
အနာဂတ် အကြောင်းကို ပြောပြချင်တယ်။

00:16

Let's start with a story
about this culture

1

4467

2597

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်းမှာ
Micronesia တွင်

00:19

that lived in Micronesia
in the early 1900s, called the Yap.

2

7088

4188

နေထိုင်ခဲ့ကာ Yap လို့ ခေါ်တဲ့
ယဉ်ကျေးမှု အကြောင်းနဲ့ စတင်ပါရစေ။

00:23

Now, I want to tell you about the Yap

3

11300

1783

အဲဒီ Yap အကြောင်းကို ပြောပြချင်တာက

00:25

because their form of money
is really interesting.

4

13107

2866

သူတို့ရဲ့ ငွေကြေးပုံစံက
စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းလို့ပါ။

00:27

They use these limestone discs
called Rai stones.

5

15997

3638

သူတို့ဟာ Rai ကျောက်တုံးများခေါ်
ဒီလို ထုံးကျောက်ပြားကြီးတွေကို သုံးခဲ့တယ်။

00:31

Now, the Yap don't actually
move these Rai stones around

6

19659

3727

ကျွန်မတို့ ပိုက်ဆံကို သုံးကြသလို
Yap တို့က ၎င်းတို့ကို

00:35

or exchange them the way
we do with our coins,

7

23410

2797

ရွှေ့ပြောင်းလျက် သုံးခဲ့ကြတာ
မဟုတ်ခဲ့ပါ။

00:38

because Rai stones can get
to be pretty massive.

8

26231

3465

အဲဒီ Rai ကျောက်တုံးတွေက
သိပ်ကို လေးလံခဲ့ကြလို့ပါ။

00:41

The largest is about four tons
and 12 feet across.

9

29720

4328

အကြီးဆုံးဟာ လေးတန်လောက်
လေးပြီး ၁၂ ပေ ရှည်ပါတယ်။

00:46

So the Yap just keep track
of who owns part of what stone.

10

34072

5081

အဲဒါကြောင့် Yap တို့က ဘယ်သူက
ဘယ်ကျောက်ကို ပိုင်ကြောင်း မှတ်ခဲ့ကြတယ်။

00:52

There's a story about these sailors

11

40051

2087

ပုံပြင်တစ်ခုအရ သင်္ဘောသားတွေက
အဲဒီလို

00:54

that were transporting a stone
across the ocean

12

42162

2656

ကျေက်တုံး တစ်တုံးကို သုမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်ပြီး
သယ်နေခဲ့ကြစဉ်

00:56

when they ran into some trouble
and the stone actually fell in.

13

44842

3826

အဆင်မပြေဖြစ်သွားလို့ လက်တွေ့တွင်
ကျောက်တုံးကြီး လွင့်ကျသွားခဲ့တယ်။

01:01

The sailors got back to the main island

14

49574

2322

ကုန်းပေါ်ကို သင်္ဘောသားတွေ
ပြန်ရောက်လာကြတဲ့ အခါ

01:03

and they told everyone what had happened.

15

51920

2257

ဖြစ်ပျက်ခဲ့ပုံကို အားလုံးကို ပြောပြကြတယ်။

01:06

And everyone decided that, actually, yes,

16

54201

2749

အဲဒါနဲ့ လူတိုင်းက၊ သင်္ဘောသားတွေဆီမှာ

01:08

the sailors had the stone
and -- why not? -- it still counted.

17

56974

4374

ကျောက်တုံး ရှိခဲ့တယ် ဆိုတော့
အခုလည်း ဆက်ပြီး တွက်လို့ရသေးတယ်။

01:13

Even though it was
at the bottom of the ocean,

18

61372

2194

ကျောက်တုံးဟာ သမုဒ္ဒရာ ကြမ်းပြင်ပေါ်
ရှိနေတောင်

01:15

it was still part of the Yap economy.

19

63590

2155

Yap ရဲ့ စီးပွားရေး
ပိုင်ဆိုင်မှုဖြစ်ခဲ့တယ်။

01:18

You might think that this
was just a small culture

20

66573

3169

အဲဒါဟာ အသေးအမွှား ယဉ်ကျေးမှုပါ နှစ်တစ်ရာ

01:21

a hundred years ago.

21

69766

1368

ကြာသွားပြီလို့ ဆိုနိုင်တယ်။

01:23

But things like this happen
in the Western world as well,

22

71158

3148

ဒီနေ့ အနောက်တိုင်းမှာ တောင်
အလားတူ ဖြစ်နေပါတယ်၊

01:26

and the Yap actually still use
a form of these stones.

23

74330

3359

ပြီးတော့ Yap တို့က ဒီနေ့အထိ
အဲဒီလို သုံးနေကြတုန်းပါပဲ။

01:30

In 1932, the Bank of France
asked the United States

24

78360

4428

၁၉၃၂ ခုနှစ်မှာ ပြင်သစ် ဘဏ်က
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုကို

01:34

to convert their holdings
from dollars into gold.

25

82812

3564

သူတို့ပိုင်ဆိုင်ခဲ့တဲ့ ဒေါ်လာတွေကို
ရွှေအဖြစ် ထုတ်ပေးရန် တောင်းခဲ့တယ်။

01:38

But it was too inconvenient
to think about actually shipping

26

86749

3345

အဲဒီလို များပြားလှတဲ့ ရွှေတွေကို
သင်္ဘောပေါ် တင်ပြီး

01:42

all of that gold over to Europe.

27

90118

1929

ဥရောပကို သယ်လာဖို့ဟာ သိပ်ကို
မလွယ်ခဲ့ပါ။

01:44

So instead, someone went to where
that gold was being stored

28

92071

3833

အဲဒါနဲ့ အဲဒီရွှေကို သိုလှောင်ထားတဲ့
နေရာကို သွားပြီး

01:47

and they just labeled it
as belonging to France now.

29

95928

4054

အဲဒါကို အခုတော့ ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပိုင်သည်
ဆိုတဲ့ တံဆိပ်ကို ရေးထိုးလိုက်ပါတယ်။

01:52

And everyone agreed
that France owned the gold.

30

100006

3468

လူတိုင်းက အဲဒီရွှေကို ပြင်သစ်နိုင်ငံ
ပိုင်တာကို လူတိုင်း လက်ခံကြတယ်။

01:55

It's just like those Rai stones.

31

103843

1982

အဲဒါကလည်း ခုနက Rai ကျောက်တုံးလိုပါပဲ။

01:58

The point I want to make
with these two examples

32

106517

2321

အဲဒီလို ဥပမာ နှစ်ခုဖြင့် ကျွန်မ
ထောက်ပြချင်တာက

02:00

is that there's nothing
inherently valuable

33

108862

3388

ငွေတစ်ဒေါ်လာ သို့မဟုတ် ကျောက်တုံး
သို့မဟုတ် ငွေအသပြာ

02:04

about a dollar or a stone or a coin.

34

112274

3361

တစ်ခုခု ကိုယ်နှိုက်ထဲတွင်
တန်ဖိုး ဘာမှ မရှိပါ။

02:08

The only reason these things
have any value

35

116090

2692

အဲဒီ အရာတွေ အားလုံး တန်ဖိုး ရှိနေကြတာက

02:10

is because we've all decided they should.

36

118806

2568

အားလုံးက အဲဒီလို ဖြစ်တယ်လို့
ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြလို့ပါ။

02:13

And because we've decided that,

37

121398

1829

ကျွန်မတို့က အဲဒီလိုဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြလို့

02:15

they do.

38

123251

1169

တန်ဖိုးရှိလာကြတယ်။

02:17

Money is about the exchanges
and the transactions

39

125223

4140

ငွေကြေးဆိုတာက ကျွန်မတို့
အပြန်အလှန်ဖလှယ်မှု၊ လွှဲပြောင်းမှုကို

02:21

that we have with each other.

40

129387

2061

လုပ်ကိုင်ရန် အတွက်မျှပါ။

02:24

Money isn't anything objective.

41

132042

2808

ငွေကြေးကိုယ်၌က ရည်ရွယ်ရင်း မဟုတ်ပါ။

02:26

It's about a collective story
that we tell each other about value.

42

134874

4397

တန်ဖိုးအကြောင်းကို ပြောပြတဲ့
အားလုံးတို့အတွက် ပုံပြင်ပါ။

02:32

A collective fiction.

43

140101

1381

စုပေါင်း သတ်မှတ်ချက် တစ်ခုပါ။

02:34

And that's a really powerful concept.

44

142170

2883

အဲဒါကမှ အားကောင်းလှတဲ့
အတွေးအခေါ်ကြီးပါ။

02:38

In the past two decades,

45

146059

1467

လွန်ခဲ့တဲ့ အနှစ်နှစ်ဆယ်အတွင်း

02:39

we've begun to use digital money.

46

147550

2269

ကျွန်မတို့ဟာ ဒီဂျီတယ် ငွေကြေးကို
သုံးလာကြပါပြီ။

02:41

So I get paid via direct deposit,

47

149843

2673

အဲဒါကြောင့်မို့ ကျွန်မဟာ ပို့ငွေကို
တိုက်ရိုက် ရတယ်၊

02:44

I pay my rent via bank transfer,

48

152540

2483

အိမ်လခကို ဘဏ်ငွေလွှဲ ပို့တယ်၊

02:47

I pay my taxes online.

49

155047

1944

ကျွန်မ အခွန်တွေကို အွန်းလိုင်း ပေးတယ်။

02:49

And every month,

50

157015

1152

လတိုင်းမှာ၊

02:50

a small amount of money
is deducted from my paycheck

51

158191

2765

ငွေတွေထဲက နည်းနည်းလေးကို
လစာထဲမှ နှုတ်ယူပြီး

02:52

and invested in mutual funds
in my retirement account.

52

160980

2967

အငြိမ်းစားယူရေး၊ မျှဝေရင်းနှီးရေး
ရန်ပုံငွေများထဲ ထည့်တယ်။

02:57

All of these interactions

53

165120

1509

အဲဒီငွေကြေး လွှဲပြောင်းမှုတွေဟာ

02:58

are literally just changing
1's and 0's on computers.

54

166653

4058

ကွန်ပျူတာတွေထဲမှာ ၁ နဲ့ ၀ တွေကို
ပြောင်းလဲပေးမှုပါ။

03:02

There's not even anything physical,
like a stone or a coin.

55

170735

4374

အဲဒီထဲမှာ ကျောက်တုံး ဒါမှမဟုတ်
အသပြာလို ရုပ်ဝတ္ထု တစ်ခုမှမပါပါပ။

03:08

Digital money makes it
so that I can pay someone around the world

56

176320

3283

ဒီဂျီတယ် ငွေကြေးနဲ့ဆိုရင် ကျွန်မဟာ
ကမ္ဘာ့ဘယ်နေရာက သူဆီကိုမဆို ငွေကို

03:11

in seconds.

57

179627

1381

စက္ကန့်အတွင်း ပို့နိုင်ပြီ။

03:13

Now when this works,

58

181901

1591

ဒီလို လုပ်လို့ ရလာနိုင်တာက

03:15

it's because there are large institutions
underwriting every 1 or 0

59

183516

4845

များပြားလှတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေက

03:20

that changes on a computer.

60

188385

1929

၁ နဲ့ ၀ ကို ကွန်ပျူတာ ပြောင်းပေးလို့ပါ။

03:22

And when it doesn't,

61

190338

1165

အဲဒီလို မရခဲ့ရင်

03:23

it's often the fault
of those large institutions.

62

191527

2398

ခုနက များပြားလှတဲ့ လုပ်ငန်းကြီးတွေရဲ့
အပြစ်ပါ။

03:25

Or at least, it's up to them
to fix the problem.

63

193949

2943

အနည်းဆုံးအားဖြင့် သူတို့ကသာ
ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ကြတယ်။

03:28

And a lot of times, they don't.

64

196916

1560

မကြာခဏဆိုသလို သူတို့ ပြင်မပေးပါ။

03:30

There's a lot of friction in the system.

65

198862

2169

စနစ်ကြီးထဲတွင် ပွတ်တိုက်မှုတွေ
များလို့ပါ။

03:33

How long did it take
the US credit card companies

66

201938

2875

US credit card ကုမ္ပဏီတွေ အနေနဲ့
chip နဲ့ pin တွေကို

03:36

to implement chip and pin?

67

204837

1576

သုံးလာဖို့ ဘယ်လောက် ကြာခဲ့လဲ။

03:38

Half my credit cards
still don't work in Europe.

68

206908

3106

ကျွန်မရဲ့ credit card တစ်ဝက်ကျော်ဟာ
ဥရောပမှာ သုံးမရသေးဘူး။

03:42

That's friction.

69

210739

1197

ပွတ်တိုက်မှုဆိုတာ အဲဒါပါ။

03:44

Transferring money across borders
and across currencies

70

212580

3892

ငွေကို နိုင်ငံတွေကို ဖြတ်ပြီး၊
ငွေကြေးအမျိုးမျိုးသုံးပြီး ပို့ရေးဟာ

03:48

is really expensive:

71

216496

1644

အကုန်အကျ များလှပါတယ်-

ပွတ်တိုက်မှုကြောင့်ပါ။

03:50

friction.

72

218807

1461

အိန္ဒိယနိုင်ငံမှာ စွန့်ဦးလုပ်ငန်းရှင်က
လုပ်ငန်းကို မိနစ်ပိုင်းနဲ့ ဖွင့်နိုင်တယ်၊

03:52

An entrepreneur in India
can set up an online business in minutes,

73

220292

4923

03:57

but it's hard for her
to get loans and to get paid:

74

225239

3529

ဒါပေမဲ့ အဲဒီလုပ်ငန်းအတွက် ချေးငွေ ရရန်၊
ငွေကို ပေးချရန် ခဲယဉ်းပါတယ်-

04:01

friction.

75

229512

1154

ပွတ်တိုက်မှုကြောင့်ပါ။

04:03

Our access to digital money
and our ability to freely transact

76

231701

4844

ကျွန်မတို့ ဒီဂျီတယ် ငွေကို သုံးနိုင်ပြီး
လွတ်လပ်စွာ ငွေကို ပို့နိုင်ပေမဲ့

04:08

is being held captive
by these gatekeepers.

77

236569

2943

အဲဒီလို ဂိတ်စောင့်တွေကြောင့်
ခရီးမတွင်နိုင်ပါ။

04:11

And there's a lot of impediments
in the system slowing things down.

78

239536

3816

ပြီးတော့ အရာတွေကို နှေးအောင် လုပ်နေတဲ့
အရာတွေ အများကြီး စနစ်ထဲ ရှိနေတယ်။

04:16

That's because digital money
isn't really mine,

79

244498

3542

ဒီဂျီတယ်ငွေတွေဟာ လက်တွေ့မှာ
ကျွန်မငွေ မဟုတ်သေးလို့ပါ၊

04:20

it's entries in databases
that belong to my bank,

80

248064

3574

ငွေအဝင်အထွက်ကို ဘဏ်မှ၊
ချုပ် credit card ကုမ္ပဏီ

04:23

my credit card company
or my investment firm.

81

251662

3153

ဒါမှမဟုတ် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု ကုမ္ပဏီမှ
ချုပ်ကိုင်ထားတယ်၊

04:26

And these companies
have the right to say "no."

82

254839

3364

အဲဒီကုမ္ပဏီတွေဟာ “လုပ်မရနိုင်ဘူး”
ဆိုပြီး ငြင်းဆိုပိုင်ခွင့်ရှိတယ်။

04:30

If I'm a PayPal merchant

83

258856

1792

ကျွန်မက PayPal ကုန်သည် ဖြစ်တယ်၊

04:32

and PayPal wrongly flags me for fraud,

84

260672

4471

PayPal က မှားပြီး ကျွန်မကို လိမ်ညာသူ
ဆိုပြီး အလံနီပြလိုက်ရင်၊

04:37

that's it.

85

265167

1156

အခက်ကြုံရတော့မယ်။

04:38

My account gets frozen,
and I can't get paid.

86

266347

3287

ကျွန်မငွေစာရင်းကို ပိတ်လိုက်လို့
ဘာမှ ပေးချေမရနိုင်ပါ။

04:44

These institutions are standing
in the way of innovation.

87

272789

4048

အဲဒီ လုပ်ငန်းတွေဟာ ဆန်းသစ်ရေး
လမ်းပေါ်မှာ ရပ်နေကြတယ်။

04:49

How many of you use
Facebook photos, Google Photos,

88

277946

4400

ရှင်တို့ထဲမှာ Facebook ဓာတ်ပုံတွေ၊ Google
ဓာတ်ပုံတွေကို Instagram ကို

04:54

Instagram?

89

282370

1583

သုံးသူ ဘယ်လောက်များလဲ။

04:55

My photos are everywhere.

90

283977

2346

ကျွန်မပုံတွေဆိုရင် နေရာတိုင်း ရှိတယ်။

04:58

They are on my phone,
they're on my laptop,

91

286347

2485

ကျွန်မဖုန်းထဲမှာ၊ လက်ပ်တော့မှာ၊

05:00

they're on my old phone,
they're in Dropbox.

92

288856

2516

ကျွန်မဖုန်း အဟောင်းထဲမှာ၊
Dropbox ထဲမှာ ရှိပါတယ်။

05:03

They're on all these different
websites and services.

93

291396

2832

ဝဘ်ဆိုက်တွေ၊ ဝန်ဆောင်မှု
အမျိုးမျိုးမှာ ရှိနေကြတယ်။

05:06

And most of these services
don't work together.

94

294252

3904

ပြီးတော့ အဲဒီ ဝန်ဆောင်မှု အများစုတို့ဟာ
လက်တွဲ မလုပ်ကိုင်ကြပါ။

05:10

They don't inter-operate.

95

298816

1504

သူတို့ အပြန်အလှန် မလုပ်ကိုင်ပါ။

05:13

And as a result,

96

301538

1493

အဲဒါရဲ့ ရလဒ်အဖြစ်၊

05:15

my photo library is a mess.

97

303055

2210

ကျွန်မရဲ့ ဓာတ်ပုံ စာကြည့်တိုက်ထဲ
ရှုပ်ပွနေတယ်။

05:18

The same thing happens

98

306469

1742

အဖွဲ့အစည်းတွေက ငွေကြေးကို

05:20

when institutions control
the money supply.

99

308235

2959

ထိန်းချုပ်လိုကြတဲ့ အခါမှာလည်း
အလားတူပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

05:23

A lot of these services
don't inter-operate,

100

311962

2735

အဲဒီလို ဝန်ဆောင်မှု အများစုက
အချင်းချင်း မလုပ်ကိုင်ကြပါ။

05:26

and as a result, this blocks
what we can do with payment.

101

314721

3440

အဲဒါကြောင့် ငွေပေးချေမှုတွေ
ပိတ်ဆို့ ခံရပါတယ်။

05:30

And it makes transaction costs go up.

102

318185

2550

အဲဒါကြောင့် ငွေလွှဲပြောင်းမှုတွေဟာ
အကုန်အကျများတယ်။

05:33

So far, we've been through
two phases of money.

103

321723

3302

အခုထက်ထိ ကျွန်မတို့ဟာ ငွေကြေးရဲ့
အဆင့်နှစ်ဆင့်ကို ဖြတ်ကျော်ခဲ့ရတယ်။

05:37

In an analog world, we had
to deal with these physical objects,

104

325952

3964

analog ကမ္ဘာကြီးထဲတွင် ကျွန်မတို့ဟာ
ရုပ်ပိုင်း အရာတွေနဲ့ ထိတွေ့လုပ်ခဲ့ရတယ်၊

05:41

and money moved at a certain speed --
the speed of humans.

105

329940

3879

ငွေဟာ လူသားရဲ့နှုန်းအတိုင်း
သိတဲ့နှုန်းဖြင့် ရွေ့ရှားခဲ့တယ်။

05:46

In a digital world, money can reach
much farther and is much faster,

106

334896

4869

ဒီဂျီတယ် ကမ္ဘာမှာကျတော့၊ ငွေကို
ပိုဝေးရာသို့၊ ပိုမြန်အောင် ပို့နိုင်တယ်၊

05:51

but we're at the mercy
of these gatekeeper institutions.

107

339789

3030

ဒါပေမဲ့၊ ခုနက ဂိတ်စောင့်တွေရဲ့
သနားမှုကို စောင့်ကြည့်နေရတယ်။

05:55

Money only moves at the speed of banks.

108

343222

2988

ငွေဟာ ဘဏ်တွေရဲ့ နှုန်းအတိုင်းသာ
ရွေ့ရှားနိုင်တယ်။

06:00

We're about to enter a new phase of money.

109

348008

2554

ကျွန်မတို့ဟာ ငွေကြေးရဲ့ နောက်
တစ်ဆင့်ထဲ ဝင်ကြတော့မယ်။

06:03

The future of money is programmable.

110

351158

2710

ငွေကြေးရဲ့ အနာဂတ်ကို စီမံလုပ်ကိုင်လို့
ရလာပါမယ်။

06:07

When we combine software and currency,

111

355034

3427

ဆော့ဝဲကို ငွေကြေးနဲ့ ပေါင်းပေးလိုက်ရင်၊

06:10

money becomes more
than just a static unit of value,

112

358485

3777

ငွေဟာ တန်ဖိုး ယူနစ်သက်သက်ထက်
ပိုပြီး အရေးပါလာမယ်၊

06:14

and we don't have to rely
on institutions for security.

113

362286

3190

ပြီးတော့ လုံခြုံရေးအတွက် အဖွဲ့အစည်းတွေကို
အားကိုးရန် မလိုတော့ပါ။

06:18

In a programmable world,

114

366176

1529

ပရိုဂရမ် လုပ်ရမယ့် ကမ္ဘာကြီးမှာ

06:19

we remove humans
and institutions from the loop.

115

367729

3934

လူသား နဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကို
ကွင်းဆက်ထဲမှ ဖယ်ရှားပစ်လိုက်မယ်။

06:24

And when this happens,

116

372610

1359

အဲဒီနောက် ဖြစ်လာမှာက၊

06:25

we won't even feel like
we're transacting anymore.

117

373993

2692

ကျွန်မတို့ဟာ ငွေကို လွှဲပို့နေတယ်လို့
ခံစားရမှာ မဟုတ်ပါ။

06:29

Money will be directed by software,

118

377683

2274

ငွေကို ဆော့ဝဲနဲ့ လမ်းညွှန်ပေးမယ်၊

06:31

and it will just safely and securely flow.

119

379981

2868

၎င်းဟာ လုံခြုံစွာ စိတ်ချရစွာ
စီးဆင်းသွားပါမယ်။

06:36

Cryptocurrencies are the first step
of this evolution.

120

384828

3139

အဲဒီလို ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ထဲမှာ
Cryptocurrency ဟာ ပထမအဆင့်ပါ။

06:40

Cryptocurrencies are digital money

121

388787

1655

Cryptocurrency ဟာ ဒီဂျီတယ် ငွေပါ။

06:42

that isn't run by any government or bank.

122

390466

2868

အစိုးရ ဒါမှမဟုတ် ဘဏ်မှ ချုပ်ကိုင်မထားပါ။

06:45

It's money designed to work
in a world without intermediaries.

123

393358

4061

ကြားလူတွေ မပါဘဲနဲ့ လည်ပတ်
နိုင်အောင် ပြစုထုတ်ခဲ့တဲ့ ငွေပါ။

06:50

Bitcoin is the most ubiquitous
cryptocurrency,

124

398153

3033

Bitcoin ဆိုရင် အထင်ရှားဆုံး
cryptocurrency တစ်ခုပါ။

06:53

but there are hundreds of them.

125

401210

1697

အဲဒါမျိုး ရာချီ ရှိကြပါသေးတယ်။

06:54

There's Ethereum, Litecoin,
Stellar, Dogecoin,

126

402931

3477

Ethereum, Litecoin, Stellar,
Dogecoin စသဖြင့်

06:58

and those are just a few
of the more popular ones.

127

406432

2546

ရှိကြကာ အဲဒါတွေက လူကြိုက်အများဆုံးတွေပါ။

07:01

And these things are real money.

128

409408

2601

တချိန်တည်းမှာ ၎င်းတို့ဟာ
တကယ့်ငွေကြေးတွေပါ။

07:04

The sushi restaurant down my street

129

412507

1855

ကျွန်မရဲ့ လမ်းထဲက စူရှီဆိုင်ဆိုရင်

07:06

takes Bitcoin.

130

414386

1155

Bitcoin ကို လက်ခံတယ်။

07:07

I have an app on my phone
that I can use to buy sashimi.

131

415966

4125

ကျွန်မဖုန်းထဲက အက်ပ် တစ်ခုဆိုရင်
စာရှီမီကို ဝယ်ဖို့ သုံးနိုင်တယ်။

07:13

But it's not just for small transactions.

132

421009

2420

တကယ်တော့ အဲဒါက အသေးအမွှား
ငွေလွှဲဖို့အတွက်သာ မကပါ။

07:15

In March, there was a transaction
that moved around 100,000 bitcoins.

133

423453

4829

မတ်လတုန်းက bitcoin ၁၀၀၀၀၀ ကို
လွှဲပို့ခဲ့တာ ကြုံခဲ့ရတယ်။

07:20

That's the equivalent
of 40 million US dollars.

134

428719

2992

အဲဒါဟာ အမေရိကန် ဒေါ်လာ သန်း ၄၀
လွှဲပို့မှုပါပဲ။

07:25

Cryptocurrencies are based on
a special field of mathematics

135

433445

3531

Cryptocurrency တွေကို သင်္ချာထဲက
cryptography လို့ခေါ်တဲ့ အထူးပညာရပ်ကို

07:29

called cryptography.

136

437000

1383

အသုံးချ တီထွင်ခဲ့တယ်။

07:31

Cryptography is the study
of how to secure communication,

137

439023

3771

အဲဒီ cryptography က ဆက်သွယ်မှုကို
လုံခြုံအောင် ဘယ်လိုလုပ်နိုင်လဲကို လေ့လာကာ

07:34

and it's about two
really important things:

138

442818

2699

အရေးကြီးဆုံး အချက်နှစ်ချက်က-

07:37

masking information so it can
be hidden in plain sight,

139

445541

3578

အများပြည်သူအတွက်
အချက်အလက်ကို ဝှက်ပေးထားရန်၊

07:41

and verifying a piece
of information's source.

140

449143

3227

အချက်အလက်ရဲ့ ရင်းမြစ်ကို
စိစစ်ရန်ပဲ ဖြစ်တယ်။

07:45

Cryptography underpins
so many of the systems around us.

141

453154

4209

ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်မှာ cryptography ကို
အားကိုးနေရတဲ့ စနစ်တွေ အများကြီးပါပဲ။

07:49

And it's so powerful that at times

142

457387

2526

ပြီးတော့ တခါတရံတွင် သိပ်ကို
အားကောင်းလွန်းလို့

07:51

the US government has actually
classified it as a weapon.

143

459937

3652

အမေရိကန် အစိုးရက လက်နက်အဖြစ်
တောင် သတ်မှတ်ခဲ့ရပါတယ်။

07:56

During World War II,
breaking cryptosystems like Enigma

144

464591

4477

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တုန်းက၊ Enigma လို
cryptosystem တွေကို ဖောက်ထွင်းမှုဟာ

08:01

was critical to decoding
enemy transmissions

145

469092

3304

ရန်သူရဲ့ အသံလွှင့်မှုကို
ဖွင့်ထုတ်ပြနိုင်ခဲ့လို့

08:04

and turning the tide of the war.

146

472420

1904

စစ်ရေး အရှိန်အဟုန်ကို
ပြောင်းပစ်ခဲ့တယ်။

08:07

Today, anyone with a modern
web browser is running

147

475118

3294

ဒီနေ့တွင် ခေတ်မီတဲ့ ဘရောင်ဇာကို
သုံးနေသူဟာ

08:10

a pretty sophisticated cryptosystem.

148

478436

2062

အဆင့်မြင့်တဲ့ cryptosystem ကို
သုံးနေပြီ။

08:13

It's what we use to secure
our interactions on the Internet.

149

481030

3961

အင်တာနက်မှာ ကျွန်မတို့ရဲ့
ချိတ်ဆက်မှုတွေကို လုံခြုံစေပါတယ်။

08:17

It's what makes it safe for us
to type our passwords in

150

485015

3161

အဲဒါရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့် ကျွန်မတို့ဟာ
စကားဝှက်တွေကို ရိုက်ထည့်လျက်

08:20

and to send financial
information to websites.

151

488200

2691

ငွေကြေးဆိုင်ရာ အချက်အလက်တွေ
ဝဘ်ဆိုက်များထံ ပို့နိုင်တယ်။

08:23

So what the banks used to give us --

152

491322

2827

ဒီလိုနည်းဖြင့် ဘဏ်တွေက ဒီနေ့စီမံပေးကြတဲ့

08:26

trustworthy digital money transfer --

153

494173

2220

ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ငွေလွှဲပို့မှုကို

08:28

we can now get with a clever
application of cryptography.

154

496417

4218

ကျွန်မတို့ဟာ cryptography
အပလီကေးရှင်းကို သုံးပြီး ပို့နိုင်ကြပါပြီ။

08:33

And this means that we don't
have to rely on the banks anymore

155

501202

2907

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ငွေပေးချေမှုကို
စိတ်ချစွာ လုပ်ပေးရန်

08:36

to secure our transactions.

156

504133

1631

ဘဏ်တွေကို အားကိုးရန် မလိုတော့ပါ။

08:38

We can do it ourselves.

157

506248

1829

ကျွန်မတို့ကိုယ်တိုင် နိုင်ကြပါပြီ။

08:40

Bitcoin is based on the very same
idea that the Yap used,

158

508857

4739

Bitcoin ကလည်း Yap တို့ သုံးခဲ့ကြတဲ့
အတွေးအခေါ်ကိုပဲ၊

08:45

this collective global
knowledge of transfers.

159

513620

3302

လွှဲပြောင်းမှုကို အားလုံးက
သိကြတယ် ဆိုတဲ့အချက်ကို သုံးပါတယ်။

08:49

In Bitcoin, I spend
by transferring Bitcoin,

160

517852

3612

Bitcoin စနစ်ထဲတွင်၊ ကျွန်မဟာ
Bitcoin ကို ပို့လိုက်ခြင်းဖြင့် သုံးပါတယ်၊

08:53

and I get paid when someone
transfers Bitcoin to me.

161

521488

3171

တစ်ဦးဦးက ငွေလွှဲပို့လိုက်ရင် ကျွန်မ
အဲဒါကို ရကာ၊ တချိန်တည်းမှာ

08:58

Imagine that we had this magic paper.

162

526313

2755

ကျွန်မတို့မှာ စာရွက်ကြီး
ရှိတယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

09:01

So the way that this paper works
is I can give you a sheet of it

163

529711

3588

အဲဒီစာရွက် လုပ်ကိုင်ပုံက
ရှင်တို့ကို အဲဒါရဲ့ တစ်စကို ပေးနိုင်တယ်၊

09:05

and if you write something on it,

164

533323

1730

ရှင်တို့ အဲဒီမှာ တစ်ခုခု ရေးပါက၊

09:07

it will magically appear
on my piece as well.

165

535077

2623

ကျွန်မရဲ့ အပိုင်းထဲမှာ အဲဒါ ပေါ်လာမှာပါ။

09:10

Let's say we just give everyone this paper

166

538721

2846

လူတိုင်းကို အဲဒီလို စာရွက် အစကို
ပေးထားတယ်ဆိုပါစို့၊

09:13

and everyone writes down
the transfers that they're doing

167

541591

3828

လူတိုင်းက Bitcoin စနစ်အတွင်းမှာ
ပြုလုပ်ချင်တဲ့ လွှဲငွေကို

09:17

in the Bitcoin system.

168

545443

1456

ရေးပေးလိုက်တယ် ဆိုပါစို့။

09:19

All of these transfers get copied
around to everyone else's pieces of paper.

169

547688

3946

အဲဒီ ငွေလွှဲမှုအားလုံးတို့ဟာ ဝန်းကျင်ရှိ
လူတွေအားလုံးရဲ့ အပိုင်းထဲ ပေါ်လာမယ်။

09:23

And I can look at mine

170

551658

2018

ကျွန်မကလည်း ကျွန်မဟာကို ကြည့်နိုင်တယ်၊

09:25

and I'll have a list of all
of the transfers that are happening

171

553700

3525

ပြီးတော့ Bitcoin စနစ်အတွင်း ပြုလုပ်
နေတဲ့ ငွေပို့မှုတွေ အားလုံးရဲ့

09:29

in the entire Bitcoin economy.

172

557249

1889

စာရင်းကိုလည်း ကျွန်မ ရထားပါမယ်။

09:31

This is actually what's happening
with the Bitcoin blockchain,

173

559779

3562

Bitcoin blockchain ဆိုတဲ့ အထဲမှာ
တကယ် ဖြစ်ပျက်တာက အဲဒါပါပဲ၊

09:35

which is a list of all
of the transactions in Bitcoin.

174

563365

3796

အဲဒါဟာ တကယ်တမ်းတွင် Bitcoin ထဲက
ငွေကြေးဆိုင်ရာ လွှဲပြောင်းမှု အားလုံးပါ။

09:39

Except, it's not done through paper.

175

567185

2814

တစ်ခုတည်းသော ခြွင်းချက်က စက္ကူကို
အသုံးမပြုခြင်းပါပဲ။

09:42

It's done through computer code,

176

570023

1696

ကွန်ပျူတာ ကုဒ်တွေကို သုံးပြီး၊

09:43

running on thousands
of networked computers

177

571743

2663

ကမ္ဘာ့တဝန်းရှိ ကွန်ရက်ဖြင့်
ချိတ်ဆက်ထားတဲ့ ကွန်ပျူတာ

09:46

around the world.

178

574430

1208

သိန်းချီကို သုံးပါတယ်။

09:49

All of these computers
are collectively confirming

179

577235

3744

အဲဒီ ကွန်ပျူတာတွေ အားလုံးက ဘယ်သူက
Bitcoin ဘယ်လောက်ကို ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း

09:53

who owns what Bitcoin.

180

581003

1884

စုပေါင်း အတည်ပြုကြပါတယ်။

09:54

So the Bitcoin blockchain
is core to how Bitcoin works.

181

582911

3413

အဲဒီလို နည်းဖြင့် Bitcoin blockchain ဟာ
Bitcoin စနစ်ရဲ့ ဗဟိုချက်ပါ။

09:58

But where do bitcoins actually come from?

182

586348

2905

ဒါပေမဲ့၊ Bitcoin တွေကိုယ်၌က
ဘယ်က ရရှိကြတာလဲ။

10:01

Well, the code is designed
to create new Bitcoin

183

589930

3860

ကုဒ်နဲ့အညီ Bitcoin အသစ် တစ်ခုကို
ဖန်တီးရန်အတွက်

10:05

according to a schedule.

184

593814

1297

စည်းစနစ်ကို ပြုစုထားတယ်။

10:07

And the way that it works
is that to get those Bitcoin,

185

595680

3416

အဲဒီ Bitcoin တွေကို ကျွန်မ ရယူချင်ရင်
လုပ်ရမှာက

10:11

I have to solve a puzzle --
a random cryptographic puzzle.

186

599120

4786

ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းပေးရမယ် -
ကျပန်း cryptographic ပဟေဠိပါ။

ကျွန်မတို့မှာ အန်စာတုံး ၁၅ ခု
ရှိတာ စိတ်ကူးကြည့်ပါ၊

10:17

Imagine that we had 15 dice,

187

605069

2411

10:19

and we were throwing these dice
over and over again.

188

607504

2613

အဲဒီအန်စာတုံးတွေကို
ပစ်ပြီးရင် ပစ်နေကြတယ် ဆိုပါစို့။

10:22

Whenever the dice come up all sixes,

189

610603

2432

အန်စာအားလုံးက ၆ မှတ်ကို
ပြတဲ့ အကြိမ်တိုင်းမှာ

10:25

we say that we win.

190

613059

1215

ကျွန်မတို့ နိုင်ပါတယ်။

10:27

This is very close to what these computers
are all actually doing.

191

615095

3876

ကွန်ပျူတာတွေ အားလုံး တကယ်လုပ်နေကြတာကို
အကြမ်းအားဖြင့် အဲဒီလို ပြောနိုင်တယ်။

10:30

They're trying over and over again
to land on the right number.

192

618995

3248

ထပ်တလဲ ပစ်ရင်း လိုအပ်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းကို
ရဖို့ ကြိုးပမ်းတဲ့ သဘောပါပဲ။

10:34

And when they do,

193

622686

1357

အဲဒီလို လုပ်ပြနိုင်တာနဲ့၊

10:36

we say that they've solved the puzzle.

194

624067

2201

သူတို့ ပဟေဠိကို ဖြေရှင်း
နိုင်ကြပြီ ဆိုတယ်။

10:39

The computer that solves the puzzle

195

627559

2440

ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းလိုက်နိုင်တဲ့
ကွန်ပျူတာက ၎င်းရဲ့

10:42

publishes its solution
to the rest of the network

196

630023

2918

အဖြေကို ကွန်ရက်ထဲ ကျန်သူတွေကို

10:44

and collects its reward: new bitcoins.

197

632965

2927

ဖြန့်ဝေလိုက်လျက် bitcoin အသစ်ဆိုတဲ့
ဆုလာဘ်ကို ယူနိုင်တယ်။

10:48

And in the act of solving this puzzle,

198

636750

2234

အဲဒီလို ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းဖို့
အားထုတ်ကြချိန်မှာ

10:51

these computers are actually
helping to secure the Bitcoin blockchain

199

639008

4076

အဲဒီကွန်ပျူတာတွေက လက်တွေ့တွင်
Bitcoin blockchain ပိုလုံခြုံစေကာ

10:55

and add to the list of transactions.

200

643108

2081

လွှဲပြောင်းမှုစာရင်းထဲ ထည့်ပေးကြတယ်။

10:57

There are actually people
all over the world running this software,

201

645866

5617

ဒီနေ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ အဲဒီလိုဆော့ဝဲတွေကို
မောင်းနှင်နေကြတဲ့ လူတွေ ရှိကြရာ

11:03

and we call them Bitcoin miners.

202

651507

2073

Bitcoin miner လို ခေါ်ကြပါတယ်။

11:06

Anyone can become a Bitcoin miner.

203

654438

2736

ဘယ်သူမဆိုဟာ Bitcoin miner
ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

11:09

You can go download the software right now

204

657626

2791

ဘယ်သူမဆို ဆော့ဝဲကို အခုကို
ဒေါင်းလုဒ် လုပ်ယူနိုင်ကာ

11:12

and run it in your computer
and try to collect some bitcoins.

205

660441

3365

ကိုယ့်ကွန်ပျူတာကို ဖွင့်မောင်းလျက်
Bitcoin အချို့ကို တူးယူနိုင်ပါတယ်။

11:16

I can't say that I would recommend it,

206

664400

1844

အဲဒီလို လုပ်ကြပါလို့ ကျွန်မမပြောချင်ပါ

11:18

because right now, the puzzle is so hard
and the network is so powerful,

207

666268

5101

အခုအချိန်မှာ ပဟေဠိဟာ သိပ်ကို ခဲယဉ်းလှကာ
ကွန်ရက်တွေကလည်း သိပ်အားကောင်းကြလို့

11:23

that if I tried to mine
Bitcoin on my laptop,

208

671393

2929

ကျွန်မ လက်ပ်တော့မှာ Bitcoin ကို တူးရန်
ကြိုးစားမယ်ဆိုရင်၊

11:26

I probably wouldn't see any
for about two million years.

209

674346

3308

နှစ်ပေါင်း နှစ်သန်းအတွင်းမှာ တစ်ခုမှာမှ
မြင်ရဖွယ် မရှိနိုင်ပါ။

11:30

The miners, professional miners,
use this special hardware

210

678396

4247

တကယ့်ကို ကျွမ်းကျင်ကြတဲ့ တူးသမားတွေကသာ
အထူးဆော့ဝဲကို သုံးကြပြီး

11:34

that's designed to solve
the puzzle really fast.

211

682667

2735

ပဟေဠိကို တကယ့်ကို လျင်မြန်စွာ
ဖြေရှင်းနိုင်ကြတယ်။

11:37

Now, the Bitcoin network
and all of this special hardware,

212

685976

3842

အခုဆိုရင်၊ Bitcoin ကွန်ရက်ကြီးနဲ့
အထူး ဟာ့ဒ်ဝဲ သုံးစွဲကြမှုက

11:41

there are estimates
that the amount of energy it uses

213

689842

3035

သူတို့ သုံးနေကြတဲ့ စွမ်းအင်အရ
သေးငယ်တဲ့

11:44

is equivalent to that of a small country.

214

692901

2367

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံစာလောက် ရှိမယ်လို့
ခန့်မှန်းရတယ်။

11:48

So, the first set of cryptocurrencies

215

696252

2500

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ပထမဦးဆုံးသော
Cryptocurrency တွေဟာ

11:50

are a little bit slow
and a little bit cumbersome.

216

698776

2974

နည်းနည်းလေးနှေးကြကာ
အတော့်ကို ခဲယဉ်းခဲ့ကြတယ်။

11:54

But the next generation is going
to be so much better and so much faster.

217

702331

4389

ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်း မျိုးဆက်ကျတော့
ပိုကောင်းလျက် ပိုမြန်ကြပါ့မယ်။

11:58

Cryptocurrencies are the first step

218

706744

2405

ငွေကို ပရိုဂရမ်လုပ်နိုင်မယ့်
ကမ္ဘာကြီးအတွက်

12:01

to a world with a global
programmable money.

219

709173

3460

Cryptocurrency ဟာ ပထမ အဆင့်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

12:05

And in a world with programmable money,

220

713634

2085

ငွေကို ပရိုဂရမ်လုပ်နိုင်မယ့်
ကမ္ဘာကြီးမှာ၊

12:08

I can pay anyone else securely

221

716431

3527

ကျွန်မဟာ လက်မှတ်ထိုးရန် မလိုပဲ
ခွင့်ပြုချက် တောင်းရန်မလိုပဲ

12:11

without having to sign up
or ask permission,

222

719982

3573

ဘယ်သူ့ကိုမဆို ငွေကို တစ်နေရာရာမှာ
တစ်သွားမှာကို မစိုးရိမ်ရပဲ

12:15

or do a conversion or worry
about my money getting stuck.

223

723579

3819

ငွေကြေးလဲရေးကိစ္စ စဉ်းစားရန်မလိုဘဲ
စိတ်ချစွာ ပို့ပေးနိုင်မှာပါ။

12:20

And I can spend money around the world.

224

728428

2594

ပြီးတော့ ကမ္ဘာအဝှမ်းတွင်
ကျွန်မငွေကို သုံးနိုင်မယ်။

12:23

This is a really amazing thing.

225

731482

2399

အဲဒီလို တကယ့်ကို အံ့အားသင့်စရာကြီး
ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

12:26

It's the idea of permission-less innovation.

226

734231

3309

ခွင့်ပြုချက်မယ့် ဆန်းသစ်တီထွင်ရေး
စိတ်ကူးပါ။

12:31

The Internet caused
an explosion of innovation,

227

739447

3724

အင်တာနက်ကြောင့် ဆန်းသစ်တီထွင်မှုတွေ
တသီကြီး ပေါက်ထွက်လာခဲ့ကြတယ်၊

12:35

because it was built upon
an open architecture.

228

743195

3459

အဲဒါကို တံခါးဖွင့် အခြေခံမူနဲ့
တည်ဆောက်ထားလို့ပါ။

12:39

And just like the Internet
changed the way we communicate,

229

747286

3025

အင်တာနက်က ကျွန်မတို့ ဆက်သွယ်
ပြောဆိုကြပုံကို ပြောင်းပစ်ခဲ့သလို

12:43

programmable money is going
to change the way we pay,

230

751104

3276

ပရိုဂရမ် လုပ်လို့ရမယ့် ငွေဟာ
ကျွန်မတို့ ငွေပေးချေမှု၊ ခွဲဝေမှုနဲ့

12:46

allocate and decide on value.

231

754404

2574

တန်ဖိုးဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ပုံကို
ပြောင်းပစ်ပါမယ်။

ပရိုဂရမ်လုပ်နိုင်မယ့် ငွေက
ဖန်တီးမယ့် ကမ္ဘာက ဘယ်လိုဟာလဲ၊

12:49

So what kind of world
does programmable money create?

232

757716

2498

12:52

Imagine a world where I can
rent out my healthcare data

233

760238

4216

ကျွန်မရဲ့ ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှု
ဒေတာကို ဆေးကုသရေး ကုမ္ပဏီအား

12:56

to a pharmaceutical company.

234

764478

1570

ငှါးပေးနိုင်မှာ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

12:59

They can run large-scale data analysis

235

767063

2505

၎င်းတို့ဟာ ဧရာမစကေးကြီး ဒေတာ
ဆန်းစစ်မှုကို ပြုလုပ်ကာ

13:01

and provide me with a cryptographic proof

236

769592

2372

သူတို့ဟာ ကျွန်မတို့ သဘောတူခဲ့သလို
ကျွန်မဒေတာကို

13:03

that shows they're only using my data
in a way that we agreed.

237

771988

4126

သုံးနေကြောင်း cryptographic အထောက်အထားကို
ပေးတယ် ဆိုပါစို့။

13:08

And they can pay me
for what they find out.

238

776138

2248

သူတို့ ရှာတွေ့ခဲ့တာ အတွက်
ငွေပေးနိုင်ကြတယ်။

13:11

Instead of signing up
for streaming services

239

779529

2709

ရုပ်သံဝန်ဆောင်မှုတွေကို
လေ့လာကြည့်လျက်

13:14

and getting a cable bill,

240

782262

1569

ကြိုးတီဗီကို ရွေးမယ့်အစား

13:15

what if my television analyzed
my watching habits

241

783855

3006

ကျွန်မ တီဗီက ကျွန်မရဲ့ ရုပ်သံကြည့်တဲ့
အလေ့အထကို ဆန်းစစ်လျက်

13:18

and recommended well-priced content
that fit within my budget

242

786885

3672

ကျွန်မ ဘတ်ဂျင်နဲ့ အကိုက်ညီဆုံး၊
ကျွန်မအကြိုက်ဆုံးအကြောင်းအရာကို

13:22

that I would enjoy?

243

790581

1199

ရွေးပေးနိုင်မယ်ဆိုရင်ကော။

13:24

Imagine an Internet without ads,

244

792604

2866

ကြော်ငြာမပါတဲ့ အင်တာနက်ကို
စိတ်ကူးကြည့်ကြည့်ပါ၊

13:27

because instead of paying
with our attention when we view content,

245

795494

4007

ကျွန်မတို့ ကြည့်ချင်တာကို ကြည့်နေရလို
ငွေပေးမယ့်အစား ကျွန်မတို့

13:31

we just pay.

246

799525

1296

ငွေကိုပေးရုံပါပဲ။

13:33

Interestingly, things like micro-payments

247

801831

2311

စိတ်ဝင်စားစရာက၊ အသေးစားငွေချေးမှုလို
အရာတွေကလည်း

13:36

are actually going to change
the way security works in our world,

248

804166

3155

ကမ္ဘာကြီးထဲ လုံခြုံရေးကိစ္စတွေ
လုပ်ကိုင်ပုံကို ပြောင်းလဲပစ်ပါမယ်။

13:39

because once we're better able
to allocate value,

249

807345

2695

ကျွန်မတိုက တန်ဖိုးကို ပိုတိကျစွာ
ဆုံးဖြတ်မယ်ဆိုတော့

13:42

people will use their money
and their energies

250

810064

3024

လူတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ငွေတွေနဲ့ စွမ်းအင်တွေကို

13:45

for more constructive things.

251

813112

2178

ပိုပြီး အပြုသဘောဆောင်တဲ့
အရာအတွက်သုံးကြပါမယ်။

13:47

If it cost a fraction of a cent
to send an email,

252

815727

2589

အီးမေးလ် ပို့ဖို့ ငွေအနည်းအကျဉ်းမျှသာ
ပေးရမယ်ဆိုရင်၊

13:50

would we still have spam?

253

818340

1462

ကျွန်မတို့မှာ စပမ်တွေ ရှိမလား။

13:52

We're not at this world yet,

254

820674

2203

ကျွန်မတို့ အဲဒီလို ကမ္ဘာမှာ မဟုတ်သေးပါ။

13:54

but it's coming.

255

822901

1457

ဒါပေမဲ့ လာနေပါပြီ။

13:56

Right now, it's like we're in a world
that is seeing the first automobile.

256

824382

4337

လက်ရှိအခြေအနေက၊ ပမထဆုံး မော်တော်ကားကို
မြင်လာရတဲ့ ကမ္ဘာကြီးနဲ့ တူပါတယ်။

14:01

The first cryptocurrency,
like the first car,

257

829579

2985

ပထမဦးဆုံးသော cryptocurrency ဟာ
ပထမဦးဆုံးသော ကားလိုပဲ၊

14:05

is slow and hard to understand
and hard to use.

258

833533

3727

နှေးတယ်၊ သုံးရတာ ခဲယဉ်းတယ်၊
နားလည်ရန် ခက်ခဲတယ်။

14:10

Digital money,
like the horse and carriage,

259

838095

2546

ဒီဂျီတယ် ငွေကြေးဟာ၊
မြင်းနဲ့ လှည်းလိုပဲ လုပ်ကိုင်ပုံ

14:12

works pretty well,

260

840665

1530

အတော်ကလေး မဆိုးပါဘူး၊

14:14

and the whole world economy
is built on it.

261

842219

3045

တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့ စီးပွားရေးကို အဲဒါကို
အခြေခံပြီး ဆောက်ထားပါတယ်။

14:18

If you were the first person on your block

262

846386

2074

ရပ်ကွက်ထဲမှာ ရှင်တို့ထဲက တစ်ယောက်ယောက်ဟာ

14:20

to get a car with an internal
combustion engine,

263

848484

2771

အင်ဂျင်သုံးကားကို ပထမဦးဆုံး
ပိုင်ဆိုင်သူ ဖြစ်လာခဲ့ရင်၊

14:23

your neighbors would probably
think you were crazy:

264

851279

2498

အိမ်နီးချင်းတွေက ရှင့်ကို
အရူလိုကြည့်လျက်၊

14:26

"Why would you want
this large, clunky machine

265

854321

2473

“တချိန်လုံး စက်ပျက်ကာ မီးထလောင်တတ်တဲ့

14:28

that breaks down all the time,
that lights on fire,

266

856818

2905

ဒီစက်ကြီးကို၊ မြင်းထက် နှေးနေတဲ့ဟာကို၊

14:31

and is still slower than a horse?"

267

859747

2337

ဘာလုပ်ဖို့ ဝယ်ချင်ရတာလဲ“လို့ မေးကြမှာပါ။

14:34

But we all know how that story turns out.

268

862928

2211

ဖြစ်ပျက်လာခဲ့တာတွေကို
ကျွန်မတို့ သိနေကြပါပြီ။

14:38

We're entering a new era
of programmable money.

269

866431

3570

ကျွန်မတို့ဟာ ပရိုဂရမ်လုပ်လို့ရမယ့်
ငွေကြေးခေတ်သစ်ထဲ ခြေချဝင်နေကြပါပြီ။

14:42

And it's very exciting,
but it's also a little bit scary.

270

870025

3051

အဲဒါ သိပ်ကို စိတ်လှုပ်ရှားစရာ
ကောင်းချိန်မှာ နည်းနည်းကြောက်ရတယ်။

14:46

Cryptocurrencies can be used
for illegal transactions,

271

874691

3514

cryptocurrency ကို တရားမဝင်တဲ့
ငွေပေးချေမှုအတွက်လည်း သုံးရနိုင်တယ်၊

14:50

just like cash is used for crime
in the world today.

272

878229

3245

ဒီနေ့ ကမ္ဘာမှာ ဒုစရိုက်အရာတွေအတွက်
ငွေသားကို သုံးသလိုပါပဲ။

14:54

When all of our transactions are online,

273

882497

2478

ငွေကြေးပေးချေမှု အားလုံး အွန်းလိုင်း
ဖြစ်လာကြရင်၊

14:56

what does that mean for surveillance --
who can see what we do?

274

884999

3319

ဘယ်သူက ဘာတွေ လုပ်နေတာကို
စောင့်ကြည့်ရေးက ဘယ်လိုဖြ စ်လာမလဲ။

15:02

Who's advantaged
in this new world and who isn't?

275

890115

3087

ကမ္ဘာသစ်က ဘယ်သူ့အတွက် အကျိုးရှိကာ
ဘယ်သူ့အတွက် အကျိုးယုတ်သွားမလဲ။

15:05

Will I have to start to pay for things
that I didn't have to pay for before?

276

893226

3674

ကျွန်မတို့ အရင်တုန်းက မပေးခဲ့ရတာအတွက်
အခု ပေးဆပ်လာရမှာလား။

15:09

Will we all become slaves
to algorithms and utility functions?

277

897372

3887

အားလုံး အယ်ဂိုရီသမ်တွေနဲ့
သုံးစွဲမှုတွေရဲ့ ကျေးကျွန်တွေ ဖြစ်လာမလား။

15:15

All new technology comes with trade-offs.

278

903114

2404

နည်းပညာအသစ် ပေါ်လာတိုင်း
ပေးရတဲ့ တန်ဖိုး ရှိတယ်။

15:18

The Internet brought us
a lot of ways to waste time.

279

906012

3889

အင်တာနက်နဲ့အတူ အချိန်ကို ဖြုန်းစရာ
နည်းစနစ် တသီကြီး ပေါ်လာခဲ့တယ်။

15:22

But it also greatly
increased productivity.

280

910375

2721

တချိန်တည်းမှာ ကုန်ထုတ်လုပ်နိုင်
စွမ်းကို တိုးမြှင့်ခဲ့တယ်။

15:25

Mobile phones are annoying

281

913731

1506

မိုဘိုင်းဖုန်းတွေဟာ အလုပ်နဲ့

15:27

because they make me feel
like I have to stay connected to work

282

915261

2984

တချိန်လုံး ချိတ်ဆက်ထားနေသလို ခံစားရလို့

15:30

all the time.

283

918269

1155

စိတ်ညစ်စရာကြီးပါ၊

15:31

But they also help me stay connected
to friends and family.

284

919448

2826

ဒါပေမဲ့ တချိန်တည်းမှာ မိတ်ဆွေနဲ့
မိသားစုနဲ့ ချိတ်ဆက်ပေးတယ်။

15:35

The new sharing economy
is going to eliminate some jobs.

285

923274

4344

မျှဝေရေး စီးပွားရေးအသစ်က
တချို့အလုပ်တွေကို ဖယ်ရှားပစ်ပါမယ်။

15:40

But it's also going to create
new, flexible forms of employment.

286

928165

3894

ဒါပေမဲ့၊ ပြောင်းလွယ်မယ် အလုပ်နေရာ
အသစ်တွေကိုလည်း ဖန်တီးပေးမှာပါ။

15:44

With programmable money,

287

932601

1926

ပရိုဂရမ်လုပ်လို့ရမယ့် ငွေနဲ့ဆိုရင်၊

15:46

we decouple the need
for large, trusted institutions

288

934551

4952

ကျွန်မတို့ဟာ စိတ်ချယုံကြည်ရတဲ့
ကြီးမားတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတွေကို

15:51

from the architecture of the network.

289

939527

2293

ကွန်ရက် ယန္တရားကြီးထဲမှ ထုတ်ပစ်ကြပါမယ်။

15:54

And this pushes innovation in money
out to the edges, where it belongs.

290

942570

5086

အဲဒီအချက်က ငွေကြေးလောကထဲက တီထွင်မှုများကို
ထိုက်တန်တဲ့ နေရာကို တွန်းပို့ပေးမှာပါ။

ပရိုဂရမ်လုပ်လို့ရမယ့် ငွေဟာ
ငွေကို ဒီမိုကရေစီ ပုံသွင်းပေးမယ်။

16:00

Programmable money democratizes money.

291

948960

2814

16:04

And because of this,
things are going to change and unfold

292

952461

2758

အဲဒါကြောင့် ကျွန်မတို့အနေနဲ့
ခန့်မှန်းလို့ မရနိင်အောင်ကို

16:07

in ways that we can't even predict.

293

955243

1991

အရာတွေ ပြောင်းလဲ ပေါ်ထွန်းလာကြပါမယ်။

16:10

Thank you.

294

958488

1162

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

16:11

(Applause)

295

959674

3964

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

ABOUT THE SPEAKER

Neha Narula - Currency futurist
Neha Narula is helping redefine the future of money by researching cryptocurrencies and providing clarity on how digital currencies will transform our world.

Why you should listen

Neha Narula is director of research at the Digital Currency Initiative, a part of the MIT Media Lab where she teaches courses and leads cryptocurrency and blockchain research. While completing her PhD in computer science at MIT, she built fast, scalable databases and secure software systems, and she spoke about these topics at dozens of industry and research conferences.

In a previous life, Narula helped relaunch the news aggregator Digg and was a senior software engineer at Google. There, she designed Blobstore, a system for storing and serving petabytes of immutable data, and worked on Native Client, a system for running native code securely through a browser.

More profile about the speaker
Neha Narula | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Neha Narula: ငွေကြေးရဲ့ အနာဂတ် | TED Talk | TED.com