ABOUT THE SPEAKER
Martin Jacques - Writer, columnist
Martin Jacques is the author of "When China Rules the World," and a columnist for the Guardian and New Statesman. He was a co-founder of the think tank Demos.

Why you should listen

Martin Jacques is the author of When China Rules the World: The Rise of the Middle Kingdom and the End of the Western World. He is a Senior Fellow at the Department of Politics and International Studies, Cambridge University, and a Visiting Professor at Tsinghua University, Beijing. He is also a non-resident Fellow at the Transatlantic Academy, Washington DC.  He is a columnist for the Guardian and the New Statesman.

His interest in East Asia began in 1993 with a holiday in China, Hong Kong, Singapore and Malaysia. After that, he found every reason or excuse he could find to spend time in the region, be it personal, for newspaper articles or television programs. In 1977, he became editor of Marxism Today, a post he held for fourteen years, transforming what was an obscure and dull journal into the most influential political publication in Britain, read and respected on the right and left alike.

In 1991, he closed Marxism Today and in 1994 became the deputy editor of the Independent newspaper, a post he held until 1996. In 1993 he co-founded the think-tank Demos.

More profile about the speaker
Martin Jacques | Speaker | TED.com
TEDSalon London 2010

Martin Jacques: Understanding the rise of China

Martin Jacques: Zrozumieć rozwój Chin.

Filmed:
4,064,065 views

Na konferencji TED w Londynie, Martin Jaques szukał odpowiedzi na pytanie jak ludzie Zachodu postrzegają Chiny i w jaki sposób tłumaczą ich nadzwyczajny rozwój. Autor książki pod tytułem „Kiedy Chiny staną się potęgą”, omawia zadziwienie Zachodu rosnącą siłą ekonomiczną Chin. Przedstawia trzy aspekty, które ułatwią zrozumienie kim są Chinczycy i gdzie zmierzają.
- Writer, columnist
Martin Jacques is the author of "When China Rules the World," and a columnist for the Guardian and New Statesman. He was a co-founder of the think tank Demos. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
The worldświat is changingwymiana pieniędzy
0
0
2000
Świat zmienia się
00:17
with really remarkableznakomity speedprędkość.
1
2000
3000
w zadziwiającym tempie.
00:20
If you look at the chartwykres at the topTop here,
2
5000
2000
Na górnym wykresie
00:22
you'llTy będziesz see that in 2025,
3
7000
2000
prognozy na rok 2025,
00:24
these GoldmanGoldman SachsSachs projectionsprognozy
4
9000
2000
jak przewiduje Goldman Sachs,
00:26
suggestsugerować that the ChineseChiński economygospodarka
5
11000
2000
gospodarka Chin będzie
00:28
will be almostprawie the samepodobnie sizerozmiar as the AmericanAmerykański economygospodarka.
6
13000
3000
prawie tak samo rozwinięta, jak amerykańska.
00:31
And if you look at the chartwykres
7
16000
3000
Na drugim wykresie,
00:34
for 2050,
8
19000
2000
prognoza na 2050 rok,
00:36
it's projectedrzutowany that the ChineseChiński economygospodarka
9
21000
3000
widać, że gospodarka Chin
00:39
will be twicedwa razy the sizerozmiar of the AmericanAmerykański economygospodarka,
10
24000
3000
dwukrotnie przewyższa amerykańską.
00:42
and the IndianIndyjski economygospodarka will be almostprawie the samepodobnie sizerozmiar
11
27000
2000
Indie będą prawie tak samo rozwinięte
00:44
as the AmericanAmerykański economygospodarka.
12
29000
3000
gospodarczo, jak Stany Zjednoczone.
00:47
And we should bearNiedźwiedź in mindumysł here
13
32000
2000
Proszę zwrócić uwagę na to, że
00:49
that these projectionsprognozy were drawnpociągnięty up
14
34000
2000
prognozy te zostały opracowane
00:51
before the WesternWestern financialbudżetowy crisiskryzys.
15
36000
3000
jeszcze przed kryzysem finansowym.
00:54
A couplepara of weekstygodnie agotemu,
16
39000
2000
Jakiś czas temu
00:56
I was looking at the latestnajnowszy projectionwystęp
17
41000
2000
analizowałem prognozy
00:58
by BNPBNP ParibasParibas
18
43000
2000
opracowane przez BNP Paribas
01:00
for when ChinaChiny
19
45000
3000
szacujące czas, w jakim chińska gospodarka
01:03
will have a largerwiększy economygospodarka
20
48000
2000
przewyższy
01:05
than the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa.
21
50000
2000
gospodarkę Stanów.
01:07
GoldmanGoldman SachsSachs projectedrzutowany 2027.
22
52000
4000
Goldman Sachs sugerował rok 2027.
01:11
The post-crisisPo kryzysie projectionwystęp
23
56000
3000
Analiza wykonana po kryzysie wskazuje,
01:14
is 2020.
24
59000
3000
że będzie to rok 2020.
01:17
That's just a decadedekada away.
25
62000
2000
To jedynie dziesięć lat.
01:19
ChinaChiny is going to changezmiana the worldświat
26
64000
4000
Chiny wpłyną na kształt świata
01:23
in two fundamentalfundamentalny respectswyrazy szacunku.
27
68000
3000
w dwóch istotnych płaszczyznach.
01:26
First of all,
28
71000
2000
Po pierwsze,
01:28
it's a hugeolbrzymi developingrozwijanie countrykraj
29
73000
2000
jest to olbrzymi, rozwijający się kraj
01:30
with a populationpopulacja of 1.3 billionmiliard people,
30
75000
4000
zamieszkany przez 1,3 miliarda ludzi.
01:34
whichktóry has been growingrozwój for over 30 yearslat
31
79000
3000
Przez ostatnie trzydzieści lat
01:37
at around 10 percentprocent a yearrok.
32
82000
2000
gospodarka Chin wzrastała o 10% rocznie.
01:39
And withinw ciągu a decadedekada,
33
84000
2000
Za dziesięć lat
01:41
it will have the largestNajwiększa economygospodarka in the worldświat.
34
86000
4000
będzie to najpotężniejsza gospodarka świata.
01:45
Never before in the modernnowoczesny eraera
35
90000
3000
Nigdy dotąd największą potęgą
01:48
has the largestNajwiększa economygospodarka in the worldświat
36
93000
3000
gospodarczą świata
01:51
been that of a developingrozwijanie countrykraj,
37
96000
2000
nie był kraj rozwijający się.
01:53
ratherraczej than a developedrozwinięty countrykraj.
38
98000
3000
Zazwyczaj był to kraj rozwinięty.
01:57
SecondlyPo drugie,
39
102000
2000
Po drugie,
01:59
for the first time in the modernnowoczesny eraera,
40
104000
2000
pierwszy raz w historii
02:01
the dominantdominujący countrykraj in the worldświat --
41
106000
2000
wiodącym państwem świata,
02:03
whichktóry I think is what ChinaChiny will becomestają się --
42
108000
3000
a myślę, że Chiny nim będą,
02:06
will be not from the WestWest
43
111000
3000
będzie kraj
02:09
and from very, very differentróżne civilizationalcywilizacyjnym rootskorzenie.
44
114000
4000
wywodzący się z zupełnie innej cywilizacji.
02:13
Now, I know it's a widespreadrozpowszechniony assumptionzałożenie in the WestWest
45
118000
4000
Istnieje głeboko zakorzeniony pogląd,
02:17
that as countrieskraje modernizemodernizacji,
46
122000
3000
że rozwój pociąga za sobą
02:20
they alsorównież westernizewesternize.
47
125000
2000
westernizację.
02:22
This is an illusioniluzja.
48
127000
2000
To złudzenie.
02:24
It's an assumptionzałożenie that modernitynowoczesność
49
129000
2000
Zakładamy, że rozwój
02:26
is a productprodukt simplypo prostu of competitionzawody, marketsrynki and technologytechnologia.
50
131000
3000
jest efektem konkurencji, działań rynkowych i technologii.
02:29
It is not. It is alsorównież shapedw kształcie equallyna równi
51
134000
2000
Podczas, gdy wpływa na niego
02:31
by historyhistoria and culturekultura.
52
136000
2000
także tło historyczne i kulturowe.
02:33
ChinaChiny is not like the WestWest,
53
138000
3000
Chiny różnią się do Zachodu
02:36
and it will not becomestają się like the WestWest.
54
141000
3000
i nie przejmą zachodnich trendów.
02:39
It will remainpozostawać in very fundamentalfundamentalny respectswyrazy szacunku
55
144000
2000
Zachowają swój indywidualizm
02:41
very differentróżne.
56
146000
2000
w szerokim zakresie.
02:43
Now the bigduży questionpytanie here is obviouslyoczywiście,
57
148000
3000
Powstaje zatem pytanie
02:46
how do we make sensesens of ChinaChiny?
58
151000
2000
jak odbieramy Chiny?
02:48
How do we try to understandzrozumieć what ChinaChiny is?
59
153000
2000
Jak je rozumiemy?
02:50
And the problemproblem we have in the WestWest at the momentza chwilę, by and largeduży,
60
155000
3000
Najczęstszy problem ze zrozumieniem Chin
02:53
is that the conventionalstandardowy approachpodejście
61
158000
2000
wynika z postrzegania ich
02:55
is that we understandzrozumieć it really in WesternWestern termswarunki,
62
160000
2000
jedynie poprzez pryzmat naszej,
02:57
usingza pomocą WesternWestern ideaspomysły.
63
162000
3000
zachodniej ideologii.
03:00
We can't.
64
165000
2000
To błąd.
03:02
Now I want to offeroferta you
65
167000
2000
Chciałbym przedstawić
03:04
threetrzy buildingbudynek blocksBloki
66
169000
2000
trzy aspekty, które
03:06
for tryingpróbować to understandzrozumieć what ChinaChiny is like,
67
171000
3000
mogą pomóc
03:09
just as a beginningpoczątek.
68
174000
2000
w zrozumieniu istoty Chin.
03:11
The first is this:
69
176000
2000
Pierwszy z nich, to fakt że
03:13
that ChinaChiny is not really a nation-statenarodu.
70
178000
3000
Chiny nie są państwem narodowym.
03:16
Okay, it's callednazywa itselfsamo a nation-statenarodu
71
181000
2000
Owszem, noszą takie miano
03:18
for the last hundredsto yearslat,
72
183000
2000
od ponad stu lat
03:20
but everyonekażdy who knowswie anything about ChinaChiny
73
185000
2000
ale każdy z nas wie,
03:22
knowswie it's a lot olderstarsze than this.
74
187000
2000
że są one dużo starsze.
03:24
This was what ChinaChiny lookedspojrzał like with the victoryzwycięstwo of the QinQin DynastyDynastia
75
189000
3000
W czasach panowania dynasti Qin,
03:27
in 221 B.C. at the endkoniec of the warring-statePaństwa walczących periodokres --
76
192000
3000
w 221 roku p.n.e. zakończył się okres wojen
03:30
the birthnarodziny of modernnowoczesny ChinaChiny.
77
195000
2000
i ukształtowały się współczesne Chiny.
03:32
And you can see it againstprzeciwko the boundariesGranic of modernnowoczesny ChinaChiny.
78
197000
3000
Jest to widoczne mimo wielu ograniczeń.
03:35
Or immediatelynatychmiast afterwardpóźniej, the HanHan DynastyDynastia,
79
200000
2000
Charakter Chin kształtował się także w czasach dynastii Han,
03:37
still 2,000 yearslat agotemu.
80
202000
2000
2000 lat temu.
03:39
And you can see alreadyjuż it occupieszajmuje
81
204000
2000
Duch ten najbardziej jest widoczny
03:41
mostwiększość of what we now know as EasternWschodniej ChinaChiny,
82
206000
2000
we wschodnich prowincjach kraju.
03:43
whichktóry is where the vastogromny majoritywiększość of ChineseChiński livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj then
83
208000
3000
Były to, i nadal są, najgęściej zaludnione
03:46
and liverelacja na żywo now.
84
211000
2000
tereny.
03:48
Now what is extraordinaryniezwykły about this
85
213000
2000
Niezwykłe jest to, że to, co
03:50
is, what givesdaje ChinaChiny its sensesens of beingistota ChinaChiny,
86
215000
3000
nadaje Chinom ich indywidualny charakter,
03:53
what givesdaje the ChineseChiński
87
218000
3000
to, co daje Chińczykom
03:56
the sensesens of what it is to be ChineseChiński,
88
221000
3000
świadomość narodową
03:59
comespochodzi not from the last hundredsto yearslat,
89
224000
2000
nie powstało w ciągu ostatniego stulecia,
04:01
not from the nation-statenarodu periodokres,
90
226000
2000
czyli okresu państwa narodowego.
04:03
whichktóry is what happenedstało się in the WestWest,
91
228000
3000
Co miało miejsce na zachodzie.
04:06
but from the periodokres, if you like,
92
231000
2000
Świadomość ta powstała w okresie
04:08
of the civilization-statecywilizacji stan.
93
233000
2000
tworzenia się cywilizacji.
04:10
I'm thinkingmyślący here, for exampleprzykład,
94
235000
3000
Mam na myśli zwyczaje
04:13
of customscelne like ancestralrodowego worshipkult,
95
238000
3000
takie jak kult przodków,
04:16
of a very distinctivecharakterystyczny notionpojęcie of the statestan,
96
241000
3000
specyficzne pojęcie państwa
04:19
likewiserównież, a very distinctivecharakterystyczny notionpojęcie of the familyrodzina,
97
244000
3000
jak również rodziny, budowania relacji
04:22
socialspołeczny relationshipsrelacje like guanxiGuanxi,
98
247000
2000
społecznych w oparciu o guanxi,
04:24
ConfucianKonfucjańskie valueswartości and so on.
99
249000
2000
przestrzeganie zasad konfucjanizmu i tak dalej.
04:26
These are all things that come
100
251000
2000
Wszystko to wywodzi się z czasów
04:28
from the periodokres of the civilization-statecywilizacji stan.
101
253000
3000
powstawania chińskiej cywilizacji.
04:31
In other wordssłowa, ChinaChiny, unlikew odróżnieniu the WesternWestern statesstany and mostwiększość countrieskraje in the worldświat,
102
256000
3000
Innymi słowy, Chiny, odwrotnie niż pozostałe kraje
04:34
is shapedw kształcie by its sensesens of civilizationcywilizacja,
103
259000
3000
uwarunkowane są poprzez swoją cywilizację,
04:37
its existenceistnienie as a civilization-statecywilizacji stan,
104
262000
2000
funkcjonowanie jako państwa cywilizacyjnego
04:39
ratherraczej than as a nation-statenarodu.
105
264000
2000
a nie narodowego.
04:41
And there's one other thing to addDodaj to this, and that is this:
106
266000
3000
Jest jedna rzecz, którą chciałbym dodać do tych rozważań.
04:44
Of coursekurs we know China'sW Chinach bigduży, hugeolbrzymi,
107
269000
2000
Wiemy, że Chiny są potężne
04:46
demographicallydemograficznie and geographicallygeograficznie,
108
271000
3000
demograficznie i geograficznie,
04:49
with a populationpopulacja of 1.3 billionmiliard people.
109
274000
3000
ich populacja to 1,3 miliarda ludzi.
04:52
What we oftenczęsto aren'tnie są really awareświadomy of
110
277000
3000
Często jednak nie zdajemy sobie
04:55
is the factfakt
111
280000
2000
sprawy z tego, że
04:57
that ChinaChiny is extremelyniezwykle diverseróżnorodny
112
282000
2000
Chiny są bardzo różnorodne
04:59
and very pluralisticpluralistycznej,
113
284000
2000
i pluralistyczne,
05:01
and in manywiele wayssposoby very decentralizedzdecentralizowany.
114
286000
2000
oraz często bardzo zdecentralizowane.
05:03
You can't runbiegać a placemiejsce on this scaleskala simplypo prostu from BeijingBeijing,
115
288000
3000
Nie można rządzić takim tworem jedynie z Pekinu,
05:06
even thoughchociaż we think this to be the casewalizka.
116
291000
3000
choć myślimy, że właśnie tak jest.
05:09
It's never been the casewalizka.
117
294000
3000
Nigdy tak nie było.
05:13
So this is ChinaChiny, a civilization-statecywilizacji stan,
118
298000
2000
Oto Chiny, państwo cywilizacyjne
05:15
ratherraczej than a nation-statenarodu.
119
300000
2000
a nie narodowe.
05:17
And what does it mean?
120
302000
2000
Ale co to oznacza?
05:19
Well, I think it has all sortssortuje of profoundgłęboki implicationsimplikacje.
121
304000
2000
Nasuwa mi się kilka różnych wniosków.
05:21
I'll give you two quickszybki oneste.
122
306000
2000
Przedstawię dwa z nich.
05:23
The first is that
123
308000
2000
Po pierwsze,
05:25
the mostwiększość importantważny politicalpolityczny valuewartość for the ChineseChiński
124
310000
4000
najważniejszą wartością polityczną dla Chińczyków
05:29
is unityjedność,
125
314000
2000
jest jedność,
05:31
is the maintenancekonserwacja
126
316000
2000
jest kontynuowanie
05:33
of ChineseChiński civilizationcywilizacja.
127
318000
2000
chińskiej cywilizacji.
05:35
You know, 2,000 yearslat agotemu, EuropeEuropy:
128
320000
3000
Pamiętacie Europę 2000 lat temu.
05:38
breakdownpodział -- the fragmentationFragmentacja of the HolyŚwięty RomanRoman EmpireImperium.
129
323000
3000
Upadek, podział imperium rzymskiego.
05:41
It dividedpodzielony, and it's remainedpozostał dividedpodzielony ever sinceod.
130
326000
3000
Na zawsze zostało już podzielone.
05:44
ChinaChiny, over the samepodobnie time periodokres,
131
329000
2000
W tym samym czasie Chiny
05:46
wentposzedł in exactlydokładnie the oppositenaprzeciwko directionkierunek,
132
331000
2000
szły zupełnie inną drogą.
05:48
very painfullyboleśnie holdingtrzymać this hugeolbrzymi civilizationcywilizacja,
133
333000
3000
Z ogormnym wysiłkiem podtrzymywały
05:51
civilization-statecywilizacji stan, togetherRazem.
134
336000
3000
tą ogromną cywilizację.
05:54
The seconddruga
135
339000
2000
Drugą wartością,
05:56
is maybe more prosaicprozaiczne,
136
341000
2000
może bardziej prozaiczną,
05:58
whichktóry is HongHong KongKong.
137
343000
2000
jest Hong Kong.
06:00
Do you rememberZapamiętaj the handoverprzekazania of HongHong KongKong
138
345000
3000
Pamiętacie jak w 1997 r. Wielka Brytania
06:03
by BritainWielkiej Brytanii to ChinaChiny in 1997?
139
348000
2000
przekazała go Chinom?
06:05
You maymoże rememberZapamiętaj
140
350000
2000
Słyszało się wtedy
06:07
what the ChineseChiński constitutionalkonstytucyjne propositionpropozycja was.
141
352000
2000
o projekcie konstytucji.
06:09
One countrykraj, two systemssystemy.
142
354000
2000
Jeden kraj, dwa systemy.
06:11
And I'll laykłaść a wagerzakład
143
356000
2000
Dam sobie uciąć rękę,
06:13
that barelyledwo anyonektokolwiek in the WestWest believeduwierzyli them.
144
358000
2000
że mało kto na Zachodzie wierzył w to.
06:15
"WindowOkno dressingOpatrunek.
145
360000
2000
"Pozory.
06:17
When ChinaChiny getsdostaje its handsręce on HongHong KongKong,
146
362000
2000
Jeśli Chiny dostaną Hong Kong,
06:19
that won'tprzyzwyczajenie be the casewalizka."
147
364000
2000
nie dojdzie do tego."
06:21
ThirteenTrzynastu yearslat on,
148
366000
2000
Minęło 13 lat.
06:23
the politicalpolityczny and legalprawny systemsystem in HongHong KongKong
149
368000
2000
System polityczny i prawny w Hong Kongu
06:25
is as differentróżne now as it was in 1997.
150
370000
3000
jest różny od chińskiego tak samo, jak w 1997 r.
06:28
We were wrongźle. Why were we wrongźle?
151
373000
3000
Myliliśmy się. Dlaczego?
06:31
We were wrongźle because we thought, naturallynaturalnie enoughdość,
152
376000
3000
Dlatego, że myśleliśmy, logicznie z resztą,
06:34
in nation-statenarodu wayssposoby.
153
379000
2000
w kategoriach państwa narodowego.
06:36
Think of GermanNiemiecki unificationzjednoczenia, 1990.
154
381000
2000
Zjednoczenie Niemiec, 1990 rok.
06:38
What happenedstało się?
155
383000
2000
Co się stało?
06:40
Well, basicallygruntownie the EastWschód was swallowedpołknięty by the WestWest.
156
385000
2000
W skrócie - zachód wchłonął wschód.
06:42
One nationnaród, one systemsystem.
157
387000
2000
Jeden naród, jeden system.
06:44
That is the nation-statenarodu mentalitymentalność.
158
389000
3000
Taka jest mentalność w państwach narodowych.
06:47
But you can't runbiegać a countrykraj like ChinaChiny,
159
392000
3000
Ale nie można rządzić takim państwem jak Chiny,
06:50
a civilization-statecywilizacji stan,
160
395000
2000
państwem cywilizacyjnym,
06:52
on the basispodstawa of one civilizationcywilizacja, one systemsystem.
161
397000
3000
w oparciu o jedną cywilizację, jeden system.
06:55
It doesn't work.
162
400000
2000
To się nie sprawdzi.
06:57
So actuallytak właściwie the responseodpowiedź of ChinaChiny
163
402000
3000
Zatem naturalną reakcją Chin
07:00
to the questionpytanie of HongHong KongKong --
164
405000
2000
na sprawę Hong Kongu,
07:02
as it will be to the questionpytanie of TaiwanTajwan --
165
407000
2000
podobna będzie w sprawie Taiwanu,
07:04
was a naturalnaturalny responseodpowiedź:
166
409000
2000
było stwierdzenie:
07:06
one civilizationcywilizacja, manywiele systemssystemy.
167
411000
3000
jedna cywilizacja, wiele systemów.
07:09
Let me offeroferta you anotherinne buildingbudynek blockblok
168
414000
2000
Przejdę do kolejnego aspektu
07:11
to try and understandzrozumieć ChinaChiny --
169
416000
2000
mającego ułatwić zrozumienie Chin.
07:13
maybe not sortsortować of a comfortablewygodny one.
170
418000
3000
Może on wydać się nieco drażliwy.
07:16
The ChineseChiński have a very, very differentróżne
171
421000
2000
Otóż, Chińczycy mają zupełnie inne
07:18
conceptionkoncepcja of racewyścigi
172
423000
2000
pojęcie rasy
07:20
to mostwiększość other countrieskraje.
173
425000
3000
niż większość państw.
07:23
Do you know,
174
428000
2000
Proszę sobie wyobrazić,
07:25
of the 1.3 billionmiliard ChineseChiński,
175
430000
3000
że z 1,3 miliarda Chińczyków
07:28
over 90 percentprocent of them
176
433000
2000
ponad 90% uważa, że należą
07:30
think they belongnależeć to the samepodobnie racewyścigi,
177
435000
3000
do jednej rasy,
07:33
the HanHan?
178
438000
2000
do rasy Han.
07:35
Now, this is completelycałkowicie differentróżne
179
440000
2000
Zupełnie inaczej rozumieją to
07:37
from the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy [other] mostwiększość populouszaludnione countrieskraje.
180
442000
3000
najbardziej zaludnione kraje świata,
07:40
IndiaIndie, the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa,
181
445000
2000
na przykład Indie, USA,
07:42
IndonesiaIndonezja, BrazilBrazylia --
182
447000
3000
Indonezja, Brazylia.
07:45
all of them are multiracialwielorasowe.
183
450000
3000
Wszytkie są wielorasowe.
07:48
The ChineseChiński don't feel like that.
184
453000
3000
Nie ma tego w Chinach.
07:51
ChinaChiny is only multiracialwielorasowe
185
456000
2000
Tu wielorasowść występuje
07:53
really at the marginsmarginesy.
186
458000
3000
jedynie na obrzeżach.
07:56
So the questionpytanie is, why?
187
461000
2000
Dlaczego tak jest?
07:58
Well the reasonpowód, I think, essentiallygłównie
188
463000
2000
Odpowiedzią jest ponownie idea
08:00
is, again, back to the civilization-statecywilizacji stan.
189
465000
3000
państwa cywilizacyjnego.
08:03
A historyhistoria of at leastnajmniej 2,000 yearslat,
190
468000
3000
Historia sprzed przynajmniej 2000 lat,
08:06
a historyhistoria of conquestpodbój, occupationzawód,
191
471000
2000
historia podbojów, okupacji,
08:08
absorptionwchłanianie, assimilationAsymilacja and so on,
192
473000
2000
przejęć, asymilacji i tak dalej,
08:10
led to the processproces by whichktóry,
193
475000
2000
z biegiem czasu doszła do punktu,
08:12
over time, this notionpojęcie of the HanHan emergedpojawiły się --
194
477000
3000
z którego wyłoniła się ideologia Han,
08:15
of coursekurs, nurturedpielęgnowane
195
480000
2000
wzmocniona przez
08:17
by a growingrozwój and very powerfulpotężny sensesens
196
482000
3000
rosnące i silne poczucie
08:20
of culturalkulturalny identitytożsamość.
197
485000
3000
tożsamości kulturowej.
08:23
Now the great advantageZaletą of this historicalhistoryczny experiencedoświadczenie
198
488000
3000
Dzięki takiemu rozwojowi historii,
08:26
has been that, withoutbez the HanHan,
199
491000
4000
powstaniu dynastii Han,
08:30
ChinaChiny could never have heldtrzymany togetherRazem.
200
495000
2000
Chiny są zjednoczone.
08:32
The HanHan identitytożsamość has been the cementcement
201
497000
3000
Świadomość przynależności
08:35
whichktóry has heldtrzymany this countrykraj togetherRazem.
202
500000
3000
do rodu Han spaja kraj.
08:38
The great disadvantageWadą of it
203
503000
2000
Wadą tego podejścia jest to,
08:40
is that the HanHan have a very weaksłaby conceptionkoncepcja
204
505000
2000
że Hanowie praktycznie nie
08:42
of culturalkulturalny differenceróżnica.
205
507000
2000
uznają różnic kulturowych.
08:44
They really believe
206
509000
3000
Są głęboko przekonani
08:47
in theirich ownwłasny superioritywyższości,
207
512000
2000
o swojej wyższości
08:49
and they are disrespectfulBrak szacunku
208
514000
2000
i lekceważą
08:51
of those who are not.
209
516000
2000
inne nacje.
08:53
HenceStąd theirich attitudepostawa, for exampleprzykład,
210
518000
2000
Stąd ich nastawienie do, choćby,
08:55
to the UyghursUjgurów and to the TibetansTybetańczycy.
211
520000
3000
Ujgurów czy Tybetańczyków.
08:59
Or let me give you my thirdtrzeci buildingbudynek blockblok,
212
524000
2000
Trzecim aspektem jest
09:01
the ChineseChiński statestan.
213
526000
2000
państwo chińskie.
09:03
Now the relationshipzwiązek
214
528000
2000
Realcja pomiędzy
09:05
betweenpomiędzy the statestan and societyspołeczeństwo in ChinaChiny
215
530000
3000
władzami a społeczeństwem Chin
09:08
is very differentróżne from that in the WestWest.
216
533000
3000
jest całkiem odmienna od zachodniej.
09:12
Now we in the WestWest
217
537000
2000
Nam, ludziom Zachodu, w przytłaczjącej
09:14
overwhelminglyprzemożnie seemwydać się to think -- in these daysdni at leastnajmniej --
218
539000
2000
większości wydaje się, ostatnimi czasy przynajmniej,
09:16
that the authorityautorytet and legitimacyprawowitość of the statestan
219
541000
4000
że funkcją demokracji jest władza
09:20
is a functionfunkcjonować of democracydemokracja.
220
545000
3000
i prawomocność państwa.
09:23
The problemproblem with this propositionpropozycja
221
548000
2000
Kłopot w tym, że rząd Chin
09:25
is that the ChineseChiński statestan
222
550000
4000
cieszy się większą
09:29
enjoyscieszy się more legitimacyprawowitość
223
554000
2000
prawomocnością
09:31
and more authorityautorytet
224
556000
2000
i szerszym autorytetem
09:33
amongstwśród the ChineseChiński
225
558000
3000
pośród obywateli
09:36
than is trueprawdziwe
226
561000
2000
niż jakiekolwiek
09:38
with any WesternWestern statestan.
227
563000
3000
zachodnie państwo.
09:42
And the reasonpowód for this
228
567000
2000
Powodem tego jest,
09:44
is because --
229
569000
2000
właściwie to
09:46
well, there are two reasonspowody, I think.
230
571000
2000
dostrzegam dwa powody.
09:48
And it's obviouslyoczywiście got nothing to do with democracydemokracja,
231
573000
2000
Oczywiście nie ma to nic wspólnego z demokracją,
09:50
because in our termswarunki the ChineseChiński certainlyna pewno don't have a democracydemokracja.
232
575000
3000
bo według naszych standardów, Chiny nie są dekomratyczne.
09:53
And the reasonpowód for this is,
233
578000
2000
Po pierwsze dzieje się tak dlatego,
09:55
firstlypo pierwsze, because the statestan in ChinaChiny
234
580000
3000
że władzom Chin
09:58
is givendany a very specialspecjalny --
235
583000
3000
przypisywane jest
10:01
it enjoyscieszy się a very specialspecjalny significanceznaczenie
236
586000
2000
duże znaczenie
10:03
as the representativeprzedstawiciel,
237
588000
2000
jako reprezentantowi,
10:05
the embodimentwcielenie and the guardianopiekun
238
590000
3000
obrońcy i uosobieniu
10:08
of ChineseChiński civilizationcywilizacja,
239
593000
2000
chińskiej cywilizacji,
10:10
of the civilization-statecywilizacji stan.
240
595000
3000
państwa cywilizacyjnego.
10:13
This is as closeblisko as ChinaChiny getsdostaje
241
598000
2000
Jest to w pewnym sensie
10:15
to a kinduprzejmy of spiritualduchowy rolerola.
242
600000
3000
duchowa funkcja państwa.
10:19
And the seconddruga reasonpowód is because,
243
604000
2000
Drugim powodem jest to,
10:21
whereasnatomiast in EuropeEuropy
244
606000
2000
że w odróżnieniu
10:23
and NorthPółnoc AmericaAmeryka,
245
608000
2000
od Europy i Ameryki Północnej,
10:25
the state'sPaństwa powermoc is continuouslybez przerwy challengedzakwestionowany --
246
610000
3000
gdzie siła władz jest cały czas poddawana próbom,
10:28
I mean in the EuropeanEuropejski traditiontradycja,
247
613000
2000
w europejskiej tradycji,
10:30
historicallyhistorycznie againstprzeciwko the churchkościół,
248
615000
2000
przeciw kościołowi,
10:32
againstprzeciwko other sectorssektorów of the aristocracyarystokracja,
249
617000
2000
przeciw innym warstwom arystokracji,
10:34
againstprzeciwko merchantskupcy and so on --
250
619000
2000
przeciw handlarzom i tak dalej,
10:36
for 1,000 yearslat,
251
621000
2000
przez 1000 lat
10:38
the powermoc of the ChineseChiński statestan
252
623000
2000
siła władz chińskich
10:40
has not been challengedzakwestionowany.
253
625000
2000
nie była poddana próbie.
10:42
It's had no seriouspoważny rivalsRywale.
254
627000
3000
Nie miała godnych przeciwników.
10:46
So you can see
255
631000
2000
Jak widać,
10:48
that the way in whichktóry powermoc has been constructedzbudowana in ChinaChiny
256
633000
4000
sposób trzymania władzy w Chinach
10:52
is very differentróżne from our experiencedoświadczenie
257
637000
2000
jest bardzo różny od sposobu
10:54
in WesternWestern historyhistoria.
258
639000
3000
wynikającego z zachodniej historii.
10:57
The resultwynik, by the way,
259
642000
2000
Konsekwencją jest to,
10:59
is that the ChineseChiński have a very differentróżne viewwidok of the statestan.
260
644000
4000
że Chińczycy inaczej patrzą na państwo.
11:04
WhereasMając na uwadze we tendzmierzać to viewwidok it as an intruderIntruz,
261
649000
3000
My widzimy w nim intruza,
11:07
a strangernieznajomy,
262
652000
3000
obcego,
11:10
certainlyna pewno an organorgan
263
655000
2000
pewien organ, którego
11:12
whosektórego powersuprawnienie need to be limitedograniczony
264
657000
3000
władzę trzeba ograniczyć
11:15
or definedokreślone and constrainedograniczony,
265
660000
2000
lub sprecyzować i hamować.
11:17
the ChineseChiński don't see the statestan like that at all.
266
662000
2000
Chińczycy inaczej pojmują państwo.
11:19
The ChineseChiński viewwidok the statestan
267
664000
3000
Widzą w nim kogoś
11:22
as an intimateintymne -- not just as an intimateintymne actuallytak właściwie,
268
667000
3000
bliskiego, nawet więcej niż bliskiego,
11:25
as a memberczłonek of the familyrodzina --
269
670000
2000
widzą w nim członka rodziny.
11:27
not just in factfakt as a memberczłonek of the familyrodzina,
270
672000
2000
A właściwie, to nie zwykłego członka rodziny,
11:29
but as the headgłowa of the familyrodzina,
271
674000
2000
lecz jej głowę.
11:31
the patriarchPatriarcha of the familyrodzina.
272
676000
2000
Patriarchę.
11:33
This is the ChineseChiński viewwidok of the statestan --
273
678000
3000
Tak oto Chińczycy traktują państwo.
11:36
very, very differentróżne to oursnasz.
274
681000
2000
Zupełnie inaczej niż my.
11:38
It's embeddedosadzone in societyspołeczeństwo in a differentróżne kinduprzejmy of way
275
683000
3000
Jest ono inaczej zakorzenione w społeczeństwie
11:41
to what is the casewalizka
276
686000
2000
niż ma to miejsce
11:43
in the WestWest.
277
688000
2000
na Zachodzie.
11:45
And I would suggestsugerować to you that actuallytak właściwie what we are dealingpostępowanie with here,
278
690000
3000
Chcę wykazać, że to z czym stykamy się
11:48
in the ChineseChiński contextkontekst,
279
693000
3000
w przypadku Chin
11:51
is a newNowy kinduprzejmy of paradigmparadygmat,
280
696000
2000
to nowy paradygmat,
11:53
whichktóry is differentróżne from anything
281
698000
2000
różniący się pod każdym względem
11:55
we'vemamy had to think about in the pastprzeszłość.
282
700000
3000
od tego, co znaliśmy do tej pory.
11:59
Know that ChinaChiny believeswierzy in the marketrynek and the statestan.
283
704000
3000
Trzeba wiedzieć, że Chiny wierzą w rynek i państwo.
12:02
I mean, AdamAdam SmithSmith,
284
707000
2000
Już Adam Smith
12:04
alreadyjuż writingpisanie in the latepóźno 18thth centurystulecie, said,
285
709000
3000
pod koniec XVIII w. napisał:
12:07
"The ChineseChiński marketrynek is largerwiększy and more developedrozwinięty
286
712000
2000
"Chiński rynek jest większy, lepiej rozwinięty
12:09
and more sophisticatedwyrafinowany
287
714000
2000
i bardziej różnorodny
12:11
than anything in EuropeEuropy."
288
716000
2000
niż jakikolwiek rynek europejski."
12:13
And, apartniezależnie from the MaoMao periodokres,
289
718000
2000
I, z wyjątkiem okresu panowania Mao,
12:15
that has remainedpozostał more or lessmniej the casewalizka ever sinceod.
290
720000
2000
sytuacja ta prawie nie zmieniła się.
12:17
But this is combinedłączny
291
722000
2000
Sytuacja ta powiązana jest
12:19
with an extremelyniezwykle strongsilny and ubiquitouswszechobecny statestan.
292
724000
4000
z bardzo silnym i wszechobecnym rządem.
12:23
The statestan is everywherewszędzie in ChinaChiny.
293
728000
2000
Jest on wszędzie.
12:25
I mean, it's leadingprowadzący firmsfirmy --
294
730000
2000
Wiele z wiodących przedsiębiorstw
12:27
manywiele of them are still publiclypublicznie ownedwłasnością.
295
732000
3000
nadal jest w rękach publicznych.
12:30
PrivatePrywatny firmsfirmy, howeverjednak largeduży they are, like LenovoLenovo,
296
735000
3000
Nawet prywatne firmy, wielkości Lenovo
12:33
dependzależeć in manywiele wayssposoby on statestan patronagePatronat.
297
738000
2000
pod wieloma względami uzależnione są od rządu.
12:35
TargetsCelów for the economygospodarka and so on
298
740000
2000
Plany ekonomiczne, i nie tylko
12:37
are setzestaw by the statestan.
299
742000
2000
ustalane są przez władze.
12:39
And the statestan, of coursekurs, its authorityautorytet flowsprzepływy into lots of other areasobszary --
300
744000
2000
Autorytet rządu wkrada się w wiele obszarów życia.
12:41
as we are familiarznajomy with --
301
746000
2000
Na przykład znana nam
12:43
with something like the one-childjednego dziecka policypolityka.
302
748000
2000
polityka posiadania jednego dziecka.
12:45
MoreoverPonadto, this is a very oldstary statestan traditiontradycja,
303
750000
3000
Co więcej, od wieków panuje tu
12:48
a very oldstary traditiontradycja of statecraftdyplomacji.
304
753000
2000
tradycja związana ze sprawowaniem władzy.
12:50
I mean, if you want an illustrationilustracja of this,
305
755000
3000
Doskonale obrazuje to
12:53
the Great WallŚciana is one.
306
758000
2000
Wielki Mur Chiński.
12:55
But this is anotherinne, this is the GrandGrand CanalKanał,
307
760000
2000
Innym przykładem może być Wielki Kanał.
12:57
whichktóry was constructedzbudowana in the first instanceinstancja
308
762000
2000
Jego budowę rozpoczęto
12:59
in the fifthpiąty centurystulecie B.C.
309
764000
2000
w V w. p.n.e.,
13:01
and was finallywreszcie completedzakończony
310
766000
2000
a ukończono
13:03
in the seventhsiódmy centurystulecie A.D.
311
768000
2000
w VII w. n.e.
13:05
It wentposzedł for 1,114 milesmile,
312
770000
4000
Ma długość 1792km
13:09
linkinglinkowanie BeijingBeijing
313
774000
2000
i łączy Pekin
13:11
with HangzhouHangzhou and ShanghaiShanghai.
314
776000
3000
z Hangzhou i Szanghajem.
13:14
So there's a long historyhistoria
315
779000
2000
Ta długa historia
13:16
of extraordinaryniezwykły statestan infrastructuralinfrastrukturalne projectsprojektowanie
316
781000
3000
wspaniałej rozbudowy chińskiej infrastruktury
13:19
in ChinaChiny,
317
784000
2000
państwowej, może pomóc
13:21
whichktóry I supposeprzypuszczać helpspomaga us to explainwyjaśniać what we see todaydzisiaj,
318
786000
3000
w wyjaśnieniu tego, co dziś spotykamy.
13:24
whichktóry is something like the ThreeTrzy GorgesWąwozy DamTamy
319
789000
2000
Na przykład Zapora Trzech Przełomów,
13:26
and manywiele other expressionswyrażenia
320
791000
2000
czy inne przejawy
13:28
of statestan competencekompetencja
321
793000
2000
kompetencji państwa
13:30
withinw ciągu ChinaChiny.
322
795000
2000
chińskiego.
13:32
So there we have threetrzy buildingbudynek blocksBloki
323
797000
3000
Przedstawiłem trzy płaszczyzny,
13:35
for tryingpróbować to understandzrozumieć the differenceróżnica that is ChinaChiny --
324
800000
3000
które powinny przybliżyć nam Chiny.
13:38
the civilization-statecywilizacji stan,
325
803000
3000
Państwo cywilizacyjne,
13:41
the notionpojęcie of racewyścigi
326
806000
2000
pojęcie rasy
13:43
and the natureNatura of the statestan
327
808000
2000
oraz charakter rządu
13:45
and its relationshipzwiązek to societyspołeczeństwo.
328
810000
3000
i jego relacja ze społeczeństwem.
13:48
And yetjeszcze we still insistdomagać się, by and largeduży,
329
813000
3000
Mimo to nadal z uporem, generalizując,
13:51
in thinkingmyślący that we can understandzrozumieć ChinaChiny
330
816000
4000
myślimy, że zrozumiemy Chiny
13:55
by simplypo prostu drawingrysunek on WesternWestern experiencedoświadczenie,
331
820000
3000
sięgając po zachodnie doświadczenie,
13:58
looking at it throughprzez WesternWestern eyesoczy,
332
823000
3000
patrząc na nie przez nasz pryzmat,
14:01
usingza pomocą WesternWestern conceptskoncepcje.
333
826000
2000
wykorzystując zachodnie idee.
14:03
If you want to know why
334
828000
2000
Przyczyny naszego
14:05
we unerringlybezbłędnie seemwydać się to get ChinaChiny wrongźle --
335
830000
3000
niewłaściwego odbioru Chin,
14:08
our predictionsprognozy about what's going to happenzdarzyć to ChinaChiny are incorrectnieprawidłowe --
336
833000
3000
naszych błędnych prognoz co do ich przyszłości,
14:11
this is the reasonpowód.
337
836000
4000
wynikają właśnie z takiego myślenia.
14:15
UnfortunatelyNiestety, I think,
338
840000
2000
Niestety,
14:17
I have to say that I think
339
842000
3000
myślę, że
14:20
attitudepostawa towardsw kierunku ChinaChiny
340
845000
2000
stosunek do Chin
14:22
is that of a kinduprzejmy of little WesternerCzłowiek z zachodu mentalitymentalność.
341
847000
3000
wypływa z zachodniej mentalności.
14:25
It's kinduprzejmy of arrogantarogancki.
342
850000
2000
To arogancja.
14:27
It's arrogantarogancki in the sensesens
343
852000
2000
Arogancja ponieważ
14:29
that we think that we are bestNajlepiej,
344
854000
2000
uważamy, że jesteśmy najlepsi,
14:31
and thereforew związku z tym we have the universaluniwersalny measurezmierzyć.
345
856000
3000
dlatego wszystkich mierzymy jedną miarką.
14:35
And secondlypo drugie, it's ignorantnieświadomy.
346
860000
2000
To także ignorancja.
14:37
We refuseodmówić to really addressadres
347
862000
3000
Nie chcemy zajmować się
14:40
the issuekwestia of differenceróżnica.
348
865000
2000
problemem różnic.
14:42
You know, there's a very interestingciekawy passageprzejście
349
867000
2000
W książce Paula Cohena, amerykańskiego historyka,
14:44
in a bookksiążka by PaulPaweł CohenCohen, the AmericanAmerykański historianhistoryk.
350
869000
3000
znalazłem ciekawy fragment.
14:47
And PaulPaweł CohenCohen arguestwierdzi
351
872000
3000
Paul Cohen dowodzi,
14:50
that the WestWest thinksmyśli of itselfsamo
352
875000
4000
że Zachód uważa się za prawdopodobnie
14:54
as probablyprawdopodobnie the mostwiększość cosmopolitanCosmopolitan
353
879000
2000
najbardziej komspopolityczną
14:56
of all cultureskultury.
354
881000
2000
ze wszytkich kultur.
14:58
But it's not.
355
883000
2000
Ale nią nie jest.
15:00
In manywiele wayssposoby,
356
885000
2000
Pod wieloma względami
15:02
it's the mostwiększość parochialparafialny,
357
887000
2000
jest bardzo zaściankowy.
15:04
because for 200 yearslat,
358
889000
3000
Przez 200 lat
15:07
the WestWest has been so dominantdominujący in the worldświat
359
892000
3000
Zachód wiódł prym na świecie
15:10
that it's not really neededpotrzebne
360
895000
2000
więc nie musiał
15:12
to understandzrozumieć other cultureskultury,
361
897000
3000
rozumieć innych kultur,
15:15
other civilizationscywilizacje.
362
900000
2000
innych cywilizacji.
15:17
Because, at the endkoniec of the day,
363
902000
2000
Ponieważ w każdej chwili mógł,
15:19
it could, if necessaryniezbędny by forcesiła,
364
904000
3000
w razie konieczności używając siły,
15:22
get its ownwłasny way.
365
907000
2000
postawić na swoim.
15:24
WhereasMając na uwadze those cultureskultury --
366
909000
2000
Kultury te natomiast,
15:26
virtuallywirtualnie the restodpoczynek of the worldświat, in factfakt,
367
911000
3000
w zasadzie reszta świata,
15:29
whichktóry have been in a fardaleko weakersłabsze positionpozycja, vis-a-visvis-a-vis the WestWest --
368
914000
3000
które miały dużo słabszą pozycję, w stosunku do Zachodu,
15:32
have been therebya tym samym forcedwymuszony to understandzrozumieć the WestWest,
369
917000
3000
miały przymusowo zrozumieć Zachód,
15:35
because of the West'sWest presenceobecność in those societiesspołeczeństwa.
370
920000
3000
bo był on obecny w tych społeczeństwach.
15:38
And thereforew związku z tym, they are, as a resultwynik,
371
923000
3000
Dlatego też społeczeństwa te
15:41
more cosmopolitanCosmopolitan in manywiele wayssposoby than the WestWest.
372
926000
3000
są bardziej kosmopolityczne od zachodnich.
15:44
I mean, take the questionpytanie of EastWschód AsiaAsia.
373
929000
2000
Przyjrzyjmy się Azji Wschodniej.
15:46
EastWschód AsiaAsia: JapanJaponia, KoreaKorea, ChinaChiny, etcitp. --
374
931000
3000
Japonia, Korea, Chiny itd.
15:49
a thirdtrzeci of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy populationpopulacja liveszyje there.
375
934000
2000
Mieszka tam jedna trzecia populacji świata.
15:51
Now the largestNajwiększa economicgospodarczy regionregion in the worldświat.
376
936000
2000
Dziś, największy obszar ekonomiczny na świecie.
15:53
And I'll tell you now,
377
938000
2000
Twierdzę, że
15:55
that EastWschód AsianersAsianers, people from EastWschód AsiaAsia,
378
940000
2000
mieszkańcy Azji Wschodniej
15:57
are fardaleko more knowledgeablebywały
379
942000
2000
wiedzą dużo więcej
15:59
about the WestWest
380
944000
2000
o Zachodzie,
16:01
than the WestWest is about EastWschód AsiaAsia.
381
946000
4000
niż Zachód wie o Azji Wschodniej.
16:05
Now this pointpunkt is very germanetematem, I'm afraidprzestraszony,
382
950000
3000
Obawiam się, że ma to duże odbicie
16:08
to the presentteraźniejszość.
383
953000
2000
w teraźniejszości.
16:10
Because what's happeningwydarzenie? Back to that chartwykres at the beginningpoczątek,
384
955000
3000
Co się dzieje? Wróćmy do wykresu
16:13
the GoldmanGoldman SachsSachs chartwykres.
385
958000
2000
Goldman Sachs.
16:15
What is happeningwydarzenie
386
960000
2000
W szybkim tempie,
16:17
is that, very rapidlyszybko in historicalhistoryczny termswarunki,
387
962000
3000
w kategoriach historycznych,
16:20
the worldświat is beingistota drivennapędzany
388
965000
3000
świat jest napędzany
16:23
and shapedw kształcie,
389
968000
2000
i kształtowany
16:25
not by the oldstary developedrozwinięty countrieskraje,
390
970000
2000
nie przez stare rozwinięte kraje,
16:27
but by the developingrozwijanie worldświat.
391
972000
2000
lecz przez kraje rozwijające się.
16:29
We'veMamy seenwidziany this
392
974000
2000
Widzieliśmy
16:31
in termswarunki of the G20
393
976000
2000
jak G20
16:33
usurpinguzurpacji very rapidlyszybko the positionpozycja of the G7,
394
978000
3000
przejmuje pozycję grupy G-7
16:36
or the G8.
395
981000
3000
lub grupy G-8.
16:40
And there are two consequenceskonsekwencje of this.
396
985000
3000
Ma to swoje konsekwencje.
16:43
First, the WestWest
397
988000
2000
Po pierwsze, Zachód
16:45
is rapidlyszybko losingprzegrywający
398
990000
2000
szybko traci
16:47
its influencewpływ in the worldświat.
399
992000
2000
swoje wpływy.
16:49
There was a dramaticdramatyczny illustrationilustracja of this actuallytak właściwie a yearrok agotemu --
400
994000
3000
Rok temu doświadczyliśmy tego podczas
16:52
CopenhagenCopenhagen, climateklimat changezmiana conferencekonferencja.
401
997000
2000
kopenhaskiej konferencji w sprawie zmian klimatu.
16:54
EuropeEuropy was not at the finalfinał negotiatingnegocjowanie tablestół.
402
999000
2000
Europa nie brała udziału w końcowych negocjacjach.
16:56
When did that last happenzdarzyć?
403
1001000
2000
Kiedy się to stało?
16:58
I would wagerzakład it was probablyprawdopodobnie about 200 yearslat agotemu.
404
1003000
3000
Mogę się założyć, że około 200 lat temu.
17:01
And that is what is going to happenzdarzyć in the futureprzyszłość.
405
1006000
3000
Będzie to postępowało.
17:04
And the seconddruga implicationdomniemanie
406
1009000
2000
A po drugie,
17:06
is that the worldświat will inevitablynieuchronnie, as a consequencekonsekwencja,
407
1011000
3000
świat nieuchronnie, stopniowo
17:09
becomestają się increasinglycoraz bardziej unfamiliarnieznane to us,
408
1014000
4000
stanie się coraz bardziej nam obcy.
17:13
because it'llbędzie be shapedw kształcie by cultureskultury and experienceswzruszenie religijne and historieshistorie
409
1018000
3000
Będą go tworzyły kultury, doświadczenia i historie
17:16
that we are not really familiarznajomy with,
410
1021000
3000
praktycznie nam nie znane,
17:19
or conversantConversant with.
411
1024000
2000
odległe.
17:21
And at last, I'm afraidprzestraszony -- take EuropeEuropy;
412
1026000
2000
I jeszcze, spójrzmy na Europę,
17:23
AmericaAmeryka is slightlynieco differentróżne --
413
1028000
2000
Stany są nieco inne.
17:25
but EuropeansEuropejczycy by and largeduży, I have to say,
414
1030000
3000
Ogólnie mówiąc, Europejczycy są
17:28
are ignorantnieświadomy,
415
1033000
3000
ignorantami,
17:31
are unawarenieświadomi
416
1036000
2000
są nieświadomi
17:33
about the way the worldświat is changingwymiana pieniędzy.
417
1038000
3000
zmian, jakie zachodzą na świecie.
17:36
Some people -- I've got an EnglishAngielski friendprzyjaciel in ChinaChiny,
418
1041000
3000
Mój znajomy Anglik mieszkający w Chinach
17:39
and he said, "The continentkontynent is sleepwalkingLunatycy into oblivionOblivion."
419
1044000
3000
powiedział "Europa zmierza w otchłań."
17:44
Well, maybe that's trueprawdziwe,
420
1049000
2000
Być może ma rację,
17:46
maybe that's an exaggerationprzesady.
421
1051000
2000
a może przesadza.
17:48
But there's anotherinne problemproblem whichktóry goesidzie alongwzdłuż with this --
422
1053000
3000
Ale powstaje tu kolejny problem.
17:51
that EuropeEuropy is increasinglycoraz bardziej out of touchdotknąć with the worldświat --
423
1056000
3000
Europa traci kontakt z resztą świata
17:54
and that is a sortsortować of
424
1059000
3000
i tym samym,
17:57
lossutrata of a sensesens of the futureprzyszłość.
425
1062000
2000
traci wyczucie przyszłości.
17:59
I mean, EuropeEuropy oncepewnego razu, of coursekurs, oncepewnego razu commandeddowodził the futureprzyszłość
426
1064000
3000
Oczywiście, kiedyś przyszłość leżała w rękach Europy
18:02
in its confidencepewność siebie.
427
1067000
2000
i jej pewności siebie.
18:04
Take the 19thth centurystulecie, for exampleprzykład.
428
1069000
3000
Na przykład wiek XIX.
18:07
But this, alasNiestety, is no longerdłużej trueprawdziwe.
429
1072000
3000
Ale niestety to już minęło.
18:10
If you want to feel the futureprzyszłość, if you want to tastesmak the futureprzyszłość,
430
1075000
3000
Jeśli chcesz poczuć przyszłość, jeśli chcesz jej zasmakować,
18:13
try ChinaChiny -- there's oldstary ConfuciusKonfucjusz.
431
1078000
3000
pomyśl o Chinach. Konfucjusz.
18:16
This is a railwaykolejowe stationstacja
432
1081000
2000
To jest dworzec kolejowy
18:18
the likeslubi of whichktóry you've never seenwidziany before.
433
1083000
2000
jakiego jeszcze nigdy nie widziałeś.
18:20
It doesn't even look like a railwaykolejowe stationstacja.
434
1085000
2000
Właściwie to nie wygląda jak dworzec.
18:22
This is the newNowy [WuhanWuhan] railwaykolejowe stationstacja
435
1087000
2000
To dworzec Guangzhou obsługujący
18:24
for the high-speedwysoka prędkość trainspociągi.
436
1089000
2000
szybką kolej.
18:26
ChinaChiny alreadyjuż has a biggerwiększy networksieć
437
1091000
2000
Już teraz Chiny mają największą sieć
18:28
than any other countrykraj in the worldświat
438
1093000
2000
kolejową na świecie.
18:30
and will soonwkrótce have more than all the restodpoczynek of the worldświat put togetherRazem.
439
1095000
4000
A niedługo jej rozmiar przewyższy wszytkie linie kolejowe zebrane razem.
18:34
Or take this: now this is an ideapomysł,
440
1099000
2000
Albo taki niesamowity pomysł,
18:36
but it's an ideapomysł to be triedwypróbowany out shortlyWkrótce
441
1101000
3000
do przetestowania wkrótce
18:39
in a suburbPrzedmieście of BeijingBeijing.
442
1104000
2000
na jednym z przedmieści Pekinu.
18:41
Here you have a megabusMegabus,
443
1106000
3000
Jeździ tu wielki autobus.
18:44
on the uppergórny deckpokład carriesniesie about 2,000 people.
444
1109000
3000
Na górnym piętrze może pomieścić nawet 2000 ludzi.
18:47
It travelspodróże on railsSzyny
445
1112000
2000
Porusza się po torach
18:49
down a suburbanpodmiejski roadDroga,
446
1114000
2000
wzdłuż drogi,
18:51
and the carssamochody travelpodróżować underneathpod spodem it.
447
1116000
3000
a auta jeżdża pod nim.
18:54
And it does speedsprędkości of up to about 100 milesmile an hourgodzina.
448
1119000
3000
Rozpędza się on aż do około 160 km/h.
18:57
Now this is the way things are going to moveruszaj się,
449
1122000
3000
Właśnie tak będzie wyglądał transport,
19:00
because ChinaChiny has a very specifickonkretny problemproblem,
450
1125000
2000
bo Chiny mają konkretny problem,
19:02
whichktóry is differentróżne from EuropeEuropy
451
1127000
2000
inny niż w Europie
19:04
and differentróżne from the UnitedStany Zjednoczone StatesPaństwa:
452
1129000
2000
i inny niż w Stanach Zjednoczonych.
19:06
ChinaChiny has hugeolbrzymi numbersliczby of people and no spaceprzestrzeń.
453
1131000
3000
Chiny są przeludnione i brakuje im miejsca.
19:09
So this is a solutionrozwiązanie to a situationsytuacja
454
1134000
2000
I to jest wyjście z sytuacji dla Chin,
19:11
where China'sW Chinach going to have
455
1136000
2000
które będą miały
19:13
manywiele, manywiele, manywiele citiesmiasta
456
1138000
2000
bardzo dużo miast
19:15
over 20 millionmilion people.
457
1140000
2000
z ponad 20-milionową populacją.
19:17
Okay, so how would I like to finishkoniec?
458
1142000
3000
Co chciałbym powiedzieć na zakończenie?
19:20
Well, what should our attitudepostawa be
459
1145000
3000
Jakie powinno być nasze podejście
19:23
towardsw kierunku this worldświat
460
1148000
3000
do tego
19:26
that we see
461
1151000
2000
szybko zmieniającego się,
19:28
very rapidlyszybko developingrozwijanie
462
1153000
2000
na naszych oczach
19:30
before us?
463
1155000
2000
świata?
19:33
I think there will be good things about it and there will be badzły things about it.
464
1158000
3000
Będzie to miało i dobre i złe strony.
19:36
But I want to arguespierać się, abovepowyżej all,
465
1161000
2000
Przemawiam jednak za
19:38
a big-pictureduże zdjęcie positivepozytywny for this worldświat.
466
1163000
3000
pozytywnym obrazem naszego świata.
19:43
For 200 yearslat,
467
1168000
2000
W gruncie rzeczy,
19:45
the worldświat was essentiallygłównie governedrządzony
468
1170000
6000
przez dwieście lat światem rządziła
19:51
by a fragmentfragment of the humanczłowiek populationpopulacja.
469
1176000
4000
część ludzkości.
19:55
That's what EuropeEuropy and NorthPółnoc AmericaAmeryka representedreprezentowany.
470
1180000
4000
Była to Europa i Ameryka Północna.
19:59
The arrivalprzyjazd of countrieskraje
471
1184000
2000
Przebudzenie takich państw, jak
20:01
like ChinaChiny and IndiaIndie --
472
1186000
2000
Chiny i Indie,
20:03
betweenpomiędzy them 38 percentprocent of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy populationpopulacja --
473
1188000
2000
z 38% populacji świata,
20:05
and othersinni like IndonesiaIndonezja and BrazilBrazylia and so on,
474
1190000
3000
czy Indonezja i Brazylia,
20:11
representprzedstawiać the mostwiększość importantważny singlepojedynczy actdziałać
475
1196000
3000
jest najważniejszym wydarzeniem
20:14
of democratizationdemokratyzacji
476
1199000
2000
demokratyzacji
20:16
in the last 200 yearslat.
477
1201000
2000
w ostatnich dwustu latach.
20:18
CivilizationsCywilizacje and cultureskultury,
478
1203000
2000
Cywilizacje i kultury
20:20
whichktóry had been ignoredignorowane, whichktóry had no voicegłos,
479
1205000
3000
ignorowane do tej pory, bez prawa głosu,
20:23
whichktóry were not listenedsłuchałem to, whichktóry were not knownznany about,
480
1208000
2000
nigdy nie wysłuchane, nie znane,
20:25
will have a differentróżne sortsortować
481
1210000
2000
będą w inny sposób
20:27
of representationreprezentacja in this worldświat.
482
1212000
3000
prezentować się światu.
20:30
As humanistshumanistów, we mustmusi welcomeWitamy, surelypewno,
483
1215000
2000
Jako humaniści z pewnością musimy przyjąć
20:32
this transformationtransformacja,
484
1217000
2000
tę przemianę.
20:34
and we will have to learnuczyć się
485
1219000
2000
Będziemy musieli zapoznać się
20:36
about these civilizationscywilizacje.
486
1221000
2000
z nowymi cywilizacjami.
20:38
This bigduży shipstatek here
487
1223000
3000
Ten duży statek,
20:41
was the one sailedpopłynął in by ZhengZheng He
488
1226000
2000
był dowodzony przez Zheng He
20:43
in the earlywcześnie 15thth centurystulecie
489
1228000
2000
na początku XV w.,
20:45
on his great voyagesPodróże
490
1230000
2000
w czasie
20:47
around the SouthPołudniowa ChinaChiny SeaMorze, the EastWschód ChinaChiny SeaMorze
491
1232000
3000
Morze Południowochińskie i Wschodniochińskie
20:50
and acrossprzez the IndianIndyjski OceanOcean to EastWschód AfricaAfryka.
492
1235000
3000
oraz Ocean Indyjski aż do Afryki Wschodniej.
20:53
The little boatłódź in frontz przodu of it
493
1238000
4000
Mała łódka widoczna przed statkiem
20:57
was the one in whichktóry, 80 yearslat laterpóźniej,
494
1242000
2000
to łodź, którą 80 lat później
20:59
ChristopherChristopher ColumbusColumbus crossedskrzyżowany the AtlanticAtlantic.
495
1244000
3000
Krzysztof Kolumb przepłynął Atlantyk.
21:02
(LaughterŚmiech)
496
1247000
2000
(Śmiech)
21:04
Or, look carefullyostrożnie
497
1249000
2000
A na tym
21:06
at this silkjedwab scrollzwój
498
1251000
2000
jedwabnym zwoju
21:08
madezrobiony by ZhuZhouZhuZhou
499
1253000
3000
wykonanym przez ZhuZhou
21:11
in 1368.
500
1256000
3000
w 1368 r.
21:14
I think they're playinggra golfgolf.
501
1259000
2000
widać postacie grające w golfa.
21:16
ChristChrystus, the ChineseChiński even inventedzmyślony golfgolf.
502
1261000
3000
Rany, Chińczy wymyślili nawet golfa.
21:19
WelcomeWitamy to the futureprzyszłość. Thank you.
503
1264000
3000
Witam w przyszłości. Dziękuję.
21:22
(ApplauseAplauz)
504
1267000
3000
(Brawa)
Translated by Agnieszka Rewilak
Reviewed by Jacek Olender

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Martin Jacques - Writer, columnist
Martin Jacques is the author of "When China Rules the World," and a columnist for the Guardian and New Statesman. He was a co-founder of the think tank Demos.

Why you should listen

Martin Jacques is the author of When China Rules the World: The Rise of the Middle Kingdom and the End of the Western World. He is a Senior Fellow at the Department of Politics and International Studies, Cambridge University, and a Visiting Professor at Tsinghua University, Beijing. He is also a non-resident Fellow at the Transatlantic Academy, Washington DC.  He is a columnist for the Guardian and the New Statesman.

His interest in East Asia began in 1993 with a holiday in China, Hong Kong, Singapore and Malaysia. After that, he found every reason or excuse he could find to spend time in the region, be it personal, for newspaper articles or television programs. In 1977, he became editor of Marxism Today, a post he held for fourteen years, transforming what was an obscure and dull journal into the most influential political publication in Britain, read and respected on the right and left alike.

In 1991, he closed Marxism Today and in 1994 became the deputy editor of the Independent newspaper, a post he held until 1996. In 1993 he co-founded the think-tank Demos.

More profile about the speaker
Martin Jacques | Speaker | TED.com