ABOUT THE SPEAKER
Richard Turere - Inventor
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks.

Why you should listen

Richard Turere is a young Maasai man who lives in the wilderness of the Kenya savanna, on the edge of a national park full of rhino, giraffe, buffalo and lions. Since he was 9, Richard has held the honored chore of tending his father's cattle; in his free time, he tinkered with electrical gadgets. After dismantling the few household appliances, Richard taught himself how to fix them, and then he started inventing. He fit his parents' home with fans made from car parts and other junkyard components harvested from junkyards, then built other inventions for his neighbors.

Now 13, he is renowned for inventing "lion lights," a fence made of basic pieces (solar charging cells, flashlight parts), which quickly and effectively scares lions away from his father's cattle. Richard's dream is to be an aircraft engineer.

Read more about Richard Turere on CNN.com >>

More profile about the speaker
Richard Turere | Speaker | TED.com
TED2013

Richard Turere: My invention that made peace with lions

Richard Turere: Mój wynalazek, który zakończył wojnę z lwami

Filmed:
2,467,150 views

W społeczności Masajów, w której żyje 13-letni Richard Turere, trzoda jest najważniejsza. Jednak ataki lwów stawały się coraz częstszym zagrożeniem. W tym krótkim i inspirującym wystąpieniu młody wynalazca prezentuje nam zaprojektowane przez siebie i zasilane energią słoneczną urządzenie do bezpiecznego odstraszania lwów.
- Inventor
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
This is where I liverelacja na żywo. I liverelacja na żywo in KenyaKenia,
0
982
2774
Mieszkam w Kenii,
00:15
at the southpołudnie partsCzęści of the NairobiNairobi NationalKrajowe ParkPark.
1
3756
3067
na południu Parku Narodowego Nairobi.
00:18
Those are my dad'stata cowskrowy at the back,
2
6823
1988
W tle widać krowy mojego ojca,
00:20
and behindza the cowskrowy,
3
8811
1980
a za nimi
00:22
that's the NairobiNairobi NationalKrajowe ParkPark.
4
10791
2304
Park Narodowy Nairobi.
00:25
NairobiNairobi NationalKrajowe ParkPark is not fencedNieruchomość ogrodzona in the southpołudnie widelyszeroko,
5
13095
3505
Południowa część parku
jest w większości nieogrodzona,
00:28
whichktóry meansznaczy wilddziki animalszwierzęta like zebraszebry
6
16600
3462
co oznacza,
że dzikie zwierzęta, jak zebry,
00:32
migratemigrować out of the parkpark freelyswobodnie.
7
20062
3921
mogą z niego swobodnie wychodzić.
00:35
So predatorsdrapieżniki like lionsosobliwości miasta followśledzić them,
8
23983
4013
Drapieżniki jak lwy podążają za nimi
00:39
and this is what they do.
9
27996
2795
i oto co robią.
00:42
They killzabić our livestockżywy inwentarz.
10
30791
3001
Zabijają nasze bydło.
00:45
This is one of the cowskrowy whichktóry was killedzabity at night,
11
33792
2447
To jedna z krów zabitych w nocy.
00:48
and I just wokeobudził up in the morningranek and I founduznany it deadnie żyje,
12
36239
4040
Znalazłem ją następnego dnia rano
00:52
and I feltczułem so badzły,
13
40279
2426
i było mi bardzo przykro.
00:54
because it was the only bullbyk we had.
14
42705
4487
To był jedyny samiec jakiego mieliśmy.
00:59
My communityspołeczność, the MaasaiMasajów, we believe that
15
47192
2787
My, Masajowie, wierzymy
01:01
we cameoprawa ołowiana witrażu from heavenniebo with all our animalszwierzęta and all the landwylądować
16
49979
6057
że przybyliśmy z nieba
wraz z naszymi zwierzętami i pastwiskami
01:08
for herdingpasterski them, and that's why we valuewartość them so much.
17
56036
3775
dlatego tak bardzo je cenimy.
01:11
So I grewrósł up hatingnienawidzić lionsosobliwości miasta so much.
18
59811
3759
Dorastałem nienawidząc lwów.
01:15
The moransmorans are the warriorswojownicy
19
63570
3053
Moranowie to wojownicy,
01:18
who protectochraniać our communityspołeczność and the livestockżywy inwentarz,
20
66623
3317
którzy strzegą naszej społeczności i bydła.
01:21
and they're alsorównież upsetzdenerwowany about this problemproblem.
21
69940
3079
Oni też zmagają się z problemem lwów,
01:25
So they killzabić the lionsosobliwości miasta.
22
73019
3005
dlatego je zabijają.
01:28
It's one of the sixsześć lionsosobliwości miasta whichktóry were killedzabity in NairobiNairobi.
23
76024
3914
To jeden z sześciu lwów
zabitych w Nairobi.
01:31
And I think this is why the NairobiNairobi NationalKrajowe ParkPark lionsosobliwości miasta are fewkilka.
24
79938
4539
Pewnie dlatego w Parku Narodowym Nairobi
jest ich tak niewiele.
01:36
So a boychłopak, from sixsześć to ninedziewięć yearslat oldstary, in my communityspołeczność
25
84477
4961
Masajski chłopiec w wieku 6-9 lat
01:41
is responsibleodpowiedzialny for his dad'stata cowskrowy,
26
89438
2874
pilnuje bydła swojego ojca.
01:44
and that's the samepodobnie thing whichktóry happenedstało się to me.
27
92312
3130
Podobnie było w moim przypadku.
01:47
So I had to find a way of solvingrozwiązywanie this problemproblem.
28
95442
3415
Musiałem jakoś rozwiązać ten problem.
01:50
And the first ideapomysł I got was to use fireogień,
29
98857
4814
Pierwszym pomysłem
jaki przyszedł mi do głowy był ogień,
01:55
because I thought lionsosobliwości miasta were scaredprzerażony of fireogień.
30
103671
3793
bo sądziłem, że lwy się go boją.
01:59
But I cameoprawa ołowiana witrażu to realizerealizować that that didn't really help,
31
107464
4719
Niestety, to nie zdało egzaminu,
02:04
because it was even helpingporcja jedzenia the lionsosobliwości miasta
32
112183
2609
a wręcz pomagało lwom
02:06
to see throughprzez the cowshedObora.
33
114792
3511
dostrzec co znajduje się w zagrodzie.
02:10
So I didn't give up. I continuednieprzerwany.
34
118303
3329
Ale nie poddałem się.
Próbowałem dalej.
02:13
And a seconddruga ideapomysł I got was
35
121632
2640
Moim drugim pomysłem
02:16
to use a scarecrowstrach na wróble.
36
124272
2067
był strach na wróble.
02:18
I was tryingpróbować to tricksztuczka the lionsosobliwości miasta
37
126339
1614
Chciałem, żeby lwy myślały,
02:19
[into thinkingmyślący] that I was standingna stojąco nearBlisko the cowshedObora.
38
127953
2907
że to ja stoję koło zagrody.
02:22
But lionsosobliwości miasta are very cleversprytny. (LaughterŚmiech)
39
130860
4076
Jednak lwy są bardzo sprytne.
(Śmiech)
02:26
They will come the first day and they see the scarecrowstrach na wróble, and they go back,
40
134936
4446
Za pierwszym razem
odejdą widząc stracha,
02:31
but the seconddruga day, they'lloni to zrobią come and they say,
41
139382
3274
ale już następnego dnia, myślą:
02:34
this thing is not movingw ruchu here, it's always here. (LaughterŚmiech)
42
142656
3110
"On zawsze stoi w jednym miejscu".
(Śmiech)
02:37
So he jumpsskacze in and killszabija the animalszwierzęta.
43
145766
3237
Wtedy przeskakują ogrodzenie
i zabijają zwierzęta.
02:41
So one night, I was walkingpieszy around the cowshedObora with a torchpochodnia,
44
149003
3953
Pewnej nocy chodziłem
wokół zagrody z latarką
02:44
and that day, the lionsosobliwości miasta didn't come.
45
152956
3843
i tego dnia lwy się nie pokazały.
02:48
And I discoveredodkryty that lionsosobliwości miasta are afraidprzestraszony of a movingw ruchu lightlekki.
46
156799
4558
Wtedy odkryłem, że boją się
poruszającego się światła.
02:53
So I had an ideapomysł.
47
161357
2573
Wpadłem na pewien pomysł.
02:55
SinceOd I was a smallmały boychłopak,
48
163930
2310
Odkąd bylem małym chłopcem
02:58
I used to work in my roompokój for the wholecały day,
49
166240
3258
całymi dniami przesiadywałem
w pokoju majsterkując.
03:01
and I even tookwziął apartniezależnie my mom'smamy newNowy radioradio,
50
169498
3106
Kiedyś nawet rozebrałem
nowe radio mojej mamy...
03:04
and that day she almostprawie killedzabity me,
51
172604
1818
Prawie mnie wtedy zabiła,
03:06
but I learnednauczyli a lot about electronicselektronika. (LaughterŚmiech)
52
174422
6254
ale dużo się nauczyłem o elektronice.
(Śmiech)
03:12
So I got an oldstary carsamochód batterybateria,
53
180676
3360
Wziąłem więc stary akumulator
03:16
an indicatorwskaźnik boxpudełko. It's a smallmały deviceurządzenie founduznany in a motorcyclemotocykl,
54
184036
3790
i regulator kierunkowskazów,
małe urządzenie w motocyklu,
03:19
and it helpspomaga motoristskierowców when they want to turnskręcać right or left. It blinksmiga na.
55
187826
5051
które mruganiem sygnalizuje skręt.
03:24
And I got a switchprzełącznik where I can switchprzełącznik on the lightsświatła, on and off.
56
192877
4554
Znalazłem przełącznik,
żeby móc włączać i wyłączać światła
03:29
And that's a smallmały torchpochodnia from a brokenzłamany flashlightLatarka.
57
197431
4828
oraz małą żarówkę z zepsutej latarki.
03:34
So I setzestaw up everything.
58
202259
2881
Zmontowałem wszystko razem.
03:37
As you can see, the solarsłoneczny panelpłyta chargesopłaty the batterybateria,
59
205140
3224
Jak widać panele słoneczne
ładują akumulator,
03:40
and the batterybateria supplieskieszonkowe dzieci the powermoc
60
208364
2121
który dostarcza energię
regulatorowi świateł.
03:42
to the smallmały indicatorwskaźnik boxpudełko. I call it a transformertransformator.
61
210485
3055
Nazywam go transformatorem.
03:45
And the indicatorwskaźnik boxpudełko makesczyni the lightsświatła flashLampa błyskowa.
62
213540
4721
Regulator sprawia, że światła migają.
03:50
As you can see, the bulbsżarówki facetwarz outsidena zewnątrz,
63
218261
3751
Jak widać,
żarówki skierowane są na zewnątrz,
03:54
because that's where the lionsosobliwości miasta come from.
64
222012
2488
skąd przychodzą lwy.
03:56
And that's how it lookswygląda to lionsosobliwości miasta when they come at night.
65
224500
4064
Oto co widzą lwy,
kiedy przychodzą w nocy.
04:00
The lightsświatła flashLampa błyskowa and tricksztuczka
66
228564
2728
Migające światła sprawiły,
04:03
the lionsosobliwości miasta into thinkingmyślący I was walkingpieszy around the cowshedObora,
67
231292
1942
że lwy myślały,
że chodziłem wokół zagrody,
04:05
but I was sleepingspanie in my bedłóżko.
68
233234
1926
kiedy spałem sobie w łóżku.
04:07
(LaughterŚmiech)
69
235160
2740
(Śmiech)
04:09
(ApplauseAplauz)
70
237900
1669
(Brawa)
04:11
ThanksDzięki.
71
239569
5595
Dzięki.
04:17
So I setzestaw it up in my home two yearslat agotemu,
72
245164
4276
Odkąd zamontowałem to
u nas dwa lata temu,
04:21
and sinceod then, we have never experienceddoświadczony any problemproblem with lionsosobliwości miasta.
73
249440
3320
nie mieliśmy żadnego problemu z lwami.
04:24
And my neighboringsąsiedni homesdomy heardsłyszał about this ideapomysł.
74
252760
4012
Sąsiedzi dowiedzieli się o moim pomyśle.
04:28
One of them was this grandmotherbabcia.
75
256772
2464
Jedną z nich była ta babcia.
04:31
She had a lot of her animalszwierzęta beingistota killedzabity by lionsosobliwości miasta,
76
259236
4276
Lwy zabijały wiele jej zwierząt,
04:35
and she askedspytał me if I could put the lightsświatła for her.
77
263512
2134
więc zapytała mnie, czy mógłbym
zainstalować u niej światła.
04:37
And I said, "Yes."
78
265646
1278
Zgodziłem się.
04:38
So I put the lightsświatła. You can see at the back, those are the lionLew lightsświatła.
79
266924
4600
Zamontowałem je,
jak możecie zobaczyć w tle.
04:43
SinceOd now, I've setzestaw up sevensiedem homesdomy around my communityspołeczność,
80
271524
3416
Założyłem je również
w 7 innych domach w okolicy
04:46
and they're really workingpracujący.
81
274940
2225
i naprawdę się sprawdzają.
04:49
And my ideapomysł is alsorównież beingistota used now all over KenyaKenia
82
277165
5180
Mój pomysł wykorzystuje się
teraz w całej Kenii,
04:54
for scaringstraszenia other predatorsdrapieżniki like hyenashieny, leopardslamparty,
83
282345
5113
żeby odstraszać też inne drapieżniki,
jak hieny czy lamparty.
04:59
and it's alsorównież beingistota used
84
287458
2235
Ale używa się go też na farmach
05:01
to scareprzestraszyć elephantssłonie away from people'sludzie farmsfarmy.
85
289693
4045
do odstraszania słoni.
05:05
Because of this inventionwynalazek, I was luckySzczęściarz to get a scholarshipstypendium
86
293738
3040
Dzięki temu wynalazkowi
dostałem stypendium
05:08
in one of the bestNajlepiej schoolsszkoły in KenyaKenia,
87
296778
2650
w jednej z najlepszych szkół w Kenii,
05:11
BrookhouseBrookhouse InternationalInternational SchoolSzkoła,
88
299428
1907
Brookhouse International School.
05:13
and I'm really excitedpodekscytowany about this.
89
301335
2927
Bardzo mnie to cieszy.
05:16
My newNowy schoolszkoła now is comingprzyjście in and helpingporcja jedzenia
90
304262
3850
Moja szkoła również się zaangażowała,
05:20
by fundraisingpozyskiwania funduszy and creatingtworzenie an awarenessświadomość.
91
308112
4532
zbierając fundusze
i szerząc informacje na ten temat.
05:24
I even tookwziął my friendsprzyjaciele back to my communityspołeczność,
92
312644
5283
Zabrałem nawet kolegów
do mojej społeczności,
05:29
and we're installingInstalowanie the lightsświatła to the homesdomy
93
317927
3197
gdzie razem montowaliśmy światła
na ogrodzeniach domów,
05:33
whichktóry don't have [any], and I'm teachingnauczanie them how to put them.
94
321124
4649
które ich jeszcze nie mają,
a ja pokazywałem im jak to robić.
05:37
So one yearrok agotemu, I was just a boychłopak in the savannaSawanna grasslandużytki zielone
95
325773
3897
Rok temu byłem
zwykłym chłopcem z sawanny,
05:41
herdingpasterski my father'sojca cowskrowy,
96
329670
1674
wypasającym krowy mojego ojca.
05:43
and I used to see planessamoloty flyinglatający over,
97
331344
2954
Widywałem wtedy przelatujące
nade mną samoloty
05:46
and I told myselfsiebie that one day, I'll be there insidewewnątrz.
98
334298
4211
i myślałem sobie,
że kiedyś będę tam w środku.
05:50
And here I am todaydzisiaj.
99
338509
3088
A teraz jestem tu dzisiaj.
05:53
I got a chanceszansa to come by planesamolot for my first time for TEDTED.
100
341597
5936
Po raz pierwszy w życiu
poleciałem samolotem na TED.
05:59
So my bigduży dreamśnić is to becomestają się an aircraftsamolot engineerinżynier and pilotpilot when I growrosnąć up.
101
347533
5436
Moim wielkim marzeniem
jest zostać inżynierem lotnictwa i pilotem.
06:04
I used to hatenienawidzić lionsosobliwości miasta, but now because my inventionwynalazek
102
352969
3694
Kiedyś nienawidziłem lwów,
ale teraz dzięki wynalazkowi,
06:08
is savingoszczędność my father'sojca cowskrowy and the lionsosobliwości miasta,
103
356663
3318
który chroni jednocześnie
krowy mojego ojca i lwy,
06:11
we are ablezdolny to stayzostać with the lionsosobliwości miasta withoutbez any conflictkonflikt.
104
359981
3700
możemy z nimi bezkonfliktowo koegzystować.
06:15
AshPopiółê olOLên. It meansznaczy in my languagejęzyk, thank you very much.
105
363681
3220
Ashê olên - w moim języku
znaczy dziękuję bardzo.
06:18
(ApplauseAplauz)
106
366901
10900
(Brawa)
06:33
ChrisChris AndersonAnderson: You have no ideapomysł how excitingekscytujący it is
107
381381
2301
Chris Anderson: Wspaniale jest usłyszeć taką historię.
06:35
to hearsłyszeć a storyfabuła like yoursTwój.
108
383682
2111
Chris Anderson: Wspaniale jest usłyszeć taką historię.
06:37
So you got this scholarshipstypendium.RichardRichard TurereTurere: YepTak.
109
385793
2036
Otrzymałeś stypendium.
Richard Turere: Tak.
06:39
CACA: You're workingpracujący on other electricalelektryczny inventionswynalazki.
110
387829
2577
CA: Pracujesz już nad innymi wynalazkami.
06:42
What's the nextNastępny one on your listlista?
111
390406
1858
Jaki jest kolejny w planie?
06:44
RTRT: My nextNastępny inventionwynalazek is,
112
392264
2674
RT: Mój następny wynalazek,
06:46
I want to make an electricelektryczny fencepłot.CACA: ElectricElektryczne fencepłot?
113
394938
2582
to będzie ogrodzenie elektryczne.
06:49
RTRT: But I know electricelektryczny fencesogrodzenia are alreadyjuż inventedzmyślony,
114
397520
2161
Wiem, że już je wynaleziono,
06:51
but I want to make minekopalnia.
115
399681
2237
ale ja chcę zrobić własne.
06:53
(LaughterŚmiech)
116
401918
2091
(Śmiech)
06:56
CACA: You alreadyjuż triedwypróbowany it oncepewnego razu, right, and you --RT--RT: I triedwypróbowany it before,
117
404009
3170
CA: Wiem, że już raz próbowałeś...
RT: Próbowałem wcześniej,
06:59
but I stoppedzatrzymany because it gavedał me a shockzaszokować. (LaughterŚmiech)
118
407179
6757
ale przestałem, bo kopnął mnie prąd.
(Śmiech)
07:05
CACA: In the trenchesRowy. RichardRichard TurereTurere, you are something elsejeszcze.
119
413936
3326
CA: To się nazywa zaangażowanie!
Rchardzie Turere, jesteś naprawdę wyjątkowy.
07:09
We're going to cheerCheer you on everykażdy stepkrok of the way, my friendprzyjaciel.
120
417262
2968
Będziemy trzymać za ciebie kciuki, przyjacielu.
07:12
Thank you so much.RTRT: Thank you. (ApplauseAplauz)
121
420230
3557
Dziękuję ci bardzo.
RT: Dziękuję. (Brawa)
Translated by Lena Gorska
Reviewed by Magdalena Stonawska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Richard Turere - Inventor
Young inventor Richard Turere invented "lion lights," an elegant way to protect his family's cattle from lion attacks.

Why you should listen

Richard Turere is a young Maasai man who lives in the wilderness of the Kenya savanna, on the edge of a national park full of rhino, giraffe, buffalo and lions. Since he was 9, Richard has held the honored chore of tending his father's cattle; in his free time, he tinkered with electrical gadgets. After dismantling the few household appliances, Richard taught himself how to fix them, and then he started inventing. He fit his parents' home with fans made from car parts and other junkyard components harvested from junkyards, then built other inventions for his neighbors.

Now 13, he is renowned for inventing "lion lights," a fence made of basic pieces (solar charging cells, flashlight parts), which quickly and effectively scares lions away from his father's cattle. Richard's dream is to be an aircraft engineer.

Read more about Richard Turere on CNN.com >>

More profile about the speaker
Richard Turere | Speaker | TED.com