TED2015
Nathalie Cabrol: How Mars might hold the secret to the origin of life
Nathalie Cabrol: Cách sao Hỏa giữ bí mật về nguồn gốc sự sống
Filmed:
Readability: 3.8
1,261,913 views
Trong khi chúng ta thích tưởng tượng ra một chủng người bé nhỏ màu xanh, thì sự sống trên những hành tinh khác lại thể hiện dưới dạng vi sinh. Nathalie Cabrol, nhà nghiên cứu hành tinh đưa chúng ta vào trong cuộc tìm kiếm vi sinh vật trên sao Hỏa, cuộc săn tìm khác với điều ta hay tưởng tượng dẫn chúng ta đến những vùng hồ hoang vắng trên dãy Andes. Môi trường cực kỳ khắc nghiệt này - với khí quyển mỏng và đất nóng cháy - rất giống với bề mặt sao Hỏa cách đây chừng 3,5 tỷ năm. Cách thức mà vi sinh vật ở đây thích nghi để tồn tại có thể chỉ cho chúng ta nơi để tìm kiếm vi sinh vật trên sao Hỏa - và có thể giúp chúng ta hiểu tại sao có loài vi sinh đạt đến nền văn minh mà số khác lại lại phải diệt vong.
Nathalie Cabrol - Planetary explorer
To determine how life might persist on Mars, Nathalie Cabrol explores one of Earth’s most extreme environments: high-elevation Andean lakes and deserts. Full bio
To determine how life might persist on Mars, Nathalie Cabrol explores one of Earth’s most extreme environments: high-elevation Andean lakes and deserts. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Well, you know, sometimes
0
765
1511
Như bạn biết, đôi khi
00:14
the most important things come
in the smallest packages.
in the smallest packages.
1
2276
2982
những thứ quan trọng nhất lại
đến từ những việc nhỏ bé nhất.
đến từ những việc nhỏ bé nhất.
00:17
I am going to try to convince you,
in the 15 minutes I have,
in the 15 minutes I have,
2
5258
3589
Trong 15 phút này,
tôi cố gắng thuyết phục bạn,
tôi cố gắng thuyết phục bạn,
00:20
that microbes have a lot to say
about questions such as,
about questions such as,
3
8847
4253
rằng liên quan đến vi sinh vật
chúng ta có nhiều thứ để hỏi như
chúng ta có nhiều thứ để hỏi như
00:25
"Are we alone?"
4
13100
1898
"Chúng ta có đơn độc không?"
00:26
and they can tell us more about
not only life in our solar system
not only life in our solar system
5
14998
5225
và chúng có thể nói cho ta
về sự sống không chỉ trong Hệ Mặt Trời
về sự sống không chỉ trong Hệ Mặt Trời
00:32
but also maybe beyond,
6
20223
1877
mà còn trong phần vũ trụ bao la,
00:34
and this is why I am tracking them down
in the most impossible places on Earth,
in the most impossible places on Earth,
7
22100
5297
đó là lí do tôi theo dõi chúng trong
những nơi khó đến nhất trên Trái Đất,
những nơi khó đến nhất trên Trái Đất,
00:39
in extreme environments where conditions
8
27397
2369
trong môi trường vô cùng khắc nghiệt ở đó
00:41
are really pushing them
to the brink of survival.
to the brink of survival.
9
29766
2684
điều kiện sống đẩy chúng
đến bờ vực của sống còn.
đến bờ vực của sống còn.
00:44
Actually, sometimes me too,
when I'm trying to follow them too close.
when I'm trying to follow them too close.
10
32450
3254
Đôi lúc tôi cũng gây khó cho chúng,
khi tiếp cận chúng quá gần.
khi tiếp cận chúng quá gần.
00:47
But here's the thing:
11
35704
1817
Nhưng đây là điều chúng ta biết:
00:49
We are the only advanced civilization
in the solar system,
in the solar system,
12
37521
5613
Chỉ có con người chúng ta đạt đến văn minh
trong Hệ Mặt Trời,
trong Hệ Mặt Trời,
00:55
but that doesn't mean that there is
no microbial life nearby.
no microbial life nearby.
13
43134
3744
điều đó không có nghĩa là không có
sự sống vi sinh trong vũ trụ quanh ta.
sự sống vi sinh trong vũ trụ quanh ta.
00:58
In fact, the planets
and moons you see here
and moons you see here
14
46878
3785
Thật vậy, các hành tinh
và vệ tinh chúng ta thấy đây
và vệ tinh chúng ta thấy đây
01:02
could host life -- all of them --
and we know that,
and we know that,
15
50663
3970
có thể chứa sự sống -- tất cả chúng --
và chúng ta biết rằng
và chúng ta biết rằng
01:06
and it's a strong possibility.
16
54633
2849
khả năng đó rất cao.
01:09
And if we were going to find life
on those moons and planets,
on those moons and planets,
17
57482
4653
Nếu chúng ta tìm thấy sự sống
trên những vệ tinh và hành tinh này,
trên những vệ tinh và hành tinh này,
01:14
then we would answer questions such as,
18
62135
3016
có lẽ khi đó ta sẽ trả lời câu hỏi như,
01:17
are we alone in the solar system?
19
65151
2136
có phải ta đơn độc trong Hệ Mặt Trời?
01:19
Where are we coming from?
20
67287
1969
Chúng ta đến từ đâu?
01:21
Do we have family in the neighborhood?
21
69256
2977
Nhân loại có người hàng xóm không?
01:24
Is there life beyond our solar system?
22
72233
3924
Có sự sống bên ngoài Hệ Mặt Trời không?
01:28
And we can ask all those questions
because there has been a revolution
because there has been a revolution
23
76157
4087
Và ta có thể đặt tất cả các câu hỏi trên
bởi vì đã có một đột phát
bởi vì đã có một đột phát
01:32
in our understanding
of what a habitable planet is,
of what a habitable planet is,
24
80244
4276
trong nhận thức của chúng ta
về một hành tinh có thể sống được,
về một hành tinh có thể sống được,
01:36
and today, a habitable planet is a planet
25
84520
3340
và ngày nay, hành tinh có thể
sống được là hành tinh
sống được là hành tinh
01:39
that has a zone where
water can stay stable,
water can stay stable,
26
87860
4333
có khu vực có thể giữ nước ổn định,
01:44
but to me this is a horizontal
definition of habitability,
definition of habitability,
27
92193
3729
theo tôi đó là định nghĩa theo chiều ngang
về khả năng có sự sống.
về khả năng có sự sống.
01:47
because it involves a distance to a star,
28
95922
2275
bởi nó bao gồm khoảng cách đến
một ngôi sao,
một ngôi sao,
01:50
but there is another
dimension to habitability,
dimension to habitability,
29
98197
2972
nhưng có một chiều kích khác cho
khả năng có sự sống,
khả năng có sự sống,
01:53
and this is a vertical dimension.
30
101169
2181
có thể xem là chiều dọc.
01:55
Think of it as
31
103840
3687
Đó là
01:59
conditions in the subsurface of a planet
where you are very far away from a sun,
where you are very far away from a sun,
32
107527
6683
điều kiện bên dưới bề mặt của một
hành tinh nơi không có tia sáng mặt trời,
hành tinh nơi không có tia sáng mặt trời,
02:06
but you still have water,
energy, nutrients,
energy, nutrients,
33
114210
3143
nhưng vẫn có nước,
có năng lượng, chất dinh dưỡng,
có năng lượng, chất dinh dưỡng,
02:09
which for some of them means food,
34
117353
1951
một số trong chúng có thể là thức ăn,
02:11
and a protection.
35
119304
1903
và cũng là nơi ẩn nấp.
02:13
And when you look at the Earth,
36
121207
2044
Khi nhìn vào Trái Đất,
02:15
very far away from any sunlight,
deep in the ocean,
deep in the ocean,
37
123251
4545
nơi không có ánh sáng Mặt Trời,
sâu trong lòng đại dương,
sâu trong lòng đại dương,
02:19
you have life thriving
38
127796
1869
vẫn có sự sống phát triển
02:21
and it uses only chemistry
for life processes.
for life processes.
39
129665
4011
quá trình sống chỉ là quá trình hóa học.
02:25
So when you think of it
at that point, all walls collapse.
at that point, all walls collapse.
40
133676
5650
Khi nghĩ về sự sống ở điểm đó,
tất cả mọi bức tường kiến thức đều sụp đổ.
tất cả mọi bức tường kiến thức đều sụp đổ.
02:31
You have no limitations, basically.
41
139326
2274
Cơ bản, bạn thấy không còn giới hạn.
02:33
And if you have been looking
at the headlines lately,
at the headlines lately,
42
141600
2560
Nếu bạn quan tâm đến những
vấn đề nổi trội gần đây,
vấn đề nổi trội gần đây,
02:36
then you will see that we have
discovered a subsurface ocean
discovered a subsurface ocean
43
144160
2960
bạn sẽ thấy rằng chúng ta đã tìm ra
đại dương ngầm
đại dương ngầm
02:39
on Europa, on Ganymede,
on Enceladus, on Titan,
on Enceladus, on Titan,
44
147120
3869
ở các vệ tinh Europa, Ganymede,
Enceladus, Titan
Enceladus, Titan
02:42
and now we are finding a geyser
and hot springs on Enceladus,
and hot springs on Enceladus,
45
150989
2934
và ta tìm ra suối phun
và suối nóng ở vệ tinh Enceladus.
và suối nóng ở vệ tinh Enceladus.
02:45
Our solar system is turning
into a giant spa.
into a giant spa.
46
153923
4055
Hệ Mặt Trời của chúng ta đang trở thành
hệ thống spa khổng lồ.
hệ thống spa khổng lồ.
02:49
For anybody who has gone to a spa
knows how much microbes like that, right?
knows how much microbes like that, right?
47
157978
3886
Ai đã đi spa thì biết có nhiều
vi trùng như thế nào, đúng không?
vi trùng như thế nào, đúng không?
02:53
(Laughter)
48
161864
1718
(Tiếng cười)
02:55
So at that point, think also about Mars.
49
163582
3529
Vậy hãy nghĩ về sao Hỏa.
02:59
There is no life possible
at the surface of Mars today,
at the surface of Mars today,
50
167111
3367
Ngày nay, không thể có
sự sống trên bề mặt sau Hỏa,
sự sống trên bề mặt sau Hỏa,
03:02
but it might still be hiding underground.
51
170478
3251
nhưng nó có thể che dấu một thế giới ngầm.
03:05
So, we have been making progress
in our understanding of habitability,
in our understanding of habitability,
52
173729
5610
Vậy, chúng ta đang dần phát
hiện ra khả năng có sự sống,
hiện ra khả năng có sự sống,
03:11
but we also have been making progress
in our understanding
in our understanding
53
179339
2772
nhưng chúng ta cũng đang dần hiểu
03:14
of what the signatures
of life are on Earth.
of life are on Earth.
54
182111
3576
về tính chất của sự sống trên Trái Đất.
03:17
And you can have what we call
organic molecules,
organic molecules,
55
185687
2856
Và bạn có thể có
cái được gọi là phân tử hữu cơ,
cái được gọi là phân tử hữu cơ,
03:20
and these are the bricks of life,
56
188543
1927
là những viên gạch đầu tiên
của sự sống,
của sự sống,
03:22
and you can have fossils,
57
190470
1880
và bạn có thể tìm thấy hóa thạch,
03:24
and you can minerals, biominerals,
58
192350
2903
và khoáng vật, khoáng-sinh vật,
03:27
which is due to the reaction
between bacteria and rocks,
between bacteria and rocks,
59
195253
3390
do phản ứng giữa vi trùng và đá,
03:30
and of course you can have
gases in the atmosphere.
gases in the atmosphere.
60
198643
3134
và đương nhiên, bạn có thể có
nhiều loại khí trong khí quyển.
nhiều loại khí trong khí quyển.
03:33
And when you look at those
tiny green algae
tiny green algae
61
201777
2206
Và khi bạn nhìn những rong xanh bé xíu
03:35
on the right of the slide here,
62
203983
1951
bên phải của màn hình,
03:37
they are the direct descendants
of those who have been pumping oxygen
of those who have been pumping oxygen
63
205934
3516
chúng là những con cháu trực tiếp của
những cá thể cung cấp oxy
những cá thể cung cấp oxy
03:41
a billion years ago
in the atmosphere of the Earth.
in the atmosphere of the Earth.
64
209450
2393
cách đây một tỷ năm
cho khí quyển của Trái Đất.
cho khí quyển của Trái Đất.
03:43
When they did that, they poisoned
90 percent of the life
90 percent of the life
65
211843
2622
Lúc đó chúng cung cấp ôxy nhưng
lại đầu độc 90% sự sống
lại đầu độc 90% sự sống
03:46
at the surface of the Earth,
66
214465
1522
trên bề mặt Trái Đất,
03:47
but they are the reason why
you are breathing this air today.
you are breathing this air today.
67
215987
3203
nhưng chúng lý giải tại sao
bạn đang hít thở không khí ngày nay.
bạn đang hít thở không khí ngày nay.
03:52
But as much as our understanding grows
of all of these things,
of all of these things,
68
220740
5185
Dù chúng ta hiểu biết ngày
càng nhiều về chúng,
càng nhiều về chúng,
03:57
there is one question
we still cannot answer,
we still cannot answer,
69
225925
2926
nhưng có một câu hỏi mà
chúng ta không thể trả lời
chúng ta không thể trả lời
04:00
and this is, where are we coming from?
70
228851
2275
đó là : chúng ta đến từ đâu?
04:03
And you know, it's getting worse,
71
231126
1718
Và như bạn biết, còn tệ hơn nữa,
04:04
because we won't be able
to find the physical evidence
to find the physical evidence
72
232844
3042
vì chúng ta sẽ mãi không thể tìm
ra chứng cứ vật chất
ra chứng cứ vật chất
04:07
of where we are coming from
on this planet,
on this planet,
73
235886
2554
về nguồn gốc của mình trên hành tinh này,
04:10
and the reason being is that anything that
is older than four billion years is gone.
is older than four billion years is gone.
74
238440
5690
vì theo logic thì không có thứ gì
có tuổi hơn 4 triệu năm mà còn tồn tại.
có tuổi hơn 4 triệu năm mà còn tồn tại.
04:16
All record is gone,
75
244130
1624
Mọi dấu vết đã biến mất,
04:17
erased by plate tectonics and erosion.
76
245754
3878
bị xóa sạch bởi sự trôi
các mảng kiến tạo và xói mòn.
các mảng kiến tạo và xói mòn.
04:21
This is what I call the Earth's
biological horizon.
biological horizon.
77
249632
3552
Đây là cái được gọi là đường chân trời
về sinh học của Trái Đất.
về sinh học của Trái Đất.
04:25
Beyond this horizon we don't know
where we are coming from.
where we are coming from.
78
253184
3483
Bên kia chân trời, chúng ta
không biết chúng ta đến từ đâu.
không biết chúng ta đến từ đâu.
04:28
So is everything lost? Well, maybe not.
79
256667
2926
Vậy có phải mọi thứ đã mất?
Có lẽ là không.
Có lẽ là không.
04:31
And we might be able to find
evidence of our own origin
evidence of our own origin
80
259593
3715
Và chúng ta có thể tìm ra
dấu vết về nguồn gốc của mình
dấu vết về nguồn gốc của mình
04:35
in the most unlikely place,
and this place in Mars.
and this place in Mars.
81
263308
3111
ở một nơi mà chính chúng ta không ngờ
đó chính là ở trên sao Hỏa.
đó chính là ở trên sao Hỏa.
04:39
How is this possible?
82
267929
1491
Làm sao mà như thế được?
04:41
Well clearly at the beginning
of the solar system,
of the solar system,
83
269420
2781
Rõ ràng là ở điểm khởi đầu
của Hệ Mặt Trời,
của Hệ Mặt Trời,
04:44
Mars and the Earth were bombarded
by giant asteroids and comets,
by giant asteroids and comets,
84
272201
4968
sao Hỏa và Trái Đất bị va đập bởi những
tiểu hành tinh và sao chổi khổng lồ,
tiểu hành tinh và sao chổi khổng lồ,
04:49
and there were ejecta
from these impacts all over the place.
from these impacts all over the place.
85
277169
3158
và có những mảnh vỡ, vụn ra từ những
va chạm còn rơi lại.
va chạm còn rơi lại.
04:52
Earth and Mars kept throwing rocks
at each other for a very long time.
at each other for a very long time.
86
280327
3860
Trái Đất và sao Hỏa giữ những mảnh đá đó
trên bề mặt một thời gian rất dài.
trên bề mặt một thời gian rất dài.
04:56
Pieces of rocks landed on the Earth.
87
284187
2043
Những mảnh đá rơi trên mặt Trái Đất.
04:58
Pieces of the Earth landed on Mars.
88
286230
1951
Mảnh của Trái Đất rơi trên sao Hỏa.
05:00
So clearly, those two planets may have
been seeded by the same material.
been seeded by the same material.
89
288181
5178
Vậy rõ ràng hai hành tinh này có thể
được ném lên mình những vật chất như nhau.
được ném lên mình những vật chất như nhau.
05:05
So yeah, maybe Granddady is sitting
there on the surface and waiting for us.
there on the surface and waiting for us.
90
293359
3924
Có thể đá "Tổ" Granddady được giữ trên
bề mặt sao Hỏa và chờ chúng ta.
bề mặt sao Hỏa và chờ chúng ta.
05:10
But that also means that we can go to Mars
and try to find traces of our own origin.
and try to find traces of our own origin.
91
298659
7531
Nhưng điều đó cũng có nghĩa là chúng ta có
thể đến sao Hỏa và tìm ra gốc của mình.
thể đến sao Hỏa và tìm ra gốc của mình.
05:18
Mars may hold that secret for us.
92
306190
2252
Sao Hỏa có thể giữ bí mật của chúng ta.
05:20
This is why Mars is so special to us.
93
308442
2708
Đó là lý do sao Hỏa lại
trở nên đặc biệt với chúng ta.
trở nên đặc biệt với chúng ta.
05:23
But for that to happen,
94
311150
2010
Nhưng để điều đó có thể thực hiện,
05:25
Mars needed to be habitable
at the time when conditions were right.
at the time when conditions were right.
95
313160
5384
sao Hỏa cần trở thành nơi sống được
tại thời điểm hội tụ điều kiện thích hợp.
tại thời điểm hội tụ điều kiện thích hợp.
05:30
So was Mars habitable?
96
318544
1856
Có phải sao Hỏa đã là nơi sống được?
05:32
We have a number of missions
telling us exactly the same thing today.
telling us exactly the same thing today.
97
320400
3854
Chúng ta có nhiều chuyến du hành để
hôm nay nói chính xác cùng một điều.
hôm nay nói chính xác cùng một điều.
05:36
At the time when life
appeared on the Earth,
appeared on the Earth,
98
324254
3738
Tại lúc sự sống xuất hiện trên trái đất.
05:39
Mars did have an ocean,
it had volcanoes, it had lakes,
it had volcanoes, it had lakes,
99
327992
4838
Sao Hỏa đã có một đại dương,
có các núi lửa và hồ,
có các núi lửa và hồ,
05:44
and it had deltas like the beautiful
picture you see here.
picture you see here.
100
332830
2843
nó có các đồng bằng như bức tranh đẹp này.
05:47
This picture was sent by the Curiosity
rover only a few weeks ago.
rover only a few weeks ago.
101
335673
3787
Bức hình này được gửi từ tàu thăm dò
sao Hỏa Curiosity chỉ mới vài tuần.
sao Hỏa Curiosity chỉ mới vài tuần.
05:51
It shows the remnants of a delta,
and this picture tells us something:
and this picture tells us something:
102
339460
3682
Nó cho thấy vết tích của đồng bằng,
và cho chúng ta biết điều này:
và cho chúng ta biết điều này:
05:55
water was abundant
103
343142
1954
Nước đã có rất nhiều ở đây
05:57
and stayed founting at the surface
for a very long time.
for a very long time.
104
345096
2661
và trở thành nguồn mạch cho bề mặt
trong thời gian dài.
trong thời gian dài.
05:59
This is good news for life.
105
347757
1811
Điều này rất thích hợp cho sự sống.
06:01
Life chemistry takes a long time
to actually happen.
to actually happen.
106
349568
3422
Sự sống hóa học cần nhiều thời gian
để có thể hình thành.
để có thể hình thành.
06:04
So this is extremely good news,
107
352990
1517
Đây là thông tin cực kỳ tốt,
06:06
but does that mean that if we go there,
life will be easy to find on Mars?
life will be easy to find on Mars?
108
354507
3620
nhưng có phải là nếu ta đến sao
Hỏa, thì sẽ dễ dàng tìm ra sự sống không?
Hỏa, thì sẽ dễ dàng tìm ra sự sống không?
06:10
Not necessarily.
109
358127
1883
Không dễ đâu!
06:12
Here's what happened:
110
360010
1851
Đây là điều đã xảy ra :
06:13
At the time when life exploded
at the surface of the Earth,
at the surface of the Earth,
111
361861
3369
Tại thời điểm sự sống bùng phát
trên bề mặt Trái Đất,
trên bề mặt Trái Đất,
06:17
then everything went south for Mars,
112
365230
2139
thì mọi thứ trở nên tồi tệ cho sao Hỏa,
06:19
literally.
113
367369
1532
đúng theo nghĩa đen.
06:20
The atmosphere was
stripped away by solar winds,
stripped away by solar winds,
114
368901
3571
Lớp khí bao quanh sao Hỏa
bị gió Mặt Trời thổi đi,
bị gió Mặt Trời thổi đi,
06:24
Mars lost its magnetosphere,
115
372472
2303
sao Hỏa bị mất từ quyển,
06:26
and then cosmic rays and U.V.
bombarded the surface
bombarded the surface
116
374775
4412
nên các tia vũ trụ và tia cực tím
tấn công vào bề mặt
tấn công vào bề mặt
06:31
and water escaped to space
and went underground.
and went underground.
117
379187
4223
nước thoát vào không gian
và ngấm xuống đất.
và ngấm xuống đất.
06:35
So if we want to be able to understand,
118
383410
3091
Vậy nếu chúng ta muốn hiểu
06:38
if we want to be able to find those traces
of the signatures of life
of the signatures of life
119
386501
4929
và muốn tìm thấy các dấu vết
của sự sống
của sự sống
06:43
at the surface of Mars, if they are there,
120
391430
2214
trên mặt sao Hỏa, nếu chúng ở đó,
06:45
we need to understand what was
the impact of each of these events
the impact of each of these events
121
393644
3187
thì chúng ta cần phải hiểu các
biến cố va chạm
biến cố va chạm
06:48
on the preservation of its record.
122
396831
3653
được lưu giữ tại chính nơi xảy ra va chạm.
06:52
Only then will we be able
to know where those signatures are hiding,
to know where those signatures are hiding,
123
400484
4830
Chỉ khi đó chúng ta mới có thể
biết các vết tích được cất giấu ở đâu,
biết các vết tích được cất giấu ở đâu,
06:57
and only then will we be able
to send our rover to the right places
to send our rover to the right places
124
405314
3683
và chỉ khi đó chúng ta mới có thể
gửi tàu thám hiểm đến đúng nơi
gửi tàu thám hiểm đến đúng nơi
07:00
where we can sample those rocks
that may be telling us something
that may be telling us something
125
408997
3149
để chúng ta lấy các mẫu đá
có thể kể cho chúng ta câu chuyện
có thể kể cho chúng ta câu chuyện
07:04
really important about who we are,
126
412146
2716
rất quan trọng về nguồn gốc,
07:06
or, if not, maybe telling us
that somewhere, independently,
that somewhere, independently,
127
414862
4110
nếu không, thì chúng có thể nói cho
chúng ta một câu chuyện hoàn toàn khác:
chúng ta một câu chuyện hoàn toàn khác:
07:10
life has appeared on another planet.
128
418972
2856
sự sống xuất hiện ở một hành tinh khác.
07:13
So to do that, it's easy.
129
421828
2508
Vậy để làm điều đó, thật là dễ.
07:16
You only need to go back
3.5 billion years ago
3.5 billion years ago
130
424336
3558
Bạn chỉ cần đi 3,5 tỷ năm
07:19
in the past of a planet.
131
427894
2391
lùi vào trong quá khứ của hành tinh.
07:22
We just need a time machine.
132
430285
2624
Chúng ta cần một máy thời gian.
07:24
Easy, right?
133
432909
2194
Dễ phải không?
07:27
Well, actually, it is.
134
435103
1570
Đúng là như vậy.
07:28
Look around you -- that's planet Earth.
135
436673
1901
Hãy nhìn xung quanh -- đó là Trái đất.
07:30
This is our time machine.
136
438574
2044
Đây là máy thời gian của ta.
07:32
Geologists are using it
to go back in the past of our own planet.
to go back in the past of our own planet.
137
440618
4170
Các nhà địa chất đang dùng nó để
quay lại quá khứ của hành tinh chúng ta.
quay lại quá khứ của hành tinh chúng ta.
07:36
I am using it a little bit differently.
138
444788
2183
Tôi cũng đang dùng nó nhưng hơi khác .
07:38
I use planet Earth to go
in very extreme environments
in very extreme environments
139
446971
2995
Tôi dùng Trái Đất để đi
vào môi trường cực kỳ khắc nghiệt
vào môi trường cực kỳ khắc nghiệt
07:41
where conditions were similar
to those of Mars
to those of Mars
140
449966
2902
nơi đó điều kiện môi trường
giống với môi trường sao Hỏa
giống với môi trường sao Hỏa
07:44
at the time when the climate changed,
141
452868
1997
vào thời điểm khí hậu thay đổi,
07:46
and there I'm trying
to understand what happened.
to understand what happened.
142
454865
2880
và tôi đang cố gắng hiểu
điều gì đã xảy ra.
điều gì đã xảy ra.
07:49
What are the signatures of life?
143
457745
1694
Cái gì là vết tích của sự sống?
07:51
What is left? How are we going to find it?
144
459439
2833
Cái gì còn sót lại? Làm sao chúng ta
tìm ra được chúng?
tìm ra được chúng?
07:54
So for one moment now
I'm going to take you with me
I'm going to take you with me
145
462272
3004
Vậy, tôi sẽ cùng các bạn
07:57
on a trip into that time machine.
146
465276
2854
làm một cuộc hanh trình vào chiếc máy
thời gian đó.
thời gian đó.
08:00
And now, what you see here,
we are at 4,500 meters in the Andes,
we are at 4,500 meters in the Andes,
147
468130
4735
Bây giờ, các bạn thấy gì đây,
chúng ta ở 4.500 mét trong dãy Andes,
chúng ta ở 4.500 mét trong dãy Andes,
08:04
but in fact we are less than a billion
years after the Earth and Mars formed.
years after the Earth and Mars formed.
148
472865
6729
thực ra, chúng ta ở thời điểm gần 1 tỷ
năm sau Trái Đất và sao Hỏa hình thành.
năm sau Trái Đất và sao Hỏa hình thành.
08:11
The Earth and Mars will have looked
pretty much exactly like that --
pretty much exactly like that --
149
479594
3691
Trái Đất và sao Hỏa có vẽ giống thế này --
08:15
volcanoes everywhere,
evaporating lakes everywhere,
evaporating lakes everywhere,
150
483285
3511
núi lửa và các hồ đang bốc hơi khắp nơi,
08:18
minerals, hot springs,
151
486796
3307
suối khoáng và suối nóng,
08:22
and then you see those mounds
on the shore of those lakes?
on the shore of those lakes?
152
490103
3831
bạn thấy những gò đất này
trên bờ những hồ nước này, đúng không?
trên bờ những hồ nước này, đúng không?
08:25
Those are built by the descendants
of the first organisms
of the first organisms
153
493934
3460
Những thứ này được xây dựng bởi những
hậu duệ của những sinh vật đầu tiên
hậu duệ của những sinh vật đầu tiên
08:29
that gave us the first fossil on Earth.
154
497394
3102
cái đó cho chúng ta những hóa thạch đầu
tiên trên Trái Đất.
tiên trên Trái Đất.
08:32
But if we want to understand what's
going on, we need to go a little further.
going on, we need to go a little further.
155
500496
4059
Nhưng nếu chúng ta muốn hiểu cái gì
diễn ra, thì phải cần đi xa hơn nữa.
diễn ra, thì phải cần đi xa hơn nữa.
08:36
And the other thing about those sites
156
504555
1915
Một thứ khác liên quan đến những nơi này
08:38
is that exactly like on Mars
three and a half billion years ago,
three and a half billion years ago,
157
506470
3476
rất giống trên sao Hỏa
cách đây 3.5 tỷ năm,
cách đây 3.5 tỷ năm,
08:41
the climate is changing very fast,
and water and ice are disappearing.
and water and ice are disappearing.
158
509946
4517
đó là khí hậu thay đổi rất nhanh,
nước và băng đang biến mất.
nước và băng đang biến mất.
08:46
But we need to go back to that time
when everything changed on Mars,
when everything changed on Mars,
159
514463
3215
Nhưng chúng ta cần quay lại lúc
mọi thứ đang thay đổi trên sao Hỏa,
mọi thứ đang thay đổi trên sao Hỏa,
08:49
and to do that, we need to go higher.
160
517678
2083
và để làm điều đó,
chúng ta cần lên cao hơn.
chúng ta cần lên cao hơn.
08:52
Why is that?
161
520441
1417
Tại sao vậy?
08:53
Because when you go higher,
162
521858
1357
Vì khi bạn lên cao hơn,
08:55
the atmosphere is getting thinner,
it's getting more unstable,
it's getting more unstable,
163
523215
3122
khí quyển sẽ mỏng hơn,
và ít ổn định hơn,
và ít ổn định hơn,
08:58
the temperature is getting cooler,
and you have a lot more U.V. radiation.
and you have a lot more U.V. radiation.
164
526337
5311
nhiệt độ lạnh hơn,
và bạn có nhiều bức xạ tia cực tím hơn.
và bạn có nhiều bức xạ tia cực tím hơn.
09:03
Basically,
165
531648
809
Về cơ bản,
09:04
you are getting to those conditions
on Mars when everything changed.
on Mars when everything changed.
166
532457
4734
bạn đang đạt đến điều kiện trên sao
Hỏa vào lúc mọi thứ đang thay đổi.
Hỏa vào lúc mọi thứ đang thay đổi.
09:10
So I was not promising anything about
a leisurely trip on the time machine.
a leisurely trip on the time machine.
167
538340
6497
Vậy tôi không hứa điều gì về
chuyến đi yên bình trên máy thời gian này.
chuyến đi yên bình trên máy thời gian này.
09:16
You are not going to be sitting
in that time machine.
in that time machine.
168
544837
2534
Bạn không ngồi trên chiếc máy đó.
09:19
You have to haul 1,000 pounds
of equipment to the summit
of equipment to the summit
169
547371
3028
Bạn phải mang 1.000 pounds
dụng cụ đến đỉnh
dụng cụ đến đỉnh
09:22
of this 20,000-foot volcano
in the Andes here.
in the Andes here.
170
550399
3785
của núi lửa cao 20.000 foot
trong dãy Andes này.
trong dãy Andes này.
09:26
That's about 6,000 meters.
171
554184
2600
Khoảng 6.000 mét.
09:28
And you also have to sleep
on 42-degree slopes
on 42-degree slopes
172
556784
3623
Và bạn cũng phải ngủ trên
những sườn dốc 42 độ
những sườn dốc 42 độ
09:32
and really hope that there won't
be any earthquake that night.
be any earthquake that night.
173
560407
3111
và hy vọng sẽ không có
động đất vào ban đêm.
động đất vào ban đêm.
09:35
But when we get to the summit,
we actually find the lake we came for.
we actually find the lake we came for.
174
563518
4946
Nhưng khi chúng ta đến đỉnh,
chúng ta sẽ thấy cái hồ cần tìm.
chúng ta sẽ thấy cái hồ cần tìm.
09:40
At this altitude, this lake is
experiencing exactly the same conditions
experiencing exactly the same conditions
175
568464
4662
Ở độ cao này, chiếc hồ có thể cho chúng
trải nghiệm đúng các điều kiện
trải nghiệm đúng các điều kiện
09:45
as those on Mars
three and a half billion years ago.
three and a half billion years ago.
176
573126
3119
trên sao Hỏa cách đây 3,5 tỷ năm.
09:48
And now we have to change our voyage
177
576245
2925
Và bây giờ chúng ta cần thay đổi chuyến đi
09:51
into an inner voyage inside that lake,
178
579170
2720
để vào bên trong lòng hồ,
09:53
and to do that, we have to remove
our mountain gear
our mountain gear
179
581890
3651
để làm điều đó, chúng ta
cần bỏ bộ đồ leo núi
cần bỏ bộ đồ leo núi
09:57
and actually don suits and go for it.
180
585541
4306
và mặc bộ đồ bơi để đi xuống hồ.
10:02
But at the time we enter that lake,
at the very moment we enter that lake,
at the very moment we enter that lake,
181
590277
4175
Nhưng vào thời điểm chúng ta xuống hồ,
đúng vào thời điểm xuống hồ,
đúng vào thời điểm xuống hồ,
10:06
we are stepping back
182
594452
1928
chúng ta bước lùi
10:08
three and a half billion years
in the past of another planet,
in the past of another planet,
183
596380
3181
3,5 tỷ năm về quá khứ của hành tinh khác,
10:11
and then we are going to get
the answer came for.
the answer came for.
184
599561
4100
và chúng ta sẽ tìm ra câu trả lời cần tìm.
10:16
Life is everywhere, absolutely everywhere.
185
604511
3122
Sự sống ở mọi nơi, đúng là ở mọi nơi.
10:19
Everything you see in this picture
is a living organism.
is a living organism.
186
607633
3320
Mọi thứ bạn thấy trong bức hình này
đều là một sinh vật sống.
đều là một sinh vật sống.
10:22
Maybe not so the diver,
but everything else.
but everything else.
187
610953
3493
Có thể không giỏi như thợ lặn
nhưng đúng là sinh vật sống
nhưng đúng là sinh vật sống
10:27
But this picture is very deceiving.
188
615626
3227
Nhưng bức hình này làm ta
tưởng là không phải.
tưởng là không phải.
10:30
Life is abundant in those lakes,
189
618853
2670
Sự sống trong những hồ này phong phú,
10:33
but like in many places on Earth
right now and due to climate change,
right now and due to climate change,
190
621523
4107
nhưng giống nhiều nơi trên Trái Đất ngày
nay và phụ thuộc vào thay đổi thời tiết,
nay và phụ thuộc vào thay đổi thời tiết,
10:37
there is a huge loss in biodiversity.
191
625630
2694
sự đa dạng sinh học đã bị mất khá nhiều.
10:40
In the samples that we took back home,
192
628744
2996
Trong những mẫu vật mà chúng ta thu thập,
10:43
36 percent of the bacteria in those lakes
were composed of three species,
were composed of three species,
193
631740
5816
63% vi trùng trong những hồ này
được cấu thành từ 3 loài,
được cấu thành từ 3 loài,
10:49
and those three species are the ones
that have survived so far.
that have survived so far.
194
637556
3819
và 3 loài này là một trong những loài còn
sót lại cho đến nay.
sót lại cho đến nay.
10:53
Here's another lake,
right next to the first one.
right next to the first one.
195
641375
2787
Đây là một hồ khác,
bên phải cạnh hồ thứ nhất.
bên phải cạnh hồ thứ nhất.
10:56
The red color you see here
is not due to minerals.
is not due to minerals.
196
644162
3668
Màu đỏ mà bạn thấy đây không phải do
khoáng chất.
khoáng chất.
10:59
It's actually due to the presence
of a tiny algae.
of a tiny algae.
197
647830
3321
Đó là do sự hiện diện
của một loại rong nhỏ.
của một loại rong nhỏ.
11:03
In this region, the U.V. radiation
is really nasty.
is really nasty.
198
651151
4509
Trong vùng này, bức xạ tia cực tím
có tác hại lớn.
có tác hại lớn.
11:07
Anywhere on Earth, 11
is considered to be extreme.
is considered to be extreme.
199
655660
3469
Bất cứ nơi nào trên Trái Đất, chỉ số
cực tím 11 được xem là quá lớn.
cực tím 11 được xem là quá lớn.
11:11
During U.V. storms there,
the U.V. Index reaches 43.
the U.V. Index reaches 43.
200
659129
4031
Trong các cơn bão cực tím, chỉ số cực tím
đạt đến 43.
đạt đến 43.
11:15
SPF 30 is not going to do anything
to you over there,
to you over there,
201
663730
4246
Kem chống nắng SPF 30 không thể
bảo vệ bạn ở cường độ đó,
bảo vệ bạn ở cường độ đó,
11:19
and the water is so
transparent in those lakes
transparent in those lakes
202
667976
3366
và nước trong các hồ này thì trong suốt
11:23
that the algae has
nowhere to hide, really,
nowhere to hide, really,
203
671342
3333
rong không có nơi nào để ẩn nấp,
11:26
and so they are developing
their own sunscreen,
their own sunscreen,
204
674675
2290
vậy chúng tự phát triển
khả năng chống nắng,
khả năng chống nắng,
11:28
and this is the red color you see.
205
676965
1784
đó là màu đỏ mà bạn thấy.
11:30
But they can adapt only so far,
206
678749
2561
Nhưng chúng có thể thích nghi cho đến nay,
11:33
and then when all the water
is gone from the surface,
is gone from the surface,
207
681310
2478
rồi khi nước bay hơi trên bề mặt,
11:35
microbes have only one solution left:
208
683788
2600
vi sinh vật chỉ còn một giải pháp:
11:38
They go underground.
209
686388
1858
Chúng chui xuống đất.
11:40
And those microbes, the rocks
you see in that slide here,
you see in that slide here,
210
688246
2925
Bạn thấy những vi sinh vật và
đá trong hình này,
đá trong hình này,
11:43
well, they are actually
living inside rocks
living inside rocks
211
691171
3220
chúng sống bên trong các tảng đá
11:46
and they are using the protection
of the translucence of the rocks
of the translucence of the rocks
212
694391
3194
chúng được bảo vệ dưới lớp phủ mờ của đá
11:49
to get the good part of the U.V.
213
697585
1797
mà vẫn nhận được tia cực tím có ích
11:51
and discard the part that could
actually damage their DNA.
actually damage their DNA.
214
699382
3744
và tránh được tia có hại
cho ADN của chúng.
cho ADN của chúng.
11:55
And this is why we are taking our rover
215
703126
2275
Đó là lý do chúng ta dùng tàu do thám
11:57
to train them to search
for life on Mars in these areas,
for life on Mars in these areas,
216
705401
3576
để tìm sự sống trên sao Hỏa
ở những khu vực thế này,
ở những khu vực thế này,
12:00
because if there was life on Mars
three and a half billion years ago,
three and a half billion years ago,
217
708977
3737
vì nếu có sự sống trên sao Hỏa
3,5 tỷ năm trước đây,
3,5 tỷ năm trước đây,
12:04
it had to use the same strategy
to actually protect itself.
to actually protect itself.
218
712714
4360
sinh vật đó cũng phải dùng chiến thuật
giống như vậy để tự bảo vệ.
giống như vậy để tự bảo vệ.
12:09
Now, it is pretty obvious
219
717864
2378
Bây giờ, mọi sự khá rõ ràng
12:12
that going to extreme environments
is helping us very much
is helping us very much
220
720242
3528
việc tìm hiểu môi trường khắc nghiệt
đã giúp chúng ta rất nhiều
đã giúp chúng ta rất nhiều
12:15
for the exploration of Mars
and to prepare missions.
and to prepare missions.
221
723770
3991
từ việc thăm dò sao Hỏa
và chuẩn bị các chuyến du hành.
và chuẩn bị các chuyến du hành.
12:19
So far, it has helped us to understand
the geology of Mars.
the geology of Mars.
222
727761
4339
Cho đến nay, chúng ta có thể hiểu
địa chất của sao Hỏa.
địa chất của sao Hỏa.
12:24
It has helped to understand the past
climate of Mars and its evolution,
climate of Mars and its evolution,
223
732100
4121
Chúng ta có thể hiểu khí hậu của sao Hỏa
trong quá khứ và các thay đổi,
trong quá khứ và các thay đổi,
12:28
but also its habitability potential.
224
736221
2987
nhưng chúng ta cũng hiểu về các khả
năng có sự sống.
năng có sự sống.
12:31
Our most recent rover on Mars
has discovered traces of organics.
has discovered traces of organics.
225
739208
5539
Tàu thăm dò mới nhất của chúng ta trên
sao Hỏa đã tìm thấy dấu vết chất hữu cơ.
sao Hỏa đã tìm thấy dấu vết chất hữu cơ.
12:36
Yeah, there are organics
at the surface of Mars.
at the surface of Mars.
226
744747
2959
Vâng, có chất hữu cơ trên bề mặt sao Hỏa.
12:39
And it also discovered traces of methane.
227
747706
3901
Tàu cũng phát hiện ra dấu vết của mêtan.
12:43
And we don't know yet
if the methane in question
if the methane in question
228
751607
2545
Chúng ta chưa biết
khí mêtan này
khí mêtan này
12:46
is really from geology or biology.
229
754152
3838
xuất phát từ địa chất hay từ sinh vật.
12:49
Regardless, what we know is
that because of the discovery,
that because of the discovery,
230
757990
4869
Dù gì đi nữa, điều mà chúng ta biết là
nhờ vào việc phát hiện này,
nhờ vào việc phát hiện này,
12:54
the hypothesis that there is still
life present on Mars today
life present on Mars today
231
762859
3241
giả thiết về sự sống hiện hữu
trên sao Hỏa ngày nay
trên sao Hỏa ngày nay
12:58
remains a viable one.
232
766100
2355
vẫn còn giá trị.
13:00
So by now, I think I have convinced you
that Mars is very special to us,
that Mars is very special to us,
233
768455
5197
Vậy, tôi nghĩ đã thuyết phục được các bạn
rằng sao Hỏa rất đặc biệt với chúng ta,
rằng sao Hỏa rất đặc biệt với chúng ta,
13:05
but it would be a mistake to think
that Mars is the only place
that Mars is the only place
234
773652
2976
nhưng sẽ rất sai lầm khi nghĩ
rằng sao Hỏa là nơi duy nhất
rằng sao Hỏa là nơi duy nhất
13:08
in the solar system that is interesting
to find potential microbial life.
to find potential microbial life.
235
776628
4946
trong Hệ Mặt Trời có thể tìm thấy
khả năng có sự sống vi sinh.
khả năng có sự sống vi sinh.
13:14
And the reason is because
Mars and the Earth
Mars and the Earth
236
782434
3918
Với lý lẽ là sao Hỏa và Trái Đất
13:18
could have a common root
to their tree of life,
to their tree of life,
237
786352
2791
có thể có cùng gốc về cây sự sống,
13:21
but when you go beyond Mars,
it's not that easy.
it's not that easy.
238
789143
4147
nhưng khi bạn đi xa hơn sao Hỏa,
thì gốc chung đó không dễ tìm ra.
thì gốc chung đó không dễ tìm ra.
13:25
Celestial mechanics
is not making it so easy
is not making it so easy
239
793290
2610
Kỹ thuật khoa học vũ trụ
chưa cho phép một cách dễ dàng
chưa cho phép một cách dễ dàng
13:27
for an exchange
of material between planets,
of material between planets,
240
795900
2415
các gửi thiết bị giữa các hành tinh,
13:30
and so if we were to discover
life on those planets,
life on those planets,
241
798315
4040
và nếu chúng ta phải tìm ra
sự sống trên các hành tinh này,
sự sống trên các hành tinh này,
13:34
it would be different from us.
242
802355
1857
thì sẽ rất khác với chúng ta.
13:36
It would be a different type of life.
243
804212
1838
Nó có thể là một dạng sự sống khác.
13:38
But in the end, it might be just us,
244
806050
2853
Nhưng cũng có thể rất giống chúng ta,
13:40
it might be us and Mars,
245
808903
1996
có thể giống chúng ta và sao Hỏa,
13:42
or it can be many trees of life
in the solar system.
in the solar system.
246
810899
3483
hoặc có thể là nhiều cây sự sống khác biệt
trong Hệ Mặt Trời.
trong Hệ Mặt Trời.
13:46
I don't know the answer yet,
but I can tell you something:
but I can tell you something:
247
814382
3728
Tôi chưa có câu trả lời,
nhưng tôi có thể nói với bạn một điều:
nhưng tôi có thể nói với bạn một điều:
13:50
No matter what the result is,
no matter what that magic number is,
no matter what that magic number is,
248
818110
4432
Câu trả lời và con số thần kỳ có là
gì đi nữa thì cũng không quan trọng,
gì đi nữa thì cũng không quan trọng,
13:54
it is going to give us a standard
249
822542
2011
nó sẽ cho chúng ta một tiêu chuẩn
13:56
by which we are going to be able
to measure the life potential,
to measure the life potential,
250
824553
4528
để chúng ta có thể đo lường
được sự sống tiềm năng,
được sự sống tiềm năng,
14:01
abundance and diversity
beyond our own solar system.
beyond our own solar system.
251
829081
3110
phong phú và đa dạng
ở bên ngoài Hệ Mặt Trời của chúng ta.
ở bên ngoài Hệ Mặt Trời của chúng ta.
14:04
And this can be achieved
by our generation.
by our generation.
252
832191
2560
Và việc này có thể được hoàn thiện
bởi chính thế hệ chúng ta.
bởi chính thế hệ chúng ta.
14:06
This can be our legacy,
but only if we dare to explore.
but only if we dare to explore.
253
834751
3863
Đây có thể là gia tài của chúng ta,
nhưng chỉ khi nào chúng ta dám khám phá.
nhưng chỉ khi nào chúng ta dám khám phá.
14:11
Now, finally,
254
839654
2086
Cuối cùng,
14:13
if somebody tells you that looking
for alien microbes is not cool
for alien microbes is not cool
255
841740
3968
nếu ai nói với bạn việc tìm kiếm
vi sinh vật trong vũ trụ là không khả thi
vi sinh vật trong vũ trụ là không khả thi
14:17
because you cannot have
a philosophical conversation with them,
a philosophical conversation with them,
256
845708
3430
vì bạn không thể có một
buổi nói chuyện triết lý với họ,
buổi nói chuyện triết lý với họ,
14:21
let me show you why and how
you can tell them they're wrong.
you can tell them they're wrong.
257
849138
5876
hãy cho tôi chỉ cho bạn cách nào để
nói với họ rằng họ nhầm rồi.
nói với họ rằng họ nhầm rồi.
14:27
Well, organic material
is going to tell you
is going to tell you
258
855804
2768
vật chất hữu cơ sẽ nói cho bạn
14:30
about environment, about complexity
and about diversity.
and about diversity.
259
858572
5659
về môi trường, về sự phức tạp
và về sự đa dạng.
và về sự đa dạng.
14:36
DNA, or any information carrier,
is going to tell you about adaptation,
is going to tell you about adaptation,
260
864231
6119
ADN, hoặc bất cứ vật chất mang thông tin
nào cũng đang nói về sự thích nghi.
nào cũng đang nói về sự thích nghi.
14:42
about evolution, about survival,
about planetary changes
about planetary changes
261
870350
5021
về tiến hóa, về sinh tồn,
về thay đổi hành tinh
về thay đổi hành tinh
14:47
and about the transfer of information.
262
875371
2848
và về trao đổi tín hiệu.
14:50
All together, they are telling us
263
878219
3088
Tất cả đang nói cho chúng ta
14:53
what started as a microbial pathway,
264
881307
3901
con đường vi sinh đã bắt đầu
14:57
and why what started
as a microbial pathway
as a microbial pathway
265
885208
3018
và tại sao nó bắt đầu
15:00
sometimes ends up as a civilization
266
888226
3460
có lẽ nó trở thành một nền văn minh
15:03
or sometimes ends up as a dead end.
267
891686
3622
hoặc là một kết thúc diệt vong.
15:07
Look at the solar system,
and look at the Earth.
and look at the Earth.
268
895308
3416
Hãy nhìn Hệ Mặt Trời,
và nhìn Trái Đất.
và nhìn Trái Đất.
15:10
On Earth, there are many
intelligent species,
intelligent species,
269
898724
2807
Trên Địa Cầu, có nhiều loài thông minh,
15:13
but only one has achieved technology.
270
901531
3367
nhưng chỉ có một loài tạo ra công nghệ.
15:16
Right here in the journey
of our own solar system,
of our own solar system,
271
904898
3297
Lúc này đây, trên cuộc hành trình
của Hệ Mặt Trời,
của Hệ Mặt Trời,
15:20
there is a very, very powerful message
272
908195
2739
chúng ta nhận được một
thông điệp rất mạnh mẽ:
thông điệp rất mạnh mẽ:
15:22
that says here's how we should look
for alien life, small and big.
for alien life, small and big.
273
910934
5386
đây là cách chúng ta nên tìm kiếm sự sống
vũ trụ, tầm vi mô và tầm vĩ mô.
vũ trụ, tầm vi mô và tầm vĩ mô.
15:28
So yeah, microbes are talking
and we are listening,
and we are listening,
274
916320
3298
Vậy, vi sinh vật đang nói
và chúng ta đang lắng nghe,
và chúng ta đang lắng nghe,
15:31
and they are taking us,
275
919618
1719
chúng đang nói với chúng ta đó,
15:33
one planet at a time
and one moon at a time,
and one moon at a time,
276
921337
2554
một hành tinh và một vệ tinh
vào một thời điểm,
vào một thời điểm,
15:35
towards their big brothers out there.
277
923891
2879
hướng đến những người anh em to lớn
ở ngoài kia.
ở ngoài kia.
15:38
And they are telling us about diversity,
278
926770
2716
Và chúng đang nói với chúng ta
về sự đa dạng,
về sự đa dạng,
15:41
they are telling us about
abundance of life,
abundance of life,
279
929486
2624
về sự phong phú của sự sống,
15:44
and they are telling us
how this life has survived thus far
how this life has survived thus far
280
932110
4040
và chúng nói với chúng ta
làm thế nào để sự sống này có thể kéo dài
làm thế nào để sự sống này có thể kéo dài
15:48
to reach civilization,
281
936150
3042
để đạt đến nền văn minh,
15:51
intelligence, technology
and, indeed, philosophy.
and, indeed, philosophy.
282
939192
4982
Cám ơn.
15:56
Thank you.
283
944174
1705
(Vỗ tay)
15:57
(Applause)
284
945879
3236
ABOUT THE SPEAKER
Nathalie Cabrol - Planetary explorerTo determine how life might persist on Mars, Nathalie Cabrol explores one of Earth’s most extreme environments: high-elevation Andean lakes and deserts.
Why you should listen
While hunting for life in the fragile biomes of the Andes, Nathalie Cabrol has braved earthquakes, set a diving record and gathered data on the threats faced by mountain ecosystems in the face of climate change.
But Cabrol’s eyes are always fixed on Mars, which may have once had a climate similar to Earth’s mountain deserts. As a science team member for NASA, Cabrol helps design interplanetary experiments for the Martian Spirit rover, and researches new technologies for future missions to Mars and beyond.
Nathalie Cabrol | Speaker | TED.com