TED2003
Tierney Thys: Swim with the giant sunfish
Tierney Thys pływa z samogłowami
Filmed:
Readability: 3.8
1,360,712 views
Morski biolog Tierney Thys zaprasza na wyprawę w głąb oceanów w odwiedziny do 'Mola mola', lub inaczej - samogłowa. Behemot ten, wylegując się na słońcu, jedząc meduzy albo dając się masować, dzieli się z nami cennymi informacjami o życiu w głębinach.
Tierney Thys - Marine biologist
Tierney Thys is a marine biologist and science educator. She studies the behavior of the Mola mola, or giant ocean sunfish -- and works with other scientists to make films that share the wonders they see. Full bio
Tierney Thys is a marine biologist and science educator. She studies the behavior of the Mola mola, or giant ocean sunfish -- and works with other scientists to make films that share the wonders they see. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I'd like to start tonight by something completely different,
0
0
4000
Chciałabym dzisiaj zacząc od czegoś z zupełnie innej beczki
00:29
asking you to join me by stepping off the land
1
4000
4000
i poprosic was byście wraz ze mną opuścili stały ląd
00:33
and jumping into the open ocean for a moment.
2
8000
5000
i wskoczyli na chwilę w głębię oceanu.
00:38
90 percent of the living space on the planet is in the open ocean,
3
13000
5000
90 procent zamieszkałej powierzchni naszej planety to ocean
00:43
and it's where life -- the title of our seminar tonight -- it's where life began.
4
18000
5000
i to stąd życie - temat naszego dzisiejszego seminarium - bierze swój początek.
00:48
And it's a lively and a lovely place,
5
23000
3000
Oceany to piękny, pełen życia świat,
00:51
but we're rapidly changing the oceans with our --
6
26000
4000
który jednak raptownie się zmienia --
00:55
not only with our overfishing, our irresponsible fishing,
7
30000
5000
nie tylko przez nadmierne połowy, nieodpowiedzialne rybołówstwo,
01:00
our adding of pollutants like fertilizer from our cropland,
8
35000
5000
lub zanieczyszczenia, jak np. nawozy z naszych pól,
01:05
but also, most recently, with climate change,
9
40000
2000
lecz także, zwłaszcza ostatnio, przez zmieniający się klimat.
01:07
and Steve Schneider, I'm sure, will be going into greater detail on this.
10
42000
3000
Jestem pewna, że Steve Schneider opowie wam o tym trochę więcej.
01:10
Now, as we continue to tinker with the oceans,
11
45000
3000
Im bardziej ingerujemy w oceany,
01:13
more and more reports are predicting that the kinds of seas that we're creating
12
48000
5000
tym częściej pojawiają się prognozy, że morza jakie tworzymy,
01:18
will be conducive to low-energy type of animals, like jellyfish and bacteria.
13
53000
5000
będą sprzyjac rozwojowi niskoenergetycznych stworzeń, takich jak meduzy i bakterie.
01:23
And this might be the kind of seas we're headed for.
14
58000
3000
Byc może zmierzamy w kierunku właśnie takich mórz.
01:26
Now jellyfish are strangely hypnotic and beautiful,
15
61000
4000
Fakt, meduzy są piękne i hipnotyzujące,
01:30
and you'll see lots of gorgeous ones at the aquarium on Friday,
16
65000
5000
i podczas piątkowej wizyty w Akwarium zobaczycie wiele wspaniałych okazów,
01:35
but they sting like hell, and jellyfish sushi and sashimi
17
70000
5000
ale parzą jak diabli, a sushi albo sashimi z meduzy
01:40
is just not going to fill you up.
18
75000
2000
zwyczajnie was nie napełni.
01:42
About 100 grams of jellyfish equals four calories.
19
77000
5000
Sto gram meduzy równa się jakimś czterem kaloriom.
01:47
So it may be good for the waistline,
20
82000
2000
Więc może i jest dobre dla talii,
01:49
but it probably won't keep you satiated for very long.
21
84000
3000
ale prawdopodobnie nie zaspokoi głodu na zbyt długo.
01:52
And a sea that's just filled and teeming with jellyfish
22
87000
5000
Morze wypełnione po brzegi meduzami zaś
01:57
isn't very good for all the other creatures that live in the oceans,
23
92000
3000
nie wróży zbyt dobrze wszystkim innym oceanicznym stworzeniom,
02:00
that is, unless you eat jellyfish.
24
95000
3000
chyba że meduzy są składnikiem ich diety.
02:03
And this is this voracious predator launching a sneak attack
25
98000
4000
Oto pewien żarłoczny drapieżnik rozpoczynający podstępny atak
02:07
on this poor little unsuspecting jellyfish there, a by-the-wind sailor.
26
102000
4000
na tą biedną, małą, niczego nie podejrzewającą meduzę, żeglarza portugalskiego.
02:11
And that predator is the giant ocean sunfish, the Mola mola,
27
106000
4000
Ten drapieżnik to samogłów, zwany inaczej Mola mola,
02:17
whose primary prey are jellyfish.
28
112000
3000
jego głównym pożywieniem są meduzy.
02:20
This animal is in "The Guinness World Book of Records"
29
115000
2000
Zwierzę to znajduje się w Księdze Rekordów Guinnessa
02:22
for being the world's heaviest bony fish.
30
117000
2000
jako najcięższa kostnoszkieletowa ryba na świecie.
02:24
It reaches up to almost 5,000 pounds -- on a diet of jellyfish, primarily.
31
119000
7000
Może osiągnąc prawie 2,5 tony - jedząc głównie meduzy.
02:31
And I think it's kind of a nice little cosmological convergence here
32
126000
4000
Myślę że to całkiem przyjemny zbieg okoliczności,
02:35
that the Mola mola -- its common name is sunfish --
33
130000
3000
że Mola mola - zwany po angielsku rybą słoneczną -
02:38
that its favorite food is the moon jelly.
34
133000
4000
najbardziej lubi jeść chełbię modrą (ang. meduza księżycowa).
02:42
So it's kind of nice, the sun and the moon getting together this way,
35
137000
4000
To miłe, słońce i księżyc w parze,
02:46
even if one is eating the other.
36
141000
3000
nawet jeśli jedno zjada drugie.
02:51
Now this is typically how you see sunfish,
37
146000
3000
Tak zazwyczaj można samogłowy zaobserwować,
02:54
this is where they get their common name.
38
149000
2000
i stąd bierze się ich angielska nazwa.
02:56
They like to sunbathe, can't blame them.
39
151000
2000
Lubią się opalać - i wcale im się nie dziwię.
02:58
They just lay out on the surface of the sea
40
153000
3000
Po prostu leżą sobie na powierzchni morza
03:01
and most people think they're sick or lazy, but that's a typical behavior,
41
156000
4000
i większośc ludzi myśli, że są chore albo leniwe, a to ich typowe zachowanie,
03:05
they lie out and bask on the surface.
42
160000
3000
leżenie na powierzchni i wygrzewanie się.
03:08
Their other name, Mola mola, is -- it sounds Hawaiian,
43
163000
3000
Ich druga nazwa, Mola mola, brzmi jak hawajski,
03:11
but it's actually Latin for millstone,
44
166000
3000
ale tak naprawdę to łacina i znaczy 'kamień młyński'
03:14
and that's attributable to their roundish, very bizarre, cut-off shape.
45
169000
6000
- przez ich dziwny, okrągły, jakby przycięty kształt.
03:20
It's as if, as they were growing, they just forgot the tail part.
46
175000
4000
Tak jakby, rosnąc, zapomniały o ogonie.
03:24
And that's actually what drew me to the Mola in the first place,
47
179000
4000
Tak naprawdę to właśnie przyciągnęło mnie do Mola,
03:28
was this terribly bizarre shape.
48
183000
2000
ten dziwaczny kształt.
03:31
You know, you look at sharks, and they're streamlined, and they're sleek,
49
186000
5000
Wiecie, wystarczy spojrzeć na rekiny, jakie są smukłe, opływowe,
03:36
and you look at tuna, and they're like torpedoes --
50
191000
3000
albo na tuńczyki - są jak torpedy.
03:39
they just give away their agenda. They're about migration and strength,
51
194000
4000
Od razu zdradzają swoje plany. Siła, pokonywanie dużych dystansów...
03:43
and then you look at the sunfish.
52
198000
3000
a potem patrzysz na samogłowa.
03:46
(Laughter)
53
201000
2000
(Śmiech)
03:48
And this is just so elegantly mysterious, it's just --
54
203000
7000
Są tak elegancko tajemnicze, są...
03:55
it really kind of holds its cards a lot tighter than say, a tuna.
55
210000
4000
powiedzmy że nie odsłaniają kart tak chętnie jak np. tuńczyk.
04:02
So I was just intrigued with what -- you know, what is this animal's story?
56
217000
5000
Zaciekawiło mnie to - wiecie, jaka jest historia tego zwierzęcia?
04:08
Well, as with anything in biology, nothing really makes sense
57
223000
3000
Więc, jak zwykle w biologii, nic się nie składa w całość
04:11
except in the light of evolution.
58
226000
2000
dopóki nie spojrzymy na to w świetle ewolucji.
04:13
The Mola's no exception.
59
228000
2000
Mola nie jest tu wyjątkiem.
04:15
They appeared shortly after the dinosaurs disappeared,
60
230000
3000
Pojawiły się krótko po zniknięciu dinozaurów,
04:19
65 million years ago, at a time when whales still had legs,
61
234000
4000
65 milionów lat temu, kiedy wieloryby miały jeszcze nogi,
04:23
and they come from a rebellious little puffer fish faction --
62
238000
6000
i pochodzą z buntowniczej rodziny rozdymkowatych -
04:29
oblige me a little Kipling-esque storytelling here.
63
244000
3000
pozwólcie mi tu na krótką opowieśc a la Kipling.
04:32
Of course evolution is somewhat random, and you know,
64
247000
3000
Oczywiście ewolucja jest dosyć przypadkowa, i wiecie,
04:35
about 55 million years ago there was this rebellious little puffer fish faction
65
250000
4000
jakieś 55 milionów lat temu była sobie taka zbuntowana grupka rozdymkowatych,
04:39
that said, oh, the heck with the coral reefs --
66
254000
2000
która powiedziała - do diabła z rafami koralowymi,
04:41
we're going to head to the high seas.
67
256000
2000
płyniemy na otwarte morze.
04:43
And lots of generations, lots of tweaking and torquing,
68
258000
5000
Dużo pokoleń, dużo gmerania i kombinowania,
04:48
and we turn our puffer into the Mola.
69
263000
2000
i nasze rozdymkowate zamieniają się w Mola.
04:50
You know, if you give Mother Nature enough time, that is what she will produce.
70
265000
6000
Widzicie, wystarczy dać Matce Naturze dość czasu i wyprodukuje TO.
04:58
They look -- maybe they look
71
273000
2000
Wyglądają... może i wyglądają na dość
05:00
kind of prehistoric and unfinished, abridged perhaps,
72
275000
4000
prehistoryczne i niedokończone, może jakaś skrócona wersja,
05:04
but in fact, in fact they are the --
73
279000
4000
ale tak naprawdę są naj-
05:08
they vie for the top position of the most evolutionarily-derived fish in the sea,
74
283000
6000
tak naprawdę kandydują do tytułu najbardziej ewolucyjnie rozwiniętej ryby w morzu,
05:14
right up there with flat fish.
75
289000
3000
tak samo jak flądra.
05:17
They're -- every single thing about that fish has been changed.
76
292000
4000
Są... każdy drobiazg w tej rybie się zmienił.
05:21
And in terms of fishes --
77
296000
2000
A jak już jesteśmy przy rybach -
05:23
fishes appeared 500 million years ago, and they're pretty modern,
78
298000
6000
ryby pojawiły się 500 milionów lat temu, więc samogłowy są całkiem nowoczesne,
05:29
just 50 million years ago, so --
79
304000
2000
mają jakieś 50 milionów lat.
05:33
so interestingly, they give away their ancestry as they develop.
80
308000
5000
Co ciekawe, w trakcie rozwoju zdradzają kto był ich przodkiem.
05:38
They start as little eggs,
81
313000
2000
Zaczynają jako małe jajeczka,
05:40
and they're in "The Guinness World Book of Records" again
82
315000
2000
i tu znowu są w Księdze Rekordów Guinnessa,
05:42
for having the most number of eggs of any vertebrate on the planet.
83
317000
4000
jako najbardziej płodne kręgowce na świecie.
05:46
A single four-foot female had 300 million eggs,
84
321000
6000
Pojedyncza półtorametrowa samica ma 300 milionów jaj
05:52
can carry 300 million eggs in her ovaries -- imagine --
85
327000
3000
- wyobraźcie sobie, jajniki zawierające 300 milionów jaj -
05:55
and they get to be over 10 feet long. Imagine what a 10 foot one has.
86
330000
5000
a że samogłowy mogą dorosnąć do trzech metrów, wyobraźcie sobie ile jaj musi miec trzymetrowa.
06:00
And from that little egg,
87
335000
2000
Z tego małego jajeczka
06:02
they pass through this spiky little porcupine fish stage, reminiscent of their ancestry,
88
337000
5000
przechodzą w kolczaste stadium, w którym przypominają swojego przodka, najeżkę,
06:07
and develop -- this is their little adolescent stage.
89
342000
3000
a potem rozwijają się w - to jest ich nastoletnia postać.
06:10
They school as adolescents, and become behemoth loners as adults.
90
345000
7000
Za młodu pływają ławicami, a gdy dorosną, stają się gigantycznymi samotnikami.
06:17
That's a little diver up there in the corner.
91
352000
2000
Ta mała kropka w rogu to nurek.
06:20
They're in "The Guinness World Book of Records" again
92
355000
3000
Znów pojawiają się w Księdze Rekordów Guinnessa,
06:23
for being the vertebrate growth champion of the world.
93
358000
3000
jako mistrzowie świata w rośnięciu wśród kręgowców.
06:26
From their little hatching size of their egg, into their little larval stage
94
361000
4000
Od maleńkiego jaja, poprzez stadium larwalne,
06:30
till they reach adulthood, they put on 600 million times an increase in weight.
95
365000
6000
aż do osiągnięcia dorosłych rozmiarów, ich waga zwiększa się 600 milionów razy.
06:36
600 million. Now imagine if you gave birth to a little baby,
96
371000
6000
600 milionów. Wyobraźcie sobie, urodzic małe dziecko,
06:42
and you had to feed this thing.
97
377000
3000
a potem tą... rzecz wykarmić.
06:46
That would mean that your child, you would expect it to gain the weight of six Titanics.
98
381000
5000
Takie dziecko miałoby w przyszłości osiągnąć wagę sześciu Titanic'ów.
06:53
Now I don't know how you'd feed a child like that but --
99
388000
3000
Nie mam pojęcia jak by się wykarmiło takie dziecko, ale -
06:56
we don't know how fast the Molas grow in the wild,
100
391000
6000
nie wiemy jak prędko Mola rosną na wolności,
07:02
but captive growth studies at the Monterey Bay Aquarium --
101
397000
3000
ale w niewoli, w Akwarium w Monterey Bay,
07:05
one of the first places to have them in captivity --
102
400000
2000
jednym z pierwszych miejsc, mogących pochwalić się okazem,
07:07
they had one that gained 800 lbs in 14 months.
103
402000
4000
mieli jednego, który przybrał na wadze 400 kg w ciągu 14 miesięcy.
07:11
I said, now, that's a true American.
104
406000
3000
Nie ma co, prawdziwy Amerykanin.
07:14
(Laughter)
105
409000
4000
(Śmiech)
07:18
(Applause)
106
413000
2000
(Oklaski)
07:20
So being a loner is a great thing, especially in today's seas,
107
415000
4000
Bycie samotnikiem to świetna sprawa, zwłaszcza w dzisiejszych morzach,
07:24
because schooling used to be salvation for fishes,
108
419000
3000
ponieważ pływanie w ławicach było kiedyś dla ryb zbawieniem
07:27
but it's suicide for fishes now.
109
422000
3000
a teraz jest samobójstwem.
07:30
But unfortunately Molas, even though they don't school,
110
425000
2000
Niestety, mimo że samogłowy nie pływają w ławicach,
07:32
they still get caught in nets as by-catch.
111
427000
2000
wciąż łapią się w sieci jako przyłów.
07:34
If we're going to save the world from total jellyfish domination,
112
429000
5000
Jeśli chcemy ocalić świat przed całkowitą dominacją meduz,
07:39
then we've got to figure out what the jellyfish predators --
113
434000
2000
musimy lepiej poznać drapieżniki żywiące się meduzami,
07:41
how they live their lives, like the Mola.
114
436000
2000
takie jak Mola - musimy zrozumieć jak żyją.
07:43
And unfortunately, they make up a large portion of the California by-catch --
115
438000
5000
Niestety, samogłowy stanowią dużą część kalifornijskiego przyłowu,
07:48
up to 26 percent of the drift net.
116
443000
2000
aż do 26 procent przyłowu z sieci dryfujących.
07:50
And in the Mediterranean, in the swordfish net fisheries,
117
445000
5000
A na Morzu Śródziemnym, gdy wpadają w sieci na mieczniki,
07:55
they make up up to 90 percent.
118
450000
3000
stanowią nawet 90 procent przyłowu.
07:59
So we've got to figure out how they're living their lives.
119
454000
3000
Więc musimy się dowiedziec jak żyją.
08:02
And how do you do that?
120
457000
2000
Ale jak to zrobić?
08:04
How do you do that with an animal -- very few places in the world.
121
459000
3000
Jak poznać zwierzę, które występuje bardzo rzadko.
08:07
This is an open ocean creature. It knows no boundaries -- it doesn't go to land.
122
462000
4000
To stworzenie żyje w oceanie. Nie zna granic - nie schodzi na ląd.
08:11
How do you get insight?
123
466000
2000
Jak zyskać wgląd w ich świat?
08:13
How do you seduce an open ocean creature like that to spill its secrets?
124
468000
5000
Czym je uwieść, by zdradziły swe sekrety?
08:18
Well, there's some great new technology
125
473000
3000
No więc istnieje wspaniała nowa technologia,
08:21
that has just recently become available,
126
476000
2000
dostępna dopiero od niedawna,
08:23
and it's just a boon for getting insight into open ocean animals.
127
478000
4000
prawdziwe błogosławieństwo przy poznawaniu morskich zwierząt.
08:27
And it's pictured right here, that little tag up there.
128
482000
4000
Można ją zobaczyć na tym zdjęciu. O tu, ta mała plakietka.
08:31
That little tag can record temperature, depth and light intensity,
129
486000
5000
Ten mały nadajnik zapisuje temperaturę, głębokość oraz natężenie światła
08:36
which is correlated with time, and from that we can get locations.
130
491000
4000
i umiejscawia to w czasie, dzięki czemu możemy poznać trasę ryby.
08:40
And it can record this data for up to two years,
131
495000
4000
Nagrywa te dane nawet do dwóch lat,
08:44
and keep it in that tag, release at a pre-programmed time,
132
499000
4000
zachowuje je w pamięci, odczepia się od ryby w zaprogramowanym momencie,
08:48
float to the surface, upload all that data, that whole travelogue,
133
503000
4000
wypływa na powierzchnię, wysyła wszystkie dane, cały ten dziennik podróży,
08:52
to satellite, which relays it directly to our computers,
134
507000
3000
do satelity, która przekierowuje je bezpośrednio do naszych komputerów
08:55
and we've got that whole dataset. And we didn't even have --
135
510000
4000
i mamy pełen zestaw danych. Nawet nie musimy --
08:59
we just had to tag the animal and then we went home and you know, sat at our desks.
136
514000
4000
wystarczy że oznakujemy zwierzę, a potem jedziemy do domu i wiecie, siedzimy przy biurkach.
09:04
So the great thing about the Mola
137
519000
2000
Wspaniałe w samogłowach jest to,
09:06
is that when we put the tag on them -- if you look up here --
138
521000
3000
że kiedy je oznakujemy - spójrzcie tutaj -
09:09
that's streaming off, that's right where we put the tag.
139
524000
2000
to czynny nadajnik, właśnie tu je umieszczamy.
09:11
And it just so happens that's a parasite hanging off the Mola.
140
526000
4000
Tak się składa że to tutaj - to pasożyt przyczepiony do samogłowa.
09:15
Molas are infamous for carrying tons of parasites.
141
530000
3000
Samogłowy są słynne z tego, że noszą tony pasożytów.
09:18
They're just parasite hotels; even their parasites have parasites.
142
533000
4000
To takie pasożytnicze hotele, nawet ich pasożyty mają pasożyty.
09:22
I think Donne wrote a poem about that.
143
537000
2000
Myślę że Donne napisał o tym wiersz.
09:24
But they have 40 genera of parasites,
144
539000
3000
W każdym razie miewają czterdzieści gatunków pasożytów
09:27
and so we figured just one more parasite won't be too much of a problem.
145
542000
4000
więc stwierdziliśmy że jeszcze jeden nie sprawi większego problemu.
09:31
And they happen to be a very good vehicle for carrying oceanographic equipment.
146
546000
5000
Tak się składa, że samogłowy są świetnym pojazdem do transportu oceanograficznego sprzętu.
09:36
They don't seem to mind, so far.
147
551000
2000
Jak na razie nie wydaje się im to przeszkadzać.
09:39
So what are we trying to find out? We're focusing on the Pacific.
148
554000
4000
Więc czego chcemy się dowiedzieć? Skupmy się na Pacyfiku.
09:43
We're tagging on the California coast, and we're tagging over in Taiwan and Japan.
149
558000
4000
Znakujemy na wybrzeżu Kalifornii, na Tajwanie i w Japonii.
09:47
And we're interested in how these animals are using the currents,
150
562000
3000
Chcemy odkryć jak te zwierzęta używają prądów morskich,
09:50
using temperature, using the open ocean, to live their lives.
151
565000
6000
temperatury, otwartego oceanu, żeby żyć.
09:56
We'd love to tag in Monterey.
152
571000
2000
Bardzo chcielibyśmy znakować w Monterey.
09:58
Monterey is one of the few places in the world where Molas come in large numbers.
153
573000
4000
Monterey to jedno z niewielu miejsc na świecie, gdzie przypływa mnóstwo samogłowów.
10:02
Not this time of year -- it's more around October.
154
577000
3000
Nie o tej porze roku, bardziej w okolicach października.
10:05
And we'd love to tag here -- this is an aerial shot of Monterey --
155
580000
3000
Bardzo byśmy chcieli tu znakować - to Monterey z lotu ptaka -
10:08
but unfortunately, the Molas here end up looking like this
156
583000
4000
ale niestety tutaj samogłowy kończą wyglądając tak.
10:12
because another one of our locals really likes Molas but in the wrong way.
157
587000
4000
Inny mieszkaniec tych okolic bardzo je lubi, ale w złym tego słowa znaczeniu.
10:16
The California sea lion takes the Molas as soon as they come into the bay,
158
591000
4000
Kalifornijski lew morski łapie Mola gdy tylko wpłyną do zatoki,
10:20
rips off their fins, fashions them into the ultimate Frisbee, Mola style,
159
595000
5000
odrywa im płetwy, zamienia je w ekstremalne frisbee a la Mola
10:25
and then tosses them back and forth.
160
600000
2000
i rzuca nimi tam i z powrotem.
10:27
And I'm not exaggerating, it is just --
161
602000
3000
Wcale nie przesadzam, to po prostu -
10:30
and sometimes they don't eat them, it's just spiteful.
162
605000
3000
czasem nawet ich nie jedzą, to czysta złośliwość.
10:33
And you know, the locals think it's terrible behavior,
163
608000
5000
I wiecie co, tubylcy myślą że to okropne zachowanie,
10:38
it's just horrible watching this happen, day after day.
164
613000
5000
strasznie się to ogląda, dzień po dniu.
10:43
The poor little Molas coming in, getting ripped to shreds,
165
618000
3000
Biedne małe samogłowy przypływają i są rozrywane na strzępy...
10:46
so we head down south, to San Diego.
166
621000
4000
więc popłynęliśmy bardziej na południe, do San Diego.
10:50
Not so many California sea lions down there.
167
625000
2000
Nie ma tam aż tylu kalifornijskich lwów morskich.
10:52
And the Molas there, you can find them with a spotter plane very easily,
168
627000
3000
Tutaj samogłowy bardzo łatwo można dostrzec z samolotu zwiadowczego.
10:55
and they like to hang out under floating rafts of kelp.
169
630000
3000
Lubią się trzymać dryfujących kęp wodorostów.
10:58
And under those kelps -- this is why the Molas come there
170
633000
3000
A pod tymi wodorostami - właśnie dlatego Mola tu przypływają,
11:01
because it's spa time for the Molas there.
171
636000
4000
bo to dla nich jak czas w SPA.
11:05
As soon as they get under those rafts of kelp, the exfoliating cleaner fish come.
172
640000
4000
Jak tylko wpłyną pod kępy wodorostów, pojawia się złuszczająca ryba-oczyszczacz.
11:09
And they come and give the Molas --
173
644000
2000
Podpływają i fundują samogłowom -
11:11
you can see they strike this funny little position that says,
174
646000
3000
tutaj możecie zobaczyć tą zabawną pozę, która mówi
11:14
"I'm not threatening, but I need a massage."
175
649000
2000
"Nie jestem zagrożeniem - za to potrzebuję masażu".
11:16
(Laughter)
176
651000
4000
(Śmiech)
11:20
And they'll put their fins out and their eyes go in the back of their head,
177
655000
4000
Mola kładą płetwy po sobie, wywracają oczyma,
11:24
and the fish come up and they just clean, clean, clean --
178
659000
4000
a rybka podpływa i czyści, czyści, czyści...
11:28
because the Molas, you know, there's just a smorgasbord of parasites.
179
663000
4000
bo wiecie, Mola to prawdziwy pasożytniczy szwedzki stół.
11:32
And it's also a great place to go down south
180
667000
2000
To świetne miejsce gdy się zmierza na południe,
11:34
because the water's warmer, and the Molas are kind of friendly down there.
181
669000
4000
bo woda jest cieplejsza a samogłowy bardziej przyjacielskie.
11:38
I mean what other kind of fish, if you approach it right,
182
673000
3000
W końcu jaka inna ryba, gdy się do niej właściwie zbliży,
11:41
will say, "Okay, scratch me right there."
183
676000
2000
powie: "Dobra, podrap mnie tutaj".
11:43
You truly can swim up to a Mola -- they're very gentle --
184
678000
3000
Naprawdę można podpłynąć do samogłowa, są bardzo łagodne,
11:46
and if you approach them right, you can give them a scratch and they enjoy it.
185
681000
4000
a jeśli podpłynie się we właściwy sposób, można go podrapać a on się cieszy.
11:52
So we've also tagged one part of the Pacific;
186
687000
2000
Więc gdy już oznakowaliśmy ryby w jednej części Pacyfiku,
11:54
we've gone over to another part of the Pacific,
187
689000
2000
przenieśliśmy się do innego rejonu Pacyfiku,
11:56
and we've tagged in Taiwan, and we tagged in Japan.
188
691000
3000
i znakowaliśmy na Tajwanie i w Japonii.
12:00
And over in these places, the Molas are caught in set nets that line these countries.
189
695000
5000
W tych miejscach samogłowy również łapią się w sieci,
12:05
And they're not thrown back as by-catch, they're eaten.
190
700000
3000
ale nie wyrzuca się ich jako przyłów, tylko zjada.
12:08
We were served a nine-course meal of Mola after we tagged.
191
703000
4000
Po pracy podano nam dziewięcio-daniowy obiad z samogłowa.
12:13
Well, not the one we tagged!
192
708000
2000
No, nie tego, którego oznakowaliśmy!
12:16
And everything from the kidney, to the testes, to the back bone,
193
711000
3000
I wszystko, od nerek, przez jądra, kręgosłup,
12:19
to the fin muscle to -- I think that ís pretty much the whole fish -- is eaten.
194
714000
7000
do płetwy grzbietowej - myślę że to właściwie całą rybę się zjada.
12:32
So the hardest part of tagging, now, is
195
727000
4000
Najtrudniejsze w znakowaniu jest to,
12:36
after you put that tag on, you have to wait, months.
196
731000
5000
że jak już to zrobisz, musisz czekać, całe miesiące.
12:41
And you're just wondering, oh, I hope the fish is safe,
197
736000
4000
I myślisz sobie tylko - och, mam nadzieję że ryba jest bezpieczna,
12:45
I hope, I hope it's going to be able to actually live its life out
198
740000
4000
mam nadzieję, że uda jej się przeżyć
12:49
during the course that the tag is recording.
199
744000
3000
w czasie kiedy nadajnik zbiera dane.
12:52
The tags cost 3500 dollars each, and then satellite time is another 500 dollars,
200
747000
6000
Nadajniki kosztują 3500 dolarów za sztukę, czas satelitarny to kolejne 500,
12:58
so you're like, oh, I hope the tag is okay.
201
753000
3000
więc myślisz sobie - och, mam nadzieję że z nadajnikiem wszystko w porządku.
13:01
And so the waiting is really the hardest part.
202
756000
3000
Czekanie to naprawdę najtrudniejsza część.
13:04
I'm going to show you our latest dataset.
203
759000
2000
Pokażę wam teraz najnowszy zestaw danych,
13:06
And it hasn't been published, so it's totally privy information just for TED.
204
761000
5000
jeszcze nie opublikowany, więc to uprzywilejowane informacje, tylko dla TED.
13:11
And in showing you this, you know, when we're looking at this data,
205
766000
4000
I pokazując wam to, wiecie, kiedy patrzymy na dane,
13:15
we're thinking, oh do these animals, do they cross the equator?
206
770000
3000
myślimy - och, czy te zwierzęta przepływają równik?
13:18
Do they go from one side of the Pacific to the other?
207
773000
2000
Czy przepływają z jednego brzegu Pacyfiku na drugi?
13:20
And we found that they kind of are homebodies.
208
775000
4000
Odkryliśmy że to właściwie domatorzy.
13:25
They're not big migrators. This is their track:
209
780000
2000
Nie są specjalnymi wędrowcami. Oto ich trasa:
13:27
we deployed the tag off of Tokyo, and the Mola in one month
210
782000
4000
uruchomiliśmy nadajnik w pobliżu Tokio, a w ciągu miesiąca
13:31
kind of got into the Kuroshio Current off of Japan and foraged there.
211
786000
5000
samogłów dostał się do japońskiego prądu Kuroshio w poszukiwaniu jedzenia,
13:36
And after four months, went up, you know, off of the north part of Japan.
212
791000
4000
po czterech miesiącach popłynął w stronę północnej części Japonii,
13:40
And that's kind of their home range.
213
795000
2000
a to tak jakby ich domowe pielesze.
13:42
Now that's important, though, because if there's a lot of fishing pressure,
214
797000
4000
To ważne, bo jeśli będzie się je intensywnie łowic,
13:46
that population doesn't get replenished.
215
801000
3000
ta populacja się nie uzupełni.
13:49
So that's a very important piece of data.
216
804000
2000
Więc to bardzo ważna informacja.
13:51
But also what's important is that they're not slacker, lazy fish.
217
806000
6000
Co równie ważne, to wcale nie są próżniacze, leniwe ryby.
13:57
They're super industrious.
218
812000
2000
Są ekstra pracowite.
13:59
And this is a day in the life of a Mola, and if we --
219
814000
3000
To dzień z życia samogłowa i jeśli --
14:02
they're up and down, and up and down, and up and down, and up
220
817000
4000
pływają w górę, w dół, w górę, w dół, w górę, w dół
14:06
and up and down, up to 40 times a day.
221
821000
2000
nawet do czterdziestu razy dziennie.
14:08
As the sun comes up, you see in the blue, they start their dive.
222
823000
5000
Gdy wschodzi słońce, widać tu na niebiesko, zaczynają się zanurzać.
14:13
Down -- and as the sun gets brighter they go a little deeper, little deeper.
223
828000
4000
Słońce się wznosi a one wpływają coraz głębiej.
14:17
They plumb the depths down to 600 meters, in temperatures to one degree centigrade,
224
832000
6000
Osiągają głebokość do 600 metrów, gdzie temperatura wynosi jeden stopień Celsjusza,
14:23
and this is why you see them on the surface -- it's so cold down there.
225
838000
4000
właśnie dlatego tak często widzimy je na powierzchni, bo tam jest tak zimno.
14:27
They've got to come up, warm, get that solar power,
226
842000
2000
Muszą wypłynąć, ogrzać się, nałapać energii słonecznej,
14:29
and then plunge back into the depths, and go up and down and up and down.
227
844000
3000
a potem wracają w głębiny, w górę, w dół, w górę, w dół.
14:32
And they're hitting a layer down there; it's called the deep scattering layer --
228
847000
3000
Tutaj sięgają warstwy zwanej głębinową warstwą rozpraszającą,
14:35
which a whole variety of food's in that layer.
229
850000
5000
pełnej rozmaitego pożywienia.
14:40
So rather than just being some sunbathing slacker,
230
855000
4000
Więc zamiast jakichś wiecznie się opalających leni,
14:44
they're really very industrious fish that dance this wild dance
231
859000
3000
mamy tu bardzo pracowitą ryba, która tańczy ten dziki taniec
14:47
between the surface and the bottom and through temperature.
232
862000
5000
między powierzchnią i dnem, poprzez temperatury.
14:52
We see the same pattern -- now with these tags
233
867000
3000
Ten sam wzór - odkąd mamy nadajniki -
14:55
we're seeing a similar pattern for swordfishes, manta rays, tunas,
234
870000
4000
obserwujemy u mieczników, diabłów morskich, tuńczyków,
14:59
a real three-dimensional play.
235
874000
3000
prawdziwa trójwymiarowa gra.
15:04
This is part of a much larger program called the Census of Marine Life,
236
879000
3000
To część dużo większego projektu, zwanego Cenzusem Życia Morskiego,
15:07
where they're going to be tagging all over the world
237
882000
3000
w ramach którego będą znakować ryby na całym świecie,
15:10
and the Mola's going to enter into that.
238
885000
2000
samogłowy również będą częścią tego programu.
15:12
And what's exciting -- you all travel, and you know
239
887000
3000
A co naprawdę ekscytujące - wszyscy podróżujecie, więc wiecie -
15:15
the best thing about traveling is to be able to find the locals,
240
890000
3000
najlepsze w podróżach to spotykanie tubylców
15:18
and to find the great places by getting the local knowledge.
241
893000
3000
i odkrywanie wspaniałych miejsc dzięki ich wiedzy.
15:21
Well now with the Census of Marine Life, we'll be able to sidle up to all the locals
242
896000
4000
Teraz dzięki Cenzusowi Życia Morskiego będziemy mogli współpracować z tubylcami na całym świecie.
15:25
and explore 90 percent of our living space, with local knowledge.
243
900000
5000
i zbadac 90% naszej przestrzeni życiowej, korzystając z lokalnej wiedzy.
15:30
It's never -- it's really never been a more exciting, or a vital time, to be a biologist.
244
905000
6000
Nigdy - bycie biologiem nigdy nie było ciekawsze ani bardziej istotne.
15:36
Which brings me to my last point, and what I think is kind of the most fun.
245
911000
4000
Co wiąże się z ostatnią częścią mojego wykładu, chyba najfajniejszą.
15:40
I set up a website because I was getting so many questions about Molas and sunfish.
246
915000
8000
Założyłam stronę internetową, bo otrzymywałam mnóstwo pytań o samogłowy.
15:48
And so I just figured I'd have the questions answered,
247
923000
4000
Więc pomyślałam, że będę tam mogła odpowiedzieć na wszystkie pytania
15:52
and I'd be able to thank my funders, like National Geographic and Lindbergh.
248
927000
4000
i podziękowac moim sponsorom, takim jak National Geographic i Lingbergh.
15:56
But people would write into the site with all sorts of,
249
931000
4000
Ale ludzie zaczęli pisać różne --
16:00
all sorts of stories about these animals
250
935000
3000
wszelkiego rodzaju historie o tych zwierzętach,
16:03
and wanting to help me get samples for genetic analysis.
251
938000
4000
albo chcieli żebym pomogła im zdobyć próbki do analizy genetycznej.
16:07
And what I found most exciting is that everyone had a shared --
252
942000
7000
Ale to co najbardziej mnie podekscytowało to fakt, że wszyscy
16:14
a shared love and an interest in the oceans.
253
949000
3000
okazywali zainteresowanie i miłość do oceanów.
16:17
I was getting reports from Catholic nuns,
254
952000
4000
Otrzymywałam raporty od katolickich zakonnic,
16:21
Jewish Rabbis, Muslims, Christians -- everybody writing in,
255
956000
5000
żydowskich rabinów, Muzułmanów, Chrześcijan, wszyscy pisali
16:26
united by their love of life.
256
961000
4000
zjednoczeni przez życiową pasję.
16:30
And to me that -- I don't think I could say it any better than the immortal Bard himself:
257
965000
6000
I dla mnie - nie mogłabym ująć tego lepiej, niż zrobił to sam nieśmiertelny bard:
16:36
"One touch of nature makes the whole world kin."
258
971000
4000
"Jeden dotyk natury cały świat zbrata"
16:40
And sure, it may be just one big old silly fish, but it's helping.
259
975000
4000
Pewnie, to może być tylko duża, głupiutka ryba, ale pomaga.
16:44
If it's helping to unite the world, I think it's definitely the fish of the future.
260
979000
4000
Jeśli pomaga zjednoczyc świat, to na pewno jest to ryba przyszłości.
ABOUT THE SPEAKER
Tierney Thys - Marine biologistTierney Thys is a marine biologist and science educator. She studies the behavior of the Mola mola, or giant ocean sunfish -- and works with other scientists to make films that share the wonders they see.
Why you should listen
Marine biologist Tierney Thys has fallen head over heels for a big, goofy fish: the Mola mola, or giant ocean sunfish. In studying the mola -- where they go, what they eat, what eats them -- she's also hunting for clues to the behavior of all life in the open ocean. With their enormous, odd bodies, peaceful habits and lust for jellyfish, these giants can be key to understanding life in the open ocean. Thys and her team are tagging and tracking molas worldwide to learn about how they live, and how climate change may be affecting all ocean life.
Thys is a National Geographic Explorer with a passion for marine education. She was also past director of research at the Sea Studios Foundation, a team of scientists and filmmakers that makes media to raise awareness of environmental issues -- including the PBS series Strange Days on Planet Earth and targeted videos that influence policymakers and businesspeople. Sea Studios was also instrumental in helping eBay stop the trading of invasive species.
Tierney Thys | Speaker | TED.com