TED2003
Tierney Thys: Swim with the giant sunfish
Tierney Thys dev Güneş Balığı ile yüzüyor
Filmed:
Readability: 3.8
1,360,712 views
Denizaltı biyologu Tierney Thys, bizim onunla beraber denize atlamamızı ve "Mola Mola" olarak adlandırılan dev Güneş Balığı'nın dünyasını keşfetmemizi istiyor. Güneşlenen, denizanası yiyen ve kendisine masaj yapılmasını seven bu dev canlı, açık denizlerdeki yaşamın sırlarına ipuçları veriyor.
Tierney Thys - Marine biologist
Tierney Thys is a marine biologist and science educator. She studies the behavior of the Mola mola, or giant ocean sunfish -- and works with other scientists to make films that share the wonders they see. Full bio
Tierney Thys is a marine biologist and science educator. She studies the behavior of the Mola mola, or giant ocean sunfish -- and works with other scientists to make films that share the wonders they see. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I'd like to start tonight by something completely different,
0
0
4000
Bu akşamı tamamiyle farklı bir yöntem ile başlatmak istiyorum.
00:29
asking you to join me by stepping off the land
1
4000
4000
Bana katılarak karadan ayrılın
00:33
and jumping into the open ocean for a moment.
2
8000
5000
ve birkaç anlığına açık okyanuslara dalın.
00:38
90 percent of the living space on the planet is in the open ocean,
3
13000
5000
Bu gezegendeki yaşanılabilir alanların yüzde 90'ı açık okyanuslardır
00:43
and it's where life -- the title of our seminar tonight -- it's where life began.
4
18000
5000
ve bu akşamki seminerimizin başlığında da belirtildiği gibi, yaşam bu okyanuslarda başlamıştır.
00:48
And it's a lively and a lovely place,
5
23000
3000
Okyanuslar yaşam dolu güzel yerlerdir
00:51
but we're rapidly changing the oceans with our --
6
26000
4000
ama onların, sadece aşırı şekilde balık avlayarak değil,
00:55
not only with our overfishing, our irresponsible fishing,
7
30000
5000
aynı zamanda sorumsuz balıkçılıkla ve de tarlalarımızda kullandığımız gübre gibi
01:00
our adding of pollutants like fertilizer from our cropland,
8
35000
5000
çevreyi kirleten kimyasallarla hızlı bir şekilde değişmelerine yol açıyoruz.
01:05
but also, most recently, with climate change,
9
40000
2000
Son zamanlarda, küresel ısınma bu değişime neden olmaktadır
01:07
and Steve Schneider, I'm sure, will be going into greater detail on this.
10
42000
3000
ve eminim Steve Schneider daha sonra bu konu üstünde ayrıntılı bir açıklama yapacaktır.
01:10
Now, as we continue to tinker with the oceans,
11
45000
3000
Şimdi, okyanuslarla oynamaya devam ettikçe,
01:13
more and more reports are predicting that the kinds of seas that we're creating
12
48000
5000
denizanası ve bakteri gibi az enerjili canlıları
01:18
will be conducive to low-energy type of animals, like jellyfish and bacteria.
13
53000
5000
etkileyecek denizler yarattığımıza dair raporlar geliyor.
01:23
And this might be the kind of seas we're headed for.
14
58000
3000
Ve gerçekten de böyle denizlere doğru adım adım ilerliyor olabiliriz.
01:26
Now jellyfish are strangely hypnotic and beautiful,
15
61000
4000
Şimdi denizanaları ilginç bir şekilde hipnotik ve güzeller canlılardır
01:30
and you'll see lots of gorgeous ones at the aquarium on Friday,
16
65000
5000
ve cuma günü akvaryumda birçok göz kamaştırıcı örneklerini göreceksinizdir.
01:35
but they sting like hell, and jellyfish sushi and sashimi
17
70000
5000
yine de çok can yakıcı bir tarafları var ve bu canlılardan yapılmış suşi veya saşimi,
01:40
is just not going to fill you up.
18
75000
2000
sizi asla doyurmaz.
01:42
About 100 grams of jellyfish equals four calories.
19
77000
5000
Yaklaşık 100 gram denizanası dört kaloriye eşittir.
01:47
So it may be good for the waistline,
20
82000
2000
Dolayısıyla formunuzu korumanıza yardımcı olabilir
01:49
but it probably won't keep you satiated for very long.
21
84000
3000
ama büyük bir olasılıkla sizi uzun süre tatmin etmez.
01:52
And a sea that's just filled and teeming with jellyfish
22
87000
5000
Ve denizanaları ile dolup taşan bir deniz,
01:57
isn't very good for all the other creatures that live in the oceans,
23
92000
3000
o denizde yaşayan diğer canlılar için çok iyi değildir;
02:00
that is, unless you eat jellyfish.
24
95000
3000
tabii denizanalarını yiyorsanız bu durum farklıdır.
02:03
And this is this voracious predator launching a sneak attack
25
98000
4000
Burada, zavallı ve hiçbir şeyden haberdar olmayan küçük bir denizanasının,
02:07
on this poor little unsuspecting jellyfish there, a by-the-wind sailor.
26
102000
4000
hırslı bir canlının sürpriz saldırısına uğradığını görüyorsunuz.
02:11
And that predator is the giant ocean sunfish, the Mola mola,
27
106000
4000
Ve bu saldırgan, Mola Mola ismi ile tanınan büyük "güneş balığı" dır.
02:17
whose primary prey are jellyfish.
28
112000
3000
Ana beslenme kaynakları da denizanalarıdır.
02:20
This animal is in "The Guinness World Book of Records"
29
115000
2000
Bu canlı, Dünya'nın en ağır kemikli balığı olmasından dolayı,
02:22
for being the world's heaviest bony fish.
30
117000
2000
"Guiness Rekorlar Kitabı"'nda yer almaktadır.
02:24
It reaches up to almost 5,000 pounds -- on a diet of jellyfish, primarily.
31
119000
7000
Yaklaşık 2300 Kg'dır, ve günlük beslenmesini denizanaları karşılar.
02:31
And I think it's kind of a nice little cosmological convergence here
32
126000
4000
Ve bence burada güzel bir kozmolojik yakınlaşma vardır:
02:35
that the Mola mola -- its common name is sunfish --
33
130000
3000
"Güneş" balığı diye de adlandırılan Mola Mola'nın
02:38
that its favorite food is the moon jelly.
34
133000
4000
en sevdiği yemek "Ay" denizanasıdır.
02:42
So it's kind of nice, the sun and the moon getting together this way,
35
137000
4000
Dolayısıyla biri diğerini tüketiyor olsa bile,
02:46
even if one is eating the other.
36
141000
3000
güneş ve ayın bu şekilde bir etkileşim içinde olmaları güzel birşey.
02:51
Now this is typically how you see sunfish,
37
146000
3000
Güneş balığını genellikle böyle görürsünüz
02:54
this is where they get their common name.
38
149000
2000
ve isimleri de zaten bu davranışlarından gelir.
02:56
They like to sunbathe, can't blame them.
39
151000
2000
Güneşlenmeyi severler, kim sevmez ki?
02:58
They just lay out on the surface of the sea
40
153000
3000
Denizin yüzeyinde yatarlar.
03:01
and most people think they're sick or lazy, but that's a typical behavior,
41
156000
4000
Çoğu insan onların hasta veya tembel olduğunu sanar, ama bu tipik bir davranışıdır.
03:05
they lie out and bask on the surface.
42
160000
3000
Güneşin tadını çıkararak denizin yüzeyinde yatarlar.
03:08
Their other name, Mola mola, is -- it sounds Hawaiian,
43
163000
3000
Diğer isimleri, Mola Mola, Hawaii'ye ait bir isim gibi gelse de
03:11
but it's actually Latin for millstone,
44
166000
3000
aslında Latince "değirmen taşı" demektir
03:14
and that's attributable to their roundish, very bizarre, cut-off shape.
45
169000
6000
ve bu ismi almalarının nedeni, yuvarlakımsı şekillerinden dolayıdır.
03:20
It's as if, as they were growing, they just forgot the tail part.
46
175000
4000
Sanki büyürken kuyruk kısmını unutmuşlar gibi bir vücutları var.
03:24
And that's actually what drew me to the Mola in the first place,
47
179000
4000
Aslında bu garip şekilleri,
03:28
was this terribly bizarre shape.
48
183000
2000
beni Molaları araştırmaya iten ana nedendi.
03:31
You know, you look at sharks, and they're streamlined, and they're sleek,
49
186000
5000
Bilirsiniz, köpekbalıklarına baktığınızda, onların vücutları düz ve biçimlidir.
03:36
and you look at tuna, and they're like torpedoes --
50
191000
3000
Tonbalıklarınıza baktığınızda ise, onlar mayın şekillidir.
03:39
they just give away their agenda. They're about migration and strength,
51
194000
4000
Nasıl davranacakları, göç etmeye ve güce uyumlu vücut yapılarından hemen belli olur.
03:43
and then you look at the sunfish.
52
198000
3000
bundan sonra güneş balığına bakarsak...
03:46
(Laughter)
53
201000
2000
(gülme sesi)
03:48
And this is just so elegantly mysterious, it's just --
54
203000
7000
Bu balık zarif bir şekilde gizemlidir.
03:55
it really kind of holds its cards a lot tighter than say, a tuna.
55
210000
4000
Böylece kartlarını, mesela tonbalığından çok daha iyi bir şekilde gizler.
04:02
So I was just intrigued with what -- you know, what is this animal's story?
56
217000
5000
Dolayısıyla ben kendi kendime sordum, bu balığın hikayesi nedir?
04:08
Well, as with anything in biology, nothing really makes sense
57
223000
3000
Biyoloji kapsamındaki herşey,
04:11
except in the light of evolution.
58
226000
2000
evrimin ışığı olmadan anlamsızdır.
04:13
The Mola's no exception.
59
228000
2000
Mola balığı da bir istisna değildir.
04:15
They appeared shortly after the dinosaurs disappeared,
60
230000
3000
Dinazorların yok olmasından kısa bir süre sonra ortaya çıktılar.
04:19
65 million years ago, at a time when whales still had legs,
61
234000
4000
65 milyon yıl önce, balinaların hala bacakları varken,
04:23
and they come from a rebellious little puffer fish faction --
62
238000
6000
inatçı kirpi balıklarının bir birlikteliğinden geldiler.
04:29
oblige me a little Kipling-esque storytelling here.
63
244000
3000
Beni burada Kipling türü hikaye anlatmaya lütfedin.
04:32
Of course evolution is somewhat random, and you know,
64
247000
3000
Tabii bildiğiniz gibi evrim az çok rastgeledir.
04:35
about 55 million years ago there was this rebellious little puffer fish faction
65
250000
4000
Yaklaşık 55 milyon yıl önce inatçı bir kirpi balığı birlikteliği vardı.
04:39
that said, oh, the heck with the coral reefs --
66
254000
2000
Ve onlar: "mercan kayalıklarını boşverin",
04:41
we're going to head to the high seas.
67
256000
2000
"biz açık denizlere gideceğiz" dediler.
04:43
And lots of generations, lots of tweaking and torquing,
68
258000
5000
Ve binlerce nesil boyunca yapılan değişiklikler ile
04:48
and we turn our puffer into the Mola.
69
263000
2000
kirpi balığımızı Mola yapmış olduk.
04:50
You know, if you give Mother Nature enough time, that is what she will produce.
70
265000
6000
Bilirsiniz, Doğa Ana'ya yeteri kadar zaman verirseniz, size böyle bir balık yaratır.
04:58
They look -- maybe they look
71
273000
2000
Bu balıklar, biraz tarih öncesi,
05:00
kind of prehistoric and unfinished, abridged perhaps,
72
275000
4000
tamamlanmamış, veya belki bazı özelliklerden mahrum bırakılmış gözükebilir.
05:04
but in fact, in fact they are the --
73
279000
4000
ama aslında, aslında onlar,
05:08
they vie for the top position of the most evolutionarily-derived fish in the sea,
74
283000
6000
denizlerin en fazla evrim geçirmiş balıklarından biridir.
05:14
right up there with flat fish.
75
289000
3000
Yassı balıklarla beraber.
05:17
They're -- every single thing about that fish has been changed.
76
292000
4000
Bu balığın neredeyse her özelliği değişmiştir.
05:21
And in terms of fishes --
77
296000
2000
Ve balıklara bakarsak,
05:23
fishes appeared 500 million years ago, and they're pretty modern,
78
298000
6000
onlar 500 milyon yıl önce ortaya çıktı, dolayısıyla hala modern canlılar sayılırlar.
05:29
just 50 million years ago, so --
79
304000
2000
Mola Balığı sadece 50 milyon yıl önce ortaya çıktı
05:33
so interestingly, they give away their ancestry as they develop.
80
308000
5000
ve ilginç bir şekilde, bu balıklar geliştikçe, soylarından gelen özellikler de gitgide yok olmakta.
05:38
They start as little eggs,
81
313000
2000
Önce küçük yumurtalar olarak başlarlar.
05:40
and they're in "The Guinness World Book of Records" again
82
315000
2000
Bu kısımda yine Rekorlar Kitabı'nda yer alırlar
05:42
for having the most number of eggs of any vertebrate on the planet.
83
317000
4000
çünkü dünyadaki tüm omurgalılar arasında en fazla yumurtaya sahip olan canlılardır.
05:46
A single four-foot female had 300 million eggs,
84
321000
6000
120 cm uzunluğunda bir dişi Mola'nın yumurtalıkları
05:52
can carry 300 million eggs in her ovaries -- imagine --
85
327000
3000
300 milyon yumuta taşıyabilir.
05:55
and they get to be over 10 feet long. Imagine what a 10 foot one has.
86
330000
5000
Ve düşünün, dişi Molalar'ın uzunluğu 300 cm'den fazla olabiliyor...
06:00
And from that little egg,
87
335000
2000
Sonuçta bu küçük yumurta
06:02
they pass through this spiky little porcupine fish stage, reminiscent of their ancestry,
88
337000
5000
önce atalarını andıran, kirpi gibi dikenli bir evreden geçer.
06:07
and develop -- this is their little adolescent stage.
89
342000
3000
Sonra gelişerek ergenlik çağına girer.
06:10
They school as adolescents, and become behemoth loners as adults.
90
345000
7000
Ergen olarak grup halinde dolaşır, ama yetişkin olarak bu dev canlılar yalnızlığı sever.
06:17
That's a little diver up there in the corner.
91
352000
2000
Yukarda köşede küçük bir dalgıç var.
06:20
They're in "The Guinness World Book of Records" again
92
355000
3000
Yine Rekorlar Kitabı'ndalar;
06:23
for being the vertebrate growth champion of the world.
93
358000
3000
bu sefer omuga büyüme hızı şampiyonları oldukları için.
06:26
From their little hatching size of their egg, into their little larval stage
94
361000
4000
Yumurtalarından çıkıp larva evresine geçince,
06:30
till they reach adulthood, they put on 600 million times an increase in weight.
95
365000
6000
ve yetişkin hale gelinceye kadar, başlangıçtaki kilolarının 600 milyon katı olurlar.
06:36
600 million. Now imagine if you gave birth to a little baby,
96
371000
6000
600 milyon. Şimdi düşünün ki küçük bir bebeğiniz var
06:42
and you had to feed this thing.
97
377000
3000
ve bu bebeği beslemek zorundaydınız.
06:46
That would mean that your child, you would expect it to gain the weight of six Titanics.
98
381000
5000
Bu demektir ki çocuğunuzun altı Titanik kadar ağırlaşacağını beklerdiniz.
06:53
Now I don't know how you'd feed a child like that but --
99
388000
3000
Böyle bir çocuğu nasıl beslerdiniz bilmiyorum.
06:56
we don't know how fast the Molas grow in the wild,
100
391000
6000
Biz Mola balıklarının doğada ne kadar çabuk büyüdüğünü bilmiyoruz
07:02
but captive growth studies at the Monterey Bay Aquarium --
101
397000
3000
ama Monterey Bay Akvaryumun'da bulunan Molalar var,
07:05
one of the first places to have them in captivity --
102
400000
2000
hatta bu akvaryum Mola bulunduran ilk akvaryumlardan biridir.
07:07
they had one that gained 800 lbs in 14 months.
103
402000
4000
Oradaki Molalardan biri, 14 ayda 360 kilo aldı.
07:11
I said, now, that's a true American.
104
406000
3000
Kendime, şimdi bu balık gerçek bir Amerikalı dedim.
07:14
(Laughter)
105
409000
4000
(Gülüş sesi)
07:18
(Applause)
106
413000
2000
(Alkış)
07:20
So being a loner is a great thing, especially in today's seas,
107
415000
4000
Bugünün denizlerinde yalnız bir balık olmak çok iyi.
07:24
because schooling used to be salvation for fishes,
108
419000
3000
Eskiden sürü halinde dolaşmak balıklar için kurtuluş demekti.
07:27
but it's suicide for fishes now.
109
422000
3000
Ama artık intihar etmekle aynı şey.
07:30
But unfortunately Molas, even though they don't school,
110
425000
2000
Ne yazık ki, sürü halinde dolaşmadıkları halde,
07:32
they still get caught in nets as by-catch.
111
427000
2000
Molaların bir çoğu ağlarda yakalanıyor.
07:34
If we're going to save the world from total jellyfish domination,
112
429000
5000
Dünya'yı denizanalarının egemenliğinden kurtarmak istiyorsak,
07:39
then we've got to figure out what the jellyfish predators --
113
434000
2000
denizanalarına düşman, Mola gibi canlıların yaşam döngüsünde
07:41
how they live their lives, like the Mola.
114
436000
2000
daha fazla bilgiye ihtiyacımız var.
07:43
And unfortunately, they make up a large portion of the California by-catch --
115
438000
5000
Ve maalesef, Molalar California'da ağlara yakalanan balıkların büyük bir çoğunluğu,
07:48
up to 26 percent of the drift net.
116
443000
2000
akıntı ağlarındakilerin neredeyse %26'sı Mola balıklarıdır.
07:50
And in the Mediterranean, in the swordfish net fisheries,
117
445000
5000
Ve Akdeniz'in kılıçbalığı çiftliklerinde
07:55
they make up up to 90 percent.
118
450000
3000
yakalanan balıkların %90'ı Mola balıklarıdır.
07:59
So we've got to figure out how they're living their lives.
119
454000
3000
Yani onların nasıl yaşamlarını sürdürdüklerini anlamamız lazım.
08:02
And how do you do that?
120
457000
2000
Ve bu nasıl yapılabilir?
08:04
How do you do that with an animal -- very few places in the world.
121
459000
3000
Dünya'nın çok az yerinde araştırılan bir balık ile bunu yapmak nasıl mümkün?
08:07
This is an open ocean creature. It knows no boundaries -- it doesn't go to land.
122
462000
4000
Bu, bir açık okyanus balığıdır; sınır tanımaz ve karaya da çıkmaz.
08:11
How do you get insight?
123
466000
2000
Onun iç yüzü nasıl kavranılabilir?
08:13
How do you seduce an open ocean creature like that to spill its secrets?
124
468000
5000
Böyle bir açık okyanus balığını nasıl baştan çıkartmak lazım ki sırlarını bize anlatsın?
08:18
Well, there's some great new technology
125
473000
3000
Yakın zamanlarda geliştirilen,
08:21
that has just recently become available,
126
476000
2000
yeni teknoloji çeşitleri çıkmış bulunmaktadır.
08:23
and it's just a boon for getting insight into open ocean animals.
127
478000
4000
Bu teknolojik aygıtlar açık denizlerdeki canlıları incelemede büyük bir avantaj sağlıyor.
08:27
And it's pictured right here, that little tag up there.
128
482000
4000
Ve burada bir fotoğrafı var. Orada gördüğünüz küçük etiket.
08:31
That little tag can record temperature, depth and light intensity,
129
486000
5000
Bu etiket derece, derinlik ve ışık yoğunluğunu ölçebiliyor.
08:36
which is correlated with time, and from that we can get locations.
130
491000
4000
Ve bu bilgileri zamanla birleştirince konum bulabiliyoruz.
08:40
And it can record this data for up to two years,
131
495000
4000
Ve etiketler bu bilgileri yaklaşık iki yıl boyunca toplayabiliyor
08:44
and keep it in that tag, release at a pre-programmed time,
132
499000
4000
ve kaydedebiliyor, daha önce programlanmış zamanlarda kendini salıp
08:48
float to the surface, upload all that data, that whole travelogue,
133
503000
4000
su yüzüne çıkabiliyor. Tüm bu bilgileri uydulara yükleyebiliyor,
08:52
to satellite, which relays it directly to our computers,
134
507000
3000
böylece doğrudan onlara bilgisayarlarımızdan ulaşabiliyoruz.
08:55
and we've got that whole dataset. And we didn't even have --
135
510000
4000
Ve öylece gereken veritabanını oluşturmuş oluyoruz.
08:59
we just had to tag the animal and then we went home and you know, sat at our desks.
136
514000
4000
Ve tek yapmamız gereken şey, etiketi balığa takmak ve eve gidip masalarımızda oturmak oldu.
09:04
So the great thing about the Mola
137
519000
2000
Dolayısıyla Mola hakkındaki muhteşem şey,
09:06
is that when we put the tag on them -- if you look up here --
138
521000
3000
onlara etiketi taktığımızda, buraya bakarsanız,
09:09
that's streaming off, that's right where we put the tag.
139
524000
2000
orası tam etiketi taktığımız yer.
09:11
And it just so happens that's a parasite hanging off the Mola.
140
526000
4000
Ve aslında etiketi taktığımız yer, Mola'nın üstünde bulunan bir parazit.
09:15
Molas are infamous for carrying tons of parasites.
141
530000
3000
Molalar çokça parazit taşımakla şöhretlidir.
09:18
They're just parasite hotels; even their parasites have parasites.
142
533000
4000
Parazit otelleri gibiler, parazitlerinin bile parazitleri vardır.
09:22
I think Donne wrote a poem about that.
143
537000
2000
Galiba Donne bununla ilgili bir şiir yazmıştı.
09:24
But they have 40 genera of parasites,
144
539000
3000
Ama onların 40 cins parazitleri vardır,
09:27
and so we figured just one more parasite won't be too much of a problem.
145
542000
4000
ve karar verdik ki, Mola'nın üstünde bir tane daha parazit fazla problem yapmaz.
09:31
And they happen to be a very good vehicle for carrying oceanographic equipment.
146
546000
5000
Ve aslında denizbilimi araç gereçlerini taşımak için çok yararlılar.
09:36
They don't seem to mind, so far.
147
551000
2000
Çok da itiraz etmiyorlar, şimdilik.
09:39
So what are we trying to find out? We're focusing on the Pacific.
148
554000
4000
Dolayısıyla biz ne öğrenmeye çalışıyoruz? Ana odağımız Pasifik Okyanusu.
09:43
We're tagging on the California coast, and we're tagging over in Taiwan and Japan.
149
558000
4000
Kalifornia kıyılarında ve de Tayvan ve Japonya'da etiketleme yapmaktayız.
09:47
And we're interested in how these animals are using the currents,
150
562000
3000
Ve bu canlıların yaşamlarını sürdürmek için deniz akıntılarını,
09:50
using temperature, using the open ocean, to live their lives.
151
565000
6000
ısıyı ve açık okyanusları ne şekilde kullandıklarını öğrenmek istiyoruz.
09:56
We'd love to tag in Monterey.
152
571000
2000
Monterey'de Mola etiketlemeyi çok isterdik.
09:58
Monterey is one of the few places in the world where Molas come in large numbers.
153
573000
4000
Monterey Dünya'da Molaların büyük gruplar halinde geldiği az yerlerden biridir.
10:02
Not this time of year -- it's more around October.
154
577000
3000
Yılın bu mevsiminde değil, daha çok Ekim ayında olur bu.
10:05
And we'd love to tag here -- this is an aerial shot of Monterey --
155
580000
3000
burada etiketleme yapmayı çok isterdik, bu gördüğünüz Monterey'in havadan bir resmi,
10:08
but unfortunately, the Molas here end up looking like this
156
583000
4000
Ama ne yazık ki buraya gelen Molalar sonuç olarak bu hale geliyor.
10:12
because another one of our locals really likes Molas but in the wrong way.
157
587000
4000
Çünkü burada yaşayan biri Molaları çok seviyor, ama yanlış yönde.
10:16
The California sea lion takes the Molas as soon as they come into the bay,
158
591000
4000
Kaliforniya deniz aslanları, körfeze giren Molalara anında saldırır,
10:20
rips off their fins, fashions them into the ultimate Frisbee, Mola style,
159
595000
5000
yüzgeçlerini yırtıp şekilsiz hale getirir
10:25
and then tosses them back and forth.
160
600000
2000
ve de sonra onları sağ sola fırlatırlar.
10:27
And I'm not exaggerating, it is just --
161
602000
3000
Abartmıyorum,
10:30
and sometimes they don't eat them, it's just spiteful.
162
605000
3000
bazen bu deniz aslanları Molaları yemez bile, tüm olay çok hain.
10:33
And you know, the locals think it's terrible behavior,
163
608000
5000
ve bilirsiniz, oraya yakın yaşayanlar bu olayı çok korkunç bulur.
10:38
it's just horrible watching this happen, day after day.
164
613000
5000
Her gün bunu seyretmek çok kötü.
10:43
The poor little Molas coming in, getting ripped to shreds,
165
618000
3000
Zavallı küçük Molalar geliyor ve sonra parçalanıyorlar.
10:46
so we head down south, to San Diego.
166
621000
4000
Dolayısıyla Molalar daha Güneye, San Diego'ya gider.
10:50
Not so many California sea lions down there.
167
625000
2000
Orada çok fazla Kaliforniya deniz aslanı yoktur.
10:52
And the Molas there, you can find them with a spotter plane very easily,
168
627000
3000
Ve oradaki Molaları uçakla bulup görmek çok kolay.
10:55
and they like to hang out under floating rafts of kelp.
169
630000
3000
Yosunlu yerlerde durmayı severler.
10:58
And under those kelps -- this is why the Molas come there
170
633000
3000
Ve o yosunların altında - aslında Molalar buraya o yosunlar için gelir -
11:01
because it's spa time for the Molas there.
171
636000
4000
Molalar için spa vaktidir.
11:05
As soon as they get under those rafts of kelp, the exfoliating cleaner fish come.
172
640000
4000
Yosunların arasına girdikleri anda temizleyici balıklar gelir.
11:09
And they come and give the Molas --
173
644000
2000
Ve onlar gelip Molalara,
11:11
you can see they strike this funny little position that says,
174
646000
3000
Molalar da böyle komik küçük bir pozisyonda durup
11:14
"I'm not threatening, but I need a massage."
175
649000
2000
"Ben tehlikeli değilim ama bir masaja ihtiyacım var" der.
11:16
(Laughter)
176
651000
4000
(Gülme Sesi)
11:20
And they'll put their fins out and their eyes go in the back of their head,
177
655000
4000
Ve Molalar yüzgeçlerini dışarı itip gözlerini içeri çekerler,
11:24
and the fish come up and they just clean, clean, clean --
178
659000
4000
sonra da temizleyici balıklar gelip temizler, temizler, temizler.
11:28
because the Molas, you know, there's just a smorgasbord of parasites.
179
663000
4000
Çünkü biliyorsunuz, Molaların üstünde birçok parazit bulunmaktadır.
11:32
And it's also a great place to go down south
180
667000
2000
Ayrıca, Güneye gitmenin başka avantajları da var:
11:34
because the water's warmer, and the Molas are kind of friendly down there.
181
669000
4000
orada su daha sıcak, ve Molalar orada daha arkadaş canlısı.
11:38
I mean what other kind of fish, if you approach it right,
182
673000
3000
Demek istediğim, başka hangi balık sizi görünce
11:41
will say, "Okay, scratch me right there."
183
676000
2000
"Tamam, beni tam orada kaşıyın" der?
11:43
You truly can swim up to a Mola -- they're very gentle --
184
678000
3000
Gerçekten, bir Molanın yanına yüzebilirsiniz, çok iyi huylular,
11:46
and if you approach them right, you can give them a scratch and they enjoy it.
185
681000
4000
ve doğru şekilde yaklaşırsanız, onları sevebilirsiniz ve onlar bunu sevecektir.
11:52
So we've also tagged one part of the Pacific;
186
687000
2000
Biz Pasifik Okyanus'unun bazı kısımlarında da etiketleme yaptık.
11:54
we've gone over to another part of the Pacific,
187
689000
2000
Sonra da Pasifik'in başka kısımlarına gidip
11:56
and we've tagged in Taiwan, and we tagged in Japan.
188
691000
3000
Tayvan ve Japonya'da etiketleme yaptık.
12:00
And over in these places, the Molas are caught in set nets that line these countries.
189
695000
5000
Ve bu yerlerde, Molalar ülkeleri çevreleyen ağlarda yakalanıyor.
12:05
And they're not thrown back as by-catch, they're eaten.
190
700000
3000
Yakalandıktan sonra da denize geri atılmıyorlar, yeniliyorlar.
12:08
We were served a nine-course meal of Mola after we tagged.
191
703000
4000
Bir kere etiketleme sonrası bize büyük bir Mola ziyafeti sunulmuştu.
12:13
Well, not the one we tagged!
192
708000
2000
Etiketlediğimiz Mola değildi ama!
12:16
And everything from the kidney, to the testes, to the back bone,
193
711000
3000
Ve böbreklerinden testislerinde kadar, omurgası,
12:19
to the fin muscle to -- I think that ís pretty much the whole fish -- is eaten.
194
714000
7000
yüzgeç kasları, sanıyorum neredeyse tüm balık yenilmişti.
12:32
So the hardest part of tagging, now, is
195
727000
4000
Dolayısıyla şimdi etiketlemenin en zor kısmı,
12:36
after you put that tag on, you have to wait, months.
196
731000
5000
etiketi yerleştirdikten sonra aylarca süren bekleyiş.
12:41
And you're just wondering, oh, I hope the fish is safe,
197
736000
4000
Ve "Umarım balık güvendedir" diye düşünürsünüz.
12:45
I hope, I hope it's going to be able to actually live its life out
198
740000
4000
"Umarım, etiketin bilgi topladığı süreler boyuca,
12:49
during the course that the tag is recording.
199
744000
3000
yaşamını dolu dolu yaşayabilecek."
12:52
The tags cost 3500 dollars each, and then satellite time is another 500 dollars,
200
747000
6000
Etiketlerin tanesi 3500 dolar ve uyduyu kullanmak ta 500 dolar,
12:58
so you're like, oh, I hope the tag is okay.
201
753000
3000
bir yandan da "umarım etiket iyi durumdadır", dersiniz
13:01
And so the waiting is really the hardest part.
202
756000
3000
Dolayısıyla beklemek, bu işin en zor kısmı.
13:04
I'm going to show you our latest dataset.
203
759000
2000
Şimdi size en son bilgileri göstereceğim.
13:06
And it hasn't been published, so it's totally privy information just for TED.
204
761000
5000
Daha yayımlanmadı, dolayısıyla TED'e özel bilgi olarak veriyorum bunu.
13:11
And in showing you this, you know, when we're looking at this data,
205
766000
4000
Ve bunu size göstererek, biliyorsunuz, biz bu bilgilere bakıyoruz
13:15
we're thinking, oh do these animals, do they cross the equator?
206
770000
3000
ve düşünüyoruz, "bu balıklar ekvatoru geçiyor mu?"
13:18
Do they go from one side of the Pacific to the other?
207
773000
2000
"Pasifik'in bir tarafından diğer tarafına gidiyor mular?"
13:20
And we found that they kind of are homebodies.
208
775000
4000
Ve evcimen tipler olduklarını anladık.
13:25
They're not big migrators. This is their track:
209
780000
2000
Çok fazla göç etmezler. Bu onların izledikleri yol:
13:27
we deployed the tag off of Tokyo, and the Mola in one month
210
782000
4000
etiketi Tokyo'da yerleştirdik, ve bir ayda Mola
13:31
kind of got into the Kuroshio Current off of Japan and foraged there.
211
786000
5000
Japonya'ya doğru giden Kuroşiyo akıntısına kapılıp oralarda yaşamaya başladı.
13:36
And after four months, went up, you know, off of the north part of Japan.
212
791000
4000
Dört ay sonra, Mola, Japonya'nın kuzey kısımlarına ulaşmıştı.
13:40
And that's kind of their home range.
213
795000
2000
Ve tüm bu yerler eve yakın.
13:42
Now that's important, though, because if there's a lot of fishing pressure,
214
797000
4000
Şimdi bu bilgi önemli, çünkü etrafta çok balıkçılık baskısı varsa,
13:46
that population doesn't get replenished.
215
801000
3000
oradaki Molaların popülasyonu artmaz.
13:49
So that's a very important piece of data.
216
804000
2000
Dolayısıyla bu bilgi bizim için çok önemli.
13:51
But also what's important is that they're not slacker, lazy fish.
217
806000
6000
Ama bir başka önmli bilgi, bu balıkların uyuşuk olmadıklarıdır.
13:57
They're super industrious.
218
812000
2000
Çok çalışkandırlar.
13:59
And this is a day in the life of a Mola, and if we --
219
814000
3000
Ve bu, Mola'nın hayatında bir gün, ve eğer biz-
14:02
they're up and down, and up and down, and up and down, and up
220
817000
4000
günde 40 kez okyanusun dibinden yukarı gelip, yeniden aşağıya giderler.
14:06
and up and down, up to 40 times a day.
221
821000
2000
Yukarı, aşağı, yukarı, aşağı, yukarı, aşağı...
14:08
As the sun comes up, you see in the blue, they start their dive.
222
823000
5000
Ve güneş doğduktan sonra maviliklerin arasında dalış yaptıklarını görebilirsiniz.
14:13
Down -- and as the sun gets brighter they go a little deeper, little deeper.
223
828000
4000
Aşağı- güneş parlaklaştıkça, onlar biraz daha derine gider.
14:17
They plumb the depths down to 600 meters, in temperatures to one degree centigrade,
224
832000
6000
600 metre derinliğe kadar gidebiliyorlar, yani ısının bir derece olduğu yerlere.
14:23
and this is why you see them on the surface -- it's so cold down there.
225
838000
4000
Ve bu yüzden dolayı onları su yüzünde görürsünüz: çünkü denizin dibi çok soğuk.
14:27
They've got to come up, warm, get that solar power,
226
842000
2000
Yukarıya çıkıp ısınmaları, güneş enerjisini yakalamaları gerekiyor.
14:29
and then plunge back into the depths, and go up and down and up and down.
227
844000
3000
Sonra da denizin derinliklerine yine inip, yukarı, aşağı, yukarı, aşağı çıkarlar.
14:32
And they're hitting a layer down there; it's called the deep scattering layer --
228
847000
3000
Ve denizin derinliklerinde bir katmana ulaşırlar;
14:35
which a whole variety of food's in that layer.
229
850000
5000
burada her türlü besin bulunur.
14:40
So rather than just being some sunbathing slacker,
230
855000
4000
Dolayısıyla Molalar, güneşlenen tembel balıklar olmak yerine,
14:44
they're really very industrious fish that dance this wild dance
231
859000
3000
aslında çok çalışkandır;
14:47
between the surface and the bottom and through temperature.
232
862000
5000
okyanusun tabanları ve farklı dereceler arasında bir dans dans yaparak günlerini geçirirler.
14:52
We see the same pattern -- now with these tags
233
867000
3000
Aynı döngüleri görüyoruz - şimdi bu etiketlerle,
14:55
we're seeing a similar pattern for swordfishes, manta rays, tunas,
234
870000
4000
kılıçbalıkları, ton balıkları ve de vatus balıkları ile aynı tür döngüleri görüyoruz.
14:59
a real three-dimensional play.
235
874000
3000
Bu döngüleri üç boyutlu olarak izleyebiliyoruz.
15:04
This is part of a much larger program called the Census of Marine Life,
236
879000
3000
Bu, Deniz Canlıları Sayımı adında çok daha büyük bir programın parçasıdır.
15:07
where they're going to be tagging all over the world
237
882000
3000
Ve onlar, Dünya'nın her yerinde etiketleme yapıyor olacak.
15:10
and the Mola's going to enter into that.
238
885000
2000
Molalar da bu programa dahil olacaktır.
15:12
And what's exciting -- you all travel, and you know
239
887000
3000
Ve heyecanlı olan - hepiniz seyahat ediyorsunuz, bilirsiniz,
15:15
the best thing about traveling is to be able to find the locals,
240
890000
3000
seyahat etmenin en güzel tarafı, oralı insanlarla tanışıp
15:18
and to find the great places by getting the local knowledge.
241
893000
3000
en güzel yerlerin nereler olduğunu öğrenmektir.
15:21
Well now with the Census of Marine Life, we'll be able to sidle up to all the locals
242
896000
4000
Şimdi Deniz Canlıları Sayımı ile, lokal insanlarla beraber çalışabilecek
15:25
and explore 90 percent of our living space, with local knowledge.
243
900000
5000
ve yaşadığımız bölgelerin yüzde 90'nını onların bilgisi sayesinde keşfedebileceğiz.
15:30
It's never -- it's really never been a more exciting, or a vital time, to be a biologist.
244
905000
6000
Bir biyolog olmak için hiç bu kadar heyecanlı ve önemli bir an olmamıştır.
15:36
Which brings me to my last point, and what I think is kind of the most fun.
245
911000
4000
Bu da, beni son noktama getiriyor, ki bence bu en zevkli kısmı.
15:40
I set up a website because I was getting so many questions about Molas and sunfish.
246
915000
8000
Bana Molalar hakkında gelen çokça sorulardan dolayı, ben bir websitesi kurdum.
15:48
And so I just figured I'd have the questions answered,
247
923000
4000
Ve ben, sadece bana sorulan sorulara cevap vereceğimi düşünüyordum,
15:52
and I'd be able to thank my funders, like National Geographic and Lindbergh.
248
927000
4000
sonra da National Geographic ve Lindbergh gibi bana finansal yardım sağlayanlara teşekkür etmeyi planlıyordum.
15:56
But people would write into the site with all sorts of,
249
931000
4000
Ama insanlar, bu websiteme her türlü,
16:00
all sorts of stories about these animals
250
935000
3000
Molalar hakkında her türlü hikaye yazdılar
16:03
and wanting to help me get samples for genetic analysis.
251
938000
4000
ve genetik analize örnekleri toplamam için yardım teklif ettiler.
16:07
And what I found most exciting is that everyone had a shared --
252
942000
7000
Ve benim en heyecanlı bulduğum kısım,
16:14
a shared love and an interest in the oceans.
253
949000
3000
herkesin okyanuslara karşı bir ilgi ve sevgi besledikleri oldu.
16:17
I was getting reports from Catholic nuns,
254
952000
4000
Katolik rahibelerden,
16:21
Jewish Rabbis, Muslims, Christians -- everybody writing in,
255
956000
5000
Museviler'den, Müslümanlar'dan, Hristiyanlar'dan birçok rapor alıyordum.
16:26
united by their love of life.
256
961000
4000
Websitesine yazı yazan herkesi, yaşam sevgisi bir araya getirdi.
16:30
And to me that -- I don't think I could say it any better than the immortal Bard himself:
257
965000
6000
Ve benim için - bunu ölümsüz şair Bard'dan daha iyi bir şekilde söyleyeceğimi sanmıyorum -
16:36
"One touch of nature makes the whole world kin."
258
971000
4000
"Doğanın bir dokunuşu, tüm dünyayı aile yapar."
16:40
And sure, it may be just one big old silly fish, but it's helping.
259
975000
4000
Ve eminim, bu sırf büyük ve komik bir balık olabilir, ama yardım ediyor.
16:44
If it's helping to unite the world, I think it's definitely the fish of the future.
260
979000
4000
Dünya'yı bir araya getirmeye yardım ediyor, ve bence bu balık kesinlikle geleceğin balığıdır.
ABOUT THE SPEAKER
Tierney Thys - Marine biologistTierney Thys is a marine biologist and science educator. She studies the behavior of the Mola mola, or giant ocean sunfish -- and works with other scientists to make films that share the wonders they see.
Why you should listen
Marine biologist Tierney Thys has fallen head over heels for a big, goofy fish: the Mola mola, or giant ocean sunfish. In studying the mola -- where they go, what they eat, what eats them -- she's also hunting for clues to the behavior of all life in the open ocean. With their enormous, odd bodies, peaceful habits and lust for jellyfish, these giants can be key to understanding life in the open ocean. Thys and her team are tagging and tracking molas worldwide to learn about how they live, and how climate change may be affecting all ocean life.
Thys is a National Geographic Explorer with a passion for marine education. She was also past director of research at the Sea Studios Foundation, a team of scientists and filmmakers that makes media to raise awareness of environmental issues -- including the PBS series Strange Days on Planet Earth and targeted videos that influence policymakers and businesspeople. Sea Studios was also instrumental in helping eBay stop the trading of invasive species.
Tierney Thys | Speaker | TED.com