ABOUT THE SPEAKER
Tristram Wyatt - Zoologist
Do humans have pheromones? Tristram Wyatt is on the case. A researcher at Oxford, Wyatt is interested in the evolution of pheromones throughout the animal kingdom.

Why you should listen

Tristram Wyatt wants to understand the messages that animals send with their smell. At Oxford, he researches the intersection of pheromone evolution and animal behavior, particularly in mammals. He's interested in the distinction between pheromones, the chemical signals a species produces, and each individual's signature mixture of distinct molecules. The zoologist has discovered some surprising biological coincidences along the way — like the fact that Asian elephants have the same female sex pheromones as 140 species of moths.

Wyatt is the author of Pheromones and Animal Behavior.

More profile about the speaker
Tristram Wyatt | Speaker | TED.com
TEDxLeuvenSalon

Tristram Wyatt: The smelly mystery of the human pheromone

Tristram Wyatt: İnsan feromonunun kokulu gizemi

Filmed:
1,414,757 views

Kokularımız bizi daha seksi yapar mı? Popüler bilim onaylıyor evet - feromonlar koltuk altlarımızdan potansiyel eşlere cinsellik ve çekicilikle ilgili kimyasal sinyaller gönderiyor. Fakat, duyduğunuzun aksine, insanların bu koku moleküllerine sahip olduğunu onaylayan nihai bir araştırma yok. Bu aydınlatıcı konuşmada, hayvanbilimci Tristram Wyatt şimdiki feromon araştırmasındaki temel eksiklikleri açıklıyor ve kokumuzda birleşen büyüleyici, potansiyel hayat kurtarıcı bilginin kilidini açacak bir geleceğin umudunu paylaşıyor.
- Zoologist
Do humans have pheromones? Tristram Wyatt is on the case. A researcher at Oxford, Wyatt is interested in the evolution of pheromones throughout the animal kingdom. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
"PheromoneFeromon" is a very powerfulgüçlü wordsözcük.
0
880
3438
"Feromon" güçlü çağrışımları olan bir sözcük.
00:16
It conjuresçağrıştırıyor up sexseks, abandonterk, losskayıp of controlkontrol,
1
4318
4144
Akla seks, ayrılık, kontrolün yitirilmesi gibi şeyler getiriyor.
00:20
and you can see, it's very importantönemli as a wordsözcük.
2
8462
3692
Sözcük olarak çok büyük bir öneme sahip.
00:24
But it's only 50 yearsyıl oldeski. It was inventedicat edildi in 1959.
3
12154
5283
Ama sadece 50 yıldır kulllanılıyor.
1959 yılında türetildi.
00:29
Now, if you put that wordsözcük into the web,
4
17437
2549
Günümüzde, bu sözcüğü internette aratacak olursanız,
00:31
as you mayMayıs ayı have donetamam,
5
19986
1510
-muhtemelen aratmışsınızdır-
00:33
you'llEğer olacak come up with millionsmilyonlarca of hitsisabetler,
6
21496
2392
karşınıza milyonlarca sonuç çıkar
00:35
and almostneredeyse all of those sitesSiteler are tryingçalışıyor to sellsatmak you
7
23888
2645
ve karşınıza çıkan bu sitelerin neredeyse tamamı
00:38
something to make you irresistiblekarşı konulmaz
8
26533
2259
arzu edilmenizi sağlayacak birşeyler satmaya çalışır
00:40
for 10 dollarsdolar or more.
9
28792
3073
aşağı yukarı 10 dolar karşılığında.
00:43
Now, this is a very attractiveçekici ideaFikir,
10
31865
2223
Bu çok cazip bir fikir,
00:46
and the moleculesmoleküller they mentionsöz etmek
11
34088
2442
bahsettikleri moleküller
00:48
soundses really science-ybilimsel.
12
36530
1914
bilimsel gerçeklermiş gibi gelir.
00:50
They'veOnlar ettik got lots of syllableshece.
13
38444
1584
Uzun uzun isimleri vardır;
00:52
It's things like androstenolandrostenol, androstenoneAndrostenone
14
40028
2873
androstenol, androstenon
00:54
or androstadienoneandrostadienone.
15
42901
2441
androstenedione...
00:57
It getsalır better and better,
16
45342
1642
Bu böyle sürüp gider,
00:58
and when you combinebirleştirmek that with whitebeyaz lablaboratuvar coatskat,
17
46984
2790
işin içine bir de beyaz laboratuvar önlükleri katılınca
01:01
you mustşart imaginehayal etmek that there is
18
49774
1412
aklınıza ister istemez, bunun arkasında
01:03
fantasticfantastik scienceBilim behindarkasında this.
19
51186
2514
büyük bir bilimsel çalışma varmış gibi gelir.
01:05
But sadlyNe yazık ki, these are fraudulentsahte claimsiddialar
20
53700
5122
Ama ne yazık ki bunlar aldatıcı bilimle desteklenen
01:10
supporteddestekli by dodgyçok tehlikeli scienceBilim.
21
58822
3339
içi boş iddialardan ibaret.
01:14
The problemsorun is that, althougholmasına rağmen there are manyçok
22
62161
2618
Asıl sorun, insan feromonu üzerinde
01:16
good scientistsBilim adamları workingçalışma on what they think
23
64779
2545
çalışan ve makaleleri önemli dergilerde
01:19
are humaninsan pheromonesFeromonlar,
24
67324
1870
yayınlanan pekç ok
01:21
and they're publishingyayıncılık in respectablesaygın journalsgünlükleri,
25
69194
2605
başarılı bilim insanı olmasına karşın
01:23
at the basistemel of this,
26
71799
1581
temelde
01:25
despiterağmen very sophisticatedsofistike experimentsdeneyler,
27
73380
3336
yapılan onca kapsamlı deneye rağmen
01:28
there really is no good scienceBilim behindarkasında it,
28
76716
2553
bunun arkasında bilimin bulunmaması.
01:31
because it's basedmerkezli on a problemsorun,
29
79269
3292
Çünkü temeli bir sorunsala dayanmaktadır;
01:34
whichhangi is nobodykimse has systematicallysistematik olarak gonegitmiş throughvasitasiyla
30
82561
3450
insanın ürettiği bütün kokular
01:38
all the odorskokuları that humansinsanlar produceüretmek --
31
86011
2101
sistematik bir biçimde incelenememiştir.
01:40
and there are thousandsbinlerce of
moleculesmoleküller that we give off.
32
88112
2778
-ki binlerce molekülden bahsetmek mümkündür.
01:42
We're mammalsmemeliler. We produceüretmek a lot of smellkoku.
33
90890
3110
Memeli canlılar olarak bizler bir sürü koku salgılarız.
01:46
NobodyKimse has gonegitmiş throughvasitasiyla systematicallysistematik olarak
34
94000
2144
Hangi moleküllerin gerçekten feromon olduklarını
01:48
to work out whichhangi moleculesmoleküller really are pheromonesFeromonlar.
35
96144
2767
anlamaya yönelik hiçbir sistematik çalışma yapılmadı.
01:50
They'veOnlar ettik just pluckedkoparıp a fewaz,
36
98911
1630
Sadece birkaç tanesi cımbızlanarak alınır
01:52
and all these experimentsdeneyler are basedmerkezli on those,
37
100541
1889
ve tüm bu deneyler bu çalışmalara dayandırılır,
01:54
but there's no good evidencekanıt at all.
38
102430
3010
fakat bu geçerli bir kanıt oluşturmaz.
01:57
Now, that's not to say
39
105440
2178
Kokunun insanlar için
01:59
that smellkoku is not importantönemli to people.
40
107618
2162
önemsiz olduğu anlamına gelmez bu.
02:01
It is, and some people are realgerçek enthusiastsmeraklıları,
41
109780
3502
Önemlidir ve konunun meraklısı çoktur,
02:05
and one of these was NapoleonNapolyon.
42
113282
3497
onlardan biri de Napolyon'du.
02:08
And famouslyünlü, you mayMayıs ayı rememberhatırlamak
43
116779
1792
Bilindiği üzere, belki anımsarsınız.
02:10
that out on the campaignkampanya trailiz for warsavaş,
44
118571
3097
Savaşa giderken sevgilisi
02:13
he wroteyazdı to his loversevgilisi, Empressİmparatoriçe JosephineJosephine,
45
121668
2807
İmparatoriçe Josephine'e bir mektup yazar,
02:16
sayingsöz, "Don't washyıkama. I'm cominggelecek home."
46
124475
3234
"Sakın yıkanma. Eve dönüyorum." der.
02:19
(LaughterKahkaha)
47
127709
602
(Gülüşmeler)
02:20
So he didn't want to losekaybetmek any of her richnesszenginlik
48
128311
2921
Yani, kendisi eve varmadan sevgilisinin
02:23
in the daysgünler before he'diçin ona get home,
49
131232
2349
kokusunun bir zerresini dahi kaybetmek istemiyordu.
Günümüzde bazı internet siteleri
02:25
and it is still, you'llEğer olacak find websitesweb siteleri
50
133581
2377
02:27
that offerteklif this as a majormajör quirkcilvesi.
51
135958
3902
bu durumu tuhaflık olarak nitelendiriyor.
02:31
At the sameaynı time, thoughgerçi,
52
139860
1164
Öteki taraftan,
02:33
we spendharcamak about as much moneypara
53
141024
2453
kendi kokumuzu gidermek için harcadığımız para kadar
02:35
takingalma the smellskokuyor off us
54
143477
1771
bu kokuları parfüm şeklinde
02:37
as puttingkoyarak them back on in perfumesparfüm,
55
145248
2721
satın almak için harcıyoruz.
02:39
and perfumesparfüm are a multi-billion-dollarmulti-milyar dolarlık business.
56
147969
4191
Parfüm, işi milyon dolarlık bir pazar.
02:44
So what I want to do in the restdinlenme of this talk
57
152160
2403
Konuşmanın geri kalanında sizlere
02:46
is tell you about what pheromonesFeromonlar really are,
58
154563
5278
feromonların gerçekte ne olduklarını anlatmak ve
02:51
tell you why I think we would expectbeklemek
59
159841
2998
insanların niçin feromonlara sahip olması
02:54
humansinsanlar to have pheromonesFeromonlar,
60
162839
2748
gerektiğini açıklamak;
02:57
tell you about some of the
confusionskarışıklıklara in pheromonesFeromonlar,
61
165587
4493
feromonlar hakkında doğru bilinen yanlışları göstermek
03:02
and then finallyen sonunda, I want to endson with
62
170080
2792
ve konuşmamın sonunda
03:04
a promisingumut verici avenuecadde whichhangi showsgösterileri us
63
172872
1970
izlememiz gereken yola dair umut veren
03:06
the way we oughtgerektiğini to be going.
64
174842
4148
bir gelişmeden söz etmek istiyorum.
03:10
So the ancienteski GreeksYunanlılar knewbiliyordum
65
178990
4181
Antik Yunanlılar, köpeklerin
03:15
that dogsköpekler sentgönderilen invisiblegörünmez signalssinyalleri betweenarasında eachher other.
66
183171
4054
birbirlerine gizli mesajlar gönderdiklerini biliyorlardı.
03:19
A femalekadın dogköpek in heatsıcaklık
67
187225
2374
Kızışan dişi köpek
03:21
sentgönderilen an invisiblegörünmez signalişaret to maleerkek dogsköpekler
68
189599
1916
kilometreler boyunca
03:23
for milesmil around,
69
191515
1455
gizli bir mesaj gönderiyordu;
03:24
and it wasn'tdeğildi a soundses, it was a smellkoku.
70
192970
2105
bu mesaj sesle değil kokuyla iletiliyordu.
03:27
You could take the smellkoku from the femalekadın dogköpek,
71
195075
2181
Dişi köpeğin kokusunu bir kumaş parçasına sürdüğünüzde
03:29
and the dogsköpekler would chaseChase the clothbez.
72
197256
2463
köpekler bu kumaşın peşinden koşarlardı.
03:31
But the problemsorun for everybodyherkes
73
199719
1608
Bu etkiyi bilen kişi için
03:33
who could see this effectEfekt
74
201327
2113
asıl sorun
03:35
was that you couldn'tcould identifybelirlemek the moleculesmoleküller.
75
203440
1622
meolekülleri saptayamamaktı.
03:37
You couldn'tcould demonstrategöstermek it was chemicalkimyasal.
76
205062
2453
Kimyasal olduğu ortaya koyulamıyordu.
03:39
The reasonneden for that, of coursekurs,
77
207515
1315
Bunun nedeni ise, elbette
03:40
is that eachher of these animalshayvanlar
78
208830
1415
bu hayvanların her birinin
03:42
producesüretir tinyminik quantitiesmiktarları,
79
210245
1606
çok küçük miktarlarda koku üretmesi
03:43
and in the casedurum of the dogköpek,
80
211851
1659
ve köpek örneğinde ise
03:45
maleserkek dogsköpekler can smellkoku it, but we can't smellkoku it.
81
213510
2902
erkek köpeklerin kokuyu alabilirken, insanların alamamasıdır.
03:48
And it was only in 1959 that a GermanAlmanca teamtakım,
82
216412
4358
1959 yılında Alman bir ekip,
03:52
after spendingharcama 20 yearsyıl in
searcharama of these moleculesmoleküller,
83
220770
3352
bu melokülleri aramakla geçen 20 yılın ardından
03:56
discoveredkeşfedilen, identifiedtespit, the first pheromoneferomon,
84
224122
3781
ilk feromonu keşfedip saptayabildiler.
03:59
and this was the sexseks pheromoneferomon of a silkipek mothgüve.
85
227903
3278
Buldukları molekül, ipek güvesinin seks feromonuydu.
04:03
Now, this was an inspiredyaratıcı choiceseçim
by AdolfAdolf ButenandtButenandt and his teamtakım,
86
231181
3674
Adolf Butenandt ve ekibinin
bu tercihlerinin önemli bir gerekçesi vardı,
04:06
because he neededgerekli halfyarım a millionmilyon mothsPervane
87
234855
2126
çünkü kimyasal analizi mümkün kılmak için
04:08
to get enoughyeterli materialmalzeme to do the chemicalkimyasal analysisanaliz.
88
236981
3027
yarım milyon güveye ihtiyaçları vardı.
04:12
But he createdoluşturulan the modelmodel
89
240008
2089
Feromon analizinin
04:14
for how you should go about pheromoneferomon analysisanaliz.
90
242097
2364
nasıl yapılacağına ilişkin modeli yarattı.
04:16
He basicallytemel olarak wentgitti throughvasitasiyla systematicallysistematik olarak,
91
244461
2681
Temelde sistematik bir yaklaşımla
04:19
showinggösterme that only the moleculemolekül in questionsoru
92
247142
2945
yalnızca söz konusu molekülün
04:22
was the one that stimulateduyarılmış the maleserkek,
93
250087
1866
-bütün diğer moleküller hariç-
04:23
not all the othersdiğerleri.
94
251953
2053
erkek güveleri uyardığını gösterdi.
04:26
He analyzedanaliz it very carefullydikkatlice.
95
254006
2158
Analizi, titizlikle yürüttü.
04:28
He synthesizedsentezlenen the moleculemolekül,
96
256164
1817
Molekülü sentezleyerek
04:29
and then trieddenenmiş the synthesizedsentezlenen
moleculemolekül on the maleserkek
97
257981
3308
sentez melokülü erkekler üzerinde denedi
04:33
and got them to respondyanıtlamak and showedgösterdi it was,
98
261289
2861
böylece tepki vermelerini sağlayarak
04:36
indeedaslında, that moleculemolekül.
99
264150
1760
molekülün oynadığı rolü gösterdi.
04:37
That's closingkapanış the circledaire.
100
265910
2150
Daire kapanmış oluyordu.
04:40
That's the thing whichhangi has
never been donetamam with humansinsanlar:
101
268060
2705
İnsanlar üzerinde daha önce denenmeyen şey budur:
04:42
nothing systematicsistematik, no realgerçek demonstrationgösteri.
102
270765
3610
sistematik biçimde ortaya koyma.
04:46
With that newyeni conceptkavram,
103
274375
1734
Bu yeni kavram ile birlikte
04:48
we neededgerekli a newyeni wordsözcük,
104
276109
1709
yeni bir sözcük ihtiyacı doğdu,
04:49
and that was the wordsözcük "pheromoneferomon,"
105
277818
2835
bu sözcük "feromon" didi
04:52
and it's basicallytemel olarak transferredtransfer excitementheyecan,
106
280653
3601
ve aslında taşınan heyecan anlamına gelir,
04:56
transferredtransfer betweenarasında individualsbireyler,
107
284254
2269
bireyler arasında taşınan heyecan.
04:58
and sincedan beri 1959, pheromonesFeromonlar have been foundbulunan
108
286523
2826
1959 yılından bu yana feromonlar
05:01
right the way acrosskarşısında the animalhayvan kingdomkrallık,
109
289349
1875
dişi ve erkek hayvanlar arasında
05:03
in maleerkek animalshayvanlar, in femalekadın animalshayvanlar.
110
291224
2202
hayvanlar aleminin her köşesinde keşfedildi.
05:05
It worksEserleri just as well underwatersualtı
111
293426
1545
Su altında balıklar ve ıstakozlar
05:06
for goldfishJapon balığı and lobstersıstakoz.
112
294971
2022
için de durum farklı değil.
05:08
And almostneredeyse everyher mammalmemeli you can think of
113
296993
1747
Aklınıza gelen hemen her memeliye ait
05:10
has had a pheromoneferomon identifiedtespit,
114
298740
1823
bir feromon saptandı
05:12
and of coursekurs, an enormousmuazzam numbernumara of insectshaşarat.
115
300563
3830
ve tabi pek çok böcek de bunlara dahil.
05:16
So we know that pheromonesFeromonlar existvar olmak
116
304393
1969
Hayvanlar aleminin bir ucundan ötekine
05:18
right the way acrosskarşısında the animalhayvan kingdomkrallık.
117
306362
3061
feromonların var olduğunu artık biliyoruz.
05:21
What about humansinsanlar?
118
309423
1773
Peki ya insanlar?
05:23
Well, the first thing, of coursekurs,
119
311196
1248
Öncelikle, tabi ki,
05:24
is that we're mammalsmemeliler,
120
312444
1657
bizler de memeli canlılarız
05:26
and mammalsmemeliler are smellypis kokulu.
121
314101
1559
ve memelilerin kokusu vardır.
05:27
As any dogköpek ownersahip can tell you,
122
315660
1876
Köpeği olan herkesin söyleyebileceği gibi,
05:29
we smellkoku, they smellkoku.
123
317536
1981
biz de, onlar da kokarız.
05:31
But the realgerçek reasonneden we mightbelki think
124
319517
1981
Fakat insanların da feromonlara sahip olduklarını
05:33
that humansinsanlar have pheromonesFeromonlar
125
321498
1825
düşünmemizin asıl nedeni
05:35
is the changedeğişiklik that occursoluşur as we growbüyümek up.
126
323323
3218
bizler büyürken meydana gelen değişiklikler.
05:38
The smellkoku of a roomoda of teenagersgençler
127
326541
2451
Ergenlik çağındaki bireylere ait
05:40
is quiteoldukça differentfarklı
128
328992
1489
bir odanın kokusu
05:42
from the smellkoku of a roomoda of smallküçük childrençocuklar.
129
330481
2820
çocuklara ait bir odanın kokusundan oldukça farklıdır.
05:45
What's changeddeğişmiş? And of coursekurs, it's pubertyergenlik.
130
333301
2872
Değişen nedir peki? Ergenlik, elbette.
05:48
AlongBoyunca with the pubickasık hairsaç
131
336173
1459
Kasık bölgesinde ve
05:49
and the hairsaç in the armpitskoltuk altı,
132
337632
1693
koltuk altlarındaki kıllanmalar başlar,
05:51
newyeni glandsbezleri startbaşlama to secretesalgılar in those placesyerler,
133
339325
3742
bu bölgelerdeki bezler salgılamaya başlar,
05:55
and that's what's makingyapma the changedeğişiklik in smellkoku.
134
343067
2615
kokuda meydana gelen değişikliğin asıl sebebi budur.
05:57
If we were any other kindtür of mammalmemeli,
135
345682
2148
Başka türlü bir memeli olsaydık,
05:59
or any other kindtür of animalhayvan,
136
347830
1189
ya da herhangi bir memeli,
06:01
we would say,
137
349019
1137
şöyle derdik,
06:02
"That mustşart be something to do with pheromonesFeromonlar,"
138
350156
1872
"Feromonlardan kaynaklanıyor olmalı,"
06:04
and we'devlenmek startbaşlama looking properlyuygun şekilde.
139
352028
2656
ve olaya daha doğru bakabilirdik.
06:06
But there are some problemssorunlar, and this is why,
140
354684
1976
Ancak bazı sorunlar var, asıl neden bu.
06:08
I think, people have not lookedbaktı for
141
356660
3069
Bence insanlardaki feromonları
06:11
pheromonesFeromonlar so effectivelyetkili bir şekilde in humansinsanlar.
142
359729
2917
olması gerektiği kadar aramadık.
06:14
There are, indeedaslında, problemssorunlar.
143
362646
1571
Bu konuda gerçekten sıkıntılar var.
06:16
And the first of these
144
364217
2184
Bunlardan ilki
06:18
is perhapsbelki surprisingşaşırtıcı.
145
366401
1517
biraz da şaşırtıcı.
06:19
It's all about culturekültür.
146
367918
1834
Kültür hakkında.
06:21
Now mothsPervane don't learnöğrenmek a lot
147
369752
2147
Güveler, neyin koklanacak kadar iyi olduğunu
06:23
about what is good to smellkoku, but humansinsanlar do,
148
371899
3617
öğrenmezler, fakat insanlar öğrenir.
06:27
and up to the ageyaş of about fourdört,
149
375516
1846
Yaklaşık dört yaşına gelinceye kadar
06:29
any smellkoku, no mattermadde how rancidacımış,
150
377362
2719
ne kadar kötü olursa olsun her koku
06:32
is simplybasitçe interestingilginç.
151
380081
1799
ilginç gelir.
06:33
And I understandanlama that the majormajör rolerol of parentsebeveyn
152
381880
2052
Biliyorum, anne-babalarının başlıca görevi
06:35
is to stop kidsçocuklar puttingkoyarak theironların fingersparmaklar in pookaka,
153
383932
3681
çocukların kakalarına parmak sokmalarını engellemek,
06:39
because it's always something niceGüzel to smellkoku.
154
387613
2798
ama koklaması her zaman güzeldir.
06:42
But graduallykademeli olarak we learnöğrenmek what's not good,
155
390411
2691
Zamanla neyin güzel olmadığını öğreniriz.
06:45
and one of the things we learnöğrenmek
156
393102
1490
Bu arada neyin güzel olmadığını öğrenirken
06:46
at the sameaynı time as what is not good
157
394592
2135
öğrendiğimiz şeylerden bir tanesi de
06:48
is what is good.
158
396727
1758
neyin güzel olduğu.
06:50
Now, the cheesepeynir behindarkasında me
159
398485
2262
Arkamda gördüğünüz peynir
06:52
is a Britishİngiliz, if not an Englishİngilizce, delicacyincelik.
160
400747
3951
İngiliz değilse de Britanya lezzeti.
06:56
It's ripeolgun bluemavi StiltonStilton.
161
404698
3437
Küflü mavi Stilton peyniri.
07:00
LikingSevme it is incomprehensibleanlaşılmaz to
people from other countriesülkeler.
162
408135
4362
Farklı ülkelerden insanlar için
bu peyniri sevmek akıl almaz birşey.
07:04
EveryHer culturekültür has its ownkendi specialözel foodGıda
163
412497
3285
Her kültürün kendine özgü yiyecekleri
07:07
and nationalUlusal delicacyincelik.
164
415782
2096
ve milli lezzetleri vardır.
07:09
If you were to come from Icelandİzlanda,
165
417878
2052
İzlandalıysanız,
07:11
your nationalUlusal dishtabak
166
419930
1324
milli yiyeceğiniz
07:13
is deepderin rottedçürüdü sharkköpek balığı.
167
421254
2976
köpekbalığı eti olurdu.
07:16
Now, all of these things are acquiredsatın aldı tastestadı,
168
424230
2130
Bütün bunlar sonradan edinilmiş damak tatlarıdır,
07:18
but they formform almostneredeyse a badgerozet of identityKimlik.
169
426360
3160
fakat neredeyse kimliği oluşturur.
07:21
You're partBölüm of the in-groupGrup içi.
170
429520
4820
Grubun bir parçası olduğunuzu gösterir.
07:26
The secondikinci thing is the senseduyu of smellkoku.
171
434340
3582
İkincisi koku duyusudur.
07:29
EachHer of us has a uniquebenzersiz odorkoku worldDünya,
172
437922
3469
Hepimizin benzersiz bir koku dünyası vardır,
07:33
in the senseduyu that what we smellkoku,
173
441391
2539
aldığımız kokular bakımından
07:35
we eachher smellkoku a completelytamamen differentfarklı worldDünya.
174
443930
2859
birbirinden tamamen farklı bir dünya duyumsarız.
07:38
Now, smellkoku was the hardestEn zor
175
446789
1709
Koku duyusu, şifresi en zor kırılan
07:40
of the sensesduyular to crackçatlak,
176
448498
1861
duyu olmuştur.
07:42
and the NobelNobel PrizeÖdülü awardedlayık to
177
450359
1715
Richard Axel ve Linda Buck'a
07:44
RichardRichard AxelAxel and LindaLinda BuckBuck
178
452074
1633
kokunun işleyişine ilişkin çalışmalar için verilen
07:45
was only awardedlayık in 2004
179
453707
2433
Nobel Ödülü
07:48
for theironların discoverykeşif of how smellkoku worksEserleri.
180
456140
2790
henüz 2004'te sahibini bulabilmiştir.
07:50
It's really hardzor,
181
458930
1377
Gerçekten zor bir konudur,
07:52
but in essenceöz, nervessinirler from the brainbeyin
182
460307
2591
fakat özünde sinirler beyinden
07:54
go up into the noseburun
183
462898
2213
burna ulaşırlar
07:57
and on these nervessinirler exposedmaruz in the noseburun
184
465111
2381
ve burnun içinde dışarıdaki havaya doğru açılan
07:59
to the outsidedışında airhava are receptorsreseptörleri,
185
467492
3054
bu sinirler üzerinde reseptörler bulunur
08:02
and odorkoku moleculesmoleküller cominggelecek in on a sniffburnunu çekmek
186
470546
3149
ve koklama sırasında içeri giren koku molekülleri
08:05
interactetkileşim with these receptorsreseptörleri,
187
473695
2150
bu reseptörlerle etkileşime girer
08:07
and if they bondbağ, they sendgöndermek the nervesinir a signalişaret
188
475845
4259
ve bağ kurulması durumunda sinire doğru bir sinyal gönderir
08:12
whichhangi goesgider back into the brainbeyin.
189
480104
2308
ve bu sinyal beyin tarafından algılanır.
08:14
We don't just have one kindtür of receptorreseptörü.
190
482412
2062
Tek bir tür reseptörümüz yoktur.
08:16
If you're a humaninsan, you have about 400
191
484474
1876
Bir insanda yaklaşık
400 çeşit reseptör bulunur
08:18
differentfarklı kindsçeşit of receptorsreseptörleri,
192
486350
2065
08:20
and the brainbeyin knowsbilir what you're smellingkokulu
193
488415
2967
ve reseptörlerin bir araya gelmesi sayesinde
08:23
because of the combinationkombinasyon of receptorsreseptörleri
194
491382
1811
beyin neyi kokladığını bilir
08:25
and nervesinir cellshücreler that they triggertetik,
195
493193
2513
ve reseptörlerin tetiklediği sinir hücreleri
08:27
sendinggönderme messagesmesajları up to the brainbeyin
196
495706
1558
beyne tümleşik biçimde
08:29
in a combinatorialkombinatoryal fashionmoda.
197
497264
2906
mesajlar gönderir.
08:32
But it's a bitbit more complicatedkarmaşık,
198
500170
990
Ancak durum bu kadar basit değil,
08:33
because eachher of those 400
199
501160
2135
çünkü 400 reseptörün herbiri
08:35
comesgeliyor in variousçeşitli variantstürevleri,
200
503295
2151
çeşitli varyasonlar halinde oldukları için
08:37
and dependingbağlı whichhangi variantdeğişken you have,
201
505446
2071
sahip olduğunuz varyasyona bağlı olarak
08:39
you mightbelki smellkoku corianderkişniş, or cilantrokişniş, that herbHerb,
202
507517
4182
kişnişi, kişniş yaprağını veya bitkinin kendisini
08:43
eitherya as something deliciouslezzetli and savorykokulu
203
511699
2618
ya hoş ve lezzetli birşey olarak
08:46
or something like soapsabun.
204
514317
2174
ya da sabun gibi duyumsayabilirsiniz.
08:48
So we eachher have an individualbireysel worldDünya of smellkoku,
205
516491
2686
Herbirimizin kendine ait koku dünyası vardır.
08:51
and that complicatesolmak zordur anything
206
519177
1641
Bu durum, kokuyla ilgili yapılacak her türlü çalışmayı
08:52
when we're studyingders çalışıyor smellkoku.
207
520818
2296
karmaşık hale getirir.
08:55
Well, we really oughtgerektiğini to talk about armpitskoltuk altı,
208
523114
2692
Koltuk altlarını tartışmalıyız
08:57
and I have to say that I do
have particularlyözellikle good onesolanlar.
209
525806
3396
Benimkiler gayet hoştur.
09:01
Now, I'm not going to sharepay them with you,
210
529202
2002
Size koklatmayacağım, elbette.
09:03
but this is the placeyer that mostçoğu people
211
531204
1979
Fakat çoğu insan feromonları
09:05
have lookedbaktı for pheromonesFeromonlar.
212
533183
1737
işte burada arar.
09:06
There is one good reasonneden,
213
534920
1503
Çok geçerli bir nedeni vardır;
09:08
whichhangi is, the great apesmaymunlar have armpitskoltuk altı
214
536423
3404
büyük maymunların koltuk altları
09:11
as theironların uniquebenzersiz characteristickarakteristik.
215
539827
2328
karakteristik özellikleridir.
09:14
The other primatesprimatlar have scentkoku glandsbezleri
216
542155
2401
Diğer primatların koku bezleri
09:16
in other partsparçalar of the bodyvücut.
217
544556
1830
vücutlarının başka yerlerindedir.
09:18
The great apesmaymunlar have these armpitskoltuk altı
218
546386
2354
Büyük maymunların koltuk altları
09:20
fulltam of secretorysalgı glandsbezleri
219
548740
2217
salgı bezleriyle kaplıdır.
09:22
producingüreten smellskokuyor all the time,
220
550957
2341
Bunlar sürekli olarak muazzam ölçülerde
09:25
enormousmuazzam numberssayılar of moleculesmoleküller.
221
553298
3700
koku molekülleri üretirler.
09:28
When they're secretedsalgılanan from the glandsbezleri,
222
556998
1703
Bezlerden salgılandıklarında
09:30
the moleculesmoleküller are odorlesskokusuz.
223
558701
2004
moleküller kokusuzdurlar
09:32
They have no smellkoku at all,
224
560705
2075
Kesinlikle kokmazlar.
09:34
and it's only the wonderfulolağanüstü bacteriabakteriler
225
562780
1969
Kıl örtüsünün üzerinde büyüyen
09:36
growingbüyüyen on the rainforestyağmur ormanı of hairsaç
226
564749
2213
muhteşem bakteriler
09:38
that actuallyaslında producesüretir the smellskokuyor
227
566962
1456
bildiğimiz ve sevdiğimiz
09:40
that we know and love.
228
568418
2021
kokuları üretirler.
09:42
And so incidentallytesadüfen, if you want to reduceazaltmak
229
570439
1900
Olur da kokunun azalmasını isterseniz
09:44
the amounttutar of smellkoku,
230
572339
1430
koltuk altındaki kılları almak
09:45
clear-cuttingtemiz kesim your armpitskoltuk altı
231
573769
1920
bakteri habitatını azaltmada
09:47
is a very effectiveetkili way of reducingindirgen
232
575689
2256
oldukça etkili bir yöntemdir
09:49
the habitatyetişme ortamı for bacteriabakteriler,
233
577945
1514
ve sonrasında çok daha uzun süre
09:51
and you'llEğer olacak find they remainkalmak lessaz smellypis kokulu
234
579459
2337
daha az koktuklarını
09:53
for much longeruzun.
235
581796
2094
görürsünüz.
09:55
But althougholmasına rağmen we'vebiz ettik focusedodaklı on armpitskoltuk altı,
236
583890
2546
Ama koltuk altı kıllarına odaklanmış olsak da,
09:58
I think it's partlykısmen because they're the leasten az
237
586436
1367
Bence bu bir dereceye kadar çünkü bunlar insanlardan
09:59
embarrassingutanç verici placeyer to go and asksormak people for samplesörnekler.
238
587803
3967
örnek olarak isteyebileceğimiz en az utanç verici yer.
10:03
There is actuallyaslında anotherbir diğeri reasonneden why we mightbelki not
239
591770
2612
Aslında bir evrensel cinsellik feromonunu orada
10:06
be looking for a universalevrensel sexseks pheromoneferomon there,
240
594382
2776
aramamamız gerektiğinin başka bir sebebi var
10:09
and that's because 20 percentyüzde
of the world'sDünyanın en populationnüfus
241
597158
3839
ve çünkü dünya popülasyonunun yüzde 20'sinin
10:12
doesn't have smellypis kokulu armpitskoltuk altı like me.
242
600997
3445
benimkisi gibi kokan koltukaltı kılı yok.
10:16
And these are people from ChinaÇin, JapanJaponya,
243
604442
3916
Ve bunlar Çin'den, Japonya'dan, Kore'den ve
10:20
KoreaKore, and other partsparçalar of northeastKuzeydoğu AsiaAsya.
244
608358
2595
kuzeydoğu Asya'nın başka bölgelerinden insanlar.
10:22
They simplybasitçe don't secretesalgılar those odorlesskokusuz precursorsön-
245
610953
3524
Onlar basitçe bakterilerin, her zaman koltukaltı kıllarının
10:26
that the bacteriabakteriler love to use to produceüretmek the smellskokuyor
246
614477
4253
karakteristiği olarak düşündüğümüz, etnik merkezli tarzda
10:30
that in an ethnocentricetnik way we always thought of
247
618730
2349
kokuları üretmek için kullanmayı sevdikleri bu kokusuz
10:33
as characteristickarakteristik of armpitskoltuk altı.
248
621079
2105
habercileri salgılamıyor.
10:35
So it doesn't applyuygulamak to 20 percentyüzde of the worldDünya.
249
623184
4507
Yani dünyanın yüzde 20'sine bu durum uymuyor.
10:39
So what should we be doing
250
627691
3002
Yani insan feromonlarını ararken
10:42
in our searcharama for humaninsan pheromonesFeromonlar?
251
630693
3053
ne yapıyor olmalıyız?
10:45
I'm fairlyoldukça convincedikna olmuş that we do have them.
252
633746
2452
Onlara sahip olduğumuza gerçekten ikna olmuş durumdayım.
10:48
We're mammalsmemeliler, like everybodyherkes elsebaşka
253
636198
1953
Diğer memeli olan herkes gibi bizler de memeliyiz
10:50
who'skim a mammalmemeli, and we probablymuhtemelen do have them.
254
638151
3979
ve muhtemelen biz de onlara sahibiz.
10:54
But what I think we should do
255
642130
1583
Ama yapmamız gereken şey
10:55
is go right back to the beginningbaşlangıç,
256
643713
1939
en başa geri dönmek
10:57
and basicallytemel olarak look all over the bodyvücut.
257
645652
2339
ve temel olarak bütün vücudumuza bakmak.
10:59
No mattermadde how embarrassingutanç verici,
258
647991
1691
Ne kadar utanç verici olsa da,
11:01
we need to searcharama and go for the first time
259
649682
3378
araştırmamız ve kimsenin cesaret
11:05
where no one elsebaşka has daredcesaret treadbasmak.
260
653060
2460
edemediği ilk zamanlara geri dönmemiz gerekiyor.
11:07
It's going to be difficultzor,
261
655520
1148
Zor olacak,
11:08
it's going to be embarrassingutanç verici, but we need to look.
262
656668
2575
utanç verici olacak fakat bakmamız gerekiyor.
11:11
We alsoAyrıca need to go back to the ideasfikirler
263
659243
2947
Ayrıca Butenandt'ın ipekböceği güvesini incelerken
11:14
that ButenandtButenandt used when he
was studyingders çalışıyor the silkipek mothgüve.
264
662190
3267
kullandığı fikirlere geri dönmemiz gerekiyor.
11:17
We need to go back and look systematicallysistematik olarak
265
665457
3468
Geri dönüp, sistemli bir şekilde
11:20
at all the moleculesmoleküller that are beingolmak producedüretilmiş,
266
668925
2138
üretilen bütün moleküllere bakmalıyız
11:23
and work out whichhangi onesolanlar are really involvedilgili.
267
671063
2433
ve hangilerinin gerçekten alakalı olduğuna çalışmalıyız.
11:25
It isn't good enoughyeterli simplybasitçe to pluckkoparmak a coupleçift
268
673496
2106
Basitçe bir çift bulup "Onlar yapıyor" demek
11:27
and say, "They'llOnlar olacak do."
269
675602
1944
yeterince iyi değil.
11:29
We have to actuallyaslında demonstrategöstermek
270
677546
1399
İddia ettiğimiz etkilere gerçekten sahip olduklarını
11:30
that they really have the effectsetkileri we claimİddia.
271
678945
2810
ispatlamak zorundayız.
11:33
There is one teamtakım that I'm
actuallyaslında very impressedetkilendim by.
272
681755
3234
Gerçekten çok etkilendiğim bir takım var.
11:36
They're in FranceFransa, and theironların previousönceki successbaşarı
273
684989
3176
Fransa'da bulunuyorlar ve bir önceki başarıları
11:40
was identifyingtanımlama the rabbittavşan mammarymeme pheromoneferomon.
274
688165
4377
tavşan memeli feromonunu tespit etmekti.
11:44
They'veOnlar ettik turneddönük theironların attentionDikkat now
275
692542
2569
Şimdi dikkatlerini
11:47
to humaninsan babiesbebekler and mothersanneler.
276
695111
3185
bebek ve annelere çevirdiler.
11:50
So this is a babybebek havingsahip olan a drinkiçki of milkSüt
277
698296
3071
Bu bir bebeğin annesinin göğsünden
11:53
from its mother'sannenin breastmeme.
278
701367
2643
süt emmesini gösteriyor.
11:56
Her nipplememe ucu is completelytamamen hiddengizli
279
704010
2183
Meme ucu bebeğin başı tarafından
11:58
by the baby'sBebeğin headkafa,
280
706193
1246
tamamen kaplanmış durumda
11:59
but what you'llEğer olacak noticeihbar is a whitebeyaz dropletdamlacık
281
707439
3751
ama siz okla gösterilen
12:03
with an arrowok pointingişaret to it,
282
711190
1781
beyaz damlacığı fark edeceksiniz
12:04
and that's the secretionsalgı from the areolarareolar glandsbezleri.
283
712971
3199
bu gözenekli salgı bezinden bir salgı.
12:08
Now, we all have them, menerkekler and womenkadınlar,
284
716170
2990
Şimdi, hepimiz bunlara sahibiz, erkekler ve kadınlar
12:11
and these are the little bumpstümsekleri around the nipplememe ucu,
285
719160
2818
ve bunlar meme ucunun etrafındaki küçük çıkıntılar
12:13
and if you're a lactatingsüt womankadın,
286
721978
1959
ve eğer emziren bir kadınsanız
12:15
these startbaşlama to secretesalgılar.
287
723937
2337
bunlar salgı salgılamaya başlar.
12:18
It's a very interestingilginç secretionsalgı.
288
726274
2589
Bu çok ilginç bir salgılama.
12:20
What BenoistBenoist SchaalSchaal and his teamtakım developedgelişmiş
289
728863
3003
Benoist Schaal ve takımının bu salgılamanın etkisinin
12:23
was a simplebasit testÖlçek to investigateincelemek
290
731866
2407
basit bir bioanalizin etkisi ile ne olabileceğini araştırmak için
12:26
what the effectEfekt of this secretionsalgı mightbelki be,
291
734273
2806
geliştirmiş olduğu
12:29
in effectEfekt, a simplebasit bioassaybioassay.
292
737079
2976
basit bir test.
12:32
So this is a sleepinguyuyor babybebek,
293
740055
2675
Bu uyuyan bir bebek
12:34
and underaltında its noseburun, we'vebiz ettik put a cleantemiz glassbardak rodçubuk.
294
742730
4989
ve burnunun altına temiz bir cam çubuk yerleştirdik.
12:39
The babybebek remainskalıntılar sleepinguyuyor,
295
747719
2111
Bebek hiç ilgi göstermeden
12:41
showinggösterme no interestfaiz at all.
296
749830
2341
uyumaya devam etti.
12:44
But if we go to any motheranne
297
752171
2074
Ama eğer salgı bezlerinden salgı üreten
12:46
who is secretingsalgılayan from the areolarareolar glandsbezleri,
298
754245
2429
herhangi bir anneye gidersek
12:48
so it's not about recognitiontanıma,
299
756674
1577
yani tanıma ile ilgili değil,
12:50
it can be from any motheranne,
300
758251
2228
herhangi bir anneden olabilir,
12:52
if we take the secretionsalgı
301
760479
1352
salgıyı alırsak
12:53
and now put it underaltında the baby'sBebeğin noseburun,
302
761831
2904
ve şimdi bebeğin burnunun altına koyarsak,
12:56
we get a very differentfarklı reactionreaksiyon.
303
764735
2091
çok farklı bir tepki alırız.
12:58
It's a connoisseur'sUsta'nın reactionreaksiyon of delightzevk,
304
766826
2984
Bu bir eksperin hazza tepkisidir
13:01
and it opensaçılan its mouthağız
305
769810
2060
ve ağzını açar
13:03
and stickssopa out its tonguedil
306
771870
1653
dilini dışarı çıkarır
13:05
and startsbaşlar to suckemmek.
307
773523
2087
ve emmeye başlar.
13:07
Now, sincedan beri this is from any motheranne,
308
775610
2340
Şimdi, herhangi bir anneden olmasına rağmen,
13:09
it could really be a pheromoneferomon.
309
777950
1792
gerçekten bir feromon olabilir.
13:11
It's not about individualbireysel recognitiontanıma.
310
779742
1779
Bu bireysel tanıma ile ilgili değil.
13:13
Any motheranne will do.
311
781521
1876
Herhangi bir anne yapacaktır.
13:15
Now, why is this importantönemli,
312
783397
1463
Peki bu neden önemli,
13:16
apartayrı from beingolmak simplybasitçe very interestingilginç?
313
784860
2458
basitçe çok ilginç olmasının dışında.
13:19
It's because womenkadınlar varyfarklılık göstermek
314
787318
1807
Çünkü kadınlar sahip oldukları gözenekli salgı bezleri
13:21
in the numbernumara of areolarareolar glandsbezleri that they have,
315
789125
2773
sayısı olarak çeşitlilik gösterir
13:23
and there is a correlationbağıntı betweenarasında the easekolaylaştırmak
316
791898
2196
ve bebeklerin emmeye başlama huzuru ile
13:26
with whichhangi babiesbebekler startbaşlama to suckleemzirmek
317
794094
2542
kadının sahip olduğu gözenekli salgı bezi sayısı
13:28
and the numbernumara of areolarareolar glandsbezleri she has.
318
796636
1862
arasında bir ilişki mevcut.
13:30
It appearsbelirir that the more secretionssalgıları she's got,
319
798498
2798
Kadın ne kadar fazla salgı üretirse
13:33
the more likelymuhtemelen the babybebek is to suckleemzirmek quicklyhızlı bir şekilde.
320
801296
3662
bebek de o kadar çabuk emecektir.
13:36
If you're a mammalmemeli,
321
804958
1460
Eğer bir memeli iseniz,
13:38
the mostçoğu dangeroustehlikeli time in life
322
806418
2543
hayatınızdaki en tehlikeli zaman
13:40
is the first fewaz hourssaatler after birthdoğum.
323
808961
2309
doğduktan sonraki ilk birkaç saattir.
13:43
You have to get that first drinkiçki of milkSüt,
324
811270
3760
İlk sütünüzü içmek zorundasınız
13:47
and if you don't get it, you won'talışkanlık survivehayatta kalmak.
325
815030
3491
ve eğer içmezseniz, yaşayamazsınız.
13:50
You'llYou'll be deadölü.
326
818521
1464
Ölürsünüz.
13:51
SinceBeri manyçok babiesbebekler actuallyaslında find it difficultzor
327
819985
2638
Birçok bebek aslında ilk besinini almayı
13:54
to take that first mealyemek,
328
822623
1649
zor bulsa da
13:56
because they're not gettingalma the right stimulusuyarıcı,
329
824272
1977
çünkü doğru uyarıcıyı almıyorlar,
13:58
if we could identifybelirlemek what that moleculemolekül was,
330
826249
3210
eğer o molekülün ne olduğunu belirleyebilirsek
14:01
and the FrenchFransızca teamtakım are beingolmak very cautiousdikkatli,
331
829459
1987
ve Fransız takım çok temkinli
14:03
but if we could identifybelirlemek the moleculemolekül,
332
831446
2115
ama eğer molekülü belirleyebilirsek,
14:05
synthesizesentezlemek it, it would then mean
333
833561
2794
onu sentezleyebilirsek, böylece prematüre bebeklerin
14:08
prematureerken babiesbebekler would be more likelymuhtemelen to suckleemzirmek,
334
836355
1906
emzirilmesi ve her bebeğin yaşamak için
14:10
and everyher babybebek would have a better chanceşans
335
838261
2928
daha iyi bir şansa
14:13
of survivalhayatta kalma.
336
841189
1321
sahip olması anlamına gelir.
14:14
So what I want to arguetartışmak is this is one exampleörnek
337
842510
2540
Yani tartışmak istediğim şey bu sistematik ve
14:17
of where a systematicsistematik, really scientificilmi approachyaklaşım
338
845050
3596
gerçek bilimsel yaklaşımın feromonların
14:20
can actuallyaslında bringgetirmek you a realgerçek understandinganlayış
339
848646
2722
gerçekten anlaşılabilir bir hale gelebileceğinin
14:23
of pheromonesFeromonlar.
340
851368
1108
bir örneği.
14:24
There could be all sortssıralar of medicaltıbbi interventionsmüdahaleler.
341
852476
2614
O zaman her türlü medikal müdahale olabilir.
14:27
There could be all sortssıralar of things
342
855090
1254
İnsanların şu anda bilmediğimiz
14:28
that humansinsanlar are doing with pheromonesFeromonlar
343
856344
1700
feromonlarla yaptığı
14:30
that we simplybasitçe don't know at the momentan.
344
858044
2048
her türlü şey olabilir.
14:32
What we need to rememberhatırlamak is pheromonesFeromonlar
345
860092
1886
Hatırlamamız gereken şey ise
14:33
are not just about sexseks.
346
861978
1378
feromonlar sadece cinsellik ile ilgili değil.
14:35
They're about all sortssıralar of things to do
347
863356
1716
Bir memelinin hayatıyla ilgili
14:37
with a mammal'smemeliler life.
348
865072
1723
olan her çeşit şey ile alakalı.
14:38
So do go forwardileri and do searcharama for more.
349
866795
2689
Yani daha ileri gidin ve daha fazlası için araştırın.
14:41
There's lots to find.
350
869484
1040
Bulunacak çok fazla şey var.
14:42
Thank you very much.
351
870524
1866
Çok teşekkür ederim.
14:44
(ApplauseAlkış)
352
872390
4488
(Alkışlar)
Translated by Oğuz Yılmaz
Reviewed by Ramazan Şen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Tristram Wyatt - Zoologist
Do humans have pheromones? Tristram Wyatt is on the case. A researcher at Oxford, Wyatt is interested in the evolution of pheromones throughout the animal kingdom.

Why you should listen

Tristram Wyatt wants to understand the messages that animals send with their smell. At Oxford, he researches the intersection of pheromone evolution and animal behavior, particularly in mammals. He's interested in the distinction between pheromones, the chemical signals a species produces, and each individual's signature mixture of distinct molecules. The zoologist has discovered some surprising biological coincidences along the way — like the fact that Asian elephants have the same female sex pheromones as 140 species of moths.

Wyatt is the author of Pheromones and Animal Behavior.

More profile about the speaker
Tristram Wyatt | Speaker | TED.com