TEDGlobal 2017
Miho Janvier: Lessons from a solar storm chaser
Miho Janvier: Bài học từ một chuyên gia săn bão Mặt Trời
Filmed:
Readability: 4.4
1,175,884 views
Nhà vật lý thiên văn Miho Janvier chuyên nghiên cứu về bão Mặt Trời, đó là những đám mây khổng lồ mang hạt bắt nguồn từ Mặt trời và hủy hoại cuộc sống Trái đất (và hiện tượng cực quang rất đẹp). Bằng cách nào ta có thể nghiên cứu bề mặt Mặt Trời, nơi có nhiệt độ lên tới 10 triệu độ K? Bằng Toán học! Hãy cùng tham gia chương trình TED Fellow với Miho Janvier, nơi cô chia sẻ nghiên cứu của mình về ảnh hưởng của Mặt Trời lên Trái Đất.
Miho Janvier - Space physicist
TED Fellow Miho Janvier studies the the Sun -- in particular the origin of phenomena called "solar storms" which can impact planets in the solar system. Full bio
TED Fellow Miho Janvier studies the the Sun -- in particular the origin of phenomena called "solar storms" which can impact planets in the solar system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
It is almost the end of the winter,
0
1927
2930
Đã sắp hết mùa đông rồi,
00:16
and you've woken up to a cold house,
1
4881
2571
bạn thức dậy trong một căn nhà lạnh lẽo,
00:19
which is weird, because
you left the heater on all night.
you left the heater on all night.
2
7476
3397
điều này khá lạ, bởi bạn
đã để máy sưởi bật suốt đêm.
đã để máy sưởi bật suốt đêm.
00:24
You turn on the light.
3
12124
1301
Bạn bật đèn.
00:25
It's not working.
4
13449
1250
Nhưng nó không sáng.
00:27
Actually, the coffee maker, the TV --
none of them are working.
none of them are working.
5
15252
5267
Hơn nữa, máy pha cà phê, TV --
không có thứ nào hoạt động cả.
không có thứ nào hoạt động cả.
00:33
Life outside also seems to have stopped.
6
21249
2483
Cuộc sống bên ngoài có vẻ như dừng lại.
00:36
There are no schools,
7
24796
1828
Không có trường học,
00:38
most of the businesses are shut,
8
26648
2241
các doanh nghiệp hầu như chẳng làm việc,
00:40
and there are no working trains.
9
28913
2026
và cũng chẳng có chuyến tàu nào hoạt động.
00:43
This is not the opening scene
of a zombie apocalypse movie.
of a zombie apocalypse movie.
10
31852
3706
Đó không phải là cảnh mở màn
trong những bộ phim tận thế về xác sống.
trong những bộ phim tận thế về xác sống.
00:48
This is what happened in March 1989
in the Canadian province of Quebec,
in the Canadian province of Quebec,
11
36332
5912
Đó là những gì xảy ra vào tháng 3 năm 1989
ở thành phố Quebec tại Canada,
ở thành phố Quebec tại Canada,
00:54
when the power grid lost power.
12
42268
2680
khi hệ thống điện
ngừng hoạt động hoàn toàn.
ngừng hoạt động hoàn toàn.
00:57
The culprit?
13
45523
1163
Thủ phạm ư?
00:59
A solar storm.
14
47106
1198
Một cơn bão Mặt Trời.
01:01
Solar storms are giant clouds of particles
15
49551
3063
Cơn bão gồm các đám mây khổng lồ mang hạt
01:04
escaping from the Sun from time to time,
16
52638
2278
thoát ra từ Mặt Trời theo chu kỳ,
01:06
and a constant reminder that we live
in the neighborhood of an active star.
in the neighborhood of an active star.
17
54940
5349
một dấu hiệu định kỳ cho thấy chúng ta
đang ở gần một ngôi sao còn sống.
đang ở gần một ngôi sao còn sống.
01:13
And I, as a solar physicist,
18
61157
2608
Và tôi, một nhà Vật lý
chuyên nghiên cứu về Mặt Trời,
chuyên nghiên cứu về Mặt Trời,
01:15
I have a tremendous chance
to study these solar storms.
to study these solar storms.
19
63789
3720
tôi có một cơ hội lớn
để nghiên cứu về những cơn bão Mặt Trời.
để nghiên cứu về những cơn bão Mặt Trời.
01:19
But you see, "solar storm chaser"
20
67533
2721
Nhưng bạn thấy đấy,
"chuyên gia săn bão Mặt Trời"
"chuyên gia săn bão Mặt Trời"
01:22
is not just a cool title.
21
70278
1672
không chỉ là một cái tên hay.
01:24
My research helps to understand
where they come from,
where they come from,
22
72799
3636
Nghiên cứu của tôi giúp chúng ta
hiểu chúng đến từ đâu,
hiểu chúng đến từ đâu,
01:28
how they behave
23
76459
1444
chúng thể hiện ra sao,
01:29
and, in the long run,
24
77927
1175
và, trong tương lai,
01:31
aims to mitigate their effects
on human societies,
on human societies,
25
79126
2998
tìm cách giảm thiểu tác động của chúng
tới xã hội loài người,
tới xã hội loài người,
01:34
which I'll get to in a second.
26
82148
1682
tôi sẽ đề cập điều đó sau.
01:37
At the beginning of the space
exploration age 50 years ago only,
exploration age 50 years ago only,
27
85106
5544
Chỉ cách đây 50 năm,
kỷ nguyên hàng không vũ trụ bắt đầu,
kỷ nguyên hàng không vũ trụ bắt đầu,
01:42
the probes we sent in space
28
90674
2158
những con tàu vũ trụ mà ta đã phóng
01:44
revealed that the planets
in our Solar System
in our Solar System
29
92856
2814
cho ta biết rằng
các hành tinh trong Hệ Mặt Trời
các hành tinh trong Hệ Mặt Trời
01:47
constantly bathe in a stream of particles
that are coming from the Sun
that are coming from the Sun
30
95694
4450
thường xuyên được "tắm" trong dòng hạt
có nguồn gốc từ Mặt Trời,
có nguồn gốc từ Mặt Trời,
01:52
and that we call the solar wind.
31
100168
2601
chúng mang tên Gió Mặt Trời.
01:55
And in the same way that global wind
patterns here on Earth
patterns here on Earth
32
103722
3617
Cũng như cách mà hướng di chuyển
của gió trên địa cầu
của gió trên địa cầu
01:59
can be affected by hurricanes,
33
107363
2198
có thể bị ảnh hưởng bởi những cơn bão,
02:01
the solar wind is sometimes
affected by solar storms
affected by solar storms
34
109585
3761
gió Mặt Trời đôi khi cũng bị ảnh hưởng
bởi những cơn bão Mặt Trời,
bởi những cơn bão Mặt Trời,
02:05
that I like to call "space hurricanes."
35
113370
3176
mà tôi thích gọi chúng là
"cơn cuồng phong không gian."
"cơn cuồng phong không gian."
02:09
When they arrive at planets,
36
117687
1953
Khi chúng tới các hành tinh,
chúng có thể làm xáo trộn
môi trường trong không gian,
môi trường trong không gian,
02:11
they can perturb the space environment,
37
119664
2225
02:13
which in turn creates
the northern or southern lights,
the northern or southern lights,
38
121913
3285
điều đó có thể tạo ra
hiện tượng cực quang,
hiện tượng cực quang,
02:17
for example, here on Earth,
39
125222
2188
ví dụ, ở Trái Đất,
02:19
but also Saturn
40
127434
1868
nhưng cũng ở Sao Thổ,
02:21
and also Jupiter.
41
129953
1953
và ở cả Sao Mộc.
02:25
Luckily, here on Earth,
42
133151
2688
May mắn thay, trên Trái Đất,
02:27
we are protected
by our planet's natural shield,
by our planet's natural shield,
43
135863
3091
chúng ta được bảo vệ
bởi tấm chắn tự nhiên của hành tinh này,
bởi tấm chắn tự nhiên của hành tinh này,
02:30
a magnetic bubble that we call
the magnetosphere
the magnetosphere
44
138978
3111
một "quả bóng" từ trường
mang tên từ quyển,
mang tên từ quyển,
02:34
and that you can see here
on the right side.
on the right side.
45
142113
2378
đó là thứ bạn đang thấy
ở bên phải bức ảnh.
ở bên phải bức ảnh.
02:37
Nonetheless, solar storms
can still be responsible
can still be responsible
46
145281
3248
Mặc dù vậy, bão Mặt Trời
vẫn có thể là nguyên nhân
vẫn có thể là nguyên nhân
02:40
for disrupting satellite
telecommunications and operations,
telecommunications and operations,
47
148553
4614
gây gián đoạn hoạt động
và liên lạc của vệ tinh,
và liên lạc của vệ tinh,
02:45
for disrupting navigation
systems, such as GPS,
systems, such as GPS,
48
153191
3605
gây ảnh hưởng đến
các hệ thống định vị, ví dụ GPS,
các hệ thống định vị, ví dụ GPS,
02:48
as well as electric power transmission.
49
156820
2481
cũng như các hệ thống truyền tải điện.
02:51
All of these are technologies
on which us humans rely more and more.
on which us humans rely more and more.
50
159895
5854
Chúng đều là những công nghệ
ngày càng cần thiết cho con người.
ngày càng cần thiết cho con người.
02:58
I mean, imagine if you woke up tomorrow
without a working cell phone --
without a working cell phone --
51
166420
4463
Hãy tưởng tượng khi bạn thức dậy
vào ngày mai mà điện thoại lại hỏng --
vào ngày mai mà điện thoại lại hỏng --
03:03
no internet on it,
52
171692
1553
không kết nối được internet,
03:05
which means no social media.
53
173269
2506
đồng nghĩa với việc không có mạng xã hội.
03:07
I mean, to me that would be worse
than the zombie apocalypse.
than the zombie apocalypse.
54
175799
2924
Đối với tôi, điều đó tệ hơn
cả ngày tận thế khi xác sống trỗi dậy.
cả ngày tận thế khi xác sống trỗi dậy.
03:10
(Laughter)
55
178747
1208
(Cười)
03:12
By constantly monitoring the Sun, though,
56
180605
2095
Bằng cách theo dõi Mặt Trời thường xuyên,
03:14
we now know where
the solar storms come from.
the solar storms come from.
57
182724
2391
chúng tôi đã hiểu được
nguồn gốc của bão Mặt Trời.
nguồn gốc của bão Mặt Trời.
03:17
They come from regions of the Sun
58
185753
1945
Chúng tới từ một số vùng trên Mặt Trời,
03:19
where a tremendous amount
of energy is being stored.
of energy is being stored.
59
187722
3292
những nơi dự trữ năng lượng khổng lồ.
03:23
You have an example here,
60
191038
1512
Hãy quan sát ví dụ đây,
03:24
as a complex structure
hanging above the solar surface,
hanging above the solar surface,
61
192574
3810
chúng là một cấu trúc phức tạp
tồn tại trên bề mặt Mặt Trời,
tồn tại trên bề mặt Mặt Trời,
03:28
just on the verge of erupting.
62
196408
2421
luôn chực tuôn trào.
03:31
Unfortunately, we cannot send probes
63
199877
2886
Thật không may,
ta không thể gửi tàu quan sát tới đó
ta không thể gửi tàu quan sát tới đó
03:34
in the scorching hot
atmosphere of the Sun,
atmosphere of the Sun,
64
202787
3419
trong điều kiện bề mặt rất nóng
của Mặt Trời như vậy,
của Mặt Trời như vậy,
03:38
where temperatures can rise
up to around 10 million degrees Kelvin.
up to around 10 million degrees Kelvin.
65
206230
5208
nơi nhiệt độ có thể lên tới 10 triệu độ K.
03:44
So what I do is I use computer simulations
66
212227
4211
Điều tôi làm là xây dựng
mô phỏng trên máy tính
mô phỏng trên máy tính
03:48
in order to analyze but also to predict
the behavior of these storms
the behavior of these storms
67
216462
4833
với mục đích phân tích, đồng thời
dự đoán hoạt động của những cơn bão này
dự đoán hoạt động của những cơn bão này
03:53
when they're just born at the Sun.
68
221319
2781
ngay khi chúng
mới hình thành tại Mặt Trời.
mới hình thành tại Mặt Trời.
03:57
This is only one part
of the story, though.
of the story, though.
69
225421
2597
Tuy nhiên, đó mới chỉ là
một phần câu chuyện.
một phần câu chuyện.
04:01
When these solar storms
are moving in space,
are moving in space,
70
229486
3858
Khi những cơn bão này
di chuyển trong không gian,
di chuyển trong không gian,
04:05
some of them will inevitably
encounter space probes
encounter space probes
71
233368
3606
một vài trong số chúng chắc chắn
sẽ gặp những con tàu không người lái
sẽ gặp những con tàu không người lái
04:08
that we humans have sent
in order to explore other worlds.
in order to explore other worlds.
72
236998
4608
mà loài người chúng ta gửi đi
để khám phá những chân trời mới.
để khám phá những chân trời mới.
04:14
What I mean by other worlds is,
for example, planets,
for example, planets,
73
242105
2833
"Những chân trời mới" đó
có thể là những hành tinh,
có thể là những hành tinh,
04:16
such as Venus or Mercury,
74
244962
2100
như Sao Kim hoặc Sao Thuỷ,
04:19
but also objects, such as comets.
75
247086
2720
cũng có thể là những vật thể
như là sao chổi.
như là sao chổi.
04:22
And while these space probes
have been made
have been made
76
250584
2586
Trong khi những con tàu
không người lái được tạo ra
không người lái được tạo ra
04:25
for different scientific endeavors,
77
253194
2711
vì những mục đích khoa học khác nhau,
04:27
they can also act like tiny
cosmic meteorological stations
cosmic meteorological stations
78
255929
5137
chúng có thể phục vụ
như một trạm khí tượng siêu nhỏ
như một trạm khí tượng siêu nhỏ
04:33
and monitor the evolution
of these space storms.
of these space storms.
79
261090
2993
nhằm theo dõi sự tiến triển
của những cơn bão như vậy.
của những cơn bão như vậy.
04:36
So I, with a group of researchers,
gather and analyze this data
gather and analyze this data
80
264979
5335
Vậy nên tôi cùng với các nhà nghiên cứu,
đã tập hợp và phân tích các dữ liệu
đã tập hợp và phân tích các dữ liệu
04:42
coming from different
locations of the Solar System.
locations of the Solar System.
81
270338
3049
từ các vị trí khác nhau trong Hệ Mặt Trời.
04:45
And by doing so, my research
shows that, actually,
shows that, actually,
82
273411
3316
Và bằng cách đó,
nghiên cứu của tôi đã chỉ ra,
nghiên cứu của tôi đã chỉ ra,
04:48
solar storms have a generic shape,
83
276751
2088
bão Mặt Trời có chung hình dạng,
04:50
and that this shape evolves
as solar storms move away from the Sun.
as solar storms move away from the Sun.
84
278863
4505
và hình dạng chúng thay đổi
trong quá trình ra xa dần Mặt Trời.
trong quá trình ra xa dần Mặt Trời.
Và bạn biết không?
04:55
And you know what?
85
283392
1155
04:56
This is key for building tools
to predict space weather.
to predict space weather.
86
284571
5333
Đó là điểm mấu chốt khi xây dựng
công cụ dự đoán khí tượng vũ trụ.
công cụ dự đoán khí tượng vũ trụ.
05:03
I would like to leave you
with this beautiful image.
with this beautiful image.
87
291420
3085
Tôi kết thúc bài nói
bằng bức ảnh tuyệt đẹp này.
bằng bức ảnh tuyệt đẹp này.
05:06
This is us here on Earth,
88
294529
2409
Đây là chúng ta trên Trái Đất,
05:09
this pale blue dot.
89
297692
1317
một chấm nhỏ màu xanh này.
05:11
And while I study the Sun
and its storms every day,
and its storms every day,
90
299736
3664
Trong khi tôi nghiên cứu về Mặt Trời
và những cơn bão của nó hằng ngày,
và những cơn bão của nó hằng ngày,
05:15
I will always have a deep love
for this beautiful planet --
for this beautiful planet --
91
303424
3926
tôi luôn có tình yêu sâu đậm
với hành tinh xinh đẹp này,
với hành tinh xinh đẹp này,
05:20
a pale blue dot indeed,
92
308076
1391
một chấm nhỏ màu xanh nhạt,
05:21
but a pale blue dot
with an invisible magnetic shield
with an invisible magnetic shield
93
309491
3884
nhưng được bao quanh
bởi một từ trường vô hình
bởi một từ trường vô hình
05:25
that helps to protect us.
94
313399
2206
che chở cho tất cả chúng ta.
05:27
Thank you.
95
315629
1306
Cảm ơn.
05:28
(Applause)
96
316959
3341
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Miho Janvier - Space physicistTED Fellow Miho Janvier studies the the Sun -- in particular the origin of phenomena called "solar storms" which can impact planets in the solar system.
Why you should listen
Miho Janvier is a space physicist at the Institut d’Astrophysique Spatiale, France. Her work focuses on the understanding of when solar flares occur, how solar storms travel in space and how they impact planetary environments in the solar system and other star systems. In a nutshell, she works towards a better prediction of "space weather," with a goal of better understanding the influence of the Sun's activity on human societies. She uses data from space missions from NASA, ESA and JAXA as well as develop 3D computer models of solar eruptions.
Janvier is involved as the deputy project scientist on the instrument SPICE as well as a scientific co-Investigator on the instrument EUI on board Solar Orbiter, the next European Space Agency mission to explore the winds and storms coming out from the Sun. Her passion for astrophysics and science communication has led her to partner with the movie production company TreeHouse Digital Ltd to develop a 360 degrees experience of a solar storm using science data and VFX. This video runs in virtual reality headsets such as the Oculus Rift or Youtube 360, with a goal of educating the public about space science.
Miho Janvier | Speaker | TED.com