ABOUT THE SPEAKER
James Geary - Aphorist
Lost jobs, wayward lovers, wars and famine -- come to think of it, just about any of life's curveballs -- there's an aphorism for it, and James Geary's got it.

Why you should listen

One of a handful of the world's professional aphorists, James Geary has successfully fused early creative endeavors in performance art, poetry and juggling with his childhood fascination with the "Quotable Quotes" column in Reader's Digest. His books Geary's Guide to the World's Great Aphorists and the bestselling The World in a Phrase are invaluable journeys through the often-ignored art of the witty (and memorably brief) summation.

His next book is about the secret life of metaphors, and how metaphorical thinking drives invention and creativity. Geary is a former writer for Time Europe and is now an editor for Ode magazine, a print and online publication devoted to optimism and positive news.

More profile about the speaker
James Geary | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

James Geary: Metaphorically speaking

James Geary, metaforycznie mówiąc.

Filmed:
974,600 views

Entuzjasta aforyzmów i autor James Geary opowiada o fascynującym narzędziu ludzkiego języka: metaforze. Przyjaciółka pisarzy - od Arystotelesa do Elvisa - metafora może subtelnie wpływać na decyzje, które podejmujemy - mówi Geary.
- Aphorist
Lost jobs, wayward lovers, wars and famine -- come to think of it, just about any of life's curveballs -- there's an aphorism for it, and James Geary's got it. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
MetaphorMetafora liveszyje a secretsekret life all around us.
0
0
4000
Metafory mieszkają potajemnie wśród nas.
00:19
We utterwypowiem about sixsześć metaphorsmetafory a minutechwila.
1
4000
4000
Używamy około 6 metafor na minute.
00:23
MetaphoricalMetaforyczny thinkingmyślący is essentialistotny
2
8000
2000
Myślenie metaforyczne jest kluczowe
00:25
to how we understandzrozumieć ourselvesmy sami and othersinni,
3
10000
3000
do zrozumienia nas samych i innych,
00:28
how we communicatekomunikować się, learnuczyć się, discoverodkryć
4
13000
3000
w jaki sposób się porozumiewamy, uczymy,
00:31
and inventwymyślać.
5
16000
2000
odkrywamy i wymyślamy.
00:33
But metaphormetafora is a way of thought before it is a way with wordssłowa.
6
18000
5000
Metafora jest myślą zanim ta staje się słowem.
00:38
Now, to assistPomoc me in explainingwyjaśniając this,
7
23000
3000
By to wytłumaczyć pozwolę sobie skorzystać
00:41
I've enlistedZarejestrowany the help of one of our greatestnajwiększy philosophersfilozofowie,
8
26000
3000
z pomocy naszego najwiekszego filozofa,
00:44
the reigningpanujący kingkról of the metaphoriansmetafor,
9
29000
4000
panującego króla metafor,
00:48
a man whosektórego contributionsskładki to the fieldpole
10
33000
2000
człowieka, którego wkład w dziedzinę
00:50
are so great that he himselfsamego siebie
11
35000
3000
jest tak wielki, że on sam
00:53
has becomestają się a metaphormetafora.
12
38000
2000
stał się metaforą.
00:55
I am, of coursekurs, referringreferring to noneŻaden other
13
40000
4000
Oczywiście mam na myśli nie kogo innego
00:59
than ElvisElvis PresleyPresley.
14
44000
2000
niż Elvisa Presleya.
01:01
(LaughterŚmiech)
15
46000
1000
(Śmiech)
01:02
Now, "All ShookPotrząsnął Up" is a great love songpiosenka.
16
47000
3000
"Roztrzęsiony" to wspaniała piosenka miłosna.
01:05
It's alsorównież a great exampleprzykład of how
17
50000
2000
To też wspaniały przykład pokazujący,
01:07
wheneverkiedy tylko we dealsprawa with anything abstractabstrakcyjny --
18
52000
2000
że gdy mamy odczynienia z abstrakcją:
01:09
ideaspomysły, emotionsemocje, feelingsuczucia, conceptskoncepcje, thoughtsmyśli --
19
54000
4000
ideą, emocjami, odczuciami, konceptami, myślami
01:13
we inevitablynieuchronnie resortOśrodek wczasowy to metaphormetafora.
20
58000
2000
nieuchronnie uciekamy się do metafor.
01:15
In "All ShookPotrząsnął Up," a touchdotknąć is not a touchdotknąć, but a chillChill.
21
60000
5000
W "Roztrzęsionym" dotyk to nie dotyk, a chłód.
01:20
LipsUsta are not lipsusta, but volcanoeswulkany.
22
65000
3000
Usta to nie usta, ale wulkany.
01:23
She is not she, but a buttercupJaskier.
23
68000
3000
Ona to nie ona, ale jaskier.
01:26
And love is not love, but beingistota all shookpotrząsnął up.
24
71000
5000
A miłość to nie miłość a bycie całym roztrzęsionym.
01:31
In this, ElvisElvis is followingnastępujący Aristotle'sArystotelesa classicklasyczny definitiondefinicja of metaphormetafora
25
76000
4000
Tu Elvis odwołuje się do klasycznej definicji metafory Arystotelesa,
01:35
as the processproces of givingdający the thing
26
80000
3000
jako procesu nadawania rzeczy
01:38
a nameNazwa that belongsnależy to something elsejeszcze.
27
83000
3000
znaczenia czegoś innego.
01:41
This is the mathematicsmatematyka of metaphormetafora.
28
86000
3000
To matematyka metafor.
01:44
And fortunatelyna szczęście it's very simpleprosty.
29
89000
2000
I na szczęście jest bardzo prosta.
01:46
X equalsrówna się Y.
30
91000
2000
X równa się Y.
01:48
(LaughterŚmiech)
31
93000
3000
(Śmiech)
01:51
This formulaformuła worksPrace wherevergdziekolwiek metaphormetafora is presentteraźniejszość.
32
96000
3000
Formuła ta działa za każdym razem, gdy obecna jest metafora.
01:54
ElvisElvis usesużywa it, but so does ShakespeareSzekspir
33
99000
3000
Elvis jej używał, ale także i Szekspir
01:57
in this famoussławny linelinia from "RomeoRomeo and JulietJuliet:"
34
102000
2000
w słynnej scenie z "Romea I Julii"
01:59
JulietJuliet is the sunsłońce.
35
104000
3000
Julia jest słońcem.
02:02
Now, here, ShakespeareSzekspir givesdaje the thing, JulietJuliet,
36
107000
4000
Szekspir nadaje osobie - Julii
02:06
a nameNazwa that belongsnależy to something elsejeszcze, the sunsłońce.
37
111000
5000
znaczenie należące do czegoś innego - słońca.
02:11
But wheneverkiedy tylko we give a thing a nameNazwa that belongsnależy to something elsejeszcze,
38
116000
3000
I kiedykolwiek nadajemy jakiejś rzeczy imię przynależne innej,
02:14
we give it a wholecały networksieć of analogiesanalogie too.
39
119000
3000
uruchamiamy także całą sieć analogii.
02:17
We mixmieszać and matchmecz what we know about the metaphor'smetafory sourceźródło,
40
122000
3000
Mieszamy i dopasowujemy to co wiemy o źródle metafory
02:20
in this casewalizka the sunsłońce,
41
125000
2000
w tym przypadku słońcu,
02:22
with what we know about its targetcel, JulietJuliet.
42
127000
3000
z tym co wiemy o podmiocie, Julii.
02:25
And metaphormetafora givesdaje us a much more vividżywy understandingzrozumienie of JulietJuliet
43
130000
3000
A metafora daje nam wiele pełniejsze zrozumienie Julii,
02:28
than if ShakespeareSzekspir had literallydosłownie describedopisane what she lookswygląda like.
44
133000
5000
niż gdyby Szekspir dokładnie opisał jak wyglądała.
02:33
So, how do we make and understandzrozumieć metaphorsmetafory?
45
138000
2000
Więc jak tworzymy i rozumiemy metafory?
02:35
This mightmoc look familiarznajomy.
46
140000
2000
Wygląda znajomo?
02:37
The first stepkrok is patternwzór recognitionuznanie.
47
142000
2000
Pierwszy krok to rozpoznanie wzorca.
02:39
Look at this imageobraz. What do you see?
48
144000
3000
Spójrzcie na rysunek. Co widzicie?
02:42
ThreeTrzy waywardnieobliczalny Pac-MenPAC mężczyźni,
49
147000
2000
Mamy trzech niesfornych Pacmanów
02:44
and threetrzy pointypointy bracketsWsporniki are actuallytak właściwie presentteraźniejszość.
50
149000
3000
I trzy ostre nawiasy.
02:47
What we see, howeverjednak,
51
152000
2000
Ale to, co też widzimy
02:49
are two overlappingnakładanie się trianglesTrójkąty.
52
154000
2000
to dwa nakładające się trójkąty.
02:51
MetaphorMetafora is not just the detectionwykrycie of patternswzorce;
53
156000
3000
Metafora to nie tylko kierunek wzorca;
02:54
it is the creationkreacja of patternswzorce.
54
159000
2000
to tworzenie wzorca.
02:56
SecondDrugi stepkrok, conceptualkonceptualistyczny synesthesiasynestezja.
55
161000
3000
Krok drugi: synestezja pojęć.
02:59
Now, synesthesiasynestezja is the experiencedoświadczenie of a stimulusbodziec in oncepewnego razu sensesens organorgan
56
164000
5000
Synestezja to doświadczanie stymulacji jednego zmysłu
03:04
in anotherinne sensesens organorgan as well,
57
169000
2000
przez inny zmysł,
03:06
suchtaki as coloredkolorowy hearingprzesłuchanie.
58
171000
2000
na przykład barwne słyszenie.
03:08
People with coloredkolorowy hearingprzesłuchanie
59
173000
2000
Ludzie z barwnym słyszeniem
03:10
actuallytak właściwie see colorszabarwienie when they hearsłyszeć the soundsDźwięki
60
175000
3000
postrzegają kolory słysząc dźwięki
03:13
of wordssłowa or letterslisty.
61
178000
2000
słów lub liter.
03:15
We all have synestheticsyntetyczne abilitiesumiejętności.
62
180000
2000
Wszyscy mamy syntetyczne zdolności.
03:17
This is the BoubaBouba/KikiKiki testtest.
63
182000
3000
Oto test Buba/Kiki.
03:20
What you have to do is identifyzidentyfikować whichktóry of these shapeskształty
64
185000
2000
Trzeba ustalić, który z tych kształtów
03:22
is callednazywa BoubaBouba, and whichktóry is callednazywa KikiKiki.
65
187000
4000
to Buba, a który to Kiki.
03:26
(LaughterŚmiech)
66
191000
1000
(Śmiech)
03:27
If you are like 98 percentprocent of other people,
67
192000
2000
Jeśli należycie do 98 procent ludzi
03:29
you will identifyzidentyfikować the roundokrągły, amoeboidamoeboid shapekształt as BoubaBouba,
68
194000
4000
określicie obły, amebopodobny kształt jako Bubę,
03:33
and the sharpostry, spikykolczaste one as KikiKiki.
69
198000
3000
a ostry, klujący kształt jako Kiki.
03:36
Can we do a quickszybki showpokazać of handsręce?
70
201000
2000
Możemy zrobić szybki test?
03:38
Does that correspondodpowiadać?
71
203000
2000
Czy się zgadza?
03:40
Okay, I think 99.9 would about coverpokrywa it.
72
205000
4000
Ok, chyba mamy 99,9 procent.
03:44
Why do we do that?
73
209000
2000
Dlaczego tak się dzieje?
03:46
Because we instinctivelyinstynktownie find, or createStwórz,
74
211000
4000
Bo instynktownie odnajdujemy lub tworzymy
03:50
a patternwzór betweenpomiędzy the roundokrągły shapekształt
75
215000
2000
wzorzec między obłym kształtem
03:52
and the roundokrągły sounddźwięk of BoubaBouba,
76
217000
3000
i obłym brzmieniem słowa Buba,
03:55
and the spikykolczaste shapekształt and the spikykolczaste sounddźwięk of KikiKiki.
77
220000
5000
i kolczastym kształtem i brzmieniem słowa Kiki.
04:00
And manywiele of the metaphorsmetafory we use everydaycodziennie are synestheticsyntetyczne.
78
225000
4000
Wiele metafor, których używamy na co dzień, jest synestetycznych.
04:04
SilenceMilczenie is sweetSłodkie.
79
229000
2000
Cisza jest słodka.
04:06
NecktiesKrawaty are loudgłośny.
80
231000
2000
Krawaty są głośne.
04:08
SexuallySeksualnie attractiveatrakcyjny people are hotgorąco.
81
233000
3000
Seksualnie atrakcyjni ludzie są gorący.
04:11
SexuallySeksualnie unattractivenieatrakcyjne people leavepozostawiać us coldzimno.
82
236000
3000
Seksualnie nieatrakcyjni są zimni.
04:14
MetaphorMetafora createstworzy a kinduprzejmy of conceptualkonceptualistyczny synesthesiasynestezja,
83
239000
3000
Metafora tworzy rodzaj konceptualnej synestezji,
04:17
in whichktóry we understandzrozumieć one conceptpojęcie
84
242000
2000
w której rozumiemy jeden koncept
04:19
in the contextkontekst of anotherinne.
85
244000
3000
w kontekście innego.
04:22
ThirdTrzecie stepkrok is cognitivepoznawczy dissonancedysonans.
86
247000
2000
Krok trzeci to dysonans poznawczy.
04:24
This is the StroopStroop testtest.
87
249000
2000
Oto test Stroopa.
04:26
What you need to do here is identifyzidentyfikować
88
251000
2000
Waszym zadaniem jest zidentyfikować
04:28
as quicklyszybko as possiblemożliwy
89
253000
2000
tak szybko jak to możliwe
04:30
the colorkolor of the inkatrament in whichktóry these wordssłowa are printedwydrukowane.
90
255000
3000
kolory, którymi zostały zapisane te słowa.
04:33
You can take the testtest now.
91
258000
4000
Możecie spróbować teraz.
04:37
If you're like mostwiększość people, you will experiencedoświadczenie
92
262000
2000
Należąc do większości doświadczycie
04:39
a momentza chwilę of cognitivepoznawczy dissonancedysonans
93
264000
2000
dysonansu poznawczego w momencie,
04:41
when the nameNazwa of the colorkolor
94
266000
3000
gdy nazwa koloru
04:44
is printedwydrukowane in a differentlyróżnie coloredkolorowy inkatrament.
95
269000
2000
będzie wydrukowana odmienną barwą.
04:46
The testtest showsprzedstawia that we cannotnie może ignoreignorować the literaldosłowny meaningznaczenie of wordssłowa
96
271000
3000
Test pokazuje, że nie potrafimy zignorować dosłownego znaczenia słów
04:49
even when the literaldosłowny meaningznaczenie givesdaje the wrongźle answerodpowiedź.
97
274000
3000
nawet gdy to dosłowne znaczenie jest błędne.
04:52
StroopStroop teststesty have been doneGotowe with metaphormetafora as well.
98
277000
2000
Test Stroopa był robiony także dla metafor.
04:54
The participantsUczestnicy had to identifyzidentyfikować, as quicklyszybko as possiblemożliwy,
99
279000
4000
Uczestnicy mieli zidentyfikować, najszybciej jak możliwe,
04:58
the literallydosłownie falsefałszywy sentenceszdań.
100
283000
2000
zdania dosłownie fałszywe.
05:00
They tookwziął longerdłużej to rejectodrzucić metaphorsmetafory as falsefałszywy
101
285000
3000
Dłużej trwało odrzucenie metafor jako fałszywych
05:03
than they did to rejectodrzucić literallydosłownie falsefałszywy sentenceszdań.
102
288000
3000
niż odrzucenie zdań dosłownych.
05:06
Why? Because we cannotnie może ignoreignorować
103
291000
3000
Czemu? Bo nie możemy też zignorować
05:09
the metaphoricalmetaforyczny meaningznaczenie of wordssłowa eitherzarówno.
104
294000
3000
metaforycznego znaczenia słów.
05:12
One of the sentenceszdań was, "Some jobsOferty pracy are jailswięzieniach."
105
297000
3000
Jedno ze zdań brzmiało: "Niektóre zawody to więzienia".
05:15
Now, unlesschyba że you're a prisonwięzienie guardstrzec,
106
300000
3000
I tak, poza strażnikami więziennymi,
05:18
the sentencezdanie "Some jobsOferty pracy are jailswięzieniach" is literallydosłownie falsefałszywy.
107
303000
3000
to zdanie jest dosłownie fałszywe.
05:21
SadlyNiestety, it's metaphoricallymetaforycznie trueprawdziwe.
108
306000
3000
Niestety, metaforycznie jest prawdziwe.
05:24
And the metaphoricalmetaforyczny truthprawda interferesprzeszkadza with our abilityzdolność
109
309000
3000
A metaforyczna prawda zakłóca naszą zdolnosć
05:27
to identifyzidentyfikować it as literallydosłownie falsefałszywy.
110
312000
2000
do uznania go jako dosłownie fałszywego.
05:29
MetaphorMetafora matterssprawy because
111
314000
2000
Metafory są ważne,
05:31
it's around us everykażdy day, all the time.
112
316000
3000
bo są wokół nas, cały czas.
05:34
MetaphorMetafora matterssprawy because it createstworzy expectationsoczekiwań.
113
319000
3000
Metafory są ważne, bo kreują oczekiwania.
05:37
PayPłacić carefulostrożny attentionUwaga the nextNastępny time you readczytać the financialbudżetowy newsAktualności.
114
322000
4000
Zwróćcie uwagę, czytając następnym razem kolumnę ekonomiczną.
05:41
AgentAgenta metaphorsmetafory describeopisać pricecena movementsruchy
115
326000
2000
Metafory podmiotowe opisują zmiany cen
05:43
as the deliberatecelowe actionczynność of a livingżycie thing,
116
328000
2000
jako świadome działanie żywej istoty,
05:45
as in, "The NASDAQNASDAQ climbedwspiął się higherwyższy."
117
330000
4000
np. "NASDAQ wspiął sie wyżej".
05:49
ObjectObiekt metaphorsmetafory describeopisać pricecena movementsruchy
118
334000
3000
Metafory przedmiotowe opisują zmiany cen
05:52
as non-livingnie życia things,
119
337000
2000
jako rzeczy,
05:54
as in, "The DowDow fellspadł like a brickcegła."
120
339000
3000
np. "Indeks Dow spadł jak kamień"
05:57
ResearchersNaukowcy askedspytał a groupGrupa of people
121
342000
2000
Badacze poprosili grupę ludzi
05:59
to readczytać a clutchSprzęgło of marketrynek commentariesKomentarze,
122
344000
2000
by przeczytali zbiór komentarzy rynkowych
06:01
and then predictprzepowiadać, wywróżyć the nextNastępny day'sdni pricecena trendtendencja.
123
346000
3000
i przepowiedzieli trend cenowy na kolejny dzień.
06:04
Those exposednarażony to agentagenta metaphorsmetafory
124
349000
2000
Ci, którzy doświadczyli metafor podmiotowych,
06:06
had higherwyższy expectationsoczekiwań that pricecena trendstrendy would continueKontyntynuj.
125
351000
3000
mieli większe oczekiwania, że trend cenowy się utrzyma.
06:09
And they had those expectationsoczekiwań because
126
354000
2000
A działo się tak dlatego,
06:11
agentagenta metaphorsmetafory implyoznacza the deliberatecelowe actionczynność
127
356000
3000
że metafory podmiotowe oznaczają celowe działanie
06:14
of a livingżycie thing pursuingdążenie a goalcel.
128
359000
3000
żywej istoty dążącej do celu.
06:17
If, for exampleprzykład, housedom pricesceny
129
362000
2000
Jeśli, na przykład, ceny domów
06:19
are routinelyrutynowo describedopisane as climbingwspinaczka and climbingwspinaczka,
130
364000
3000
nieustanie określane są jako rosnące i rosnące,
06:22
higherwyższy and higherwyższy, people mightmoc naturallynaturalnie assumezałożyć
131
367000
2000
wyżej i wyżej, ludzie naturalnie założą,
06:24
that that risewzrost is unstoppablenie do zatrzymania.
132
369000
2000
że ten wzrost jest nieskończony.
06:26
They maymoże feel confidentpewni, say,
133
371000
2000
Mogą czuć się pewni, powiedzmy,
06:28
in takingnabierający out mortgageskredyty hipoteczne they really can't affordpozwolić sobie.
134
373000
3000
zaciągając kredyt na którego nie będzie ich stać.
06:31
That's a hypotheticalhipotetyczny exampleprzykład of coursekurs.
135
376000
3000
To oczywiście hipotetyczny przykład.
06:34
But this is how metaphormetafora misleadswprowadza w błąd.
136
379000
4000
Ale tak właśnie zwodzi metafora.
06:38
MetaphorMetafora alsorównież matterssprawy because it influenceswpływy decisionsdecyzje
137
383000
3000
Metafora jest też ważna bo wpływa na decyzję
06:41
by activatingaktywacja analogiesanalogie.
138
386000
3000
uruchamiając analogie.
06:44
A groupGrupa of studentsstudenci was told that a smallmały democraticdemokratyczny countrykraj
139
389000
2000
Grupie studentów powiedziano, że mały demokratyczny kraj
06:46
had been invadednajechał and had askedspytał the U.S. for help.
140
391000
3000
został zaatakowany i poprosił USA o pomoc.
06:49
And they had to make a decisiondecyzja.
141
394000
2000
I mieli podjąć decyzję.
06:51
What should they do?
142
396000
2000
Co powinni zrobić?
06:53
InterveneInterweniować, appealapel to the U.N., or do nothing?
143
398000
3000
Interweniować, zgłosić do ONZ czy nic nie robić?
06:56
They were eachkażdy then givendany one of threetrzy
144
401000
2000
Każdy ze studentów otrzymał trzy
06:58
descriptionsopisy of this hypotheticalhipotetyczny crisiskryzys.
145
403000
2000
opisy tego hipotetycznego kryzysu.
07:00
EachKażdy of whichktóry was designedzaprojektowany to triggercyngiel
146
405000
3000
Każdy stworzony, by odwołać się
07:03
a differentróżne historicalhistoryczny analogyanalogia:
147
408000
2000
do innej historycznej analogii:
07:05
WorldŚwiat WarWojny IIII, VietnamWietnam,
148
410000
2000
II Wojny Światowej, Wietnamu,
07:07
and the thirdtrzeci was historicallyhistorycznie neutralneutralny.
149
412000
3000
trzeci był historycznie neutralny.
07:10
Those exposednarażony to the WorldŚwiat WarWojny IIII scenarioscenariusz
150
415000
2000
Studenci którym pokazano scenariusz
07:12
madezrobiony more interventionistinterwencjonistyczne recommendationszalecenia
151
417000
2000
II Wojny Światowej zarekomendowali bardziej
07:14
than the othersinni.
152
419000
2000
interwencyjne rozwiązania niż inni.
07:16
Just as we cannotnie może ignoreignorować the literaldosłowny meaningznaczenie of wordssłowa,
153
421000
3000
I tak jak nie możemy zignorować dosłownych znaczeń słów,
07:19
we cannotnie może ignoreignorować the analogiesanalogie
154
424000
2000
nie możemy zignorować analogii
07:21
that are triggeredwywołany by metaphormetafora.
155
426000
4000
uruchamianych przez metafory.
07:25
MetaphorMetafora matterssprawy because it opensotwiera się the doordrzwi to discoveryodkrycie.
156
430000
3000
Metafory są ważne bo otwierają drzwi do odkryć.
07:28
WheneverGdy we solverozwiązać a problemproblem, or make a discoveryodkrycie,
157
433000
3000
Gdy rozwiązujemy problem lub dokonujemy odkrycia,
07:31
we compareporównać what we know with what we don't know.
158
436000
3000
porównujemy to co wiemy z tym, czego nie wiemy.
07:34
And the only way to find out about the latterte ostatnie
159
439000
2000
Jedynym sposobem na zrozumienie obecnej sytuacji
07:36
is to investigatezbadać the wayssposoby it mightmoc be like the formerbyły.
160
441000
4000
jest porównanie jej z analogiczną sytuacją z przeszłości.
07:40
EinsteinEinstein describedopisane his scientificnaukowy methodmetoda as combinatorykombinatoryczną playgrać.
161
445000
4000
Einstein opisuje swą naukową metodę jako grę układów kombinacyjnych.
07:44
He famouslyznakomicie used thought experimentseksperymenty,
162
449000
2000
Znany jest z użycia eksperymentów myślowych,
07:46
whichktóry are essentiallygłównie elaborateopracować analogiesanalogie,
163
451000
3000
które są głównie opracowanymi analogiami,
07:49
to come up with some of his greatestnajwiększy discoveriesodkrycia.
164
454000
3000
by dojść do swoich największych odkryć.
07:52
By bringingprzynoszący togetherRazem what we know
165
457000
2000
Składając razem to co wiemy
07:54
and what we don't know throughprzez analogyanalogia,
166
459000
2000
z tym co nie wiemy - poprzez analogię,
07:56
metaphoricalmetaforyczny thinkingmyślący strikesUderzenia the sparkIskra
167
461000
2000
metaforyczne myślenie daje iskrę,
07:58
that igniteszapala się discoveryodkrycie.
168
463000
4000
która rozpala odkrycia.
08:02
Now metaphormetafora is ubiquitouswszechobecny, yetjeszcze it's hiddenukryty.
169
467000
4000
Metafora jest wszechobecna, ale ukryta.
08:06
But you just have to look at the wordssłowa around you
170
471000
3000
Ale wystarczy spojrzeć na słowa wokół nas
08:09
and you'llTy będziesz find it.
171
474000
2000
by ją odkryć.
08:11
RalphRalph WaldoWaldo EmersonEmerson describedopisane languagejęzyk
172
476000
2000
Ralph Waldo Emerson określa język
08:13
as "fossilskamieniałość poetrypoezja."
173
478000
2000
jako "skamieniałą poezję".
08:15
But before it was fossilskamieniałość poetrypoezja
174
480000
2000
Ale zanim był taką pezją
08:17
languagejęzyk was fossilskamieniałość metaphormetafora.
175
482000
3000
język był skamieniałą metaforą.
08:20
And these fossilsskamieniałości still breatheoddychać.
176
485000
3000
A te kopaliny ciągle żyją.
08:23
Take the threetrzy mostwiększość famoussławny wordssłowa in all of WesternWestern philosophyfilozofia:
177
488000
5000
Weźmy trzy najsłynniejsze słowa całej zachodniej filozofii:
08:28
"CogitoCogito ergoERGO sumsuma."
178
493000
2000
"Cogito ergo sum".
08:30
That's routinelyrutynowo translatedprzetłumaczony as, "I think, thereforew związku z tym I am."
179
495000
4000
Potocznie są tłumaczone: "Myślę, wiec jestem".
08:34
But there is a better translationtłumaczenie.
180
499000
2000
Ale jest lepsze tłumaczenie.
08:36
The LatinŁaciński wordsłowo "cogitoCogito"
181
501000
2000
Łacińskie słowo "cogito"
08:38
is derivedpochodny from the prefixprefiks "cowspół," meaningznaczenie "togetherRazem,"
182
503000
3000
pochodzi z przedrostka "co", czyli "razem",
08:41
and the verbczasownik "agitareagitare," meaningznaczenie "to shakepotrząsnąć."
183
506000
3000
i czasownika "agitare", czyli "wstrząsać".
08:44
So, the originaloryginalny meaningznaczenie of "cogitoCogito"
184
509000
3000
Czyli oryginalne znaczenie "cogito"
08:47
is to shakepotrząsnąć togetherRazem.
185
512000
2000
to "wstrząsać razem".
08:49
And the properprawidłowe translationtłumaczenie of "cogitoCogito ergoERGO sumsuma"
186
514000
3000
I właściwe tłumaczenie "cogito ergo sum"
08:52
is "I shakepotrząsnąć things up, thereforew związku z tym I am."
187
517000
4000
to "Wstrząsam, wiec jestem".
08:56
(LaughterŚmiech)
188
521000
2000
(Śmiech)
08:58
MetaphorMetafora shakestrzęsie things up,
189
523000
2000
Metafory wstrząsają rzeczami,
09:00
givingdający us everything from ShakespeareSzekspir to scientificnaukowy discoveryodkrycie in the processproces.
190
525000
5000
dając nam w wyniku wszystko, od Szekspira do naukowych odkryć.
09:05
The mindumysł is a plasticPlastikowy snowśnieg domekopuła,
191
530000
3000
Umysł to śnieżna kopuła -
09:08
the mostwiększość beautifulpiękny, mostwiększość interestingciekawy,
192
533000
2000
najpiękniejszy, najbardziej interesujący
09:10
and mostwiększość itselfsamo, when, as ElvisElvis put it,
193
535000
3000
i najoryginalniejszy, kiedy, jak to ujął Elvis,
09:13
it's all shookpotrząsnął up.
194
538000
2000
cały wstrząśnięty.
09:15
And metaphormetafora keepstrzyma the mindumysł shakingdrżący,
195
540000
2000
A metafora wstrząsa umysłem,
09:17
rattlinggrzechotanie and rollingwalcowanie, long after ElvisElvis has left the buildingbudynek.
196
542000
3000
skacze i kołacze, długo o tym jak Elvis opuścił budynek.
09:20
Thank you very much.
197
545000
2000
Dziękuję bardzo.
09:22
(ApplauseAplauz)
198
547000
2000
(Oklaski)
Translated by Seweryn Jakubiec
Reviewed by Marcin Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
James Geary - Aphorist
Lost jobs, wayward lovers, wars and famine -- come to think of it, just about any of life's curveballs -- there's an aphorism for it, and James Geary's got it.

Why you should listen

One of a handful of the world's professional aphorists, James Geary has successfully fused early creative endeavors in performance art, poetry and juggling with his childhood fascination with the "Quotable Quotes" column in Reader's Digest. His books Geary's Guide to the World's Great Aphorists and the bestselling The World in a Phrase are invaluable journeys through the often-ignored art of the witty (and memorably brief) summation.

His next book is about the secret life of metaphors, and how metaphorical thinking drives invention and creativity. Geary is a former writer for Time Europe and is now an editor for Ode magazine, a print and online publication devoted to optimism and positive news.

More profile about the speaker
James Geary | Speaker | TED.com