ABOUT THE SPEAKER
Jim Simons - Philanthropist, mathematician
After astonishing success as a mathematician, code breaker and billionaire hedge fund manager, Jim Simons is mastering yet another field: philanthropy.

Why you should listen

As a mathematician who cracked codes for the National Security Agency on the side, Jim Simons had already revolutionized geometry -- and incidentally laid the foundation for string theory -- when he began to get restless. Along with a few hand-picked colleagues he started the investment firm that went on to become Renaissance, a hedge fund working with hitherto untapped algorithms, and became a billionaire in the process.

Now retired as Renaissance’s CEO, Simons devotes his time to mathematics and philanthropy. The Simons Foundation has committed more than a billion dollars to math and science education and to autism research.

More profile about the speaker
Jim Simons | Speaker | TED.com
TED2015

Jim Simons: The mathematician who cracked Wall Street

Jim Simons: Wall Street'i çatlatan matematikçi

Filmed:
2,981,452 views

Jim Simons, kodları kırmak için kullandığı karmaşık matematiğin, finans dünyasındaki biçimleri açıklamasında da yardımcı olabileceğini fark eden bir matematikçi ve kriptograf. Milyarlardan sonra, bir sonraki jenerasyonun matematik öğretmenleri ve öğrencilerini desteklemek için çalışıyor. TED'den Chris Anderson, Simons'ın sayılarla ilgili sıra dışı yaşamından bahsetmek üzere onunla sohbet ediyor.
- Philanthropist, mathematician
After astonishing success as a mathematician, code breaker and billionaire hedge fund manager, Jim Simons is mastering yet another field: philanthropy. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
ChrisChris AndersonAnderson: You were something
of a mathematicalmatematiksel phenomPhenom.
0
817
2834
Chris Anderson: Bir tür
matematik fenomeniydiniz.
00:15
You had alreadyzaten taughtöğretilen at HarvardHarvard
and MITMIT at a younggenç ageyaş.
1
3675
3064
Genç yaşta Harvard'da
ve MIT'de ders vermiştiniz.
00:18
And then the NSANSA camegeldi callingçağrı.
2
6763
2190
Sonra NSA'den teklif geldi.
00:21
What was that about?
3
9464
1204
Bu neyle ilgiliydi?
00:23
JimJim SimonsSimons: Well the NSANSA --
that's the NationalUlusal SecurityGüvenlik AgencyAjansı --
4
11207
3923
Jim Simons: NSA -- yani
Ulusal Güvenlik Ajansı --
00:27
they didn't exactlykesinlikle come callingçağrı.
5
15154
1969
aslında tam olarak çağırmadılar.
00:29
They had an operationoperasyon at PrincetonPrinceton,
where they hiredkiralanmış mathematiciansmatematikçiler
6
17465
4474
Princeton'da, gizli kodları ve
benzeri şeyleri kırmaları için
00:33
to attacksaldırı secretgizli codeskodları
and stuffşey like that.
7
21963
2942
matematikçileri işe aldıkları
bir operasyonları vardı.
00:37
And I knewbiliyordum that existedvar.
8
25294
1672
Bunun varlığını biliyordum.
00:39
And they had a very good policypolitika,
9
27315
2180
Güzel bir politikaları vardı,
00:41
because you could do halfyarım your time
at your ownkendi mathematicsmatematik,
10
29519
3850
çünkü vaktimizin yarısını
kendi matematiğimize
00:45
and at leasten az halfyarım your time
workingçalışma on theironların stuffşey.
11
33393
3484
ve en az diğer yarısını da onların
işlerine ayırabiliyorduk.
00:49
And they paidödenmiş a lot.
12
37559
1474
Çok da para ödüyorlardı.
00:51
So that was an irresistiblekarşı konulmaz pullÇek.
13
39057
3051
Yani karşı konulamaz bir işti.
00:54
So, I wentgitti there.
14
42132
1912
Ben de oraya gittim.
00:56
CACA: You were a code-crackerkod-kraker.
15
44068
1338
CA: Bir kod-kırıcısıydınız.
00:57
JSJS: I was.
16
45430
1166
JS: Evet öyleydim.
00:58
CACA: UntilKadar you got firedateş.
17
46620
1157
CA: Kovulana kadar.
00:59
JSJS: Well, I did get firedateş. Yes.
18
47801
1583
JS: Pekâlâ, kovuldum. Evet.
01:01
CACA: How come?
19
49408
1245
CA: Bu nasıl oldu?
01:03
JSJS: Well, how come?
20
51280
1333
JS: Nasıl mı oldu?
01:05
I got firedateş because,
well, the VietnamVietnam WarSavaş was on,
21
53611
4956
Kovuldum, çünkü Vietnam
savaşı vardı ve benim kurumumdaki
01:10
and the bosspatron of bossesPatronlar in my organizationorganizasyon
was a bigbüyük fanyelpaze of the warsavaş
22
58591
5738
patronların patronları,
savaşın büyük destekçileriydi
01:16
and wroteyazdı a NewYeni YorkYork TimesKez articlemakale,
a magazinedergi sectionBölüm coverkapak storyÖykü,
23
64353
4395
ve ben, Vietnam'da nasıl kazanabileceğimiz
hakkında New York Times'da kapak konusu
01:20
about how we would winkazanmak in VietnamVietnam.
24
68772
1770
olan bir makale yazmıştım.
01:22
And I didn't like that warsavaş,
I thought it was stupidaptal.
25
70566
3129
Ben o savaşı sevmemiştim,
aptalca olduğunu düşünüyordum.
01:25
And I wroteyazdı a lettermektup to the TimesKez,
whichhangi they publishedyayınlanan,
26
73719
2665
Times'a, ismi hatırlanırsa,
Maxwell Taylor için çalışan
01:28
sayingsöz not everyoneherkes
who worksEserleri for MaxwellMaxwell TaylorTaylor,
27
76408
4014
herkesin, onun görüşlerini
desteklemediğini söyleyen
01:32
if anyonekimse remembershatırlar that nameisim,
agreeskabul eder with his viewsgörünümler.
28
80446
4686
bir mektup yazdım ve
onlar da bunu yayınladılar.
01:37
And I gaveverdi my ownkendi viewsgörünümler ...
29
85553
1658
Ve kendi görüşümü bildirdim...
01:39
CACA: Oh, OK. I can see that would --
30
87235
2164
CA: Ah, tamam. Bunun --
01:41
JSJS: ... whichhangi were differentfarklı
from GeneralGenel Taylor'sTaylor'ın.
31
89423
2555
JS: ... General Taylor'ın
fikirlerinden farklıydı.
01:44
But in the endson, nobodykimse said anything.
32
92002
1906
Fakat sonunda, kimse bir şey söylemedi.
01:45
But then, I was 29 yearsyıl oldeski at this time,
and some kidçocuk camegeldi around
33
93932
3701
Fakat sonra, ben 29
yaşındaydım ve bir çocuk geldi,
01:49
and said he was a stringerStringer
from NewsweekNewsweek magazinedergi
34
97657
3088
Newsweek dergisinde
muhabir olduğunu söyledi
01:52
and he wanted to interviewröportaj me
and asksormak what I was doing about my viewsgörünümler.
35
100769
5367
ve benimle röportaj yaparak,
görüşlerimle ilgili sorular sormak istedi.
01:58
And I told him, "I'm doing
mostlyçoğunlukla mathematicsmatematik now,
36
106160
3899
Ben de şöyle dedim, "Şu anda
çoğunlukla matematik çalışıyorum
02:02
and when the warsavaş is over,
then I'll do mostlyçoğunlukla theironların stuffşey."
37
110083
3373
ve savaş bittiğinde, çoğunlukla
onların işlerini yapacağım."
02:06
Then I did the only
intelligentakıllı thing I'd donetamam that day --
38
114123
2825
Sonra, o gün yapabileceğim
en akıllıca şeyi yaptım --
02:08
I told my localyerel bosspatron
that I gaveverdi that interviewröportaj.
39
116972
4157
bölge patronuma bu
röportajı verdiğimi söyledim.
02:13
And he said, "What'dNe vardı you say?"
40
121153
1459
"Ne söyledin?" dedi.
02:14
And I told him what I said.
41
122636
1466
Söylediklerimi anlattım.
02:16
And then he said,
"I've got to call TaylorTaylor."
42
124126
2315
Sonra "Taylor'ı aramalıyım" dedi.
02:18
He calleddenilen TaylorTaylor; that tookaldı 10 minutesdakika.
43
126465
2377
Taylor'ı aradı, bu 10 dakika sürdü.
02:20
I was firedateş fivebeş minutesdakika after that.
44
128866
2262
5 dakika sonra kovulmuştum.
02:23
CACA: OK.
45
131590
1222
CA: Peki.
02:24
JSJS: But it wasn'tdeğildi badkötü.
46
132836
1151
JS: Ama bu kötü değildi.
02:26
CACA: It wasn'tdeğildi badkötü,
because you wentgitti on to StonyTaşlı BrookBrook
47
134011
2493
CA: Kötü değildi,
çünkü Stony Brook'a gittin
02:28
and steppedbasamaklı up your mathematicalmatematiksel careerkariyer.
48
136528
3133
ve matematik kariyerinde yükseldin.
02:31
You startedbaşladı workingçalışma with this man here.
49
139685
2452
Orada, o adamla çalışmaya başladın.
02:34
Who is this?
50
142161
1164
O kimdi?
02:36
JSJS: Oh, [Shiing-ShenShiing-Shen] ChernChern.
51
144352
1412
JS: Ah, [Shiing-Shen] Chern.
02:37
ChernChern was one of the great
mathematiciansmatematikçiler of the centuryyüzyıl.
52
145788
3104
Chern, yüzyılın en iyi
matematikçilerinden birisiydi.
02:40
I had knownbilinen him when
I was a graduatemezun olmak studentÖğrenci at BerkeleyBerkeley.
53
148916
5233
Berkeley'de yüksek lisans
yaparken tanımıştım onu.
02:46
And I had some ideasfikirler,
54
154173
1871
Bazı fikirlerim vardı
02:48
and I broughtgetirdi them to him
and he likedsevilen them.
55
156068
2447
ve fikirlerimi ona söylemiştim,
o da beğenmişti.
02:50
TogetherBirlikte, we did this work
whichhangi you can easilykolayca see up there.
56
158539
6626
Birlikte, burada
görebileceğiniz, bu işi yaptık.
02:57
There it is.
57
165189
1150
İşte burada.
02:59
CACA: It led to you publishingyayıncılık
a famousünlü paperkâğıt togetherbirlikte.
58
167198
3606
CA: Birlikte meşhur bir
makale yayınlamanıza yol açtı.
03:02
Can you explainaçıklamak at all what that work was?
59
170828
3238
Bu işin ne olduğunu açıklayabilir misiniz?
03:07
JSJS: No.
60
175028
1158
JS: Hayır.
03:08
(LaughterKahkaha)
61
176210
2274
(Gülüşmeler)
03:10
JSJS: I mean, I could
explainaçıklamak it to somebodybirisi.
62
178966
2064
JS: Yani, bunu birisine açıklayabilirdim.
03:13
(LaughterKahkaha)
63
181054
2075
(Gülüşmeler)
03:15
CACA: How about explainingaçıklayan this?
64
183153
1864
CA: Bunu açıklamaya ne dersiniz?
03:17
JSJS: But not manyçok. Not manyçok people.
65
185041
2729
JS: Ama çok değil. Çok fazla insana değil.
03:21
CACA: I think you told me
it had something to do with spheresküreleri,
66
189144
2814
CA: Sanırım bunun kürelerle
ilgili olduğunu söylemiştiniz,
03:23
so let's startbaşlama here.
67
191982
1862
buradan başlayalım.
03:25
JSJS: Well, it did,
but I'll say about that work --
68
193868
3600
JS: Evet, öyleydi, fakat
bu işten bahsedeceğim --
03:29
it did have something to do with that,
but before we get to that --
69
197492
3200
bununla bir ilgisi vardı,
fakat ona geçmeden önce --
03:32
that work was good mathematicsmatematik.
70
200716
3540
güzel bir matematik işiydi.
03:36
I was very happymutlu with it; so was ChernChern.
71
204280
2492
Chern de ben de yaptığımız
şeyden çok mutluyduk.
03:39
It even startedbaşladı a little sub-fieldalt alan
that's now flourishingBayındır.
72
207910
4176
Hatta şu anda yükselen
bir alt-alan olarak başladı.
03:44
But, more interestinglyilginç biçimde,
it happenedolmuş to applyuygulamak to physicsfizik,
73
212638
5294
Ama, daha ilginci, fizikte de kullanıldı;
03:49
something we knewbiliyordum nothing about --
at leasten az I knewbiliyordum nothing about physicsfizik,
74
217956
4295
bilmediğimiz bir şeydi -- en azından
ben fizikle ilgili hiçbir şey bilmiyordum,
03:54
and I don't think ChernChern
knewbiliyordum a heckkahrolası of a lot.
75
222275
2282
Chern'in de çok şey
bildiğini düşünmüyordum.
03:56
And about 10 yearsyıl
after the paperkâğıt camegeldi out,
76
224581
3963
Makalenin çıkmasından
ortalama 10 yıl sonra,
04:00
a guy namedadlı EdEd WittenWitten in PrincetonPrinceton
startedbaşladı applyinguygulayarak it to stringsicim theoryteori
77
228568
4480
Princeton'dan Ed Witten adlı birisi
bunu sicim kuramına uygulamaya başladı
04:05
and people in RussiaRusya startedbaşladı applyinguygulayarak it
to what's calleddenilen "condensedyoğun mattermadde."
78
233072
4852
ve Rusya'daki insanlar da "yoğun
madde" adlı şeye uygulama başladı.
04:09
TodayBugün, those things in there
calleddenilen Chern-SimonsChern-Simons invariantsdeğişmezler
79
237948
4893
Günümüzde, orada Chern-Simons
değişmezleri olarak adlandırılan bu şeyler
04:14
have spreadYAYILMIŞ throughvasitasiyla a lot of physicsfizik.
80
242865
1865
fizik aracılığıyla fazlasıyla yayıldı.
04:16
And it was amazingşaşırtıcı.
81
244754
1174
Bu muhteşemdi.
04:17
We didn't know any physicsfizik.
82
245952
1365
Fiziği hiç bilmiyorduk.
04:19
It never occurredoluştu to me
that it would be applieduygulamalı to physicsfizik.
83
247714
2854
Bana fiziğe uygulanabilecek
bir şeymiş gibi gelmemişti.
04:22
But that's the thing about mathematicsmatematik --
you never know where it's going to go.
84
250592
3788
Fakat matematiğin olayı budur --
asla nereye gideceğini bilemezsiniz.
04:26
CACA: This is so incredibleinanılmaz.
85
254404
1492
CA: Bu gerçekten inanılmaz.
04:27
So, we'vebiz ettik been talkingkonuşma about
how evolutionevrim shapesşekiller humaninsan mindszihinler
86
255920
4364
Yani, evrimin insanların zihinlerini,
gerçeği algılayacak ya da algılayamayacak
04:32
that mayMayıs ayı or mayMayıs ayı not perceivealgıladıkları the truthhakikat.
87
260308
2508
biçimde, nasıl
şekillendirdiğinden bahsediyoruz.
04:34
SomehowBir şekilde, you come up
with a mathematicalmatematiksel theoryteori,
88
262840
3313
Bir şekilde bir matematik
teorisiyle ortaya çıktınız,
04:38
not knowingbilme any physicsfizik,
89
266177
1848
fiziği hiç bilmeden,
04:40
discoverkeşfetmek two decadeson yıllar latersonra
that it's beingolmak applieduygulamalı
90
268049
2498
yirmi yıl sonra ise bunun,
gerçek fiziksel dünyayı
04:42
to profoundlyderinden describetanımlamak
the actualgerçek physicalfiziksel worldDünya.
91
270571
3031
tanımlamada kullanıldığını keşfettiniz.
04:45
How can that happenolmak?
92
273626
1153
Bu nasıl olabilir?
04:46
JSJS: God knowsbilir.
93
274803
1157
JS: Tanrı bilir.
04:47
(LaughterKahkaha)
94
275984
2110
(Gülüşmeler)
04:50
But there's a famousünlü physicistfizikçi
namedadlı [EugeneEugene] WignerWigner,
95
278849
3150
Fakat, [Eugene] Wigner
adlı ünlü bir fizikçi vardı
04:54
and he wroteyazdı an essaykompozisyon on the unreasonablemantıksız
effectivenessetki of mathematicsmatematik.
96
282023
5588
ve matematiğin akıl almaz verimliliği
üzerine bir makale yazmıştı.
04:59
SomehowBir şekilde, this mathematicsmatematik,
whichhangi is rootedköklü in the realgerçek worldDünya
97
287635
3952
Bir açıdan, kökleri gerçek dünyada
bulunan bu matematik bir şekilde var,
05:03
in some senseduyu -- we learnöğrenmek to countsaymak,
measureölçmek, everyoneherkes would do that --
98
291611
4995
-- yani saymayı, ölçmeyi
öğreniyoruz, bunu herkes öğrenmiştir --
05:08
and then it flourishessüsleri on its ownkendi.
99
296630
1830
sonra kendi kendine ilerliyor.
05:10
But so oftensık sık it comesgeliyor
back to savekayıt etmek the day.
100
298976
2841
Fakat sıklıkla, günü
kurtarmak için geri dönüyor.
05:14
GeneralGenel relativityizafiyet is an exampleörnek.
101
302293
2178
Genel izafiyet bir örnektir.
05:16
[HermannHermann] MinkowskiMinkowski had this geometrygeometri,
and EinsteinEinstein realizedgerçekleştirilen,
102
304495
3117
[Hermann] Minkowski bu geometriye
sahipti, Einstein da fark etti,
05:19
"Hey! It's the very thing
in whichhangi I can castoyuncular generalgenel relativityizafiyet."
103
307636
3847
"Hey! Genel izafiyeti
kullanabileceğim şey tam da bu."
05:23
So, you never know. It is a mysterygizem.
104
311507
3112
Yani, asla bilemezsiniz. Bu bir gizemdir.
05:27
It is a mysterygizem.
105
315056
1217
Bu bir gizemdir.
05:28
CACA: So, here'sburada a mathematicalmatematiksel
pieceparça of ingenuitymarifet.
106
316297
3296
CA: Pekâlâ, işte matematiksel
bir yaratıcılık parçası.
05:31
Tell us about this.
107
319617
1342
Bize bundan bahsedin.
05:32
JSJS: Well, that's a balltop -- it's a sphereküre,
and it has a latticekafes around it --
108
320983
5924
JS: Pekâlâ, bu bir top -- bir küre
ve etrafında bir kafes var --
05:38
you know, those squareskareler.
109
326931
1573
bilirsiniz, bu kareler.
05:42
What I'm going to showgöstermek here was
originallyaslında observedgözlenen by [LeonhardLeonhard] EulerEuler,
110
330697
4906
Burada göstereceğim şey aslında
1700'lerde büyük matematikçi
05:47
the great mathematicianmatematikçi, in the 1700s.
111
335627
2254
[Leonhard] Euler tarafından gözlemlendi.
05:50
And it graduallykademeli olarak grewbüyüdü to be
a very importantönemli fieldalan in mathematicsmatematik:
112
338223
5181
Zaman geçtikçe, matematikte
çok önemli bir alan olmaya başladı:
05:55
algebraiccebirsel topologyTopoloji, geometrygeometri.
113
343428
2334
Cebirsel topoloji, geometri.
05:59
That paperkâğıt up there had its rootskökleri in this.
114
347039
4364
Şu kâğıtta bunun kaynağı var.
06:03
So, here'sburada this thing:
115
351427
1834
Olay şu:
06:05
it has eightsekiz verticeskesişme noktaları,
12 edgeskenarları, sixaltı facesyüzleri.
116
353285
4452
Sekiz köşesi, on iki
kenarı ve altı yüzü var.
06:09
And if you look at the differencefark --
verticeskesişme noktaları minuseksi edgeskenarları plusartı facesyüzleri --
117
357761
3830
Farka bakarsanız eğer --
köşeler eksi kenarlar artı yüzler --
06:13
you get two.
118
361615
1152
iki eder.
06:14
OK, well, two. That's a good numbernumara.
119
362791
2219
Pekâlâ, iki. Bu güzel bir sayı.
06:17
Here'sİşte a differentfarklı way of doing it --
these are trianglesüçgenler coveringkapsayan --
120
365034
4248
Bunu yapmanın diğer bir yolu --
bunlar üçgenler --
06:21
this has 12 verticeskesişme noktaları and 30 edgeskenarları
121
369306
4577
bunun 12 köşesi, 30 kenarı,
06:25
and 20 facesyüzleri, 20 tilesfayans.
122
373907
4195
20 yüzü ve 20 mozaiği var.
06:30
And verticeskesişme noktaları minuseksi edgeskenarları
plusartı facesyüzleri still equalseşittir two.
123
378576
4591
Köşeler, eksi kenarlar,
artı yüzler, yine iki ediyor.
06:35
And in factgerçek, you could do this
any whichhangi way --
124
383191
2847
Aslında, bunu herhangi
bir yolla da yapabilirsiniz --
06:38
coverkapak this thing with all kindsçeşit
of polygonsçokgenler and trianglesüçgenler
125
386062
3398
bunu her türden çokgen
ve üçgenlerle kaplayın
06:41
and mixkarıştırmak them up.
126
389484
1320
ve hepsini karıştırın.
06:42
And you take verticeskesişme noktaları minuseksi edgeskenarları
plusartı facesyüzleri -- you'llEğer olacak get two.
127
390828
3279
Köşeler, eksi kenarlar, artı yüzler
-- yine iki elde edersiniz.
06:46
Here'sİşte a differentfarklı shapeşekil.
128
394131
1611
Burada farklı bir şekil var.
06:48
This is a torustorus, or the surfaceyüzey
of a doughnuthalka: 16 verticeskesişme noktaları
129
396480
5250
Bu bir tor veya bir
donut yüzeyi: 16 köşe,
06:53
coveredkapalı by these rectanglesdikdörtgenler,
32 edgeskenarları, 16 facesyüzleri.
130
401754
4244
32 kenar ve 16 yüzle kaplanmış.
06:58
VerticesKesişme noktaları minuseksi edgeskenarları comesgeliyor out to be zerosıfır.
131
406530
2684
Köşeler, eksi kenarların sonucu sıfırdır.
07:01
It'llİtll ' always come out to zerosıfır.
132
409238
1475
Her zaman sıfırdır.
07:02
EveryHer time you coverkapak a torustorus
with squareskareler or trianglesüçgenler
133
410737
4310
Bir toru kare, üçgen veya
bunun gibi bir şeyle kaplarsanız
07:07
or anything like that,
you're going to get zerosıfır.
134
415071
3935
her zaman sıfır elde edersiniz.
07:12
So, this is calleddenilen
the EulerEuler characteristickarakteristik.
135
420514
2390
Buna Euler karakteristiği adı veriliyor.
07:14
And it's what's calleddenilen
a topologicaltopolojik invariantsabit.
136
422928
3449
Ayrıca topolojik değişmez
adı verilen şey de budur.
07:18
It's prettygüzel amazingşaşırtıcı.
137
426849
1156
Gerçekten muhteşem.
07:20
No mattermadde how you do it,
you're always get the sameaynı answerCevap.
138
428029
2791
Nasıl yaparsanız yapın,
daima aynı sonuca varırsınız.
07:22
So that was the first sortçeşit of thrustitme,
from the mid-orta1700s,
139
430844
6299
1700'lerin ortalarından beri,
günümüzde cebirsel topoloji adı verilen
07:29
into a subjectkonu whichhangi is now calleddenilen
algebraiccebirsel topologyTopoloji.
140
437167
3769
bir konuya yapılan ilk atılım buydu.
07:32
CACA: And your ownkendi work
tookaldı an ideaFikir like this and movedtaşındı it
141
440960
2983
CA: Senin çalışman da bunun
gibi bir fikirden çıktı ve sen de
07:35
into higher-dimensionalyüksek boyutlu theoryteori,
142
443967
2449
onu yüksek-boyutlu bir teoriye,
07:38
higher-dimensionalyüksek boyutlu objectsnesneleri,
and foundbulunan newyeni invariancesinvariances?
143
446440
3088
yüksek-boyutlu objelere taşıyarak
yeni değişmezler mi buldun?
07:41
JSJS: Yes. Well, there were alreadyzaten
higher-dimensionalyüksek boyutlu invariantsdeğişmezler:
144
449552
4643
JS: Evet. Yüksek-boyutlu
değişmezler, hâlihazırda vardı:
07:46
PontryaginPontryagin classessınıflar --
actuallyaslında, there were ChernChern classessınıflar.
145
454219
4457
Pontryagin sınıfları
-- aslında Chern sınıfları idi.
07:50
There were a bunchDemet
of these typestürleri of invariantsdeğişmezler.
146
458700
3548
Bu türden bir grup değişmez vardı.
07:54
I was strugglingmücadele to work on one of them
147
462272
4135
Bir tanesi üzerinde çalışmak
07:58
and modelmodel it sortçeşit of combinatoriallycombinatorially,
148
466431
4203
ve kombinatorik olarak
modelini yapmaya çabalıyordum,
08:02
insteadyerine of the way it was typicallytipik donetamam,
149
470658
3022
tipik olan biçimi yapmak yerine
08:05
and that led to this work
and we uncoveredele geçen some newyeni things.
150
473704
4359
ve sonucunda bu çalışma ortaya
çıktı, biz de yeni şeyler keşfettik.
08:10
But if it wasn'tdeğildi for MrBay. EulerEuler --
151
478087
3501
Ama eğer, yaklaşık 70 cilt
matematik kitabı yazan,
08:13
who wroteyazdı almostneredeyse 70 volumeshacimleri of mathematicsmatematik
152
481612
3981
13 çocuğu olup
08:17
and had 13 childrençocuklar,
153
485617
1731
yazarken dizinde çocuklarını
08:19
who he apparentlygörünüşe göre would dandledandle on his kneediz
while he was writingyazı --
154
487372
6442
sallayan Bay Euler olmasaydı --
08:25
if it wasn'tdeğildi for MrBay. EulerEuler, there wouldn'tolmaz
perhapsbelki be these invariantsdeğişmezler.
155
493838
5774
muhtemelen bu değişkenler de olmayacaktı.
08:32
CACA: OK, so that's at leasten az givenverilmiş us
a flavorlezzet of that amazingşaşırtıcı mindus in there.
156
500157
4097
CA: Pekâlâ, en azından bize bu
mükemmel zekâdan bir örnek verdi.
08:36
Let's talk about RenaissanceRönesans.
157
504804
1543
Rönesans'tan bahsedelim.
08:38
Because you tookaldı that amazingşaşırtıcı mindus
and havingsahip olan been a code-crackerkod-kraker at the NSANSA,
158
506371
5856
Çünkü bu mükemmel zekâyı aldınız
ve NSA'de bir kod-kırıcı iken
08:44
you startedbaşladı to becomeolmak a code-crackerkod-kraker
in the financialmali industrysanayi.
159
512251
3229
ekonomi endüstrisinde de bir
kod-kırıcı hâline gelmeye başladınız.
08:47
I think you probablymuhtemelen didn't buysatın almak
efficientverimli marketpazar theoryteori.
160
515504
2690
Bence muhtemelen etkin
piyasa tezini beğenmediniz.
08:50
SomehowBir şekilde you foundbulunan a way of creatingoluşturma
astonishingşaşırtıcı returnsdöner over two decadeson yıllar.
161
518218
6387
Yirmi yılda, bir şekilde dudak uçuklatan
kazançları yaratma yolu buldunuz.
08:56
The way it's been explainedaçıkladı to me,
162
524629
1671
Bana açıklanan hâliyle,
08:58
what's remarkabledikkat çekici about what you did
wasn'tdeğildi just the sizeboyut of the returnsdöner,
163
526324
3499
yaptığınız şeyde göze çarpan şey,
kazançları yalnızca ölçmemeniz,
09:01
it's that you tookaldı them
with surprisinglyşaşırtıcı biçimde lowdüşük volatilityuçuculuk and riskrisk,
164
529847
3883
aynı zamanda onları düşük
dengesizlik ve riskle almanızdır,
09:05
comparedkarşılaştırıldığında with other hedgeçit fundspara.
165
533754
1824
diğer serbest fonlara kıyasla.
09:07
So how on earthtoprak did you do this, JimJim?
166
535602
1929
Bunu nasıl yaptın Jim?
09:10
JSJS: I did it by assemblingbirleştirme
a wonderfulolağanüstü groupgrup of people.
167
538071
4111
JS: Mükemmel bir grup
insanla birlikte yaptım.
09:14
When I startedbaşladı doing tradingticari, I had
gottenkazanılmış a little tiredyorgun of mathematicsmatematik.
168
542206
3956
Ticarete başladığımda,
matematikten biraz yorulmuştum.
09:18
I was in my lategeç 30s,
I had a little moneypara.
169
546186
3923
30 yaşımın sonlarındaydım ve param azdı.
09:22
I startedbaşladı tradingticari and it wentgitti very well.
170
550133
2509
Ticarete başladım ve çok iyi gitti.
09:25
I madeyapılmış quiteoldukça a lot of moneypara
with puresaf luckşans.
171
553063
2748
Şans eseri bayağı para kazandım.
09:27
I mean, I think it was puresaf luckşans.
172
555835
1666
Yani sadece bir şanstı.
09:29
It certainlykesinlikle wasn'tdeğildi mathematicalmatematiksel modelingmodelleme.
173
557525
2109
Kesinlikle matematiksel modelleme değildi.
09:31
But in looking at the dataveri,
after a while I realizedgerçekleştirilen:
174
559658
3831
Fakat verilere baktıktan
bir süre sonra, şunu fark ettim:
09:35
it looksgörünüyor like there's some structureyapı here.
175
563513
2553
burada bir takım yapılar var gibiydi.
09:38
And I hiredkiralanmış a fewaz mathematiciansmatematikçiler,
and we startedbaşladı makingyapma some modelsmodeller --
176
566090
3697
Birkaç matematikçi kiraladım
ve bazı modellemeler yapmaya başladık --
09:41
just the kindtür of thing we did back
at IDAIDA [InstituteEnstitüsü for DefenseSavunma AnalysesAnalizleri].
177
569811
4265
tıpkı eskiden SAE'de (Otomotiv
Mühendisleri Derneği) yaptığımız gibi.
09:46
You designdizayn an algorithmalgoritma,
you testÖlçek it out on a computerbilgisayar.
178
574100
2833
Algoritma tasarlıyorsunuz,
bilgisayarda test ediyorsunuz.
09:48
Does it work? Doesn't it work? And so on.
179
576957
2166
İşe yarıyor mu? Yaramıyor mu? Bunun gibi.
09:51
CACA: Can we take a look at this?
180
579443
1479
CA: Şuna bakabilir miyiz?
09:52
Because here'sburada a typicaltipik graphgrafik
of some commodityemtia.
181
580946
4541
Çünkü burada tipik bir
ticari mal grafiği var.
09:58
I look at that, and I say,
"That's just a randomrasgele, up-and-downalçalarak walkyürümek --
182
586487
4041
Baktım ve dedim ki,
"Bu rastgele, inişli çıkışlı bir gidişat -
10:02
maybe a slighthafif upwardyukarı doğru trendakım
over that wholebütün perioddönem of time."
183
590552
2862
belki de tüm zamanın
hafif artan bir trendi."
10:05
How on earthtoprak could you tradeTicaret
looking at that,
184
593438
2113
Buna bakarak nasıl ticaret yapabilidiniz
10:07
and see something that wasn'tdeğildi just randomrasgele?
185
595575
2326
ve rastgele olmayan bir şeyler gördünüz?
10:09
JSJS: In the oldeski daysgünler -- this is
kindtür of a graphgrafik from the oldeski daysgünler,
186
597925
3247
JS: Eskiden -- bu eski
günlere ait bir tür grafik,
10:13
commoditiesHediyelik eşyalar or currenciespara birimleri
had a tendencyeğilim to trendakım.
187
601196
4284
ticari malların veya dövizlerin
trend eğilimleri vardı.
10:17
Not necessarilyzorunlu olarak the very lightışık trendakım
you see here, but trendingeğilimleri in periodsdönemleri.
188
605504
6055
Burada gördüğünüz hafif
trendler değil, dönemsel trendler.
10:23
And if you decidedkarar, OK,
I'm going to predicttahmin todaybugün,
189
611583
4056
Eğer tamam, bugün son 20
gündeki ortalama hareket üzerinden
10:27
by the averageortalama movehareket in the pastgeçmiş 20 daysgünler --
190
615663
4968
tahminde bulunacağım derseniz --
10:32
maybe that would be a good predictiontahmin,
and I'd make some moneypara.
191
620655
3107
bu belki iyi bir tahmin olur
ve para kazanabilirim.
10:35
And in factgerçek, yearsyıl agoönce,
suchböyle a systemsistem would work --
192
623786
5608
Aslında, yıllar önce böyle
bir sistem işe yarayabilirdi --
10:41
not beautifullygüzel, but it would work.
193
629418
2391
mükemmel şekilde değil, ama yarardı.
10:43
You'dOlur make moneypara, you'dşimdi etsen losekaybetmek
moneypara, you'dşimdi etsen make moneypara.
194
631833
2509
Para kazanıp, kaybedip kazanabilirdiniz.
10:46
But this is a year'syılın worthdeğer of daysgünler,
195
634366
2198
Fakat bu bir yıl değerinde bir gün
10:48
and you'dşimdi etsen make a little moneypara
duringsırasında that perioddönem.
196
636588
4241
ve bu dönem esnasında biraz
para kazanabilirsiniz.
10:53
It's a very vestigialkargaşası systemsistem.
197
641884
1958
İşlevini kaybetmiş bir sistem.
10:56
CACA: So you would testÖlçek
a bunchDemet of lengthsuzunlukları of trendseğilimler in time
198
644525
3529
CA: Yani zamanla bir takım
trend uzunluklarını test edip
11:00
and see whetherolup olmadığını, for exampleörnek,
199
648078
2436
örneğin, 10 günlük veya
15 günlük bir trendin
11:02
a 10-day-gün trendakım or a 15-day-gün trendakım
was predictiveAkıllı of what happenedolmuş nextSonraki.
200
650538
3481
sonrası için tahminci olup
olmayacağını görecektiniz.
11:06
JSJS: Sure, you would try all those things
and see what workedişlenmiş besten iyi.
201
654043
6762
JS: Elbette, hepsini deneyebilir
ve işe yarayanı bulabilirdiniz.
11:13
Trend-followingTrend izleyen would
have been great in the '60s,
202
661515
3350
Trend takibi 60'larda çok iyiydi,
11:16
and it was sortçeşit of OK in the '70s.
203
664889
2132
70'lerde ise fena değildi.
11:19
By the '80s, it wasn'tdeğildi.
204
667045
1873
Ama 80'lerde, kötüydü.
11:20
CACA: Because everyoneherkes could see that.
205
668942
2817
CA: Çünkü herkes görebiliyordu.
11:23
So, how did you staykalmak aheadönde of the packpaket?
206
671783
2782
Peki rakiplerinizin önüne nasıl geçtiniz?
11:27
JSJS: We stayedkaldı aheadönde of the packpaket
by findingbulgu other approachesyaklaşımlar --
207
675046
6132
JS: Farklı yaklaşımlarda bularak
rakiplerimizin önüne geçtik --
11:33
shorter-termkısa vadeli approachesyaklaşımlar to some extentderece.
208
681202
2741
bir ölçüde, kısa zamanlı yaklaşımlar.
11:37
The realgerçek thing was to gathertoplamak
a tremendousmuazzam amounttutar of dataveri --
209
685107
3347
Asıl olay, büyük miktarda veri toplamaktı
11:40
and we had to get it by handel
in the earlyerken daysgünler.
210
688478
3578
ve eski günlerde bunu elden
yapmak zorundaydık.
11:44
We wentgitti down to the FederalFederal ReserveRezerv
and copiedkopyalanan interestfaiz rateoran historiesgeçmişleri
211
692080
3466
Merkez Bankası'na gittik ve
faiz oranlarının tarihlerini ve bu tür
11:47
and stuffşey like that,
because it didn't existvar olmak on computersbilgisayarlar.
212
695570
3265
şeyleri kopyaladık,
çünkü bilgisayarlarda yoktu.
11:50
We got a lot of dataveri.
213
698859
1643
Elimizde çok fazla veri vardı.
11:52
And very smartakıllı people -- that was the keyanahtar.
214
700526
4160
Çok zeki insanlar -- anahtar buydu.
11:57
I didn't really know how to hirekiralama
people to do fundamentaltemel tradingticari.
215
705463
3776
Esas ticareti yapmak için insanların
nasıl kiralanacağını bilmiyordum.
12:01
I had hiredkiralanmış a fewaz -- some madeyapılmış moneypara,
some didn't make moneypara.
216
709749
2949
Birkaç kişi buldum -- kimisi
para kazandı, kimisi kazanmadı.
12:04
I couldn'tcould make a business out of that.
217
712722
1880
Bu şekilde iş yapamazdım.
12:06
But I did know how to hirekiralama scientistsBilim adamları,
218
714626
2042
Ama bilim adamlarını nasıl işe alacağımı
12:08
because I have some tastedamak zevki
in that departmentbölüm.
219
716692
3389
biliyordum, çünkü o alana ilgim var.
12:12
So, that's what we did.
220
720105
1838
Bunu yaptık.
12:13
And graduallykademeli olarak these modelsmodeller
got better and better,
221
721967
3231
Bu modeller gitgide daha iyi ve daha iyi,
hatta daha da iyi hâle geldiler.
12:17
and better and better.
222
725222
1335
12:18
CACA: You're creditedalacak with doing
something remarkabledikkat çekici at RenaissanceRönesans,
223
726581
3214
CA: Rönesans'ta fevkalade bir
şeyler yaptığınız biliniyor ki bu da
12:21
whichhangi is buildingbina this culturekültür,
this groupgrup of people,
224
729819
2601
yalnızca parayla aklı
çelinebilecek danışmanlar olmayan
12:24
who weren'tdeğildi just hiredkiralanmış gunssilahlar
who could be luredbelgeleriyle sokulmuş away by moneypara.
225
732444
3142
bu insan grubunu, bu kültürü oluşturmaktı.
12:27
TheirOnların motivationmotivasyon was doing
excitingheyecan verici mathematicsmatematik and scienceBilim.
226
735610
3912
Motivasyonları heyecan verici
matematik ve bilim yapmak.
12:31
JSJS: Well, I'd hopedümit that mightbelki be truedoğru.
227
739860
2399
JS: Bunun doğru olmasını umardım.
12:34
But some of it was moneypara.
228
742283
3580
Fakat bir kısmı da paraydı.
CA: Çok para kazandılar.
12:37
CACA: They madeyapılmış a lot of moneypara.
229
745887
1393
JS: Hiç kimsenin para yüzünden
gelmediğini söyleyemem.
12:39
JSJS: I can't say that no one camegeldi
because of the moneypara.
230
747304
2537
Bence bir çoğu para için geldi.
12:41
I think a lot of them
camegeldi because of the moneypara.
231
749865
2253
Fakat eğlenceli olacağı için de geldiler.
12:44
But they alsoAyrıca camegeldi
because it would be funeğlence.
232
752142
2021
CA: Peki makine öğrenimi
bunda nasıl bir rol oynadı?
12:46
CACA: What rolerol did machinemakine learningöğrenme
playoyun in all this?
233
754187
2488
12:48
JSJS: In a certainbelli senseduyu,
what we did was machinemakine learningöğrenme.
234
756699
3064
JS: Yaptığımız şey, bir
anlamda makine öğrenimi idi.
12:52
You look at a lot of dataveri, and you try
to simulatebenzetmek differentfarklı predictiveAkıllı schemesdüzenleri,
235
760879
6291
Çok fazla veriye bakıyorsunuz, farklı
tahmini şemaların benzerlerini yapmaya
12:59
untila kadar you get better and better at it.
236
767194
2182
çalışıyorsunuz, en iyi hâle gelene dek.
13:01
It doesn't necessarilyzorunlu olarak feedbesleme back on itselfkendisi
the way we did things.
237
769400
3767
Yaptığımız şeyleri yapma biçimimizin,
geri bildirim alması gerekmiyor.
13:05
But it workedişlenmiş.
238
773191
2309
Ama işe yaradı.
13:08
CACA: So these differentfarklı predictiveAkıllı schemesdüzenleri
can be really quiteoldukça wildvahşi and unexpectedbeklenmedik.
239
776150
4059
CA: Yani bu farklı tahmini şemalar
oldukça savruk ve beklenmedik olabilir.
13:12
I mean, you lookedbaktı at everything, right?
240
780233
1914
Yani, her şeye baktınız, değil mi?
13:14
You lookedbaktı at the weatherhava,
lengthuzunluk of dresseselbiseler, politicalsiyasi opiniongörüş.
241
782171
3317
Hava durumuna, elbise
boylarına, politik fikirlere.
13:17
JSJS: Yes, lengthuzunluk of dresseselbiseler we didn't try.
242
785512
2837
JS: Evet, elbise boylarını denemedik.
13:20
CACA: What sortçeşit of things?
243
788373
2057
CA: Peki, ne gibi şeyler?
13:22
JSJS: Well, everything.
244
790454
1158
JS: Pekâlâ, her şey.
13:23
Everything is gristkazanç for the milldeğirmen --
exceptdışında hemhem lengthsuzunlukları.
245
791636
3264
Her şey faydalıdır --
elbise kenarı uzunlukları hariç.
13:28
WeatherHava durumu, annualyıllık reportsraporlar,
246
796852
2300
Hava durumu, yıllık raporlar,
13:31
quarterlyüç aylık reportsraporlar, historictarihi dataveri itselfkendisi,
volumeshacimleri, you nameisim it.
247
799176
4732
üç aylık raporlar, tarihsel veriler,
birimler, aklınıza ne gelirse.
13:35
WhateverNe olursa olsun there is.
248
803932
1151
Elimizde ne varsa.
13:37
We take in terabytesterabayt of dataveri a day.
249
805107
2621
Bir günde terabaytlarca veri alıyoruz.
13:39
And storemağaza it away and massageMasaj it
and get it readyhazır for analysisanaliz.
250
807752
4124
Saklıyoruz, düzenliyoruz
ve analize hazır hâle getiriyoruz.
13:45
You're looking for anomaliesanomaliler.
251
813446
1382
Yanlış arıyorsunuz.
13:46
You're looking for -- like you said,
252
814852
2953
Dediğin gibi -- etkin piyasa
13:49
the efficientverimli marketpazar
hypothesishipotez is not correctdoğru.
253
817829
2452
hipotezinde yanlışlık arıyorsunuz.
13:52
CACA: But any one anomalyanomali
mightbelki be just a randomrasgele thing.
254
820305
3467
CA: Fakat herhangi bir yanlışlık
rastgele bir şey de olabilir.
13:55
So, is the secretgizli here to just look
at multipleçoklu strangegarip anomaliesanomaliler,
255
823796
3658
Öyleyse bunun sırrı, birkaç garip
yanlışlığa bakmak ve ne zaman
13:59
and see when they alignhizalama?
256
827478
1328
çakıştıklarını görmek mi?
14:01
JSJS: Any one anomalyanomali
mightbelki be a randomrasgele thing;
257
829238
3213
JS: Herhangi bir yanlışlık
rastgele bir şey de olabilir:
14:04
howeverancak, if you have enoughyeterli dataveri
you can tell that it's not.
258
832475
3039
Ancak yeterli veriniz varsa,
öyle olmadığını söyleyebilirsiniz.
14:07
You can see an anomalyanomali that's persistentkalıcı
for a sufficientlyyeteri kadar long time --
259
835538
4950
Uzun zamandır var olan bir
yanlışlığı görebilirsiniz --
14:12
the probabilityolasılık of it beingolmak
randomrasgele is not highyüksek.
260
840512
4975
bunun rastgele olma ihtimali
yüksek değildir.
14:17
But these things fadekarartmak after a while;
anomaliesanomaliler can get washedyıkandı out.
261
845511
4858
Fakat bu şeyler bir süre sonra
yok olur, yanlışlıklar temizlenebilir.
14:22
So you have to keep on topüst
of the business.
262
850393
2420
Dolayısıyla işin üzerinde durman gerekir.
14:24
CACA: A lot of people look
at the hedgeçit fundfon, sermaye industrysanayi now
263
852837
2672
CA: Günümüzde çoğu kişi
serbest fon endüstrisine bakıyor
14:27
and are sortçeşit of ... shockedşok by it,
264
855533
4398
ve kısmen ... sarsılıyorlar,
14:31
by how much wealthservet is createdoluşturulan there,
265
859955
2172
orada yaratılan zenginlik ve oradaki
14:34
and how much talentyetenek is going into it.
266
862151
2245
yetenekler, onları şaşırtıyor.
14:37
Do you have any worriesEndişeye
about that industrysanayi,
267
865523
4006
Bu endüstriye dair bir endişeniz var mı,
14:41
and perhapsbelki the financialmali
industrysanayi in generalgenel?
268
869553
2414
belki de genel olarak
finans endüstrisine dair?
14:43
KindTür of beingolmak on a runawayKaçmak traintren that's --
269
871991
2704
Kaçak bir trene binmek gibi --
14:46
I don't know --
helpingyardım ediyor increaseartırmak inequalityeşitsizlik?
270
874719
4030
bilmiyorum -- eşitsizliğin
artmasına sebep oluyor mu?
14:50
How would you championşampiyon what's happeningolay
in the hedgeçit fundfon, sermaye industrysanayi?
271
878773
3831
Serbest fon endüstrisinde
olup biteni nasıl savunabilirsin?
14:54
JSJS: I think in the last
threeüç or fourdört yearsyıl,
272
882628
2608
JS: Bence son üç veya dört yılda
14:57
hedgeçit fundspara have not donetamam especiallyözellikle well.
273
885260
2103
serbest fonlar çok da iyiye gitmedi.
14:59
We'veBiz ettik donetamam dandyzüppe,
274
887387
1400
Biz işi mükemmel yaptık,
15:00
but the hedgeçit fundfon, sermaye industrysanayi as a wholebütün
has not donetamam so wonderfullyharika.
275
888811
4001
ama serbest fon endüstrisi bir
bütün olarak mükemmel iş yapmadı.
15:04
The stockStok marketpazar has been on a rollrulo,
going up as everybodyherkes knowsbilir,
276
892836
4902
Borsa hızını aldı, herkesin
bildiği gibi, büyüyor
15:09
and price-earningsfiyat-kazanç ratiosoranlar have grownyetişkin.
277
897762
3445
ve fiyat-kazanç oranları yükseldi.
15:13
So an awfulkorkunç lot of the wealthservet
that's been createdoluşturulan in the last --
278
901231
3063
Son dönemde -- son beş
veya altı yılda diyelim -- yaratılan
15:16
let's say, fivebeş or sixaltı yearsyıl --
has not been createdoluşturulan by hedgeçit fundspara.
279
904318
3350
zenginliğin çoğunu,
serbest fonlar yaratmadı.
15:20
People would asksormak me,
"What's a hedgeçit fundfon, sermaye?"
280
908458
3221
İnsanlar bana "serbest fon
nedir?" diye soracaklardı.
15:23
And I'd say, "One and 20."
281
911703
2260
Ben de "Bir ve 20" diyecektim.
15:25
WhichHangi meansanlamına geliyor -- now it's two and 20 --
282
913987
3566
Anlamı şu -- şu anda iki ve 20 --
15:29
it's two percentyüzde fixedsabit feeücret
and 20 percentyüzde of profitskar.
283
917577
3353
yüzde iki sabit ücret ve yüzde 20 de kâr.
15:32
HedgeÇit fundspara are all
differentfarklı kindsçeşit of creaturesyaratıklar.
284
920954
2352
Serbest fonlar, farklı
türden yaratıklardır.
15:35
CACA: RumorSöylenti has it you chargeşarj etmek
slightlyhafifçe higherdaha yüksek feesharç than that.
285
923330
3239
CA: Söylentilere göre siz daha
yüksek ücret talep ediyorsunuz.
15:39
JSJS: We chargedyüklü the highesten yüksek feesharç
in the worldDünya at one time.
286
927339
3081
JS: Dünyadaki en yüksek ücretleri
bir kerede talep ettik.
15:42
FiveBeş and 44, that's what we chargeşarj etmek.
287
930444
3226
Beş ve 44, talep ettiklerimiz.
15:45
CACA: FiveBeş and 44.
288
933694
1398
CA: Beş ve 44.
15:47
So fivebeş percentyüzde flatdüz,
44 percentyüzde of upsideüst taraf.
289
935116
3234
Yani yüzde beş sabit, yüzde 44 kâr.
15:50
You still madeyapılmış your investorsyatırımcılar
spectacularmuhteşem amountsmiktarlar of moneypara.
290
938374
2783
Yatırımcılarınıza hâlâ büyük
ölçüde para kazandırıyorsunuz.
15:53
JSJS: We madeyapılmış good returnsdöner, yes.
291
941181
1452
JS: İyi dönüşler yaptık, evet.
15:54
People got very maddeli:
"How can you chargeşarj etmek suchböyle highyüksek feesharç?"
292
942657
3000
İnsanlar kızgın: "Nasıl yüksek
ücret talep edebiliyorsunuz?"
15:57
I said, "OK, you can withdrawçekilme."
293
945681
1627
"Tamam, çekilebilirsiniz" dedim.
15:59
But "How can I get more?"
was what people were --
294
947332
2818
Ama "daha fazla nasıl
kazanabilirim?" insanlar böyleydi --
16:02
(LaughterKahkaha)
295
950174
1504
(Gülüşmeler)
16:03
But at a certainbelli pointpuan,
as I think I told you,
296
951702
2440
Ama bir noktada, sanırım sana söyledim,
16:06
we boughtsatın out all the investorsyatırımcılar
because there's a capacitykapasite to the fundfon, sermaye.
297
954166
5175
bütün yatırımcıları aldık,
çünkü sermaye kapasitesi vardı.
16:11
CACA: But should we worryendişelenmek
about the hedgeçit fundfon, sermaye industrysanayi
298
959365
2704
CA: Fakat, dünyadaki
birçok soruna karşın, dünyanın
16:14
attractingçeken too much of the world'sDünyanın en
great mathematicalmatematiksel and other talentyetenek
299
962093
5438
bu konuda çalışabilecek en iyi
matematiksel veya diğer yeteneklerinin
16:19
to work on that, as opposedkarşıt
to the manyçok other problemssorunlar in the worldDünya?
300
967555
3238
dikkatini serbest fon endüstrisinin
çekmesinden endişelenmeli miyiz?
JS: Pekâlâ, yalnızca matematiksel değil.
16:22
JSJS: Well, it's not just mathematicalmatematiksel.
301
970817
1929
16:24
We hirekiralama astronomersastronomlar and physicistsfizikçiler
and things like that.
302
972770
2679
Astronomlar ve fizikçiler
ve benzerlerini de kiraladık.
16:27
I don't think we should worryendişelenmek
about it too much.
303
975833
2431
Çok fazla endişelenmemiz
gerektiğini düşünmüyorum.
16:30
It's still a prettygüzel smallküçük industrysanayi.
304
978288
3142
Bu hâlâ küçük bir endüstri.
16:33
And in factgerçek, bringinggetiren scienceBilim
into the investingyatırım worldDünya
305
981454
5997
Aslında, yatırım dünyasına bilim getirmek,
16:39
has improvedgelişmiş that worldDünya.
306
987475
2159
bu dünyayı geliştirdi.
16:41
It's reducedindirimli volatilityuçuculuk.
It's increasedartmış liquiditylikidite.
307
989658
4070
Oynaklığı azalttı. Akışkanlığı yükseltti.
16:45
SpreadsYayılır are narrowerdaha dar because
people are tradingticari that kindtür of stuffşey.
308
993752
3189
Yayılmalar daha dar, çünkü
insanlar bu tür şeyler alıp satıyor.
16:48
So I'm not too worriedendişeli about EinsteinEinstein
going off and startingbaşlangıç a hedgeçit fundfon, sermaye.
309
996965
5076
Yani Einstein'ın gelip de bir serbest
fon başlatmasından endişelenmiyorum.
16:54
CACA: You're at a phaseAşama in your life now
where you're actuallyaslında investingyatırım, thoughgerçi,
310
1002478
4164
CA: Hayatının, gerçekten yatırım
yaptığın bir evresinde bulunuyorsun,
16:58
at the other endson of the supplyarz chainzincir --
311
1006666
3734
fakat tedarik zincirinin diğer ucunda --
17:02
you're actuallyaslında boostingartırılması
mathematicsmatematik acrosskarşısında AmericaAmerika.
312
1010424
4104
Amerika'yı matematiğe teşvik ediyorsun.
17:06
This is your wifekadın eş, MarilynMarilyn.
313
1014552
1865
Bu eşin, Marilyn.
17:08
You're workingçalışma on
philanthropichayırsever issuessorunlar togetherbirlikte.
314
1016441
4756
Birlikte hayır işlerinde çalışıyorsunuz.
17:13
Tell me about that.
315
1021221
1163
Bundan bahsedelim.
17:14
JSJS: Well, MarilynMarilyn startedbaşladı --
316
1022408
3649
JS: Pekâlâ, Marilyn --
17:18
there she is up there,
my beautifulgüzel wifekadın eş --
317
1026081
3447
işte benim güzel eşim orada --
17:21
she startedbaşladı the foundationvakıf
about 20 yearsyıl agoönce.
318
1029552
2972
yaklaşık 20 yıl önce vakfı başlattı.
17:24
I think '94.
319
1032548
1151
94 yılıydı sanırım.
17:25
I claimİddia it was '93, she saysdiyor it was '94,
320
1033723
2095
Ben 93 diyorum, o 94 diyor,
17:27
but it was one of those two yearsyıl.
321
1035842
2571
fakat ikisinden biriydi.
17:30
(LaughterKahkaha)
322
1038437
2135
(Gülüşmeler)
17:32
We startedbaşladı the foundationvakıf,
just as a convenientuygun way to give charitysadaka.
323
1040596
6719
Bağış yapmanın en iyi yolu
olan vakıf işine başladık.
17:40
She kepttuttu the bookskitaplar, and so on.
324
1048346
2507
O hesap tuttu.
17:42
We did not have a visionvizyon at that time,
but graduallykademeli olarak a visionvizyon emergedortaya --
325
1050877
6714
O zamanlar bir vizyonumuz yoktu,
fakat zamanla ortaya çıktı --
17:49
whichhangi was to focusodak on mathmatematik and scienceBilim,
to focusodak on basictemel researchAraştırma.
326
1057615
5504
matematik ve bilime odaklanmak,
temel araştırmaya odaklanmak.
17:55
And that's what we'vebiz ettik donetamam.
327
1063569
2772
İşte biz bunu yaptık.
17:58
SixAltı yearsyıl agoönce or so, I left RenaissanceRönesans
and wentgitti to work at the foundationvakıf.
328
1066365
6355
Yaklaşık altı yıl önce Rönesans'ı
bıraktım ve vakıfta çalışmaya başladım.
18:04
So that's what we do.
329
1072744
1571
Yaptığımız şey de bu.
18:06
CACA: And so MathMatematik for AmericaAmerika
is basicallytemel olarak investingyatırım
330
1074339
2909
CA: Yani Amerika için
Matematik, temelde ülke çapında
18:09
in mathmatematik teachersöğretmenler around the countryülke,
331
1077272
2638
matematik öğretmenlerine yatırım yapmak,
18:11
givingvererek them some extraekstra incomegelir,
givingvererek them supportdestek and coachingkoçluk.
332
1079934
3802
onlara ekstra gelir sağlamak,
onlara destek vermek ve rehberlik etmek.
18:15
And really tryingçalışıyor
to make that more effectiveetkili
333
1083760
3051
Bunu daha da etkili kılmayı ve
öğretmenlerin heveslenebileceği
18:18
and make that a callingçağrı
to whichhangi teachersöğretmenler can aspireçok istemek.
334
1086835
2601
bir çağrıda bulunmayı denemek.
18:21
JSJS: Yeah -- insteadyerine of beatingdayak up
the badkötü teachersöğretmenler,
335
1089460
4790
JS: Evet -- kötü
öğretmenleri yok etmek yerine,
18:26
whichhangi has createdoluşturulan moralemoral problemssorunlar
all throughvasitasiyla the educationaleğitici communitytoplum,
336
1094274
4853
çünkü bu, eğitim topluluğunda
ahlaki problemler yaratır,
18:31
in particularbelirli in mathmatematik and scienceBilim,
337
1099151
2441
özellikle de matematik ve bilim alanında,
18:33
we focusodak on celebratingkutlama the good onesolanlar
and givingvererek them statusdurum.
338
1101616
6130
bunun yerine, iyi olanları desteklemeye
ve onlara statü vermeye odaklanıyoruz.
18:39
Yeah, we give them extraekstra moneypara,
15,000 dollarsdolar a yearyıl.
339
1107770
2931
Evet, onlara ekstra gelir
sağlıyoruz, yılda 15.000 dolar.
18:42
We have 800 mathmatematik and scienceBilim teachersöğretmenler
in NewYeni YorkYork CityŞehir in publichalka açık schoolsokullar todaybugün,
340
1110725
4467
Özün bir parçası olarak, bugün
New York devlet okullarında 800 adet
18:47
as partBölüm of a coreçekirdek.
341
1115216
1814
matematik ve bilim öğretmenimiz var.
18:49
There's a great moralemoral amongarasında them.
342
1117054
3686
Aralarında muhteşem bir uyum var.
18:52
They're stayingkalma in the fieldalan.
343
1120764
2506
Alanlarında kalıyorlar.
18:55
NextSonraki yearyıl, it'llolacak be 1,000
and that'llo olacak be 10 percentyüzde
344
1123294
2895
Önümüzdeki yıl bu rakam 1.000
olacak, bu da New York [Şehir]
18:58
of the mathmatematik and scienceBilim teachersöğretmenler
in NewYeni YorkYork [CityŞehir] publichalka açık schoolsokullar.
345
1126213
3544
devlet okullarındaki matematik ve
bilim öğretmenlerinin yüzde 10'u demek.
19:01
(ApplauseAlkış)
346
1129781
5905
(Alkış)
19:07
CACA: JimJim, here'sburada anotherbir diğeri projectproje
that you've supporteddestekli philanthropicallyphilanthropically:
347
1135710
3410
CA: Jim, bu da yardımsever olarak
desteklediğin diğer bir proje:
19:11
ResearchAraştırma into originskökenleri of life, I guesstahmin.
348
1139144
2397
Sanırım, yaşamın kökenlerini araştırma.
19:13
What are we looking at here?
349
1141565
1447
Burada neyi arıyoruz?
19:15
JSJS: Well, I'll savekayıt etmek that for a secondikinci.
350
1143536
1882
JS: Bir saniye bekleteceğim.
19:17
And then I'll tell you
what you're looking at.
351
1145442
2162
Sonra ne aradığımızı söyleyeceğim.
19:19
OriginsKökenleri of life is a fascinatingbüyüleyici questionsoru.
352
1147628
3056
Yaşamın kökenleri büyüleyici bir soru.
19:22
How did we get here?
353
1150708
1533
Buraya nasıl geldik?
Pekâlâ, iki tane sorumuz var:
19:25
Well, there are two questionssorular:
354
1153170
1771
19:26
One is, what is the routerota
from geologyJeoloji to biologyBiyoloji --
355
1154965
5868
Birincisi, jeolojiden
biyolojiye giden yol --
19:32
how did we get here?
356
1160857
1381
buraya nasıl ulaştık?
19:34
And the other questionsoru is,
what did we startbaşlama with?
357
1162262
2364
Diğer soru ise, neyle başladık?
19:36
What materialmalzeme, if any,
did we have to work with on this routerota?
358
1164650
3102
Bu rota üzerinde, eğer varsa,
hangi materyalle çalıştık?
19:39
Those are two very,
very interestingilginç questionssorular.
359
1167776
3061
Bu ikisi çok, çok ilginç sorulardı.
19:43
The first questionsoru is a tortuoushileli pathyol
from geologyJeoloji up to RNARNA
360
1171773
5834
İlk soru, jeolojiden RNA'ya kadar
giden acı dolu bir yoldur
veya bunun gibi bir şey --
tüm bunlar nasıl işledi?
19:49
or something like that --
how did that all work?
361
1177631
2258
19:51
And the other,
what do we have to work with?
362
1179913
2388
Diğeri ise, ne ile çalışmamız gerek?
19:54
Well, more than we think.
363
1182325
1771
Evet, düşündüğümüzden fazlasıyla.
19:56
So what's picturedresimde there
is a starstar in formationformasyon.
364
1184120
4843
Burada resmedilen şey,
oluşmakta olan bir yıldız.
20:01
Now, everyher yearyıl in our MilkySütlü Way,
whichhangi has 100 billionmilyar starsyıldızlar,
365
1189836
3425
100 milyar yıldıza sahip olan
Samanyolumuzda her yıl
20:05
about two newyeni starsyıldızlar are createdoluşturulan.
366
1193285
2495
ortalama iki yeni yıldız oluşuyor.
20:07
Don't asksormak me how, but they're createdoluşturulan.
367
1195804
2470
Nasıl olduğunu sormayın,
bir şekilde oluyorlar.
20:10
And it takes them about a millionmilyon
yearsyıl to settleyerleşmek out.
368
1198298
3080
Yerleşmeleri ise bir milyon yılı buluyor.
20:14
So, in steadyistikrarlı statebelirtmek, bildirmek,
369
1202132
2176
Yani, kesin olarak,
20:16
there are about two millionmilyon starsyıldızlar
in formationformasyon at any time.
370
1204332
3848
herhangi bir anda oluşmakta olan
ortalama iki milyon yıldız vardır.
20:20
That one is somewherebir yerde
alonguzun bir this settling-downyerleşme aşağı perioddönem.
371
1208204
3458
Bu, yerleşmekte olan
döneme ait bir yerlerde.
20:24
And there's all this crapbok
sortçeşit of circlingçember around it,
372
1212067
2936
Etrafını kaplayan toz ve benzeri
20:27
dusttoz and stuffşey.
373
1215027
1498
şeyler var.
20:29
And it'llolacak formform probablymuhtemelen a solargüneş systemsistem,
or whateverher neyse it formsformlar.
374
1217479
3023
Muhtemelen bir güneş sistemi
veya onun gibi bir şey oluşturacak.
20:32
But here'sburada the thing --
375
1220526
2176
Ama asıl mesele şu --
20:34
in this dusttoz that surroundsçevreleyen a formingşekillendirme starstar
376
1222726
6348
oluşan bir yıldızın etrafını saran tozda,
20:41
have been foundbulunan, now,
significantönemli organicorganik moleculesmoleküller.
377
1229098
6035
önemli organik moleküller bulundu.
20:47
MoleculesMolekülleri not just like methanemetan,
but formaldehydeformaldehit and cyanidesiyanür --
378
1235958
6139
Yalnızca metan gibi moleküller değil,
formaldehit ve siyanür de bulundu --
20:54
things that are the buildingbina blocksbloklar --
the seedstohumlar, if you will -- of life.
379
1242121
6517
yani yaşam bloklarını -- yani
tohumlarını -- oluşturan şeyler.
21:01
So, that mayMayıs ayı be typicaltipik.
380
1249136
2692
Bu sıradan bir şey olabilir.
21:04
And it mayMayıs ayı be typicaltipik
that planetsgezegenler around the universeEvren
381
1252395
6934
Evrendeki gezegenlerin bu temel
inşa bloklarıyla başlaması da
21:11
startbaşlama off with some of these
basictemel buildingbina blocksbloklar.
382
1259353
3612
sıradan bir şey olabilir.
21:15
Now does that mean
there's going to be life all around?
383
1263830
2715
Peki bu, her yerde yaşam
olacağı anlamına mı geliyor?
21:18
Maybe.
384
1266569
1364
Belki.
21:19
But it's a questionsoru
of how tortuoushileli this pathyol is
385
1267957
4127
Asıl soru, yaşama giden yolun,
bu narin başlangıçlardan
21:24
from those frailçelimsiz beginningsbaş,
those seedstohumlar, all the way to life.
386
1272108
4394
o tohumlara kadar,
ne kadar acı dolu olduğudur.
21:28
And mostçoğu of those seedstohumlar
will falldüşmek on fallownadas planetsgezegenler.
387
1276526
5192
Bu tohumların çoğu da boş
gezegenlerin üstüne düşecek.
21:33
CACA: So for you, personallyŞahsen,
388
1281742
1409
CA: Yani senin için,
21:35
findingbulgu an answerCevap to this questionsoru
of where we camegeldi from,
389
1283175
2722
kişisel olarak, nereden
geldiğimiz ve bunların nasıl
21:37
of how did this thing happenolmak,
that is something you would love to see.
390
1285921
3658
oluştuğu sorularına cevap bulmak,
gerçekten görmek istediğin bir şey.
21:41
JSJS: Would love to see.
391
1289603
1786
JS: Gerçekten görmek isterim.
21:43
And like to know --
392
1291413
1490
Ayrıca bilmek isterim --
21:44
if that pathyol is tortuoushileli enoughyeterli,
and so improbableolasılıksız,
393
1292927
5170
eğer bu yol yeterince acı
doluysa ve olasılıksız ise,
21:50
that no mattermadde what you startbaşlama with,
we could be a singularityeşsizlik.
394
1298121
4754
neyle başlarsanız başlayın,
bizler eşsiz olabiliriz.
21:55
But on the other handel,
395
1303336
1152
Fakat diğer yandan,
21:56
givenverilmiş all this organicorganik dusttoz
that's floatingyüzer around,
396
1304512
3478
etrafta uçuşan bu
organik toza baktığımızda,
22:00
we could have lots of friendsarkadaşlar out there.
397
1308014
3791
orada yaşayan birçok arkadaşımız olabilir.
22:04
It'dO-cekti be great to know.
398
1312947
1161
Bilmek harika olurdu.
22:06
CACA: JimJim, a coupleçift of yearsyıl agoönce,
I got the chanceşans to speakkonuşmak with ElonElon MuskMisk,
399
1314132
3480
CA: Jim, birkaç yıl önce Elon Musk
ile konuşma şansım oldu
22:09
and I askeddiye sordu him the secretgizli of his successbaşarı,
400
1317636
2837
ve ona başarısının sırrını sordum,
22:12
and he said takingalma
physicsfizik seriouslycidden mi was it.
401
1320497
3691
o da sırrının, fiziği ciddiye
almak olduğunu söyledi.
22:16
ListeningDinleme to you, what I hearduymak you sayingsöz
is takingalma mathmatematik seriouslycidden mi,
402
1324696
4003
Seni dinlerken duyduğum
şey ise, matematiği ciddiye almak,
22:20
that has infusedinfüzyon your wholebütün life.
403
1328723
3003
bu senin tüm yaşamına ilham verdi.
22:24
It's madeyapılmış you an absolutekesin fortuneservet,
and now it's allowingizin you to investyatırmak
404
1332123
4563
Sana somut bir ün sağladı ve şimdi de,
Amerika ve diğer yerlerdeki
22:28
in the futuresvadeli işlem of thousandsbinlerce and thousandsbinlerce
of kidsçocuklar acrosskarşısında AmericaAmerika and elsewherebaşka yerde.
405
1336710
4496
binlerce çocuğun geleceğine
yatırım yapmanı sağlıyor.
22:33
Could it be that scienceBilim actuallyaslında worksEserleri?
406
1341567
2858
İşe yarayan şey aslında bilim olabilir mi?
22:36
That mathmatematik actuallyaslında worksEserleri?
407
1344449
2772
Matematik gerçekten işe yarıyor mu?
22:39
JSJS: Well, mathmatematik certainlykesinlikle worksEserleri.
MathMatematik certainlykesinlikle worksEserleri.
408
1347245
4372
JS: Pekâlâ, matematik
işe yarıyor. Kesinlikle yarıyor.
22:43
But this has been funeğlence.
409
1351641
1198
Ayrıca eğlenceliydi.
22:44
WorkingÇalışma with MarilynMarilyn and givingvererek it away
has been very enjoyablezevkli.
410
1352863
4946
Marilyn ile çalışmak ve
bağış yapmak çok eğlenceliydi.
22:49
CACA: I just find it --
it's an inspirationalilham verici thought to me,
411
1357833
2936
CA: Bunu -- bana göre
ilham verici bir düşünceydi,
22:52
that by takingalma knowledgebilgi seriouslycidden mi,
so much more can come from it.
412
1360793
4007
yani bilgiyi ciddiye almak,
bu çok şey kazandırabilir.
22:56
So thank you for your amazingşaşırtıcı life,
and for cominggelecek here to TEDTED.
413
1364824
3018
Muhteşem yaşamınız için
ve TED'e geldiğiniz için teşekkürler.
22:59
Thank you.
414
1367866
751
Teşekkürler.
23:00
JimJim SimonsSimons!
415
1368651
1101
Jim Simons!
23:01
(ApplauseAlkış)
416
1369806
4380
(Alkış)
Translated by Gözde Zülal Solak
Reviewed by Suleyman Cengiz

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jim Simons - Philanthropist, mathematician
After astonishing success as a mathematician, code breaker and billionaire hedge fund manager, Jim Simons is mastering yet another field: philanthropy.

Why you should listen

As a mathematician who cracked codes for the National Security Agency on the side, Jim Simons had already revolutionized geometry -- and incidentally laid the foundation for string theory -- when he began to get restless. Along with a few hand-picked colleagues he started the investment firm that went on to become Renaissance, a hedge fund working with hitherto untapped algorithms, and became a billionaire in the process.

Now retired as Renaissance’s CEO, Simons devotes his time to mathematics and philanthropy. The Simons Foundation has committed more than a billion dollars to math and science education and to autism research.

More profile about the speaker
Jim Simons | Speaker | TED.com