ABOUT THE SPEAKER
Andrés Ruzo - Geoscientist
Andrés Ruzo investigates the Earth's heat and the mystery of a boiling river in the Peruvian rainforest.

Why you should listen

Andrés Ruzo is a tri-citizen who grew up among Nicaragua, Peru and Texas -- which helped him see that most of the world's problems are not confined by geographic or cultural borders. While trying to imagine solutions, he realized the way we produce and use energy lies at the root of many of our biggest issues. Combined with his memories of summers on his family's farm on Nicaragua's Casita volcano, playing in the fumarole fields, this prompted him to pursue a PhD in geophysics at SMU, focusing on geothermal studies. He is also a National Geographic Young Explorer.

Investigating a childhood legend led him to the Shanay-timpishka, the "Boiling River" of the Amazon, and a sacred site to the indigenous tribes, where the water can reach over 95 °C (203 °F). The greatest mystery of this place: How can a "boiling river" exist 700 km (435 miles) from the nearest volcanic center?

Ruzo is the author of the TED Book, The Boiling River: Adventure and Discovery in the Amazon.

More profile about the speaker
Andrés Ruzo | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2014

Andrés Ruzo: The boiling river of the Amazon

Andrés Ruzo: Amazonlar'daki kaynayan nehri nasıl buldum?

Filmed:
2,147,830 views

Andrés Ruzo Peru da küçük bir çocukken dedesinin ona anlattığı efsanenin ilginç bir detayı vardı: Amazonun derinliklerinde, sanki altında ateş yanıyormuşcasına kaynayan bir nehir vardı. 12 yıl sonra, eğitimini tamamlamış bir yerbilimci olan Ruzo, bu kaynayan nehri bulmak için Güney Amerikanın ormanlarının derinliklerine gider. Herşeyin ölçülüp haritalanabildiği ve anlaşılabildiği bu zamanlarda, bilinenle bilinmeyen arasında ki bu soruya cevap ararken Ruzo'ya eşlik edin... size keşfedilecek daha bir çok harikanın olduğunu hatırlatacak.
- Geoscientist
Andrés Ruzo investigates the Earth's heat and the mystery of a boiling river in the Peruvian rainforest. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
As a boyoğlan in LimaLima,
0
1023
1643
Lima'da çocukken,
00:14
my grandfatherBüyük baba told me a legendefsane
1
2690
2111
büyükbabam bana bir efsaneyi anlattı:
00:16
of the Spanishİspanyolca conquestfetih of PeruPeru.
2
4825
2254
Peru'nun İspanyollar
tarafından işgali.
00:20
AtahualpaAtahualpa, emperorimparator of the IncaInca,
had been capturedyakalanan and killedöldürdü.
3
8007
3539
Atahualpa, İnka imparatoru,
yakalanıp öldürülmüş.
00:23
PizarroPizarro and his conquistadorsfatihler
had grownyetişkin richzengin,
4
11570
2983
Pizarro ve askerleri zenginleşmiş,
00:26
and talesTales of theironların conquestfetih
and gloryşan had reachedulaştı Spainİspanya
5
14577
3186
işgallerinin hikayeleri ve ihtişamı
İspanya'ya kadar ulasmış ve
00:29
and was bringinggetiren newyeni wavesdalgalar of Spaniardsİspanyollar,
hungry for goldaltın and gloryşan.
6
17787
5375
altına ve üne aç daha bir cok
İspanyolu beraberinde getirmiş.
00:36
They would go into townskasabalar and asksormak the IncaInca,
7
24055
2898
Şehirlere girip İnka'ya:
00:38
"Where'sNerede anotherbir diğeri civilizationmedeniyet
we can conquerfethetmek? Where'sNerede more goldaltın?"
8
26977
3775
"İşgal edebileceğimiz diğer medeniyetler
ve daha çok altın nerede?" demişler.
00:42
And the IncaInca, out of vengeanceintikam, told them,
9
30776
3379
İnka'da onlara donup hırsla:
00:46
"Go to the AmazonAmazon.
10
34648
1609
"Amazona gidin.
00:48
You'llYou'll find all the goldaltın you want there.
11
36767
2646
Aradığınız altını bulacaksınız.
00:51
In factgerçek, there is a cityŞehir calleddenilen PaititiPaititi --
ElEl DoradoDorado in Spanishİspanyolca --
12
39437
4714
Hatta orada Paititi denen bir şehir var
-ispanyolca El Dorado-
00:56
madeyapılmış entirelyBaştan sona of goldaltın."
13
44175
2627
tamamen altından yapılma." demiş.
00:59
The Spanishİspanyolca setset off into the jungleorman,
14
47303
1896
İspanyollar ormana dalmışlar,
01:01
but the fewaz that returndönüş
come back with storieshikayeleri,
15
49223
3562
ancak yalnızca bir kısmı geri
dönmüş, beraberlerinde hikayelerle,
01:05
storieshikayeleri of powerfulgüçlü shamansşamanlar,
16
53904
3807
güçlü şamanların,
01:09
of warriorssavaşçı with poisonedzehirlenmiş arrowsoklar,
17
57735
2904
zehirli okları olan savaşçıların,
01:12
of treesağaçlar so talluzun boylu they blottedImha out the sunGüneş,
18
60663
3778
güneşi örtecek kadar uzun ağaçların,
01:16
spidersörümcekler that ateyemek yedi birdskuşlar,
snakesyılan that swallowedyutulması menerkekler wholebütün
19
64465
4752
kuşları yiyen örümceklerin,
insanları tek lokmada yutan yılanların ve
01:21
and a rivernehir that boiledhaşlanmış.
20
69241
2284
kaynayan bir nehrin.
01:25
All this becameoldu a childhoodçocukluk memorybellek.
21
73795
1984
Bunların hepsi
çocukluk anılarında kaldı.
01:27
And yearsyıl passedgeçti.
22
75803
1159
Yıllar geçti.
01:28
I'm workingçalışma on my PhDDoktora at SMUSMU,
23
76986
2475
Şu anda SMU'da doktoramı yapıyor,
01:31
tryingçalışıyor to understandanlama
Peru'sPeru geothermalJeotermal energyenerji potentialpotansiyel,
24
79485
3904
Peru'nun jeotermal enerji potansiyelini
anlamaya çalışıyorum,
01:35
when I rememberhatırlamak this legendefsane,
25
83413
2046
bu efsaneyi hatırladığımda
01:37
and I beganbaşladı askingsormak that questionsoru.
26
85483
1849
şu soruyu sormaya başladım:
01:40
Could the boilingkaynamak rivernehir existvar olmak?
27
88316
2547
Kaynayan nehir gerçek olabilir mi?
01:44
I askeddiye sordu colleaguesmeslektaşlar from universitiesüniversiteler,
28
92140
2199
Üniversiteden arkadaşlarıma, hükümete,
01:46
the governmenthükümet,
29
94363
1157
yağ, gaz ve maden
01:47
oilsıvı yağ, gasgaz and miningmadencilik companiesşirketler,
30
95544
1493
şirketlerine sordum.
01:49
and the answerCevap was a unanimousoybirliği no.
31
97061
2906
Cevap hep bir ağızdan "Hayır" idi.
01:52
And this makesmarkaları senseduyu.
32
100459
2000
Ve bu gayet mantıklı.
01:55
You see, boilingkaynamak riversnehirler
do existvar olmak in the worldDünya,
33
103070
2628
Gördüğünüz gibi kaynayan
nehirler dünyada bulunmakta,
01:57
but they're generallygenellikle
associatedilişkili with volcanoesvolkanlar.
34
105722
2459
ancak genelde volkanlarla
ilişkilendirilmektedirler.
02:00
You need a powerfulgüçlü heatsıcaklık sourcekaynak
35
108649
2147
Böyle güçlü bir jeotermal etki için
02:02
to produceüretmek suchböyle a largegeniş
geothermalJeotermal manifestationtezahürü.
36
110820
3366
çok güçlü bir ısı kaynağına
ihtiyaç duyarsınız.
02:06
And as you can see from the redkırmızı dotsnoktalar
here, whichhangi are volcanoesvolkanlar,
37
114210
5204
Burada gördüğünüz gibi, kırmızı noktalar
yanardağları temsil ediyor
02:11
we don't have volcanoesvolkanlar in the AmazonAmazon,
38
119438
2818
ve ne Amazonlarda ne de Peru'da
02:14
norne de in mostçoğu of PeruPeru.
39
122280
1818
volkan yok.
02:16
So it followsşu: We should not expectbeklemek
to see a boilingkaynamak rivernehir.
40
124122
4268
Yani şöyle ki: Kaynayan bir nehir olmasını
bekleyemeyiz.
02:21
TellingSöylüyorum this sameaynı storyÖykü
at a familyaile dinnerakşam yemegi,
41
129660
4088
Bu durumu ailece yediğimiz bir yemek
sırasında anlatırken teyzem dedi ki,
02:25
my auntteyze tellsanlatır me,
42
133772
2470
''Ama Andres, ben orada bulundum,
02:28
"But no, AndrAndreés, I've been there.
I've swumswum in that rivernehir."
43
136266
3982
o nehirde yüzdüm ben.
02:32
(LaughterKahkaha)
44
140898
3637
(gülüşmeler)
02:36
Then my uncleamca dayı jumpsatlayışlar in.
45
144559
1747
Sonra amcam lafa karıştı.
02:38
"No, AndrAndreés, she's not kiddingdalga geçmek.
46
146330
2730
''Hayır, Andres, teyzen dalga geçmiyor.''
02:41
You see, you can only swimyüzmek in it
after a very heavyağır rainyağmur,
47
149084
3983
O nehirde ancak çok sık bir yağmurdan
sonra yüzülebilir
02:45
and it's protectedkorumalı by a powerfulgüçlü shamanşaman.
48
153091
3246
ve çok güçlü bir şaman tarafından
korunmakta.
02:48
Your auntteyze, she's friendsarkadaşlar with his wifekadın eş."
49
156361
2317
Teyzen, onun karısıyla arkadaş.
02:51
(LaughterKahkaha)
50
159257
1805
(Gülüşmeler)
02:53
"¿CómoMo?" ["Huh?"]
51
161086
1151
Nasıl?!
02:54
You know, despiterağmen all
my scientificilmi skepticismşüphecilik,
52
162261
2214
Bütün bilimsel şüpheciliğimi bir kenara
bırakıp,
02:56
I foundbulunan myselfkendim hikingHiking into the jungleorman,
guideddestekli by my auntteyze,
53
164499
4432
kendimi teyzemin önderliğinde,
03:00
over 700 kilometerskilometre away
from the nearesten yakın volcanicvolkanik centermerkez,
54
168955
3897
en yakın volkanik merkezden en az 700 km
uzakta,
03:04
and well, honestlydürüstçe,
mentallyzihinsel preparinghazırlamak myselfkendim
55
172876
3618
ve dürüst olmak gerekirse, kendimi
efsanevi ''Amazon'un ılık nehrini"
03:08
to beholdişte the legendaryefsanevi
"warmIlık, hafif sıcak streamakım of the AmazonAmazon."
56
176518
4376
ruhsal olarak hazırlayarak, ormanda
yürürken buldum.
03:14
But then ...
57
182671
1621
Ama sonra,
03:16
I heardduymuş something,
58
184316
1322
bir şey duydum,
03:19
a lowdüşük surgedalgalanma
59
187255
1449
alçaktan bir dalga,
03:22
that got louderyüksek sesle and louderyüksek sesle
60
190347
2695
biz yaklaştıkça,
03:25
as we camegeldi closeryakın.
61
193792
1468
sesi daha da yükseldi.
03:28
It soundedkulağa like oceanokyanus wavesdalgalar
constantlysürekli crashinggürültüyle çarpmak,
62
196300
3928
Sesi birbirine sürekli çarpan okyanus
dalgalarını andırıyordu,
03:32
and as we got closeryakın, I saw smokeduman, vaporbuharı,
cominggelecek up throughvasitasiyla the treesağaçlar.
63
200252
4685
ve daha yaklaştıkça, ağaçlardan yükselen,
sis, su buharı görmeye başladım.
03:36
And then, I saw this.
64
204961
3299
Ve daha sonra bunu gördüm.
03:41
I immediatelyhemen grabbedyakaladı for my thermometertermometre,
65
209791
2469
Hemen termometreyi elime aldım.
03:44
and the averageortalama temperaturessıcaklıklar in the rivernehir
66
212284
3277
ve nehrin ortalama sıcaklığı
03:47
were 86 degreesderece C.
67
215585
1987
86 dereceydi (santigrad)
03:51
This is not quiteoldukça
the 100-degree-Derecesi C boilingkaynamak
68
219540
3267
Bu tabi ki 100 derece de kaynama değildi
03:54
but definitelykesinlikle closekapat enoughyeterli.
69
222831
2877
ama kesinlikle yeterince yakındı.
03:58
The rivernehir flowedaktı hotSıcak and fasthızlı.
70
226296
3092
Nehir sıcak ve hızlı bir şekilde akıyordu.
04:02
I followedtakip etti it upriverNehrin yukarısına doğru and was led by,
actuallyaslında, the shaman'sşaman en apprenticeçırak
71
230181
3648
Şamanın çırağının önderliğinde, nehri
akıntının tersi yönüne gittim,
04:05
to the mostçoğu sacredkutsal siteyer on the rivernehir.
72
233853
1784
nehrin en kutsal kısmına(kaynak).
04:07
And this is what's bizarretuhaf --
73
235661
1406
Ve gözlemlediklerim acayipti-
04:09
It startsbaşlar off as a coldsoğuk streamakım.
74
237091
1982
Nehrin başlangıcı soğuk su kaynağıydı.
04:11
And here, at this siteyer,
75
239502
2237
Ve burada,
04:13
is the home of the YacumamaYacumama,
76
241763
2167
burası suların anası,
04:15
motheranne of the watersdeniz,
a giantdev serpentYılan spiritruh
77
243954
3343
soğuk ve sıcak suyu akıtan
04:19
who birthsdoğumlular hotSıcak and coldsoğuk waterSu.
78
247321
2073
büyük yılanın ruhu,Yacumama'nın eviydi.
04:22
And here we find a hotSıcak springbahar,
79
250015
4412
Ve burada efsaneyi gerçek kılan,
04:26
mixingkarıştırma with coldsoğuk streamakım waterSu
underneathaltında her protectivekoruyucu motherlyAna gibi jawsağız
80
254451
5358
şefkatle çenesinin altında soğuk suyu
04:31
and thusBöylece bringinggetiren theironların legendsefsaneler to life.
81
259833
3245
sıcak suya karıştıran kaynağı bulduk.
04:36
The nextSonraki morningsabah, I wokeuyandı up and --
82
264283
1978
Sonra ertesi sabah uykumdan uyandım ve--
04:38
(LaughterKahkaha)
83
266285
2219
(gülüşmeler)
04:40
I askeddiye sordu for teaÇay.
84
268528
2031
Çay istedim.
04:42
I was handedeli a mugKupa, a teaÇay bagsırt çantası
85
270583
2240
Bana bir bardak ve çay poşeti verdiler
04:44
and, well, pointedişaretlendi towardskarşı the rivernehir.
86
272847
2328
ve nehri işaret ettiler.
04:48
To my surprisesürpriz, the waterSu was cleantemiz
and had a pleasanthoş tastedamak zevki,
87
276075
4509
Suyun normalde jeotermal sistemlerden
beklenmeyecek kadar temiz
04:52
whichhangi is a little weirdtuhaf
for geothermalJeotermal systemssistemler.
88
280608
2994
ve tatlı olması beni şaşırttı.
04:56
What was amazingşaşırtıcı
89
284441
1548
En harika şey ise, yerlilerin bu
04:58
is that the localsyerliler had always
knownbilinen about this placeyer,
90
286013
2984
yerden yıllardır haberdar olması
05:01
and that I was by no meansanlamına geliyor
the first outsideryabancı to see it.
91
289021
3704
ve benim kesinlikle burayı gören ilk
yabancı olmayışımdı.
05:05
It was just partBölüm of theironların everydayher gün life.
92
293701
2937
Burası hayatlarının bir parçasıydı.
05:09
They drinkiçki its waterSu.
93
297115
2694
Suyunu içiyorlardı.
05:11
They take in its vaporbuharı.
94
299833
2555
Su buharını içlerine çekiyorlardı.
05:14
They cookpişirmek with it,
95
302412
1691
Yemek yapıyor,
05:16
cleantemiz with it,
96
304127
1510
temizliyor ve hatta suyla
05:17
even make theironların medicinesilaçlar with it.
97
305661
1798
ilaç bile yapıyorlardı.
05:21
I metmet the shamanşaman,
98
309094
1746
Şaman ile tanıştım
05:22
and he seemedgibiydi like an extensionuzantı
of the rivernehir and his jungleorman.
99
310864
4189
ve kendisi nehrin ve dahil olduğu ormanın
bir parçası gibi görünüyordu.
05:27
He askeddiye sordu for my intentionsniyetleri
100
315848
1824
Benim niyetimi sordu
05:30
and listeneddinlenen carefullydikkatlice.
101
318609
1579
ve dikkatle dinledi.
05:33
Then, to my tremendousmuazzam reliefkabartma --
102
321262
3111
Sonra da, yüzünde rahat nefes almamı
sağlayan--
05:36
I was freakinglanet out,
to be honestdürüst with you --
103
324397
3547
dürüst olmam gerekirse, telaşlıydım--
05:39
a smilegülümseme beganbaşladı to snakeYılan acrosskarşısında his faceyüz,
and he just laughedgüldü.
104
327968
4279
bir gülümse ile başladı ve güldü.
05:44
(LaughterKahkaha)
105
332271
2297
(gülüşmeler)
05:47
I had receivedAlınan the shaman'sşaman en blessingnimet
to studyders çalışma the rivernehir,
106
335796
4595
Şamanın iznini aldım ve buna göre
05:52
on the conditionşart that after I take
the waterSu samplesörnekler
107
340415
3404
nehirden aldığım örnekleri
05:55
and analyzeçözümlemek them in my lablaboratuvar,
108
343843
1516
laboratuvarımda analiz edebilir
05:57
whereverher nerede I was in the worldDünya,
109
345383
1810
dünyanın her yerine götürebilirdim.
06:00
that I pourdökün the watersdeniz
back into the groundzemin
110
348265
3766
Tek şartı ise, aldığım suyu tekrar
toprağa dökmem idi.
06:04
so that, as the shamanşaman said,
111
352055
2047
Böylece şamanın dediğine göre,
06:06
the watersdeniz could find theironların way back home.
112
354126
2745
su tekrar evinin yolunu bulup nehre
geri dönecekti.
06:11
I've been back everyher yearyıl
sincedan beri that first visitziyaret etmek in 2011,
113
359272
3587
2011 de ki ilk ziyaretimden sonra her yıl
bölgeye gittim.
06:14
and the fieldworksaha çalışması has been exhilaratingheyecan verici,
114
362883
3425
Saha çalışmaları coşkulu, yorucu
06:18
demandingzahmetli and at timeszamanlar dangeroustehlikeli.
115
366332
3797
ve bazı zamanlar da tehlikeliydi.
06:22
One storyÖykü was even featuredSeçme
in NationalUlusal GeographicCoğrafi MagazineDergi.
116
370913
3215
Bir makale National Geographic dergisine
bile çıktı.
06:26
I was trappedhapsolmuş on a smallküçük rockKaya
about the sizeboyut of a sheettabaka of paperkâğıt
117
374152
4087
Nehrin ortasında, kağıt parçası
büyüklüğünde bir taşın
06:30
in sandalssandalet and boardyazı tahtası shortsşort,
118
378263
2040
üzerinde, sandalet ve şortla,
06:32
in betweenarasında an 80 degreederece C rivernehir
119
380327
2406
80 derece sıcaklıkta,
06:34
and a hotSıcak springbahar that, well,
lookedbaktı like this, closekapat to boilingkaynamak.
120
382757
3729
böyle görünen bir kaynağın orada
takılı kaldım.
06:39
And on topüst of that,
it was AmazonAmazon rainyağmur forestorman.
121
387070
3538
Herşeyi geçtim, burası Amazon
yağmur ormanıydı.
06:43
PshhÇıldırdığını, pouringdökme rainyağmur, couldn'tcould see a thing.
122
391206
2506
Yağmur yağıyordu, hiç bir şey
göremiyordum.
06:45
The temperaturesıcaklık differentialdiferansiyel
madeyapılmış it all whitebeyaz. It was a whiteoutdüzeltme sıvısını.
123
393736
3562
Sıcaklık farkı her yeri bembeyaz yapmıştı,
sıfır görüş mesafesi.
06:50
IntenseYoğun.
124
398956
1405
Çarpıcı.
06:54
Now, after yearsyıl of work,
125
402158
2438
Şimdi, yıllarca sürmüş çalışmanın
ardından,
06:56
I'll soonyakında be submittinggönderme my geophysicalJeofizik
and geochemicaljeokimyasal studiesçalışmalar for publicationyayın.
126
404620
5642
yakın zamanda jeofiziksel ve jeokimyasal
çalışmamı baskı için teslim edeceğim.
07:03
And I'd like to sharepay, todaybugün,
with all of you here, on the TEDTED stageevre,
127
411047
3975
Ve bugün burada, TED sahnesinde siz
hepinizin hazır buradayken,
07:07
for the first time,
some of these discoverieskeşifler.
128
415046
3190
ilk defa, bu bulguların bazılarını
paylaşmak istiyorum.
07:11
Well, first off, it's not a legendefsane.
129
419340
2531
İlk olarak, bu bir efsane değil.
07:14
SurpriseSürpriz!
130
422468
1174
Sürpriz!
07:15
(LaughterKahkaha)
131
423666
2325
(gülüşmeler)
07:18
When I first startedbaşladı the researchAraştırma,
132
426015
2514
Çalışmaya ilk başladığımda, uydu
görüntüleri,
07:20
the satelliteuydu imagerygörüntüler was too
low-resolutiondüşük çözünürlüklü to be meaningfulanlamlı.
133
428553
2979
bir şey anlaşılamayacak
derece de düşük çözünürlükteydi.
07:23
There were just no good mapsharitalar.
134
431556
1628
Elle tutulur bir harita yoktu.
07:25
Thanksteşekkürler to the supportdestek
of the GoogleGoogle EarthDünya teamtakım,
135
433754
2391
Google Earth takımının sayesinde
07:28
I now have this.
136
436169
1345
artık elimde bu harita var.
07:31
Not only that, the indigenousyerli nameisim
of the rivernehir, Shanay-timpishkaShanay-timpishka,
137
439251
5350
Sadece bu da değil, nehrin yerli adı,
Shanay-timpishka,
07:37
"boiledhaşlanmış with the heatsıcaklık of the sunGüneş,"
138
445538
2730
''güneşin ısısından kaynayan'',
07:41
indicatingbelirten that I'm not the first
to wondermerak etmek why the rivernehir boilskaynar,
139
449540
5379
gösteriyor ki, nehrin neden kaynadığını
merak eden ilk kişi ben değildim
07:46
and showinggösterme that humanityinsanlık
has always soughtaranan to explainaçıklamak
140
454943
3227
ve insanlık her zaman çevremizde olup
biteni açıklamaya
07:50
the worldDünya around us.
141
458194
1539
çalışan bir güdüye sahip.
07:53
So why does the rivernehir boilkaynama?
142
461526
2398
Peki nehir neden kaynıyor?
07:55
(BubblingKöpüren soundssesleri)
143
463948
4413
(fokurdama sesi)
08:00
It actuallyaslında tookaldı me threeüç yearsyıl
to get that footagekamera görüntüsü.
144
468385
2495
Bu görüntüyü yakalamak aslında üç yılımı
aldı.
08:04
Fault-fedSuçu beslemeli hotSıcak springsYaylar.
145
472879
1605
Faydan beslenen kaplıcalar.
08:07
As we have hotSıcak bloodkan runningkoşu
throughvasitasiyla our veinsdamarlar and arteriesarterler,
146
475625
3633
Nasıl vücudumuzda sıcak kanın
dolaştığı damarlar varsa,
08:11
so, too, the earthtoprak has hotSıcak waterSu
runningkoşu throughvasitasiyla its cracksçatlaklar and faultshataları.
147
479282
5048
dünyanın da faylarında ve çatlaklarında
akan sıcak su var.
08:17
Where these arteriesarterler come to the surfaceyüzey,
these earthtoprak arteriesarterler,
148
485162
3595
Bu arterlerin yeryüzüne çıktığı
noktalarda
08:20
we'lliyi get geothermalJeotermal manifestationstezahürleri:
149
488781
2374
jeotermal kaynaklar görürüz:
08:23
fumarolesfumaroles, hotSıcak springsYaylar
and in our casedurum, the boilingkaynamak rivernehir.
150
491179
4020
fümarol, kaplıca ve bu durumda,
kaynayan nehir.
08:28
What's trulygerçekten incredibleinanılmaz, thoughgerçi,
is the scaleölçek of this placeyer.
151
496459
4100
Asıl muazzam olan is bu yerin
ölçeği.
08:33
NextSonraki time you crossçapraz the roadyol,
think about this.
152
501221
2346
Bir daha yoldan geçtiğiniz zaman şöyle
hayal edin.
08:36
The rivernehir flowsakar widerDaha geniş than a two-laneiki şeritli roadyol
153
504527
2672
Nehrin neredeyse tamamının genişliği,
08:39
alonguzun bir mostçoğu of its pathyol.
154
507223
1864
iki şeritli bir yoldan daha fazla.
08:41
It flowsakar hotSıcak for 6.24 kilometerskilometre.
155
509674
5343
6,24 km boyunca sıcak akıyor.
08:48
TrulyGerçekten impressiveetkileyici.
156
516223
1509
Tamamiyle muazzam.
08:51
There are thermalTermal poolshavuzları
largerdaha büyük than this TEDTED stageevre,
157
519077
3000
Bu TED sahnesinden daha büyük termal
havuzlar, altı metreye
08:54
and that waterfallşelale that you see there
158
522101
2476
uzanan şelaleler var
08:56
is sixaltı metersmetre talluzun boylu --
159
524601
2038
ve bunların hepsi
08:59
and all with near-boilingyakınındaki kaynar waterSu.
160
527384
3292
neredeyse kaynayan suyun sıcaklığına
yakın.
09:04
We mappedeşlenen the temperaturessıcaklıklar
alonguzun bir the rivernehir,
161
532243
2056
Nehri sıcaklık derecelerine göre
haritaladık
09:06
and this was by faruzak the mostçoğu
demandingzahmetli partBölüm of the fieldworksaha çalışması.
162
534323
3118
ve işin şu güne kadar en yorucu kısmı
bunu yapmaktı.
09:09
And the resultsSonuçlar were just awesomemüthiş.
163
537866
3687
Ama sonuçlar tek kelimeyle mükemmeldi.
09:13
Sorry -- the geoscientistgeoscientist
in me cominggelecek out.
164
541577
3153
Pardon--içimdeki yerbilimci
kendini dışa vuruyor.
09:16
And it showedgösterdi this amazingşaşırtıcı trendakım.
165
544754
2426
Ve sonuçlar bu harika eğilimi gösterdi.
09:19
You see, the rivernehir startsbaşlar off coldsoğuk.
166
547204
2216
Gördüğünüz gibi, nehir soğuk
akmaya başlıyor.
09:21
It then heatsısıtır up, coolssoğutur back down,
heatsısıtır up, coolssoğutur back down,
167
549444
2995
Sonra ısınıyor tekrar soğuyor, ısınıyor ve
tekrar soğuyor,
09:24
heatsısıtır up again, and then has
this beautifulgüzel decayçürüme curveeğri
168
552463
2618
tekrar ısınıyor ve soğuk nehre karışana
09:27
untila kadar it smashesçökertildi into this coldsoğuk rivernehir.
169
555105
2372
kadar bu azalım eğrisini gösteriyor.
09:30
Now, I understandanlama not all of you
are geothermalJeotermal scientistsBilim adamları,
170
558539
2794
Biliyorum ki hepiniz yerbilimci
değilsiniz.
09:33
so to put it in more everydayher gün termsşartlar:
171
561357
2225
O yüzden size şu şekilde anlatayım:
09:36
EveryoneHerkes lovessever coffeeKahve.
172
564225
2133
Herkes kahveye bayılır.
09:38
Yes? Good.
173
566382
1269
Değil mi? Güzel.
09:40
Your regulardüzenli cupFincan of coffeeKahve, 54 degreesderece C,
174
568517
3683
İçtiğiniz normal bir kahve 54 derecedir,
09:44
an extra-hotekstra sıcak one, well, 60.
175
572224
2110
ekstra sıcak kahve ise 60 derece.
09:46
So, put in coffeeKahve shopDükkan termsşartlar,
176
574896
2171
Kahve terimleriyle anlatacak olursam,
09:49
the boilingkaynamak rivernehir plotsaraziler like this.
177
577091
2563
kaynayan nehir şöyle ilerliyor.
09:52
There you have your hotSıcak coffeeKahve.
178
580401
1499
Burada sıcak kahveniz var.
09:54
Here you have your extra-hotekstra sıcak coffeeKahve,
179
582906
1724
Burada da ekstra sıcak kahve,
09:56
and you can see
that there's a bitbit pointpuan there
180
584654
2174
ve gördüğünüz gibi burada ekstra sıcak
09:58
where the rivernehir is still hotterdaha sıcak
than even the extra-hotekstra sıcak coffeeKahve.
181
586852
2988
kahveden bile daha sıcak olan bir nokta
var.
10:01
And these are averageortalama waterSu temperaturessıcaklıklar.
182
589864
1992
Bunlar suyun ortalama sıcaklıkları.
10:03
We tookaldı these in the drykuru seasonsezon to ensuresağlamak
the puresten saf geothermalJeotermal temperaturessıcaklıklar.
183
591880
4199
Bu ölçümleri, en iyi jeotermal
derecelere ulaşmak adına kurak dönemde
10:08
But there's a magicsihirli numbernumara here
that's not beingolmak showngösterilen,
184
596603
2620
yaptık. Ama burada görünmeyen sihirli
bir numara var
10:11
and that numbernumara is 47 degreesderece C,
185
599247
2530
ki bu 47 derece,
10:14
because that's where things startbaşlama to hurtcanını yakmak,
186
602856
2522
çünkü burası işin gerçekten acıtmaya
başladığı nokta.
10:17
and I know this from very
personalkişisel experiencedeneyim.
187
605402
4173
Tecrübeyle sabittir.
10:22
AboveYukarıda that temperaturesıcaklık,
you don't want to get in that waterSu.
188
610186
2826
Bu derecenin üzerinde o suya yaklaşmak
istemezsiniz.
10:25
You need to be carefuldikkatli.
189
613036
1662
Dikkatli olmanız gerekir.
10:26
It can be deadlyölümcül.
190
614722
1315
Ölümcül bile olabilir.
10:28
I've seengörüldü all sortssıralar of animalshayvanlar falldüşmek in,
191
616704
2291
İçine düşen bir çok hayvana rastladım.
10:31
and what's shockingşok edici to me,
is the processsüreç is prettygüzel much the sameaynı.
192
619019
4179
Beni şaşırtan ise sürecin hep aynı
işliyor olmasıydı.
10:35
So they falldüşmek in and the first thing
to go are the eyesgözleri.
193
623898
2681
Düştüklerinde ilk giden gözleri.
10:38
EyesGözler, apparentlygörünüşe göre, cookpişirmek very quicklyhızlı bir şekilde.
They turndönüş this milky-whitesüt beyazı colorrenk.
194
626603
3367
Gözler anlaşıldığı üzere hemen pişiyor.
Süt beyazı bu renge dönüyor.
10:41
The streamakım is carryingtaşıma them.
195
629994
1350
Akıntı onları taşıyor.
10:43
They're tryingçalışıyor to swimyüzmek out,
but theironların meatet is cookingyemek pişirme on the bonekemik
196
631368
3063
Yüzerek çıkmak istiyorlar ama etleri
10:46
because it's so hotSıcak.
197
634455
1166
pişmeye başlıyor.
10:47
So they're losingkaybetme powergüç, losingkaybetme powergüç,
198
635645
1845
Böylece güçlerini kaybediyorlar.
10:49
untila kadar finallyen sonunda they get to a pointpuan
where hotSıcak waterSu goesgider into theironların mouthsağızlar
199
637514
3390
Bir noktadan sonra sıcak su ağızlarından
içeri giriyor, böylece içten de
10:52
and they cookpişirmek from the insideiçeride out.
200
640928
2221
pişiyorlar.
10:55
(LaughterKahkaha)
201
643440
5232
(gülüşmeler)
11:00
A bitbit sadisticsadist, aren'tdeğil we?
202
648696
2119
Biraz sadistçe değil mi?
11:02
JeezTanrım.
203
650839
1340
Tanrım!
11:05
LeaveBırakın them marinatingMarine for a little longeruzun.
204
653362
2618
Biraz daha marine olmaları için bırakın.
11:09
What's, again, amazingşaşırtıcı
are these temperaturessıcaklıklar.
205
657468
2728
Harika olan ise yine bu dereceler.
11:12
They're similarbenzer to things that I've seengörüldü
on volcanoesvolkanlar all over the worldDünya
206
660220
3478
Şimdiye kadar volkanlarda ve hatta
Yellowstone'da ki süper volkanda
11:15
and even super-volcanoesSüper volkanlar like YellowstoneYellowstone.
207
663722
2537
gördüğüm derecelere çok benziyorlar.
11:18
But here'sburada the thing:
208
666896
1308
Ama şöyle bir şey var ki:
11:22
the dataveri is showinggösterme
that the boilingkaynamak rivernehir existsvar
209
670173
4999
aldığımız verilere göre nehir, volkanik
11:27
independentbağımsız of volcanismvolkanizma.
210
675196
2290
aktiviteden bağımsız olarak kaynıyor.
11:30
It's neitherne magmaticMagmatik
or volcanicvolkanik in originMenşei,
211
678491
3420
Herhangi bir magmatik ya da volkanik
11:35
and again, over 700 kilometerskilometre away
from the nearesten yakın volcanicvolkanik centermerkez.
212
683722
6203
oluşumdan ve tekrar belirteyim, en yakın
volkanik aktiviteden 700 km uzakta.
11:42
How can a boilingkaynamak rivernehir existvar olmak like this?
213
690543
4366
Nasıl böyle bir nehir olabilir?
11:47
I've askeddiye sordu geothermalJeotermal expertsuzmanlar
and volcanologistsvolcanologists for yearsyıl,
214
695790
3156
Jeotermal ve volkanlar konusunda uzman
kişilere yıllarca sordum,
11:50
and I'm still unableaciz to find anotherbir diğeri
non-volcanicvolkanik geothermalJeotermal systemsistem
215
698970
4817
ve hala bu derece büyük bir volkanla
bağlantısı olmayan
11:55
of this magnitudebüyüklük.
216
703811
1567
nehir sistemine rastlamadım.
11:59
It's uniquebenzersiz.
217
707121
1524
Burası eşsiz bir yer.
12:01
It's specialözel on a globalglobal scaleölçek.
218
709489
3442
Dünya çapında önem taşıyan bir yer.
12:06
So, still -- how does it work?
219
714708
2468
Peki, nasıl oluyor?
12:10
Where do we get this heatsıcaklık?
220
718460
2136
Nereden geliyor bu ısı?
12:13
There's still more researchAraştırma to be donetamam
221
721186
2093
Problemi sonuca bağlamak ve sistemi
12:15
to better constrainsınırlamak the problemsorun
and better understandanlama the systemsistem,
222
723303
3189
daha iyi anlamak için daha yapılacak
araştırmalar var.
12:18
but from what the dataveri is tellingsöylüyorum us now,
223
726516
2326
Ama şu ana kadar ki bulgularımızın bize
12:20
it looksgörünüyor to be the resultsonuç
of a largegeniş hydrothermalhidrotermal systemsistem.
224
728866
3364
gösterdiği şey, bunun büyük bir
hidro-termal sistemle ilişkilenmesi.
12:25
BasicallyTemel olarak, it worksEserleri like this:
225
733151
1460
Basitçe sistem şöyle işliyor:
12:26
So, the deeperDaha derine you go
into the earthtoprak, the hotterdaha sıcak it getsalır.
226
734635
3308
Dünyanın çekirdeğine indikçe ısı daha çok
artar.
12:29
We referbaşvurmak to this
as the geothermalJeotermal gradientGradyan.
227
737967
2628
Buna jeotermal irtifa diyoruz.
12:33
The watersdeniz could be cominggelecek
from as faruzak away as glaciersbuzullar in the AndesAndes,
228
741460
4928
Su çok uzaktan, Andes de bulunan
buzullardan gelip
12:38
then seepingsızan down deepderin into the earthtoprak
229
746412
1999
yer kabuğunun altında ki katmanlara
sızarak
12:40
and cominggelecek out to formform the boilingkaynamak rivernehir
230
748435
2767
kaynayan nehri oluşturabilir.
12:43
after gettingalma heatedısıtmalı up
from the geothermalJeotermal gradientGradyan,
231
751226
3007
Jeotermal irtifadan ısındıktan sonra.
12:47
all duenedeniyle to this uniquebenzersiz geologicjeolojik settingayar.
232
755311
2239
Bütün bunlar ise muazzam bir jeolojik
düzenin
12:50
Now, we foundbulunan
that in and around the rivernehir --
233
758587
2847
ürünü. Şimdi, bulduk ki nehrin içinde
12:53
this is workingçalışma with colleaguesmeslektaşlar
234
761458
1493
ve çevresinde--bunu
12:54
from NationalUlusal GeographicCoğrafi,
DrDr. SpencerSpencer WellsWells,
235
762975
2087
National Geographic'den Dr. Spencer Wells,
12:57
and DrDr. JonJon EisenEisen from UCUC DavisDavis --
236
765086
2710
ve UC Davis'den Dr. Jon Eisen ile
birlikte bulduk--
12:59
we geneticallygenetik olarak sequencedsıralanmış
the extremophileextremophile lifeformsyaşam formlarının
237
767820
3262
nehir ve çevresinde yaşayan,
13:03
livingyaşam in and around the rivernehir,
and have foundbulunan newyeni lifeformsyaşam formlarının,
238
771106
4604
yaşamış olan yeni yaşam formaları
13:07
uniquebenzersiz speciesTürler livingyaşam
in the boilingkaynamak rivernehir.
239
775734
3415
ve de eşsiz türler keşfettik.
13:12
But again, despiterağmen all of these studiesçalışmalar,
all of these discoverieskeşifler and the legendsefsaneler,
240
780264
5243
Ama yine de tüm bu araştırmalar ve
çalışmalardan sonra hala
13:18
a questionsoru remainskalıntılar:
241
786499
1000
tek bir soru var:
13:21
What is the significanceönem
of the boilingkaynamak rivernehir?
242
789704
2920
Bu nehrin önemi nedir?
13:26
What is the significanceönem
of this stationarysabit cloudbulut
243
794601
4646
Bu nehrin üzerinde sürekli duran sabit
bulutların
13:31
that always hoversuçuşu
over this patchyama of jungleorman?
244
799271
2876
önemi nedir?
13:35
And what is the significanceönem
245
803333
2650
Peki bir çocukluk efsanesinin
13:38
of a detaildetay in a childhoodçocukluk legendefsane?
246
806007
2983
detayının önemi nedir?
13:43
To the shamanşaman and his communitytoplum,
it's a sacredkutsal siteyer.
247
811547
3108
Şaman ve onun kabilesi için burası kutsal
bir alan.
13:47
To me, as a geoscientistgeoscientist,
248
815414
2345
Bir yerbilimci olarak benim için,
13:49
it's a uniquebenzersiz geothermalJeotermal phenomenonfenomen.
249
817783
2843
burası jeolojik bir fenomen.
13:54
But to the illegalyasadışı loggersLogger
and cattlesığırlar farmersçiftçiler,
250
822074
3698
Ama yasa dışı ağaç kesimi veya büyükbaş
hayvancılık yapanlar için,
13:57
it's just anotherbir diğeri resourcekaynak to exploitsömürmek.
251
825796
3643
burası sadece tüketilecek yeni bir doğal
kaynak.
14:02
And to the PeruvianPeru governmenthükümet,
it's just anotherbir diğeri stretchUzatmak
252
830820
3787
Peru yönetimi içinse, korunma altına
14:06
of unprotectedkorumasız landarazi readyhazır for developmentgelişme.
253
834631
5944
alınmamış ve geliştirilebilme potansiyeli
olan bir arazi.
14:14
My goalhedef is to ensuresağlamak
that whoeverher kim controlskontroller this landarazi
254
842186
3596
Benim hedefim, kaynayan nehrin, her kimin
kontrolünde olursa olsun,
14:17
understandsanlar the boilingkaynamak river'snehir
uniquenessteklik and significanceönem.
255
845806
4118
öneminin ve eşsizliğinin anlaşılmasını
sağlamak.
14:22
Because that's the questionsoru,
256
850892
1738
Çünkü önemi belirten
14:25
one of significanceönem.
257
853853
1634
soru budur.
14:28
And the thing there is,
258
856568
2329
Ve olay şu ki,
14:32
we definetanımlamak significanceönem.
259
860110
2081
önemi ve değeri biz belirliyoruz.
14:34
It's us. We have that powergüç.
260
862998
2660
Bu biziz. Bu güç bizde.
14:37
We are the onesolanlar who drawçekmek that linehat
261
865682
2728
Kutsal ve değersiz arasında ki
14:40
betweenarasında the sacredkutsal and the trivialönemsiz.
262
868434
2348
çizgiyi biz belirleyebiliriz.
14:43
And in this ageyaş,
263
871736
2276
Herşeyin ölçülüp haritalandığı ve üzerinde
14:46
where everything seemsgörünüyor mappedeşlenen,
measuredölçülü and studiedokudu,
264
874036
3498
çalışılabildiği bu bilgi çağında,
14:51
in this ageyaş of informationbilgi,
265
879290
2466
hepinize şunu hatırlatmak isterim ki,
14:54
I remindhatırlatmak you all that discoverieskeşifler
are not just madeyapılmış
266
882899
3572
buluşlar bilinmeyenin
14:58
in the blacksiyah voidgeçersiz of the unknownBilinmeyen
267
886495
4563
karanlık bir boşluğunda değil, yoğun
15:04
but in the whitebeyaz noisegürültü
of overwhelmingezici dataveri.
268
892153
3409
verilerin beyaz gürültüsünde yapılır.
15:09
There remainskalıntılar so much to explorekeşfetmek.
269
897862
2985
Keşfedilmesi gereken çok şey var.
15:13
We livecanlı in an incredibleinanılmaz worldDünya.
270
901958
3495
İnanılmaz bir dünya da yaşıyoruz.
15:17
So go out.
271
905477
1519
Dışarı çıkın.
15:20
Be curiousMeraklı.
272
908306
1857
Merak edin.
15:23
Because we do livecanlı in a worldDünya
273
911711
3043
Çünkü hala şamanların, ormanın
15:27
where shamansşamanlar still singşarkı söyle
to the spiritsalkollü içkiler of the jungleorman,
274
915539
3280
ruhuna şarkılar söylediği,
15:32
where riversnehirler do boilkaynama
275
920399
1841
nehirlerin kaynadığı
15:35
and where legendsefsaneler do come to life.
276
923299
2536
ve efsanelerin gerçek olduğu bir dünyada
yaşıyoruz.
15:39
Thank you very much.
277
927018
1181
Çok teşekkür ederim.
15:40
(ApplauseAlkış)
278
928223
8586
(Alkış)
Translated by Deniz Özhan
Reviewed by Sancak Gülgen

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Andrés Ruzo - Geoscientist
Andrés Ruzo investigates the Earth's heat and the mystery of a boiling river in the Peruvian rainforest.

Why you should listen

Andrés Ruzo is a tri-citizen who grew up among Nicaragua, Peru and Texas -- which helped him see that most of the world's problems are not confined by geographic or cultural borders. While trying to imagine solutions, he realized the way we produce and use energy lies at the root of many of our biggest issues. Combined with his memories of summers on his family's farm on Nicaragua's Casita volcano, playing in the fumarole fields, this prompted him to pursue a PhD in geophysics at SMU, focusing on geothermal studies. He is also a National Geographic Young Explorer.

Investigating a childhood legend led him to the Shanay-timpishka, the "Boiling River" of the Amazon, and a sacred site to the indigenous tribes, where the water can reach over 95 °C (203 °F). The greatest mystery of this place: How can a "boiling river" exist 700 km (435 miles) from the nearest volcanic center?

Ruzo is the author of the TED Book, The Boiling River: Adventure and Discovery in the Amazon.

More profile about the speaker
Andrés Ruzo | Speaker | TED.com