TEDSummit
Julia Bacha: How women wage conflict without violence
جولیا باچا: چۆن ژنان بێ توندوتیژی شۆڕش بەرپا دەکەن
Filmed:
Readability: 5.5
883,401 views
دەتانەوێت جیهان بگۆڕن؟ پێویستە ئەم ڕأستییە بزانن: هەڵمەتە بێ توندوتیژییەکانی ئەگەری لە سەدا ١٠٠ سەرکەوتنیان زیاترە وەک لەوانەی توندوتیژیان تێدایە. کەواتە کۆمەڵەکان بۆچی بەکاریناهێنن کاتێک پێکدادان بەرپا ئەکەن؟ فیلمساز جولیا باچا باسی چیرۆکەکانی بەرگریە بێ توندوتیژییە کاریگەرەکان دەکات، بە توێژینەوە چاوکەرەکەشییەوە لە سەر ڕۆڵە هەستیارەکەی سەرکردایەتیکردن کە ژنان دەیگێڕن.
Julia Bacha - Filmmaker
Julia Bacha is the creative director at Just Vision, an organization that uses film and multimedia storytelling to foster constructive conversations on some of the most divisive issues of our times. Full bio
Julia Bacha is the creative director at Just Vision, an organization that uses film and multimedia storytelling to foster constructive conversations on some of the most divisive issues of our times. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Twelve years ago, I picked up
a camera for the first time
a camera for the first time
0
920
4136
دوانزە ساڵ لەمەوبەر، بۆ یەکەمجار
کامێرام هەڵگرت
کامێرام هەڵگرت
00:17
to film the olive harvest
in a Palestinian village in the West Bank.
in a Palestinian village in the West Bank.
1
5080
4120
بۆ وێنەگرتنی لێکردنەوەی زەیتون
لە گوندێکی فەڵەستینی کەنارئاوی خۆرئاوا.
لە گوندێکی فەڵەستینی کەنارئاوی خۆرئاوا.
00:21
I thought I was there
to make a single documentary
to make a single documentary
2
9880
2416
وامزانی بۆ درووستکردنی یەک
دیکۆمێنتاری لەوێ ئەبم و
دیکۆمێنتاری لەوێ ئەبم و
00:24
and would then move on
to some other part of the world.
to some other part of the world.
3
12320
2856
ئیتر ئەچم بۆ شوێنێکی تری جیهان.
00:27
But something kept bringing me back.
4
15200
2280
بەڵام شتێک هەر وایلێدەکردم
بگەڕێمەوە بۆ ئەوێ.
بگەڕێمەوە بۆ ئەوێ.
00:30
Now, usually, when international audiences
hear about that part of the world,
hear about that part of the world,
5
18320
3976
ئێستا، زۆربەی جار، کاتێک بینەری
وڵاتانی تر لەسەر ئەو بەشەی جیهان دەبیستن،
وڵاتانی تر لەسەر ئەو بەشەی جیهان دەبیستن،
00:34
they often just want
that conflict to go away.
that conflict to go away.
6
22320
3536
تەنیا ئەیانەوێت ئەو پێکدادانانە
چیتر بوونی نەمێنێت.
چیتر بوونی نەمێنێت.
00:37
The Israeli-Palestinian conflict is bad,
and we wish it could just disappear.
and we wish it could just disappear.
7
25880
3640
پێکدادانی ئیسرائیل و فەڵەستین
شتێکی خراپە و هیوادارین نەمێنێت.
شتێکی خراپە و هیوادارین نەمێنێت.
00:42
We feel much the same way
about other conflicts around the world.
about other conflicts around the world.
8
30280
3200
هەمان هەستمان هەیە بۆ پێکدادان
لە بەشەکانی تری جیهانیش.
لە بەشەکانی تری جیهانیش.
00:46
But every time we turn
our attention to the news,
our attention to the news,
9
34360
2936
بەڵام هەر جارێک سەرنجی خۆمان
ئەیەین بە هەواڵەکان،
ئەیەین بە هەواڵەکان،
00:49
it seems like one more country
has gone up in flames.
has gone up in flames.
10
37320
2960
پێدەچێت وڵاتێکی تریش
ئاگری شەڕ گرتبێتییەوە.
ئاگری شەڕ گرتبێتییەوە.
00:53
So I've been wondering
11
41800
1216
بۆیە بیرم کردەوە بۆچی
00:55
whether we should not start
looking at conflict in a different way --
looking at conflict in a different way --
12
43040
3320
دەست نەکەین بە سەیرکردنی
پێکدادان بە شێوەیەکی تر --
پێکدادان بە شێوەیەکی تر --
00:59
whether instead of simply
wishing to end conflict,
wishing to end conflict,
13
47200
3936
لەجیاتی ئەوەی تەنیا هیوابخوازین
پێکدادانەکان کۆتایی بێن،
پێکدادانەکان کۆتایی بێن،
01:03
we focus instead on how to wage conflict.
14
51160
4016
لەجیاتی ئەوە تیشک بخەینە
سەر ئەوەی چۆن پێکدادان هەڵگیرسێنین.
سەر ئەوەی چۆن پێکدادان هەڵگیرسێنین.
01:07
This has been a big question for me,
15
55200
2056
ئەمە پرسیارێکی گەورە بووە بۆم،
01:09
one I've pursued together with my team
at the nonprofit Just Vision.
at the nonprofit Just Vision.
16
57280
3640
پرسیارێک کە پێکەوە لەگەڵ تیمەکەم لە ڕێکخراوی
جەست ڤیژنی قازانج نەویست بەدەمییەوە چوین.
جەست ڤیژنی قازانج نەویست بەدەمییەوە چوین.
01:14
After witnessing several different kinds
of struggles in the Middle East,
of struggles in the Middle East,
17
62320
4096
دوای بینینی چەندین جۆری ململانێ
لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا،
لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا،
01:18
I started noticing some patterns
on the more successful ones.
on the more successful ones.
18
66440
4216
سەیرم کرد بزانم پێکدادانەکانی بە
سەرکەوتن کۆتایی هاتووە چۆن بوون.
سەرکەوتن کۆتایی هاتووە چۆن بوون.
01:22
I wondered whether these variables
held across cases, and if they did,
held across cases, and if they did,
19
70680
4136
بیرم کردەوە ئەگەر ئەم خاڵە
نەزانراوانە لە هەموو پێکدادانەکاندا هەبوون،
نەزانراوانە لە هەموو پێکدادانەکاندا هەبوون،
01:26
what lessons we could glean
for waging constructive conflict,
for waging constructive conflict,
20
74840
4896
ئەتوانین چ وانەیەکیان لێوە وەرگرین
بۆ درووستکردنی پێکدادانی بەرهەمهێنەر،
بۆ درووستکردنی پێکدادانی بەرهەمهێنەر،
01:31
in Palestine, Israel and elsewhere.
21
79760
2840
لە فەڵەستین، ئیسرائیل، و
هەموو شوێنێکی تریش.
هەموو شوێنێکی تریش.
01:36
There is some science about this.
22
84200
1720
زانستێک هەیە لە پشتی ئەمەوە.
01:38
In a study of 323
major political conflicts
major political conflicts
23
86760
4176
لە توێژینەوەیەکی سەر ٣٢٣ پێکدادانی
سیاسی سەرەکیدا
سیاسی سەرەکیدا
01:42
from 1900 to 2006,
24
90960
2976
لە ١٩٠٠ بۆ ٢٠٠٦،
01:45
Maria Stephan and Erica Chenoweth
found that nonviolent campaigns
found that nonviolent campaigns
25
93960
5296
ماریا ستیفان و ئیریکا چێنوێس بۆیان دەرکەوت
کەمپینەکانی بێ توندوتیژی بوون
کەمپینەکانی بێ توندوتیژی بوون
01:51
were almost 100 percent more likely
to lead to success than violent campaigns.
to lead to success than violent campaigns.
26
99280
6240
ئەگەری گەشتن بە سەرکەوتنی لە سەدا ١٠٠
زیاتر بووە لەو هەڵمەتانەی توندوتیژی تیا بووە.
زیاتر بووە لەو هەڵمەتانەی توندوتیژی تیا بووە.
01:58
Nonviolent campaigns are also
less likely to cause physical harm
less likely to cause physical harm
27
106080
4296
هەڵمەتە بێ توندوتیژییەکانیش ئەگەری
لێکەوتنەوەی زیانی گیانی کەمتربووە
لێکەوتنەوەی زیانی گیانی کەمتربووە
02:02
to those waging the campaign,
28
110400
1936
بۆ ئەوانەی هەڵمەتەکەیان هەڵگیرساندووە، و
02:04
as well as their opponents.
29
112360
2136
هەروەها بۆ ڕکابەرەکانیشیان.
02:06
And, critically, they typically lead
to more peaceful and democratic societies.
to more peaceful and democratic societies.
30
114520
5880
هەروەها، بەشێوەیەکی یەکلاکەرەوە، زۆرجار
دەبنە کۆمەڵگایەکی دیموکراسیتر و ئاشتیانەتر.
دەبنە کۆمەڵگایەکی دیموکراسیتر و ئاشتیانەتر.
02:13
In other words, nonviolent resistance
is a more effective and constructive way
is a more effective and constructive way
31
121320
4816
بە واتایەکی تر، بەرگری بێ توندوتیژی
ڕێگایەکی کاریگەرتر و بنیاتنەرتری
ڕێگایەکی کاریگەرتر و بنیاتنەرتری
02:18
of waging conflict.
32
126160
1200
هەڵگیرساندنی پێکدادانە.
02:20
But if that's such an easy choice,
why don't more groups use it?
why don't more groups use it?
33
128720
3200
بەڵام ئەگەر ئەوە هەڵبژاردنێکی ئاسان بێت،
بۆچی کۆمەڵی زیاتر بەکاریناهێنن؟
بۆچی کۆمەڵی زیاتر بەکاریناهێنن؟
02:25
Political scientist Victor Asal
and colleagues
and colleagues
34
133240
2656
زانای سیاسی ڤیکتۆر ئاساڵ و
هاوپیشەکانی
هاوپیشەکانی
02:27
have looked at several factors
35
135920
1776
سەیری چەند هۆکارێکیان کردووە
02:29
that shape a political group's
choice of tactics.
choice of tactics.
36
137720
2560
کە وێنەی هەڵبژاردنە تەکتیکەکان
دەکێشن لەلایەن کۆمەڵە سیاسییەکانەوە.
دەکێشن لەلایەن کۆمەڵە سیاسییەکانەوە.
02:33
And it turns out
that the greatest predictor
that the greatest predictor
37
141200
2960
دەریشکەوت کە گەورەترین
پێشبینیکەری
پێشبینیکەری
02:37
of a movement's decision
to adopt nonviolence or violence
to adopt nonviolence or violence
38
145040
4296
ئەوەی ئایا کۆمەڵەکە توند و تیژی
بەکاردەهێنن یان نا
بەکاردەهێنن یان نا
02:41
is not whether that group
is more left-wing or right-wing,
is more left-wing or right-wing,
39
149360
4336
بەوە نییە کە ئایا کۆمەڵەکە
توندڕەون یان میانڕەون،
توندڕەون یان میانڕەون،
02:45
not whether the group is more or less
influenced by religious beliefs,
influenced by religious beliefs,
40
153720
5096
ئایا کۆمەڵەکە کەمتر یان زیاتر
بیروباوەڕی ئاینی توندیان هەیە،
بیروباوەڕی ئاینی توندیان هەیە،
02:50
not whether it's up against
a democracy or a dictatorship,
a democracy or a dictatorship,
41
158840
3056
بەوەش نییە ئەگەر کۆمەڵەکە
دژی دیموکراسیەت یان دیکتاتۆری بن، و
دژی دیموکراسیەت یان دیکتاتۆری بن، و
02:53
and not even the levels of repression
that that group is facing.
that that group is facing.
42
161920
3600
تەنانەت بەوەش نییە کە ئایا کۆمەڵەکە
دووچاری چەندێک سەرکەوتکردن بوونەتەوە.
دووچاری چەندێک سەرکەوتکردن بوونەتەوە.
02:58
The greatest predictor of a movement's
decision to adopt nonviolence
decision to adopt nonviolence
43
166640
4680
گەورەترین پێشبینیکەر بۆ ئەوەی ئایا
بڕیاری کۆمەڵەکە بەکارنەهێنانی توندوتیژی دەبێت
بڕیاری کۆمەڵەکە بەکارنەهێنانی توندوتیژی دەبێت
03:04
is its ideology regarding
the role of women in public life.
the role of women in public life.
44
172120
4440
بیروباوەڕییانە دەربارەی ڕۆڵی ژنان
لە ژیانی گشتیدا.
لە ژیانی گشتیدا.
03:09
(Applause)
45
177160
3440
(چەپڵەلێدان)
03:15
When a movement includes in its discourse
46
183000
3096
کاتێک جموجۆڵێک لە نێو چالاکییەکانیدا
03:18
language around gender equality,
47
186120
1736
زمانی یەکسانی ڕەگەزی بەکاربێنێت،
03:19
it increases dramatically
the chances it will adopt nonviolence,
the chances it will adopt nonviolence,
48
187880
3336
بە شێوەیەکی بەرچاو ئەگەرەکانی
دوورکەوتنەوەی لە توندوتیژی زیاد دەکات و
دوورکەوتنەوەی لە توندوتیژی زیاد دەکات و
03:23
and thus, the likelihood it will succeed.
49
191240
2320
هەروەها، ئەگەری سەرکەوتنیشی.
03:26
The research squared up
with my own documentation
with my own documentation
50
194280
2776
توێژینەوەکە یەکیگرتەوە لەگەڵ
گرتنی فیلمە دیکۆمێنتارییەکەم
گرتنی فیلمە دیکۆمێنتارییەکەم
03:29
of political organizing
in Israel and Palestine.
in Israel and Palestine.
51
197080
3336
لەسەر ڕێکخستنی سیاسی
ئیسرائیل و فەڵەستین.
ئیسرائیل و فەڵەستین.
03:32
I've noticed that movements which
welcome women into leadership positions,
welcome women into leadership positions,
52
200440
4416
تێبینی ئەوەم کردووە هەڵمەتەکانی پێشوازیان
لە ژنان کردووە بۆ پێگەی سەرکردایەتیکردن،
لە ژنان کردووە بۆ پێگەی سەرکردایەتیکردن،
03:36
such as the one I documented
in a village called Budrus,
in a village called Budrus,
53
204880
3296
وەک ئەوەی من دیکۆمێنتاریم لەسەر کرد
لە گوندێک بە ناوی بودروس،
لە گوندێک بە ناوی بودروس،
03:40
were much more likely
to achieve their goals.
to achieve their goals.
54
208200
2600
ئەگەری گەشتن بە ئامانجەکانیان
زۆر زیاتر بووە.
زۆر زیاتر بووە.
03:43
This village was under a real threat
of being wiped off the map
of being wiped off the map
55
211920
4016
ئەم گوندە لە ژێر مەترسییەکی
ڕاستەقینەی سڕینەوەدا بووە
ڕاستەقینەی سڕینەوەدا بووە
03:47
when Israel started building
the separation barrier.
the separation barrier.
56
215960
2840
کاتێک ئیسرائیل دەستیکردووە بە
درووستکردنی بەربەستێکی جیاکردنەوە.
درووستکردنی بەربەستێکی جیاکردنەوە.
03:51
The proposed route would require
57
219560
1856
ڕێگاکەی پێشنیارکرابوو بۆی
پێویستی دەکرد
پێویستی دەکرد
03:53
the destruction of this community's
olive groves, their cemeteries
olive groves, their cemeteries
58
221440
4496
بە لەناوبردنی کێڵگە زەیتوونەکانی گوندەکە،
گۆڕستانەکەیان و
گۆڕستانەکەیان و
03:57
and would ultimately
close the village from all sides.
close the village from all sides.
59
225960
2840
لە ئەنجامدا لە هەموو لاکانەوە
چواردەوری گوندەکەی دەگرت.
چواردەوری گوندەکەی دەگرت.
لەڕێگەی سەرکردایەتی کردنێکی خۆماڵییەوە،
04:01
Through inspired local leadership,
60
229880
1656
04:03
they launched a nonviolent resistance
campaign to stop that from happening.
campaign to stop that from happening.
61
231560
3640
دەستیان کرد بە هەڵمەتێکی بەرەنگاربوونەوەی
بێ توندوتیژی بۆ وەستاندنی ئەوە.
بێ توندوتیژی بۆ وەستاندنی ئەوە.
04:08
The odds were massively
stacked against them.
stacked against them.
62
236400
3120
ئەگەری سەرکەوتنیان
زۆر کەم بوو.
زۆر کەم بوو.
04:12
But they had a secret weapon:
63
240920
3000
بەڵام چەکێکی نهێنیان هەبوو:
04:17
a 15-year-old girl
64
245880
1776
کچێکی ١٥ ساڵان
04:19
who courageously jumped
in front of a bulldozer
in front of a bulldozer
65
247680
2736
چاونەترسانە خۆی فڕێدایە بەردەمی بڵدۆزەرێک
04:22
which was about to uproot
an olive tree, stopping it.
an olive tree, stopping it.
66
250440
3480
کە خەریکبوو دار زەیتونێک دەرکات،
ئەو کارەی وەستاند.
ئەو کارەی وەستاند.
04:26
In that moment, the community
of Budrus realized what was possible
of Budrus realized what was possible
67
254640
3576
لەو ساتەدا، کۆمەڵگای بودروس
درکیان بەوە کرد چی دەبێت
درکیان بەوە کرد چی دەبێت
04:30
if they welcomed and encouraged women
to participate in public life.
to participate in public life.
68
258240
4600
ئەگەر هانی ژنان بەن و پێشوازیان
لێبکەن بۆ بەشداریکردن لە ژیانی گشتیدا.
لێبکەن بۆ بەشداریکردن لە ژیانی گشتیدا.
04:35
And so it was that the women of Budrus
went to the front lines day after day,
went to the front lines day after day,
69
263560
3856
لە دوای ئەوەوە ژنانی بودروس
ڕۆژ لەدوای ڕۆژ چوونە ڕیزەکانی پێشەوە،
ڕۆژ لەدوای ڕۆژ چوونە ڕیزەکانی پێشەوە،
04:39
using their creativity and acumen
to overcome multiple obstacles they faced
to overcome multiple obstacles they faced
70
267440
4456
داهێنەری و زیرەکی خۆیان بەکارهێنا
بۆ زاڵبوون بە سەر بەربەستەکانی
بۆ زاڵبوون بە سەر بەربەستەکانی
04:43
in a 10-month unarmed struggle.
71
271920
2080
لە ماوەی ١٠ مانگی ململانێ
بێچەکەکەدا دووچاری بوون. و
بێچەکەکەدا دووچاری بوون. و
04:47
And as you can probably
tell at this point,
tell at this point,
72
275000
2000
وەک لەوانەیە ئێستا درکتان پێکردبێت،
04:49
they win at the end.
73
277024
1200
لە کۆتاییدا سەرکەوتن.
04:51
The separation barrier
was changed completely
was changed completely
74
279760
2936
بەربەستی جیاکردنەوەکە بە تەواوەتی
گۆڕدرا بۆ ئەوەی
گۆڕدرا بۆ ئەوەی
04:54
to the internationally
recognized green line,
recognized green line,
75
282720
2736
لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی
بە هێڵی سەوز ناسرا، و
بە هێڵی سەوز ناسرا، و
04:57
and the women of Budrus
came to be known across the West Bank
came to be known across the West Bank
76
285480
3736
ژنانی بودروسیش لە سەرانسەری
کەنارئاوی خۆرئاوادا بەناوبانگ بوون
کەنارئاوی خۆرئاوادا بەناوبانگ بوون
05:01
for their indomitable energy.
77
289240
2000
بە وزە نەبەزیوەکەیان.
05:04
(Applause)
78
292560
2736
(چەپڵەلێدان)
05:07
Thank you.
79
295320
1360
زۆر سوپاس.
05:12
I want to pause for a second,
which you helped me do,
which you helped me do,
80
300560
2696
دەمەوێت بۆ ساتێک بووەستم،
کە یارمەتیتان دام لەوەدا،
کە یارمەتیتان دام لەوەدا،
05:15
because I do want to tackle
two very serious misunderstandings
two very serious misunderstandings
81
303280
3936
چونکە دەمەوێت دوو هەڵەتێگەشتنی
زۆر گەورە باس بکەم،
زۆر گەورە باس بکەم،
05:19
that could happen at this point.
82
307240
1600
کە دەکرێت لەم خاڵەدا ڕووبەن.
05:21
The first one is that I don't believe
83
309840
3416
یەکەم دانەیان باوەڕم وانییە
05:25
women are inherently or essentially
more peaceful than men.
more peaceful than men.
84
313280
5040
ژنان بە بۆماوەیی یان لە بنەڕەتەوە
لە پیاوان ئاشتەواییتر بن.
لە پیاوان ئاشتەواییتر بن.
05:31
But I do believe that in today's world,
85
319800
3376
بەڵام باوەڕم وایە لە جیهانی ئەمڕۆدا،
05:35
women experience power differently.
86
323200
2880
ژنان بەشێوەیەکی جیا ئەزموونی
دەسەڵات دەکەن.
دەسەڵات دەکەن.
05:39
Having had to navigate
being in the less powerful position
being in the less powerful position
87
327280
3176
لەبەر ئەوەی ناچاربوون بەردەوام
لە پێگەی نزمتری دەسەڵاتدا بن
لە پێگەی نزمتری دەسەڵاتدا بن
05:42
in multiple aspects of their lives,
88
330480
2736
لە زۆر لایەنی ژیانیاندا،
05:45
women are often more adept
89
333240
2336
زۆرکات ژنان کارامەترن
05:47
at how to surreptitiously
pressure for change
pressure for change
90
335600
3256
لەوەی چۆن بە شێوەیەکی گونجاوتر
فشار درووست بکەن بۆ گۆڕانکاری
فشار درووست بکەن بۆ گۆڕانکاری
05:50
against large, powerful actors.
91
338880
2736
دژی لایەنە گەورەتر و بەهێزترەکان.
05:53
The term "manipulative," often charged
against women in a derogatory way,
against women in a derogatory way,
92
341640
4176
دەستەواژەی "هەڵسوڕێنەر"، زۆرجار بە شێوەیەکی
لەنرخ کەمکەرەوە دژی ژنان بەکارهاتووە،
لەنرخ کەمکەرەوە دژی ژنان بەکارهاتووە،
05:57
reflects a reality in which women
have often had to find ways
have often had to find ways
93
345840
3976
ڕەنگدانەوەی ڕاستییەکە کە ژنان زۆرجار
پێویستی کردووە ڕێگا بدۆزنەوە
پێویستی کردووە ڕێگا بدۆزنەوە
06:01
other than direct confrontation
to achieve their goals.
to achieve their goals.
94
349840
3400
جگە لە ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ
بۆ گەشتن بە ئامانجەکانیان. و
بۆ گەشتن بە ئامانجەکانیان. و
06:06
And finding alternatives
to direct confrontation
to direct confrontation
95
354440
3536
دۆزینەوەی ڕێگاچارەی تر جگە لە
ڕوبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ
ڕوبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ
06:10
is at the core of nonviolent resistance.
96
358000
3080
لە کڕۆکی بەرگریکردنی بێ توندوتیژییە.
06:14
Now to the second
potential misunderstanding.
potential misunderstanding.
97
362360
2496
ئێستا بۆ دووەم شت کە
لەوانەیە هەڵەتێگەشتن هەبێ بۆی.
لەوانەیە هەڵەتێگەشتن هەبێ بۆی.
06:16
I've been talking a lot about
my experiences in the Middle East,
my experiences in the Middle East,
98
364880
3016
قسەم لەگەڵ زۆر کەس کردووە دەربارەی
ئەزموونەکانم لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، و
ئەزموونەکانم لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، و
06:19
and some of you might be thinking now
99
367920
1816
لەوانەیە ئێستا هەندێکتان بیر بکەنەوە
06:21
that the solution then is for us
to educate Muslim and Arab societies
to educate Muslim and Arab societies
100
369760
3776
ئێستا چارەسەرەکە بۆمان ئەوەیە
کۆمەڵگا موسوڵمان و عەرەبەکان فێرکەین
کۆمەڵگا موسوڵمان و عەرەبەکان فێرکەین
06:25
to be more inclusive of their women.
101
373560
1720
زیاتر ژنان بخەنە چالاکییەکانەوە.
06:27
If we were to do that,
they would be more successful.
they would be more successful.
102
375960
2880
ئەگەر ئەوە بکەین،
زیاتر سەرکەوتوو دەبین.
زیاتر سەرکەوتوو دەبین.
06:33
They do not need this kind of help.
103
381200
2920
ئەوان پێویستیان بەم جۆرە یارمەتییە نییە.
06:36
Women have been part
of the most influential movements
of the most influential movements
104
384880
3416
ژنان بەردەوام بەشێک بوون لە
کاریگەرترین هەڵمەتەکانی
کاریگەرترین هەڵمەتەکانی
06:40
coming out of the Middle East,
105
388320
1520
لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا کراوە،
06:43
but they tend to be invisible
to the international community.
to the international community.
106
391160
4896
بەڵام مەیلیان هەیە بۆ ئەوەی
لەلایەن کۆمەڵگای نێودەوڵەتی نەبینرێن.
لەلایەن کۆمەڵگای نێودەوڵەتی نەبینرێن.
06:48
Our cameras are largely focused on the men
107
396080
2736
کامێراکانمان بەزۆری تیشک دەخەنە
سەر پیاوەکانی کە
سەر پیاوەکانی کە
06:50
who often end up involved
in the more confrontational scenes
in the more confrontational scenes
108
398840
3056
زۆرجار تێوەدەگلێن لە دیمەنی
ڕووبەڕووبوونەوەکان
ڕووبەڕووبوونەوەکان
06:53
that we find so irresistible
in our news cycle.
in our news cycle.
109
401920
3520
کە هەمووان حەزێکی زۆریان هەیە
بۆ بینینی لە سوڕی هەواڵەکاندا.
بۆ بینینی لە سوڕی هەواڵەکاندا.
06:58
And we end up with a narrative
that not only erases women
that not only erases women
110
406160
3776
دەرئەنجامیش گێڕانەوەیەکی چیرۆکەکانمان
دەبێت کە نەک تەنیا ژنەکان دەسڕێتەوە
دەبێت کە نەک تەنیا ژنەکان دەسڕێتەوە
07:01
from the struggles in the region
111
409960
1936
لە ململانێکانی ناوچەکە
07:03
but often misrepresents
the struggles themselves.
the struggles themselves.
112
411920
4640
بەڵکو زۆرجار بەهەڵە ململانێکان خۆیان
نیشان دەدات.
نیشان دەدات.
07:10
In the late 1980s,
an uprising started in Gaza,
an uprising started in Gaza,
113
418120
5136
لە کۆتاییەکانی ١٩٨٠کاندا،
ڕاپەڕینێک دەستیپێکرد لە غەزە، و
ڕاپەڕینێک دەستیپێکرد لە غەزە، و
07:15
and quickly spread to the West Bank
and East Jerusalem.
and East Jerusalem.
114
423280
3080
بە خێرایی بڵاوبۆوە بۆ کەنارئاوی خۆرئاوا و
خۆرهەڵاتی قودس(ئۆرشەلیم).
خۆرهەڵاتی قودس(ئۆرشەلیم).
07:19
It came to be known as the First Intifada,
115
427560
4056
وایلێهات ناسرا بە ئینتیفازەی یەکەم، و
07:23
and people who have
any visual memory of it
any visual memory of it
116
431640
2336
ئەو کەسانەی هێشتا دیمەنەکان
لە یادەوەریاندا ماوەتەوە
لە یادەوەریاندا ماوەتەوە
07:26
generally conjure up something like this:
117
434000
2800
بە شێوەیەکی گشتی شتێکی ئاوایان
یەتەوە یاد:
یەتەوە یاد:
07:29
Palestinian men
throwing rocks at Israeli tanks.
throwing rocks at Israeli tanks.
118
437680
3960
پیاوە فەڵەستینییەکان بەرد
دەگرنە تانکە ئیسرائیلییەکان.
دەگرنە تانکە ئیسرائیلییەکان.
07:34
The news coverage at the time
119
442800
1496
ڕووماڵی هەواڵەکانی ئەوکاتە
07:36
made it seem like stones,
Molotov cocktails and burning tires
Molotov cocktails and burning tires
120
444320
4736
وایکرد وا دەرکەوێت کە بەرد، و
مۆڵۆتۆڤ و تایە سوتاندن
مۆڵۆتۆڤ و تایە سوتاندن
07:41
were the only activities
taking place in the Intifada.
taking place in the Intifada.
121
449080
3040
تەنیا چالاکییەکانی ئینتیفازەکە بن.
07:45
This period, though, was also marked
by widespread nonviolent organizing
by widespread nonviolent organizing
122
453960
6376
بەڵام، ئەم ماوەیە، لە هەمان کاتدا
ڕێکخستنی بێ توندوتیژی بەرفراوانیشی تێدا بوو
ڕێکخستنی بێ توندوتیژی بەرفراوانیشی تێدا بوو
07:52
in the forms of strikes, sit-ins
and the creation of parallel institutions.
and the creation of parallel institutions.
123
460360
4720
لە شێوەی مانگرتن، شوێنگرتن و
درووستکردنی دەزگا هاوتەریبەکان.
درووستکردنی دەزگا هاوتەریبەکان.
07:57
During the First Intifada,
124
465880
1376
لە ماوەی یەکەم ئینتیفازەدا،
07:59
whole sectors of the Palestinian
civilian population mobilized,
civilian population mobilized,
125
467280
3336
هەموو کەرتەکانی دانیشتووانە
فەڵەستینییەکان کەوتبوونە جوڵە،
فەڵەستینییەکان کەوتبوونە جوڵە،
08:02
cutting across generations,
factions and class lines.
factions and class lines.
126
470640
3760
تەواوی نەوەکان، و بەرەکان و
چینەکانی گرتبووەوە.
چینەکانی گرتبووەوە.
08:07
They did this through networks
of popular committees,
of popular committees,
127
475200
2696
لە ڕێگەی تۆڕی کۆمیتە
بەبرەوەکانەوە ئەوەیان کرد، و
بەبرەوەکانەوە ئەوەیان کرد، و
08:09
and their use of direct action
and communal self-help projects
and communal self-help projects
128
477920
3496
بەکارهێنانیان بۆ هەڵوێستی ڕاستەوخۆ و
پرۆژە خۆیارمەتیدەرە هەرەوەزییەکان
پرۆژە خۆیارمەتیدەرە هەرەوەزییەکان
08:13
challenged Israel's very ability
129
481440
2416
ڕکابەری توانای ئیسرائیلی دەکرد
08:15
to continue ruling the West Bank and Gaza.
130
483880
2680
بۆ بەردەوامبوون لە فەرمانڕەوایی
لە کەنارئاوی خۆرئاوا و غەزە.
لە کەنارئاوی خۆرئاوا و غەزە.
08:19
According to the Israeli Army itself,
131
487600
2336
بەوتەی سوپای ئیسرائیلی،
08:21
97 percent of activities
during the First Intifada were unarmed.
during the First Intifada were unarmed.
132
489960
5560
لە سەدا ٩٧ی چالاکییەکانی
ئینتیفازەی یەکەم بێ چەک بووە.
ئینتیفازەی یەکەم بێ چەک بووە.
08:28
And here's another thing that is not
part of our narrative about that time.
part of our narrative about that time.
133
496840
3800
ئەمەش شتێکی ترە کە بەشێک نییە
لە گێڕانەوەمان بۆ ڕووداوەکانی ئەو کاتە.
لە گێڕانەوەمان بۆ ڕووداوەکانی ئەو کاتە.
08:33
For 18 months in the Intifada,
134
501320
2456
بۆ ماوەی ١٨ مانگ
بە درێژایی ئینتیفازەکە،
بە درێژایی ئینتیفازەکە،
08:35
women were the ones
calling the shots behind the scenes:
calling the shots behind the scenes:
135
503800
3816
ژنان بوون کە لە پشتی پەردەکانەوە
بڕیاریان لەسەر چالاکییەکان دەدا:
بڕیاریان لەسەر چالاکییەکان دەدا:
08:39
Palestinian women from all walks of life
136
507640
2496
ژنە فەڵەستینییەکان لە هەموو
بەشەکانی ژیانەوە
بەشەکانی ژیانەوە
08:42
in charge of mobilizing
hundreds of thousands of people
hundreds of thousands of people
137
510160
3416
بەرپرسیاربوون لە خستنە جوڵەی
سەدان هەزار کەس
سەدان هەزار کەس
08:45
in a concerted effort to withdraw
consent from the occupation.
consent from the occupation.
138
513600
3880
لە هەوڵێکی پلان بۆدانراودا بۆ
ئاراستەکردنی چالاکییەکان.
ئاراستەکردنی چالاکییەکان.
08:50
Naela Ayyash, who strived to build
a self-sufficient Palestinian economy
a self-sufficient Palestinian economy
139
518760
5296
نایلا ئایش، کە ململانێی زۆری کرد
بۆ بنیاتنانی ئابورییەکی فەڵەستینی خۆ ژیەنەر
بۆ بنیاتنانی ئابورییەکی فەڵەستینی خۆ ژیەنەر
08:56
by encouraging women in Gaza
to grow vegetables in their backyards,
to grow vegetables in their backyards,
140
524080
5216
بە هاندانی ژنانی غەزە بەوەی
سەوزە بڕوێنن لە حەوشەی پشتەوەیان،
سەوزە بڕوێنن لە حەوشەی پشتەوەیان،
09:01
an activity deemed illegal
by the Israeli authorities at that time;
by the Israeli authorities at that time;
141
529320
3560
چالاکییەک کە ئەوکاتە لەلایەن دەسەڵاتدارانی
ئیسرائیلیەوە بە نایاسایی دانرابوو؛
ئیسرائیلیەوە بە نایاسایی دانرابوو؛
09:06
Rabeha Diab, who took over
decision-making authority
decision-making authority
142
534320
3456
رابیحە دیاب، کە بەرپرسیاربوو
لە دەسەڵاتی بڕیاردان
لە دەسەڵاتی بڕیاردان
09:09
for the entire uprising
143
537800
1416
بۆ هەموو ڕاپەڕینەکە
09:11
when the men who had been running it
144
539240
1776
ئەوکاتەی پیاوەکانی خەریکی
بەڕێوەبردنی بوون
بەڕێوەبردنی بوون
09:13
were deported;
145
541040
1200
لە ناوچەکانیان دوورخرانەوە؛
09:15
Fatima Al Jaafari, who swallowed leaflets
containing the uprising's directives
containing the uprising's directives
146
543440
5496
فاتیمە ئەل جەعفەری، بڵاونامەکانی قوتدا
کە وردەکاری ڕاپەڕینەکەی تێدابوو
کە وردەکاری ڕاپەڕینەکەی تێدابوو
09:20
in order to spread them
across the territories
across the territories
147
548960
2776
بۆ بڵاوکردنیان بەدرێژایی ناوچەکان
09:23
without getting caught;
148
551760
1560
بێ ئەوەی بگیرێت؛
09:26
and Zahira Kamal,
149
554720
1656
هەروەها زاهیرە کەمال،
09:28
who ensured the longevity of the uprising
150
556400
3296
کە دەیویست دڵنیابێتەوە لە
زۆر بەردەوامبوونی ڕاپەڕینەکە
زۆر بەردەوامبوونی ڕاپەڕینەکە
09:31
by leading an organization
151
559720
1536
بە سەرکردایەتیکردنی ڕێکخراوێک
09:33
that went from 25 women
to 3,000 in a single year.
to 3,000 in a single year.
152
561280
4920
کە لە ماوەی ساڵێکدا لە ٢٥ ژنەوە
بوو بە ٣٠٠٠ ژن.
بوو بە ٣٠٠٠ ژن.
09:40
Despite their extraordinary achievements,
153
568840
2336
سەرەڕای دەستکەوتە بێوێنەکانیان،
09:43
none of these women have made it
into our narrative of the First Intifada.
into our narrative of the First Intifada.
154
571200
5000
هیچ کام لەم ژنان نەیانتوانی ببن بە بەشێک
لە گێڕانەوەمان بۆ یەکەم ئینتیفازە.
لە گێڕانەوەمان بۆ یەکەم ئینتیفازە.
09:49
We do this in other parts
of the globe, too.
of the globe, too.
155
577880
2120
لە بەشەکانی تری زەویش
ئەمەمان کردووە.
ئەمەمان کردووە.
09:52
In our history books, for instance,
and in our collective consciousness,
and in our collective consciousness,
156
580800
4216
بۆ نموونە، لە کتێبەکانی مێژوودا، و
لە بیروهۆشی زۆربەماندا،
لە بیروهۆشی زۆربەماندا،
09:57
men are the public faces and spokespersons
157
585040
3056
پیاوان دەموچاوە گشتییەکان و وتەبێژەکان بوون
10:00
for the 1960s struggle
for racial justice in the United States.
for racial justice in the United States.
158
588120
4080
لە ململانێکانی ١٩٦٠ەکان بۆ دادپەروەری
ڕەچەڵەکی لە ویلایەتە یەکگرتووەکان.
ڕەچەڵەکی لە ویلایەتە یەکگرتووەکان.
10:05
But women were also
a critical driving force,
a critical driving force,
159
593440
3416
بەڵام ژنانیش هێزێکی پاڵنەری گرنگ بوون لە
10:08
mobilizing, organizing,
taking to the streets.
taking to the streets.
160
596880
3080
خستنە جووڵە، ڕێکخستن، و
چوونە سەر شەقامەکان.
چوونە سەر شەقامەکان.
10:12
How many of us think of Septima Clark
161
600800
2536
چەند کەس لە ئێمە بیر لە
سێپتیما کلارک دەکەینەوە
سێپتیما کلارک دەکەینەوە
10:15
when we think of the United States
Civil Rights era?
Civil Rights era?
162
603360
2600
کاتێک بیر لە سەردەمی مافە
شارستانییەکانی ئەمریکا دەکەینەوە؟
شارستانییەکانی ئەمریکا دەکەینەوە؟
10:20
Remarkably few.
163
608080
1200
بێگومان کەم کەسمان.
10:22
But she played a crucial role
in every phase of the struggle,
in every phase of the struggle,
164
610800
4416
بەڵام ئەو ڕۆڵێکی هەستیاری بینی
لە هەموو بەشەکانی هەڵمەتەکەدا،
لە هەموو بەشەکانی هەڵمەتەکەدا،
10:27
particularly by emphasizing
literacy and education.
literacy and education.
165
615240
3656
بە تایبەتی بەوەی کە گرنگی زۆری دا
بە وێژە و پەروەردە.
بە وێژە و پەروەردە.
10:30
She's been omitted, ignored,
166
618920
2496
لە چالاکییەکە دەرکراوە، فەرامۆش کراوە،
10:33
like so many other women
who played critical roles
who played critical roles
167
621440
3696
وەک زۆرێکی تر لە ژنەکانی
ڕۆڵی گرنگیان گێڕاوە
ڕۆڵی گرنگیان گێڕاوە
10:37
in the United States
Civil Rights Movement.
Civil Rights Movement.
168
625160
2040
لە جوڵەی مافە شارستانییەکانی
ویلایەتە یەکگرتووەکاندا.
ویلایەتە یەکگرتووەکاندا.
10:41
This is not about getting credit.
169
629920
2080
ئەمە بۆ ئەوە نییە
ستایش بکرێن.
ستایش بکرێن.
10:45
It's more profound than that.
170
633360
1600
زۆر لەوە گەورەترە.
10:48
The stories we tell matter deeply
to how we see ourselves,
to how we see ourselves,
171
636400
4136
چیرۆکەکانی دەیگیڕینەوە بە قوڵی
گرنگیان هەیە بۆ ئەوەی چۆن خۆمان دەبینین، و
گرنگیان هەیە بۆ ئەوەی چۆن خۆمان دەبینین، و
10:52
and to how we believe movements are run
172
640560
2696
باوەڕمان چۆنە بۆ ئەوەی
هەڵمەتەکان چۆن بەڕێوەدەبرێن و
هەڵمەتەکان چۆن بەڕێوەدەبرێن و
10:55
and how movements are won.
173
643280
1880
چۆن بردنەوە بەدەست دێت.
10:57
The stories we tell about a movement
like the First Intifada
like the First Intifada
174
645960
2856
چیرۆکەکانی دەیگیڕێنەوە دەربارەی
هەڵمەتێکی وەک ئینتیفازەی یەکەم
هەڵمەتێکی وەک ئینتیفازەی یەکەم
11:00
or the United States Civil Rights era
175
648840
1936
یان سەردەمی داواکردنی مافی
شارستانی ویلایەتە یەکگرتووەکان
شارستانی ویلایەتە یەکگرتووەکان
11:02
matter deeply
and have a critical influence
and have a critical influence
176
650800
4096
گرنگییەکی قوڵیان هەیە و
کاریگەرییەکی یەکلاکەرەوەیان هەیە
کاریگەرییەکی یەکلاکەرەوەیان هەیە
11:06
in the choices Palestinians,
177
654920
2656
لە هەڵبژاردنەکانی فەڵەستینییەکان،
11:09
Americans
178
657600
1296
ئەمریکییەکان و
11:10
and people around the world will make
179
658920
2096
خەڵکی سەرانسەری جیهان دەیکەن
11:13
next time they encounter an injustice
180
661040
2296
لە جاری داهاتوودا کە
نادادپەروەرییەک دەبینن و
نادادپەروەرییەک دەبینن و
11:15
and develop the courage to confront it.
181
663360
2280
بوێری کۆدەکەنەوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی.
11:18
If we do not lift up the women who played
critical roles in these struggles,
critical roles in these struggles,
182
666560
4256
ئەگەر گرنگی زیاتر نەدەین بەو
ڕۆڵانەی ژنان گێڕاویانە لەم هەڵمەتانەدا،
ڕۆڵانەی ژنان گێڕاویانە لەم هەڵمەتانەدا،
11:22
we fail to offer up role models
to future generations.
to future generations.
183
670840
3960
شکست دەهێنین لە پێشکەشکردنی
نموونەیەکی بێوێنە بۆ نەوەکانی داهاتوو.
نموونەیەکی بێوێنە بۆ نەوەکانی داهاتوو.
11:28
Without role models, it becomes harder
184
676200
3056
بێ نموونەی بێوێنەش، قورستر دەبێت
11:31
for women to take up their rightful space
185
679280
3016
بۆ ژنان شوێنی شیاوی خۆیان بگرن
11:34
in public life.
186
682320
1200
لە ژیانی گشتیدا. و
11:37
And as we saw earlier,
187
685320
2136
وەک پێشتر بینیمان،
11:39
one of the most critical variables
188
687480
1816
یەکێک لە یەکلاکەرەوەترین نەزانراوەکان
11:41
in determining whether
a movement will be successful or not
a movement will be successful or not
189
689320
4176
لە دیاریکردنی ئەوەی ئایا
هەڵمەتێک سەرکەوتوو دەبێت یان نا
هەڵمەتێک سەرکەوتوو دەبێت یان نا
11:45
is a movement's ideology
regarding the role of women
regarding the role of women
190
693520
4016
بیروباوەڕی هەڵمەتەکەیە
دەربارەی ڕۆڵی ژنان
دەربارەی ڕۆڵی ژنان
11:49
in public life.
191
697560
1200
لە ژیانی گشتیدا.
11:52
This is a question of whether we're moving
192
700320
2056
ئەمە پەیوەندیشی هەیە بەوەی ئایا
زیاتر دەڕۆین
زیاتر دەڕۆین
11:54
towards more democratic
and peaceful societies.
and peaceful societies.
193
702400
2880
بەرەو کۆمەڵگایەکی دیموکراسی و
ئاشتیخوازانەتر.
ئاشتیخوازانەتر.
11:59
In a world where so much
change is happening,
change is happening,
194
707240
2496
لە جیهانێکدا کە گۆڕانکارییەکی زۆر
بەردەوام ڕوودەدات، و
بەردەوام ڕوودەدات، و
12:01
and where change is bound to continue
at an increasingly faster pace,
at an increasingly faster pace,
195
709760
4240
کە گۆڕانکاری هەر بەردەوامدەبێت
بە خێراییەکی زیاتر،
بە خێراییەکی زیاتر،
12:06
it is not a question
of whether we will face conflict,
of whether we will face conflict,
196
714880
3720
پرسیارەکە لەسەر ئەوە نییە کە
ئایا دووچاری پێکدادان ئەبینەوە،
ئایا دووچاری پێکدادان ئەبینەوە،
12:11
but rather a question
197
719680
1536
بەڵکو پرسیاری ئەوەیە
12:13
of which stories will shape
198
721240
3376
کام چیرۆکانە وێنە دەکێشن
12:16
how we choose to wage conflict.
199
724640
2920
بۆ هەڵبژاردنەکانی دەیکەین
لە هەڵگیرسانی پێکدادانەکاندا.
لە هەڵگیرسانی پێکدادانەکاندا.
12:20
Thank you.
200
728560
1456
زۆر سوپاس.
12:22
(Applause)
201
730040
4802
(چەپڵەلێدان)
ABOUT THE SPEAKER
Julia Bacha - FilmmakerJulia Bacha is the creative director at Just Vision, an organization that uses film and multimedia storytelling to foster constructive conversations on some of the most divisive issues of our times.
Why you should listen
Bacha started her filmmaking career writing and editing Control Room (2004), a documentary about the inner workings of the Arab satellite television channel Al Jazeera. She then wrote and co-directed Encounter Point (2006) and directed Budrus (2009), both stories of courageous bridge-building between Palestinians and Israelis in a highly volatile environment. Her most recent film, My Neighborhood (2012), follows a Palestinian teenager struggling to reclaim his home in East Jerusalem from Jewish settlers. She is now directing a film about the Palestinian women who secretly led the First Intifada, for which she was awarded a 2016 Guggenheim Fellowship.
Julia Bacha | Speaker | TED.com