ABOUT THE SPEAKER
Adam Spencer - Science communicator
Radio host Adam Spencer fills Sydney's drive-time mornings with smart math and science talk.

Why you should listen

Adam Spencer is the breakfast host on 702 ABC Sydney, the most listened-to talk show in Australia's biggest and most competitive market -- but (or maybe because) in between the usual fare of weather, traffic and local politics he weaves a spell of science, mathematics and general nerdery. Really! In a radio landscape dominated by shock jocks and morning zoos, he plays eclectic tunes, talks math, and never misses the chance to interview a Nobel Prize winner. Which is unsurprising once you find out that this former world debating champion had actually started on a PhD in Pure Mathematics before he began dabbling in improv comedy, which eventually led to his media career.

"Numbers," he says, "are the musical notes with which the symphony of the universe is played."

Watch Adam's promo video for this talk -- and follow the hashtag #PrimePush.

More profile about the speaker
Adam Spencer | Speaker | TED.com
TED2013

Adam Spencer: Why I fell in love with monster prime numbers

Adam Spencer: Waarom ik verliefd ben op enorme priemgetallen

Filmed:
2,209,386 views

Ze zijn miljoenen cijfers lang en het vraagt een leger van wiskundigen en machines om ze op te sporen -- wat is er niet geweldig aan enorme priemgetallen? Adam Spencer, komiek en al zijn hele leven wiskunde-gek, deelt zijn passie voor deze rare getallen en voor de mysterieuze magie van de wiskunde.
- Science communicator
Radio host Adam Spencer fills Sydney's drive-time mornings with smart math and science talk. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
AhAh yes, those universityUniversiteit daysdagen,
0
942
2828
Oh ja, die mooie tijd op de universiteit,
00:15
a headykoppig mixmengen of PhPH.D-levelD-niveau purezuiver mathematicswiskunde
1
3770
3903
met een onstuimige mix van echte wiskundigen
op professor-niveau,
00:19
and worldwereld- debatingdebatteren championshipskampioenschappen,
2
7673
2471
en wereldkampioenschappen in debatteren,
00:22
or, as I like to say, "HelloHallo, ladiesDames. Oh yeah."
3
10144
5253
of, zoals ik graag zeg: "Hallo dames. Oh ja."
00:27
Didn't get much sexiermeer sex-appeal than the SpenceSpence
4
15397
1992
Het werd niet sexyer dan De Spence,
op de universiteit.
00:29
at universityUniversiteit, let me tell you.
5
17389
1464
Het werd niet sexyer dan De Spence,
op de universiteit.
00:30
It is suchzodanig a thrillsensatie for a humblevernederen breakfastontbijt radioradio- announceromroeper
6
18853
4386
Het is zo fantastisch
voor een bescheiden ontbijtradio-presentator,
00:35
from SydneySydney, AustraliaAustralië, to be here on the TEDTED stagestadium
7
23239
2331
uit Sydney, Australië,
om hier op het TED-podium te staan.
00:37
literallyletterlijk on the other sidekant of the worldwereld-.
8
25570
2163
Letterlijk aan de andere kant van de wereld.
00:39
And I wanted to let you know, a lot of the things you've heardgehoord
9
27733
1633
Veel van de dingen die jullie hoorden
over Australiërs, zijn waar.
00:41
about AustraliansAustraliërs are truewaar.
10
29366
1645
Veel van de dingen die jullie hoorden
over Australiërs, zijn waar.
00:43
From the youngestjongste of agesleeftijden, we displaytonen
11
31011
2422
Al op hele jonge leeftijd,
00:45
a prodigiouswonderbaarlijke sportingsporting talenttalent.
12
33433
2511
laten we fantastisch talent voor sport zien.
00:47
On the fieldveld- of battlestrijd, we are bravedapper and nobleedele warriorskrijgers.
13
35944
4345
Op het strijdtoneel
zijn we moedige en nobele strijders.
00:52
What you've heardgehoord is truewaar.
14
40289
657
Wat jullie gehoord hebben, is waar.
Australiërs vinden een drankje niet erg,
00:52
AustraliansAustraliërs, we don't mindgeest a bitbeetje of a drinkdrinken,
15
40946
3824
Wat jullie gehoord hebben, is waar.
Australiërs vinden een drankje niet erg,
00:56
sometimessoms to excessovermaat, leadingleidend to embarrassingpijnlijk socialsociaal situationssituaties. (LaughterGelach)
16
44770
3750
wat soms tot gênante situaties leidt. (Gelach)
01:00
This is my father'svader work ChristmasKerst partyfeest, DecemberDecember 1973.
17
48520
6187
Dit is het kerstfeest
op mijn vaders werk in december 1973.
01:06
I'm almostbijna fivevijf yearsjaar oldoud. FairEerlijke to say,
18
54707
1922
Ik ben bijna 5.
01:08
I'm enjoyinggenieten van the day a lot more than SantaSanta was.
19
56629
2380
Eerlijk gezegd heb ik meer plezier dan de Kerstman.
01:11
But I standstand before you todayvandaag
20
59009
3880
Ik sta hier vandaag,
01:14
not as a breakfastontbijt radioradio- hostgastheer,
21
62889
1446
niet als een ontbijtradio-presentator,
01:16
not as a comediankomiek, but as someoneiemand who was, is,
22
64335
3906
niet als een komiek, maar als iemand die
01:20
and always will be a mathematicianwiskundige.
23
68241
3180
wiskundige is, was en zal blijven.
01:23
And anyoneiedereen who'swie is been bittengebeten by the numbersgetallen bugkever
24
71421
2194
Iedereen die met het getallenvirus is besmet,
01:25
knowsweet that it bitesbeten earlyvroeg and it bitesbeten deepdiep.
25
73615
3760
weet dat je het jong krijgt en dat het diep gaat.
01:29
I castgegoten my mindgeest back when I was in secondtweede graderang
26
77375
2937
Ik denk terug aan de tijd
dat ik in de tweede klas zat,
01:32
at a beautifulmooi little government-runregering-run schoolschool-
27
80312
2023
van een mooie kleine openbare lagere school,
01:34
calledriep BoroniaBoronia ParkPark in the suburbsbuitenwijken of SydneySydney,
28
82335
3755
Boronia Park, in een voorstad van Sydney.
01:38
and as we camekwam up towardsnaar lunchtimelunch, our teacherleraar,
29
86090
2061
Toen het bijna lunchtijd was,
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:
01:40
MsMS. RussellRussell, said to the classklasse,
30
88151
1728
Toen het bijna lunchtijd was,
zei onze juffrouw, mevrouw Russel:
01:41
"Hey, yearjaar two. What do you want to do after lunchlunch?
31
89879
2465
"Zeg, tweede klas.
Wat willen jullie na de lunch doen?
01:44
I've got no plansplannen."
32
92344
2269
Ik heb geen plannen."
01:46
It was an exerciseoefening in democraticdemocratisch schoolingscholing,
33
94613
3147
Het was een oefening in democratisch onderwijs.
01:49
and I am all for democraticdemocratisch schoolingscholing, but we were only sevenzeven.
34
97760
4622
Ik ben voor democratisch onderwijs,
maar we waren maar zeven jaar oud.
01:54
So some of the suggestionsSuggesties we madegemaakt as to what
35
102382
1742
Sommige ideeën die we hadden om
01:56
we mightmacht want to do after lunchlunch were a little bitbeetje impracticalonuitvoerbaar,
36
104124
2564
na de lunch te doen waren niet zo praktisch.
01:58
and after a while, someoneiemand madegemaakt a particularlyvooral sillydwaas suggestionsuggestie
37
106688
2274
Na een tijdje had iemand wel een heel dom idee,
02:00
and MsMS. RussellRussell pattedklopte them down with that gentleteder aphorismaforisme,
38
108962
2145
dat door mw. Russel de kop werd ingedrukt
met de aardige woorden:
02:03
"That wouldn'tzou het niet work.
39
111107
1597
"Dat kan niet.
02:04
That'dDat zou be like tryingproberen to put a squareplein pegPeg throughdoor a roundronde holegat."
40
112704
3991
Dat zou hetzelfde zijn als proberen een vierkant blok
in een rond gat te stoppen."
02:08
Now I wasn'twas niet tryingproberen to be smartslim.
41
116695
2267
Nu probeerde ik niet om slim te zijn.
02:10
I wasn'twas niet tryingproberen to be funnygrappig.
42
118962
835
Ik probeerde ook niet grappig te zijn.
02:11
I just politelybeleefd raisedverheven my handhand-,
43
119797
2215
Ik stak beleefd mijn hand op
en toen ik het woord kreeg, zei ik:
02:14
and when MsMS. RussellRussell acknowledgederkend me, I said,
44
122012
1983
Ik stak beleefd mijn hand op
en toen ik het woord kreeg, zei ik
02:15
in frontvoorkant of my yearjaar two classmatesklasgenoten, and I quotecitaat,
45
123995
2636
voor al mijn klasgenootjes, en ik citeer:
02:18
"But MissMiss,
46
126631
3563
"Maar juffrouw,
02:22
surelyzeker if the diagonaldiagonaal of the squareplein
47
130194
3796
als de diagonaal van het vierkant
02:25
is lessminder than the diameterdiameter of the circlecirkel,
48
133990
4211
kleiner is dan de diameter van de cirkel,
02:30
well, the squareplein pegPeg will passslagen voor quiteheel easilygemakkelijk throughdoor the roundronde holegat."
49
138201
2885
dan gaat het vierkante blok makkelijk
door het ronde gat."
02:33
(LaughterGelach)
50
141086
3018
(Gelach)
02:36
"It'dHet zou be like puttingzetten a piecestuk of toastToast throughdoor a basketballbasketbal hoophoepel, wouldn'tzou het niet it?"
51
144104
4271
"Dat is hetzelfde als een boterham
door een basketring gooien."
02:40
And there was that samedezelfde awkwardonhandig silencestilte
52
148375
1643
Toen viel er diezelfde ongemakkelijke stilte.
02:42
from mostmeest of my classmatesklasgenoten,
53
150018
1198
Toen viel er diezelfde ongemakkelijke stilte.
02:43
untiltot sittingzittend nextvolgende to me, one of my friendsvrienden,
54
151216
2103
Totdat een van mijn vriendjes,
02:45
one of the coolkoel kidskinderen in classklasse, StevenSteven, leanedleunde acrossaan de overkant
55
153319
2452
een van de populaire kinderen, Steven, opzij boog
02:47
and punchedgeponst me really hardhard in the headhoofd.
56
155771
2343
en me heel hard tegen mijn hoofd stompte.
02:50
(LaughterGelach)
57
158114
1084
(Gelach)
02:51
Now what StevenSteven was sayinggezegde was, "Look, AdamAdam,
58
159198
2501
Dat was Stevens manier om te zeggen:
"Kijk Adam,
02:53
you are at a criticalkritisch juncturenaad in your life here, my friendvriend.
59
161699
4549
je staat op een beslissende kruising in je leven.
02:58
You can keep sittingzittend here with us.
60
166248
2277
Je kunt hier bij ons blijven zitten.
03:00
Any more of that sortsoort of talk, you've got to go and sitzitten
61
168525
1670
Maar als je vaker zo praat,
dan moet je daar zitten, bij hen."
03:02
over there with them."
62
170195
3780
Maar als je vaker zo praat,
dan moet je daar zitten, bij hen."
03:05
I thought about it for a nanosecondnanosecond.
63
173975
1602
Ik dacht er een nanoseconde over na.
03:07
I tooknam one look at the roadweg mapkaart of life,
64
175577
3776
Ik keek goed naar mijn levenspad,
03:11
and I ranrende off down the streetstraat markedgemarkeerd "GeekGeek"
65
179353
3828
en rende naar de 'nerd-straat',
03:15
as fastsnel as my chubbymollig, asthmaticastmatische little legsbenen would carrydragen me.
66
183181
5427
zo hard als ik met mijn dikke astmatische beentjes rennen kon.
03:20
I fellviel in love with mathematicswiskunde from the earliestvroegste of agesleeftijden.
67
188623
3713
Ik werd al heel jong verliefd op wiskunde.
03:24
I explaineduitgelegd it to all my friendsvrienden. MathsWiskunde is beautifulmooi.
68
192351
2858
Ik legde het al mijn vrienden uit.
Wiskunde is mooi.
03:27
It's naturalnatuurlijk. It's everywhereoveral.
69
195209
1984
Het is natuurlijk. Het is overal.
03:29
NumbersNummers are the musicalmusical notesaantekeningen
70
197193
3305
Getallen zijn als muzieknoten,
03:32
with whichwelke the symphonySymfonie of the universeuniversum is writtengeschreven.
71
200498
4222
waarmee de symfonie
van het universum geschreven is.
03:36
The great DescartesDescartes said something quiteheel similarsoortgelijk.
72
204720
2283
De grote Descartes zei iets soortgelijks.
03:39
The universeuniversum "is writtengeschreven in the mathematicalwiskundig languagetaal."
73
207003
2710
Het universum "is geschreven
in de taal van de wiskunde".
03:41
And todayvandaag, I want to showtonen you one of those musicalmusical notesaantekeningen,
74
209713
4224
Vandaag wil ik een van deze noten laten zien.
03:45
a numberaantal so beautifulmooi, so massivemassief,
75
213937
4392
Een getal zo mooi, zo enorm,
03:50
I think it will blowblazen your mindgeest.
76
218329
2573
dat ik denk dat jullie ervan ondersteboven zijn.
03:52
TodayVandaag we're going to talk about primeeerste numbersgetallen.
77
220902
2747
We gaan het vandaag hebben over priemgetallen.
03:55
MostDe meeste of you I'm sure rememberonthouden that sixzes is not primeeerste
78
223649
3966
De meesten van jullie weten nog wel
dat zes geen priemgetal is,
03:59
because it's 2 x 3.
79
227615
2316
omdat het 2 x 3 is.
04:01
SevenZeven is primeeerste because it's 1 x 7,
80
229931
3614
Zeven is een priemgetal omdat het 1 x 7 is,
04:05
but we can't breakbreken it down into any smallerkleiner chunksbrokken,
81
233545
2603
en we het niet
in kleinere stukken kunnen hakken,
04:08
or as we call them, factorsfactoren.
82
236148
1983
in factoren, zoals we dat noemen.
04:10
Now a fewweinig things you mightmacht like to know about primeeerste numbersgetallen.
83
238131
2490
Een paar feitjes die misschien leuk zijn om te weten.
04:12
One is not primeeerste.
84
240621
2011
Eén is geen priemgetal.
04:14
The proofbewijs of that is a great partyfeest tricktruc
85
242632
2540
Het bewijs ervoor
is een fantastische truc op een feestje,
04:17
that admittedlytoegegeven only workswerken at certainzeker partiespartijen.
86
245172
2904
dat, ik geef het toe,
alleen op sommige feestjes werkt.
04:20
(LaughterGelach)
87
248076
2990
(Gelach)
04:23
AnotherEen ander thing about primespriemgetallen, there is no finallaatste biggestgrootste primeeerste numberaantal.
88
251066
3662
Een ander feit is
dat er geen grootste priemgetal bestaat.
04:26
They keep going on forevervoor altijd.
89
254728
1412
Het gaat altijd maar door.
04:28
We know there are an infiniteeindeloos numberaantal of primespriemgetallen
90
256140
1839
We weten dat het aantal priemgetallen oneindig is,
04:29
dueten gevolge to the brilliantbriljant mathematicianwiskundige EuclidEuclides.
91
257979
1950
dankzij de briljante wiskundige Euclides.
04:31
Over thousandsduizenden of yearsjaar agogeleden, he provedbewees that for us.
92
259929
3232
Hij bewees dat meer dan tweeduizend jaar geleden.
04:35
But the thirdderde thing about primeeerste numbersgetallen,
93
263161
1697
Het derde feit over priemgetallen
04:36
mathematicianswiskundigen have always wonderedvroeg me af,
94
264858
1510
dat wiskundigen zich altijd afgevraagd hebben,
04:38
well at any givengegeven momentmoment in time,
95
266368
2262
dat wiskundigen zich altijd afgevraagd hebben:
04:40
what is the biggestgrootste primeeerste that we know about?
96
268630
2803
wat is het grootste priemgetal dat we kennen?
04:43
TodayVandaag we're going to huntjacht for that massivemassief primeeerste.
97
271433
4308
Vandaag gaan we op zoek
naar dat enorme priemgetal.
04:47
Don't freakgek out.
98
275741
3147
Niet bang worden nu.
04:50
All you need to know, of all the mathematicswiskunde
99
278888
3001
Het enige dat je moet weten van alle wiskunde,
04:53
you've ever learnedgeleerd, unlearnedafgeleerd, crammedopgepropt, forgottenvergeten,
100
281889
4485
die je ooit aanleerde, afleerde, instampte ,
vergat of nooit begreep,
04:58
never understoodbegrijpelijk in the first placeplaats,
101
286374
1733
die je ooit aanleerde, afleerde, instampte ,
vergat of nooit begreep,
05:00
all you need to know is this:
102
288107
2385
het enige wat je moet weten, is dit:
05:02
When I say 2 ^ 5,
103
290492
4247
als ik zeg twee tot de vijfde macht,
05:06
I'm talkingpratend about fivevijf little numberaantal twostweeën nextvolgende to eachelk other
104
294739
2847
dan heb ik het over vijf tweetjes op een rij,
05:09
all multipliedvermenigvuldigd togethersamen,
105
297586
1295
met elkaar vermenigvuldigd,
05:10
2 x 2 x 2 x 2 x 2.
106
298881
3216
2 x 2 x 2 x 2 x 2.
05:14
So 2 ^ 5 is 2 x 2 = 4,
107
302097
3404
2 ^ 5 gaat zo: 2, 4, 8, 16, 32.
05:17
8, 16, 32.
108
305501
2180
2 ^ 5 gaat zo: 2, 4, 8, 16, 32.
05:19
If you've got that, you're with me for the entiregeheel journeyreis. Okay?
109
307681
3514
Als jullie dat snappen,
dan kun je me de hele weg volgen. Goed?
05:23
So 2 ^ 5,
110
311195
1972
Dus 2 ^ 5,
05:25
those fivevijf little twostweeën multipliedvermenigvuldigd togethersamen.
111
313167
1712
die vijf tweetjes met elkaar vermenigvuldigd.
05:26
(2 ^ 5) - 1 = 31.
112
314879
4263
(2 ^ 5) - 1 = 31.
05:31
31 is a primeeerste numberaantal, and that fivevijf in the powermacht
113
319142
3311
31 is een priemgetal en die vijf in de macht
05:34
is alsoook a primeeerste numberaantal.
114
322453
2545
is ook een priemgetal.
05:36
And the vastgroot bulkmassa of massivemassief primespriemgetallen we'vewij hebben ever foundgevonden
115
324998
3504
Het merendeel van de enorme priemgetallen
die we ooit hebben gevonden,
05:40
are of that formformulier:
116
328502
1236
zien er zo uit:
05:41
two to a primeeerste numberaantal, take away one.
117
329738
3279
2 tot de macht priemgetal, en trek er 1 af.
05:45
I won'tzal niet go into great detaildetail- as to why,
118
333017
2417
Ik zal niet in detail uitleggen waarom,
05:47
because mostmeest of your eyesogen will bleedafloop out of your headhoofd if I do,
119
335434
2751
want je ogen rollen uit je hoofd als ik dat doe,
05:50
but sufficevoldoen to say, a numberaantal of that formformulier
120
338185
4211
dus ik zeg alleen dat een getal dat er zo uitziet,
05:54
is fairlytamelijk easygemakkelijk to testtest for primacyprimaat.
121
342396
3463
makkelijk getest kan worden.
05:57
A randomwillekeurig oddvreemd numberaantal is a lot harderharder to testtest.
122
345859
3600
Een willekeurig oneven getal
is moeilijker om te testen.
06:01
But as soonspoedig as we go huntingjacht- for massivemassief primespriemgetallen,
123
349459
1921
Zodra we gaan zoeken naar enorme priemgetallen,
06:03
we realizerealiseren it's not enoughgenoeg
124
351380
1839
realiseren we ons dat het niet genoeg is,
06:05
just to put in any primeeerste numberaantal in the powermacht.
125
353219
2741
om gewoon ieder priemgetal
tot een macht te verheffen.
06:07
(2 ^ 11) - 1 = 2,047,
126
355960
2597
(2 ^ 11) - 1 = 2.047
06:10
and you don't need me to tell you that's 23 x 89.
127
358557
3368
en ik hoef jullie niet te vertellen dat het 23 x 89 is.
06:13
(LaughterGelach)
128
361925
2126
(Gelach)
06:16
But (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1
129
364051
3240
Maar (2 ^ 13) - 1, (2 ^ 17) - 1
06:19
(2 ^ 19) - 1, are all primeeerste numbersgetallen.
130
367291
3357
en (2 ^ 19) - 1, zijn allemaal priemgetallen.
06:22
After that pointpunt, they thindun out a lot.
131
370648
2869
Na dat punt, dunnen ze erg uit.
06:25
And one of the things about the searchzoeken for massivemassief primespriemgetallen
132
373517
2130
In de zoektocht naar enorme priemgetallen
06:27
that I love so much is some of the great mathematicalwiskundig mindsgeesten
133
375647
3139
houd ik ervan dat sommige van de beste wiskundigen
in de geschiedenis
06:30
of all time have goneweg on this searchzoeken.
134
378786
2517
deze zoektocht hebben gemaakt.
06:33
This is the great SwissZwitserse mathematicianwiskundige LeonhardLeonhard EulerEuler.
135
381303
2737
Dit is de grote Zwitserse wiskundige Leonhard Euler.
06:36
In the 1700s, other mathematicianswiskundigen said
136
384040
2461
In de 18e eeuw zeiden andere wiskundigen
06:38
he is simplyeenvoudigweg the mastermeester of us all.
137
386501
3032
dat hij de meester van ons allemaal was.
06:41
He was so respectedgerespecteerd, they put him on EuropeanEuropese currencyvaluta
138
389533
3188
Hij werd zo gerespecteerd,
dat ze hem op Europees geld zetten,
06:44
back when that was a complimentcompliment.
139
392721
2645
toen dat nog een compliment was.
06:47
(LaughterGelach)
140
395366
4980
(Gelach)
06:52
EulerEuler discoveredontdekt at the time the world's's werelds biggestgrootste primeeerste:
141
400346
3083
Euler ontdekte toen het grootste priemgetal:
06:55
(2 ^ 31) - 1.
142
403429
1787
(2 ^ 31) -1
06:57
It's over two billionmiljard.
143
405216
2348
Meer dan 2 miljard.
06:59
He provedbewees it was primeeerste with nothing more
144
407564
2035
Hij bewees dat het een priemgetal was,
07:01
than a quillQuill, inkinkt, paperpapier and his mindgeest.
145
409599
3788
met niet meer
dan een ganzenveer, inkt, papier en zijn hersens.
07:05
You think that's biggroot.
146
413387
954
Jullie denken dat het groot is.
07:06
We know that (2 ^ 127) - 1
147
414341
3277
We weten dat (2 ^127) -1
07:09
is a primeeerste numberaantal.
148
417618
1594
een priemgetal is.
07:11
It's an absoluteabsoluut brutebruut.
149
419212
1644
Het is beestachtig.
07:12
Look at it here: 39 digitscijfers long,
150
420856
4005
Kijk: 39 cijfers lang,
07:16
provenbewezen to be primeeerste in 1876
151
424861
3363
en in 1876 bewezen als priemgetal,
07:20
by a mathematicianwiskundige calledriep LucasLucas.
152
428224
2064
door de wiskundige Lucas.
07:22
WordWord up, L-DogL-hond.
153
430288
1936
Wow, L-man.
07:24
(LaughterGelach)
154
432224
1745
(Gelach)
07:25
But one of the great things about the searchzoeken for massivemassief primespriemgetallen,
155
433969
2394
Een van de beste dingen
in de zoektocht naar priemgetallen
07:28
it's not just findingbevinding the primespriemgetallen.
156
436363
1197
is niet alleen er een vinden.
07:29
SometimesSoms provingbewijzen anothereen ander numberaantal not to be primeeerste is just as excitingopwindend.
157
437560
4251
Soms is bewijzen dat iets geen priemgetal is,
net zo opwindend.
07:33
LucasLucas again, in 1876, showedtoonden us (2 ^ 67) - 1,
158
441811
5782
Weer Lucas leerde ons in 1876 dat (2 ^ 67) - 1,
07:39
21 digitscijfers long, was not primeeerste.
159
447593
2676
21 cijfers lang, geen priemgetal was.
07:42
But he didn't know what the factorsfactoren were.
160
450269
2429
Maar hij wist niet wat de factoren waren.
07:44
We knewwist it was like sixzes, but we didn't know
161
452698
1785
We wisten dat het iets als 6 was,
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen
07:46
what are the 2 x 3 that multiplyvermenigvuldigen togethersamen
162
454483
2421
We wisten dat het iets als 6 was,
maar niet wat we moesten vermenigvuldigen
07:48
to give us that massivemassief numberaantal.
163
456904
1250
om aan dat enorme getal te komen.
07:50
We didn't know for almostbijna 40 yearsjaar
164
458154
2041
Meer dan 40 jaar hebben we moeten wachten,
07:52
untiltot FrankFrank NelsonNelson ColeCole camekwam alonglangs.
165
460195
2922
totdat Frank Nelson op het toneel verscheen.
07:55
And at a gatheringbijeenkomst of prestigiousprestigieuze AmericanAmerikaanse mathematicianswiskundigen,
166
463117
2378
Voor een verzameling
prestigieuze Amerikaanse wiskundigen,
07:57
he walkedwandelde to the boardboord, tooknam up a piecestuk of chalkKrijt,
167
465495
3796
liep hij naar het bord, pakte een krijtje,
08:01
and startedbegonnen writingschrift out the powersbevoegdheden of two:
168
469291
2765
en begon de machten van 2 uit te schrijven:
08:04
two, fourvier, eightacht, 16 --
169
472056
3121
2, 4, 8, 16 --
08:07
come on, jointoetreden in with me, you know how it goesgaat --
170
475177
1656
doe mee, jullie weten hoe het gaat --
08:08
32, 64, 128, 256,
171
476833
3866
32, 64, 128, 256,
08:12
512, 1,024, 2,048.
172
480699
4656
512, 1024, 2048.
08:17
I'm in geekgeek heavenhemel. We'llWe zullen stop it there for a secondtweede.
173
485355
2552
Ik ben in 'nerd'-hemel.
Laten we hier even stoppen.
08:19
FrankFrank NelsonNelson ColeCole did not stop there.
174
487907
2770
Frank Nelson Cole stopte hier niet.
08:22
He wentgegaan on and on
175
490677
1663
Hij ging door en door
08:24
and calculatedberekend 67 powersbevoegdheden of two.
176
492340
3669
en berekende 67 machten van twee.
08:28
He tooknam away one and wroteschreef that numberaantal on the boardboord.
177
496009
2492
Hij trok er 1 vanaf en schreef dat getal op het bord.
08:30
A frissonFrisson of excitementopwinding wentgegaan around the roomkamer.
178
498501
4341
Er ontstond een euforisch gevoel in de ruimte.
08:34
It got even more excitingopwindend when he then wroteschreef down
179
502842
2262
Het werd nog spannender toen hij deze twee grote priemgetallen opschreef als een vermenigvuldiging --
08:37
these two largegroot primeeerste numbersgetallen in your standardstandaard- multiplicationvermenigvuldiging formatformaat --
180
505104
4399
Het werd nog spannender toen hij deze twee grote priemgetallen opschreef als een vermenigvuldiging --
08:41
and for the restrust uit of the houruur of his talk
181
509509
3907
en gedurende de rest van het uur
08:45
FrankFrank NelsonNelson ColeCole bustedopgepakt that out.
182
513416
4633
lepelde Frank Nelson Cole dat op.
08:50
He had foundgevonden the primeeerste factorsfactoren
183
518049
2174
Hij had de factoren van het priemgetal gevonden,
08:52
of (2 ^ 67) - 1.
184
520223
2410
van (2 ^ 67) -1.
08:54
The roomkamer wentgegaan berserkBerserk --
185
522633
2502
De mensen werden gek --
08:57
(LaughterGelach) --
186
525135
1820
(Gelach) --
08:58
as FrankFrank NelsonNelson ColeCole satza down,
187
526955
2042
toen Frank Nelson Cole ging zitten,
09:00
havingmet deliveredgeleverd the only talk in the historygeschiedenis of mathematicswiskunde
188
528997
3347
nadat hij de enige speech in de wiskundegeschiedenis had gehouden,
09:04
with no wordstekst.
189
532344
2809
zonder een woord te zeggen.
09:07
He admittedtoegegeven afterwardsdaarna it wasn'twas niet that hardhard to do.
190
535153
2687
Hij gaf achteraf toe
dat het niet zo moeilijk was geweest.
09:09
It tooknam focusfocus. It tooknam dedicationtoewijding.
191
537840
2650
Het had concentratie gekost en toewijding.
09:12
It tooknam him, by his estimateschatting,
192
540490
2000
Het kostte hem, naar schatting,
09:14
"threedrie yearsjaar of SundaysZondag."
193
542490
3971
"drie jaar aan zondagen".
09:18
But then in the fieldveld- of mathematicswiskunde,
194
546461
2338
Maar toen kwam in de wiskundewereld,
09:20
as in so manyveel of the fieldsvelden that we'vewij hebben heardgehoord from in this TEDTED,
195
548799
3115
zoals in vele werelden
waar we in deze TED over gehoord hebben,
09:23
the ageleeftijd of the computercomputer goesgaat alonglangs and things explodeontploffen.
196
551914
4343
het computertijdperk en het explodeerde.
09:28
These are the largestDe grootste primeeerste numbersgetallen we knewwist
197
556257
2437
Dit zijn de grootste priemgetallen die we kenden,
decennium na decennium,
09:30
decadedecennium by decadedecennium, eachelk one dwarfingdwerggroei the one before
198
558694
3407
en met ieder getal werd het vorige kleiner.
09:34
as computerscomputers tooknam over and our powermacht to calculateberekenen
199
562101
3200
Computers grepen de macht
en ons vermogen om te rekenen,
09:37
just grewgroeide and grewgroeide.
200
565301
1912
nam alleen maar toe.
09:39
This is the largestDe grootste primeeerste numberaantal we knewwist in 1996,
201
567230
3065
Dit is het grootste priemgetal dat we in 1996 kenden,
09:42
a very emotionalemotioneel yearjaar for me.
202
570295
2020
voor mij een heel emotioneel jaar.
09:44
It was the yearjaar I left universityUniversiteit.
203
572315
1935
Het was het jaar dat ik van de universiteit kwam.
09:46
I was torngescheurd betweentussen mathematicswiskunde and mediamedia.
204
574250
2625
Ik werd heen en weer geslingerd
tussen wiskunde en de media.
09:48
It was a toughtaai decisionbesluit. I lovedgeliefde universityUniversiteit.
205
576875
2455
Het was een moeilijke beslissing.
Ik hield van studeren.
09:51
My artsarts degreemate was the bestbeste ninenegen and a halfvoor de helft yearsjaar of my life.
206
579330
3873
Mijn universitaire titel vertegenwoordigde de beste negen-en-half jaar van mijn leven.
09:55
(LaughterGelach)
207
583203
2583
(Gelach)
09:57
But I camekwam to a realizationrealisatie about my owneigen abilityvermogen.
208
585786
3627
Ik werd me bewust van mijn eigen kunnen.
10:01
Put simplyeenvoudigweg, in a roomkamer fullvol of randomlywillekeurig selectedgekozen people,
209
589413
3517
Simpel gezegd,
in een kamer vol willekeurige mensen,
10:04
I'm a mathswiskunde geniusgenie.
210
592930
1875
ben ik een wiskunde-genie.
10:06
In a roomfulRoomful of mathswiskunde PhPH.DsDS,
211
594805
2077
In een kamer vol met wiskunde professoren,
10:08
I'm as dumbstom as a boxdoos of hammershamers.
212
596882
3729
ben ik zo dom als een doos met hamers.
10:12
My skillbekwaamheid is not in the mathematicswiskunde.
213
600611
1747
Mijn kunst ligt niet in de wiskunde.
10:14
It is in tellingvertellen the storyverhaal of the mathematicswiskunde.
214
602358
3892
Het ligt in het vertellen
van het verhaal van de wiskunde.
10:18
And duringgedurende that time, sincesinds I've left universityUniversiteit,
215
606250
2186
Sinds ik van de universiteit af ben,
10:20
these numbersgetallen have got biggergroter and biggergroter,
216
608436
2136
werden de getallen groter en groter,
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.
10:22
eachelk one dwarfingdwerggroei the last,
217
610572
1766
werden de getallen groter en groter,
ieder nieuw getal vermorzelde het vorige.
10:24
untiltot alonglangs camekwam this man, DrDr. CurtisCurtis CooperCooper,
218
612338
4893
Totdat deze man voorbij kwam, Dr. Curtis Cooper.
10:29
who a fewweinig yearsjaar agogeleden heldheld the recordrecord for the largestDe grootste ever primeeerste,
219
617231
3359
Hij had een paar jaar geleden het record
van het grootste priemgetal ooit.
10:32
only to see it snatchedgriste away by a rivalconcurrent universityUniversiteit.
220
620590
3305
Totdat het afgepakt werd
door een rivaliserende universiteit.
10:35
And then CurtisCurtis CooperCooper got it back.
221
623895
4177
Toen kreeg Curtis Cooper het terug.
10:40
Not yearsjaar agogeleden, not monthsmaanden agogeleden, daysdagen agogeleden.
222
628072
5327
Geen jaren, geen maanden,
maar een paar dagen geleden.
10:45
In an amazingverbazingwekkend momentmoment of serendipitySerendipity,
223
633399
1644
In een verbazingwekkende
samenloop van omstandigheden
10:47
I had to sendsturen TEDTED a newnieuwe slideglijbaan
224
635043
4152
moest ik TED een nieuwe dia sturen,
10:51
to showtonen you what this guy had donegedaan.
225
639195
2010
om jullie te laten zien wat deze man gedaan had.
10:53
I still rememberonthouden -- (ApplauseApplaus) --
226
641205
2650
Ik kan het me nog herinneren -- (Applaus) --
10:55
I still rememberonthouden when it happenedgebeurd.
227
643855
1503
wanneer het gebeurde.
10:57
I was doing my breakfastontbijt radioradio- showtonen.
228
645358
1448
Ik deed mijn ochtendprogramma.
10:58
I lookedkeek down on TwitterTwitter. There was a tweetTweet:
229
646806
1372
Ik keer naar Twitter en er was een tweet:
11:00
"AdamAdam, have you seengezien the newnieuwe largestDe grootste primeeerste numberaantal?"
230
648178
2305
"Adam, heb je
het nieuwe grootste priemgetal gezien?"
11:02
I shiveredrilde --
231
650483
1414
Ik huiverde --
11:03
(LaughterGelach) --
232
651897
1740
(Gelach) --
11:05
contactedgecontacteerd the womenvrouw who producedgeproduceerd my radioradio- showtonen out in the other roomkamer,
233
653637
3082
en contacteerde de dames van de productie
in de ruimte naast mij
11:08
and said "GirlsMeisjes, holdhouden the frontvoorkant pagepagina.
234
656719
2451
en zei: "Dames, wacht met de titel.
11:11
We're not talkingpratend politicspolitiek todayvandaag.
235
659170
1460
We gaan het niet over politiek hebben vandaag.
11:12
We're not talkingpratend sportsport todayvandaag.
236
660630
1957
Niet over sport.
11:14
They foundgevonden anothereen ander megaprimemegaprime."
237
662587
2330
Er is een nieuw megapriemgetal ontdekt."
11:16
The girlsmeisjes just shookschudde theirhun headshoofden,
238
664917
1512
De dames schudden alleen hun hoofd,
11:18
put them in theirhun handshanden, and let me go my owneigen way.
239
666429
2237
lieten het hangen en mij mijn gang gaan.
11:20
It's because of CurtisCurtis CooperCooper that we know,
240
668666
2576
Het is dankzij Curtis Cooper dat we weten,
11:23
currentlymomenteel the largestDe grootste primeeerste numberaantal we know,
241
671242
2329
dat dit nu het grootste priemgetal is,
11:25
is 2 ^ 57,885,161.
242
673571
8010
2 ^ 57.885.161.
11:33
Don't forgetvergeten to subtractaftrekken the one.
243
681581
2803
Vergeet niet de 1 eraf te halen.
11:36
This numberaantal is almostbijna 17 and a halfvoor de helft millionmiljoen digitscijfers long.
244
684384
7224
Dit getal is bijna 17,5 miljoen cijfers lang.
11:43
If you typedgetypt it out on a computercomputer and savedgered it as a texttekst filehet dossier,
245
691608
3426
Als je het zou uittypen en zou opslaan
als een tekstbestand,
11:47
that's 22 megMeg.
246
695034
2795
dan zou het 22 MB zijn.
11:49
For the slightlylicht lessminder geekygeeky of you,
247
697829
2044
Voor de wat mindere nerds,
11:51
think about the HarryHarry PotterPotter novelsromans, okay?
248
699873
2137
denk aan de Harry Potter-boeken.
11:54
This is the first HarryHarry PotterPotter novelroman.
249
702010
2350
Dit is het eerste boek.
11:56
This is all sevenzeven HarryHarry PotterPotter novelsromans,
250
704360
1702
Dit zijn alle zeven boeken,
11:58
because she did tendde neiging hebben to fafffaff on a bitbeetje nearin de buurt the endeinde.
251
706062
2362
want ze werd wat langdradig op het eind.
12:00
(LaughterGelach)
252
708424
3519
(Gelach)
12:03
WrittenGeschreven out as a bookboek, this numberaantal would runrennen
253
711943
2312
Als je het zou uitschrijven,
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.
12:06
the lengthlengte of the HarryHarry PotterPotter novelsromans and halfvoor de helft again.
254
714255
4475
Als je het zou uitschrijven,
dan zou dit getal anderhalf keer zo lang zijn.
12:10
Here'sHier is a slideglijbaan of the first 1,000 digitscijfers of this primeeerste.
255
718730
5539
Dit zijn de eerste 1000 cijfers van dit priemgetal.
12:16
If, when TEDTED had begunbegonnen, at 11 o'clockuur on TuesdayDinsdag,
256
724269
3121
Als we, vanaf het moment dat TED begon,
dinsdag om 11 uur
12:19
we'dwij hadden walkedwandelde out and simplyeenvoudigweg hitraken one slideglijbaan everyelk secondtweede,
257
727390
4568
iedere seconde een nieuwe dia hadden laten zien,
12:23
it would have takeningenomen fivevijf hoursuur to showtonen you that numberaantal.
258
731958
5370
dan zou het vijf uur geduurd hebben
om jullie dat getal te laten zien.
12:29
I was keenscherp to do it, could not convinceovertuigen BonoBono.
259
737328
2966
Ik wilde graag,
maar ik kon Bono niet overtuigen.
12:32
That's the way it goesgaat.
260
740294
2603
Zo gaat dat.
12:34
This numberaantal is 17 and a halfvoor de helft thousandduizend slidesslides long,
261
742897
4420
Dit getal is 17-duizend en een halve dia lang.
12:39
and we know it is primeeerste as confidentlyvertrouwen
262
747317
4123
En we weten net zo zeker dat het een priemgetal is,
12:43
as we know the numberaantal sevenzeven is primeeerste.
263
751440
3374
als dat we weten dat zeven een priemgetal is.
12:46
That fillsfills me with almostbijna sexualseksueel excitementopwinding.
264
754814
5686
Ik word hier bijna geil van.
12:52
And who am I kiddingkidding when I say almostbijna?
265
760500
2183
Wie hou ik voor de gek als ik bijna zeg?
12:54
(LaughterGelach)
266
762683
2562
(Gelach)
12:57
I know what you're thinkinghet denken:
267
765245
1651
Ik weet wat jullie denken:
12:58
AdamAdam, we're happygelukkig that you're happygelukkig,
268
766896
4979
Adam, we zijn blij dat jij blij bent,
13:03
but why should we carezorg?
269
771875
2498
maar wat kan ons dat schelen?
13:06
Let me give you just threedrie reasonsredenen why this is so beautifulmooi.
270
774373
2710
Laat me drie redenen noemen.
13:09
First of all, as I explaineduitgelegd, to askvragen a computercomputer
271
777083
3551
Ten eerste, ik zei het al,
moet je, om een computer te vragen
13:12
"Is that numberaantal primeeerste?" to typetype it in its abbreviatedafgekort formformulier,
272
780634
3079
of iets een priemgetal is,
het in de afgekorte versie intypen,
13:15
and then only about sixzes lineslijnen of codecode is the testtest for primacyprimaat,
273
783713
4202
met ongeveer zes regels code,
om het priemgetal te testen.
13:19
is a remarkablyopmerkelijk simpleeenvoudig questionvraag to askvragen.
274
787915
2321
Dat is een hele eenvoudige vraag.
13:22
It's got a remarkablyopmerkelijk clearduidelijk yes/no answerantwoord,
275
790236
3013
Het geeft een duidelijk ja of nee antwoord,
13:25
and just requiresvereist phenomenalfenomenaal gruntgrunt.
276
793249
2557
en heeft alleen
een fenomenaal rekenvermogen nodig.
13:27
LargeGrote primeeerste numbersgetallen are a great way of testingtesting
277
795806
2169
Grote priemgetallen zijn een fantastische manier
13:29
the speedsnelheid and accuracynauwkeurigheid of computercomputer chipschips.
278
797975
2633
om de snelheid
en nauwkeurigheid van chips te testen.
13:32
But secondlyten tweede, as CurtisCurtis CooperCooper was looking for that monstermonster primeeerste,
279
800608
2801
Ten tweede, toen Curtis Cooper
naar dat waanzinnige priemgetal op zoek was,
13:35
he wasn'twas niet the only guy searchingzoeken.
280
803409
1925
was hij niet de enige.
13:37
My laptoplaptop at home was looking throughdoor
281
805334
1185
Mijn laptop thuis onderzocht zelf
ook vier kandidaat-priemgetallen,
13:38
fourvier potentialpotentieel candidatekandidaat-lidstaten primespriemgetallen myselfmezelf
282
806519
2275
Mijn laptop thuis onderzocht zelf
ook vier kandidaat-priemgetallen,
13:40
as partdeel of a networkedgenetwerkte computercomputer huntjacht around the worldwereld-
283
808794
3656
als onderdeel van een wereldwijde zoektocht
van een computernetwerk
13:44
for these largegroot numbersgetallen.
284
812450
1255
naar deze grote getallen.
13:45
The discoveryontdekking of that primeeerste is similarsoortgelijk to the work
285
813705
1929
De ontdekking van dat priemgetal lijkt op het werk
13:47
people are doing in unravelingontrafelen RNARNA sequencessequenties,
286
815634
3202
van het ontrafelen van de RNA-sequenties,
13:50
in searchingzoeken throughdoor datagegevens from SETISETI and other astronomicalsterrenkundig projectsprojecten.
287
818836
3072
of van het doorzoeken van SETI-gegevens
en andere astronomische projecten.
13:53
We liveleven in an ageleeftijd where some of the great breakthroughsdoorbraken
288
821908
3242
We leven in een tijd
waarin de grootste ontdekkingen,
13:57
are not going to happengebeuren in the labslabs or the hallszalen of academiaacademische wereld
289
825150
2519
niet gedaan worden in laboratoria of collegebanken,
13:59
but on laptopslaptops, desktopsdesktops,
290
827669
2114
maar op laptops en desktops,
14:01
in the palmspalmen of people'sPeople's handshanden
291
829783
1866
van mensen die gewoon helpen zoeken.
14:03
who are simplyeenvoudigweg helpinghelpen out for the searchzoeken.
292
831649
3413
van mensen die gewoon helpen zoeken.
14:07
But for me it's amazingverbazingwekkend because it's a metaphormetafoor
293
835062
2329
Ik vind het zo bijzonder, omdat het een metafoor is,
14:09
for the time in whichwelke we liveleven,
294
837391
1937
voor de tijd waarin we leven.
14:11
when humanmenselijk mindsgeesten and machinesmachines can conquerveroveren togethersamen.
295
839328
4844
Waarin mensen en machines
samen dingen kunnen veroveren.
14:16
We'veWe hebben heardgehoord a lot about robotsrobots in this TEDTED.
296
844172
2359
We hebben bij deze TED veel gehoord over robots.
14:18
We'veWe hebben heardgehoord a lot about what they can and can't do.
297
846531
1610
Over wat ze wel en niet kunnen.
14:20
It is truewaar, you can now downloaddownloaden ontonaar your smartphonesmartphone
298
848141
2522
Het is waar dat je een app kunt downloaden,
14:22
an appapp that would beatovertreffen mostmeest grandmastersgrootmeesters at chessschaak.
299
850663
3895
waarmee je
de meeste schaakgrootmeesters kunt verslaan.
14:26
You think that's coolkoel.
300
854558
1464
Jullie denken dat dat geweldig is.
14:28
Here'sHier is a machinemachine doing something coolkoel.
301
856022
2566
Dit is een machine die iets geweldigs doet.
14:30
This is the CubeStormerCubeStormer IIII.
302
858588
2186
Dit is de Kubus-veroveraar II.
14:32
It can take a randomlywillekeurig shuffledgeschud Rubik'sRubik's CubeKubus.
303
860774
3821
Het kan een willekeurige Rubiks kubus,
14:36
UsingMet behulp van the powermacht of the smartphonesmartphone,
304
864595
2566
met het vermogen van een smartphone,
14:39
it can examineonderzoeken the cubekubus and solveoplossen the cubekubus
305
867161
7193
onderzoeken en oplossen,
14:46
in fivevijf secondsseconden.
306
874354
2699
in vijf seconden.
14:49
(ApplauseApplaus)
307
877053
3881
(Applaus)
14:52
That scaresschrikt some people. That excitesprikkelt me.
308
880934
4065
Het maakt sommige mensen bang.
Ik word er opgewonden van.
14:56
How luckyLucky are we to liveleven in this ageleeftijd
309
884999
3231
Is het niet fantastisch om in deze tijd te leven,
15:00
when mindgeest and machinemachine can work togethersamen?
310
888230
3293
waarin hersens en machines samen kunnen werken?
15:03
I was askedgevraagd in an interviewinterview last yearjaar in my capacitycapaciteit
311
891523
2272
Vorig jaar werd mij gevraagd,
15:05
as a lower-casekleine letters "c" celebrityberoemdheid in AustraliaAustralië,
312
893795
2988
als een kleine bekende Australiër:
15:08
"What was your highlighthoogtepunt of 2012?"
313
896783
2005
"Wat was je mooiste moment van 2012."
15:10
People were expectingervan uitgaand me to talk about
314
898788
1462
Iedereen verwachtte dat ik iets zou zeggen over
15:12
my belovedgeliefd SydneySydney SwansZwanen footballvoetbal teamteam.
315
900250
2668
mijn geliefde Sydney Swans footballteam.
15:14
In our beautifulmooi, indigenousinheems sportsport of AustralianAustralische footballvoetbal,
316
902918
3008
In onze mooie,
inheemse sport van Australisch football
15:17
they wonwon the equivalentgelijkwaardig of the SuperSuper BowlKom.
317
905926
2134
wonnen zij het equivalent van de Super Bowl.
15:20
I was there. It was the mostmeest emotionalemotioneel, excitingopwindend day.
318
908060
2991
Ik was erbij.
Het was de meest emotionele, opwindende dag.
15:23
It wasn'twas niet my highlighthoogtepunt of 2012.
319
911051
2114
Maar het was niet mijn hoogtepunt uit 2012.
15:25
People thought it mightmacht have been an interviewinterview I'd donegedaan on my showtonen.
320
913165
1963
Mensen dachten
dat het misschien een interview was.
15:27
It mightmacht have been a politicianpoliticus. It mightmacht have been a breakthroughdoorbraak.
321
915128
2068
Een politicus, een doorbraak.
15:29
It mightmacht have been a bookboek I readlezen, the artsarts. No, no, no.
322
917196
2055
Misschien een boek dat ik las, kunst.
Nee, nee, en nog eens nee.
15:31
It mightmacht have been something my two gorgeousprachtig daughtersdochters had donegedaan.
323
919251
2164
Het hadden mijn mooie dochters kunnen zijn.
15:33
No, it wasn'twas niet. The highlighthoogtepunt of 2012, so clearlyduidelijk,
324
921415
3579
Nee, zij waren het niet.
Het hoogtepunt van 2012
15:36
was the discoveryontdekking of the HiggsHiggs bosonboson.
325
924994
3632
was de ontdekking van het Higgs-deeltje.
15:40
Give it up for the fundamentalfundamenteel particledeeltje
326
928626
2676
Graag jullie applaus voor het fundamentele deeltje,
15:43
that bequeathsnalaat all other fundamentalfundamenteel particlesdeeltjes theirhun massmassa-.
327
931302
3005
dat alle andere deeltjes hun massa geeft.
15:46
(ApplauseApplaus)
328
934307
1496
(Applaus)
15:47
And what was so gorgeousprachtig about this discoveryontdekking was
329
935803
2813
Wat er zo mooi aan deze ontdekking was,
15:50
50 yearsjaar agogeleden PeterPeter HiggsHiggs and his teamteam
330
938616
2236
dat Peter Higgs en zijn team 50 jaar geleden
15:52
consideredbeschouwd one of the deepestdiepste of all questionsvragen:
331
940852
2410
een van de meest ingewikkelde vragen stelde:
15:55
How is it that the things that make us up have no massmassa-?
332
943262
4640
hoe komt het dat de deeltjes
waarvan we gemaakt zijn,
15:59
I've clearlyduidelijk got massmassa-. Where does it come from?
333
947902
4459
geen massa hebben? Hoe kan dat?
16:04
And he postulatedgepostuleerd a suggestionsuggestie
334
952361
1814
Hij stelde dat
16:06
that there's this infiniteeindeloos, incrediblyongelooflijk smallklein fieldveld-
335
954175
3670
er een heel klein stukje was,
16:09
stretchingstretching throughoutoveral the universeuniversum,
336
957845
2118
in het universum,
16:11
and as other particlesdeeltjes go throughdoor those particlesdeeltjes
337
959963
2085
en als andere deeltjes hierdoor gaan
16:14
and interactop elkaar inwerken, that's where they get theirhun massmassa-.
338
962048
2392
en door interactie hun massa krijgen.
16:16
The restrust uit of the scientificwetenschappelijk communitygemeenschap said,
339
964440
2457
De rest van de wetenschap zei:
16:18
"Great ideaidee, HiggsyHiggsy.
340
966897
1609
"Goed idee, Higgsy.
16:20
We'veWe hebben got no ideaidee if we could ever provebewijzen it.
341
968506
1686
We weten niet of we het ooit kunnen bewijzen.
16:22
It's beyondvoorbij our reachberijk."
342
970192
2108
Het is buiten ons bereik."
16:24
And withinbinnen just 50 yearsjaar,
343
972300
2497
Binnen 50 jaar,
16:26
in his lifetimelevenslang, with him sittingzittend in the audiencepubliek,
344
974797
5884
in zijn leven, met hem in het publiek,
16:32
we had designedontworpen the greatestbeste machinemachine ever
345
980681
3632
hadden we de beste machine ooit gemaakt,
16:36
to provebewijzen this incredibleongelooflijk ideaidee
346
984313
3066
om dit ongelooflijke idee te bewijzen
16:39
that originatedis ontstaan just in a humanmenselijk mindgeest.
347
987379
3963
dat uit een gewone menselijke geest ontsproten was,
16:43
That's what is so excitingopwindend for me about this primeeerste numberaantal.
348
991342
2532
Dat vind ik zo opwindend aan dit priemgetal.
16:45
We thought it mightmacht be there,
349
993874
2086
We dachten dat het er kon zijn.
16:47
and we wentgegaan and foundgevonden it.
350
995960
2420
We gingen zoeken en vonden het.
16:50
That is the essenceessence of beingwezen humanmenselijk.
351
998380
3900
Dat is de essentie van het mens-zijn.
16:54
That is what we are all about.
352
1002280
3674
Dat is waar het om draait.
16:57
Or as my friendvriend DescartesDescartes mightmacht put it,
353
1005954
1969
Of, zoals mijn vriend Descartes zei:
16:59
we think,
354
1007923
1713
"Wij denken,
17:01
thereforedaarom we are.
355
1009636
2413
dus we bestaan."
17:04
Thank you.
356
1012049
1391
Dankjewel.
17:05
(ApplauseApplaus)
357
1013440
5601
(Applaus)
Translated by Heleen van Maanen
Reviewed by Rik Delaet

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Adam Spencer - Science communicator
Radio host Adam Spencer fills Sydney's drive-time mornings with smart math and science talk.

Why you should listen

Adam Spencer is the breakfast host on 702 ABC Sydney, the most listened-to talk show in Australia's biggest and most competitive market -- but (or maybe because) in between the usual fare of weather, traffic and local politics he weaves a spell of science, mathematics and general nerdery. Really! In a radio landscape dominated by shock jocks and morning zoos, he plays eclectic tunes, talks math, and never misses the chance to interview a Nobel Prize winner. Which is unsurprising once you find out that this former world debating champion had actually started on a PhD in Pure Mathematics before he began dabbling in improv comedy, which eventually led to his media career.

"Numbers," he says, "are the musical notes with which the symphony of the universe is played."

Watch Adam's promo video for this talk -- and follow the hashtag #PrimePush.

More profile about the speaker
Adam Spencer | Speaker | TED.com