ABOUT THE SPEAKER
Stephen Burt - Poetry critic
In his influential poetry criticism, Stephen Burt links the contemporary with the classical, pinpoints new poetry movements, and promotes outstanding little-known poets.

Why you should listen
Stephen Burt is a serious fan of science fiction, indie music and women’s basketball, but what he’s known for is his highly influential poetry criticism. That list of passions, though, hints at Burt’s mission as a critic: he aims not only to describe new movements in the form, but also to champion under-the-radar writers whose work he admires.
 
Burt, a professor of English at Harvard, is passionate about both the classics and the contemporary, and his poetry criticism bridges those two worlds. He is also a poet in his own right, with two full-length books under his belt, and a cross-dresser who mines his feminine persona in his own writing. “I am a literary critic and a writer of verse, a parent and husband and friend, before and after I am a guy in a skirt, or a guy in blue jeans, or a fictional girl,” he has written. His books include The Art of the Sonnet (with David Mikics); Close Calls With Nonsense: Reading New Poetry; and Parallel Play: Poems.
More profile about the speaker
Stephen Burt | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2013

Stephen Burt: Why people need poetry

Stephen Burt: Dlaczego ludzie potrzebują poezji

Filmed:
1,326,640 views

„Wszyscy umrzemy i poezja może pomóc nam z tym żyć”. W uroczej i zabawnej prelekcji krytyk literacki Stephen Burt zabiera nas w liryczną podróż z ulubionymi poetami, aż do akapitu i z powrotem do ludzkiej potrzeby wyobraźni.
- Poetry critic
In his influential poetry criticism, Stephen Burt links the contemporary with the classical, pinpoints new poetry movements, and promotes outstanding little-known poets. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
I readczytać poetrypoezja all the time
0
1000
2462
Stale czytam poezję
00:15
and writepisać about it frequentlyczęsto
1
3462
1560
i często o niej piszę.
00:17
and take poemswiersze apartniezależnie
2
5022
1608
Analizuję wiersze,
00:18
to see how they work
3
6630
1643
żeby zrozumieć ich działanie,
00:20
because I'm a wordsłowo personosoba.
4
8273
1707
bo jestem miłośnikiem słów.
00:21
I understandzrozumieć the worldświat bestNajlepiej, mostwiększość fullycałkowicie,
5
9980
2777
Najlepiej rozumiem świat poprzez słowa,
00:24
in wordssłowa ratherraczej than, say, pictureskino or numbersliczby,
6
12757
2893
dużo lepiej niż przez obrazy czy liczby.
00:27
and when I have a newNowy experiencedoświadczenie or a newNowy feelinguczucie,
7
15650
2568
Kiedy doświadczam czegoś
lub odczuwam coś nowego,
00:30
I'm a little frustratedsfrustrowany
8
18218
1150
jestem sfrustrowany,
00:31
untilaż do I can try to put it into wordssłowa.
9
19368
3195
dopóki nie ubiorę tego w słowa.
00:34
I think I've always been that way.
10
22563
2311
Chyba zawsze taki byłem.
00:36
I devouredpożarł sciencenauka fictionfikcja as a childdziecko. I still do.
11
24874
2846
Jako dziecko pochłaniałem sci-fi.
Wciąż to robię.
00:39
And I founduznany poemswiersze by AndrewAndrew MarvellMarvell
12
27720
2280
Odkryłem wiersze Andrew Marvella,
00:42
and MatthewMateusz ArnoldArnold and EmilyEmily DickinsonDickinson
13
30000
1718
Matthew Arnolda, Emily Dickinson,
00:43
and WilliamWilliam ButlerButler YeatsYeats
14
31718
1404
Williama Butlera Yeatsa,
00:45
because they were quotedpodane in sciencenauka fictionfikcja,
15
33122
2280
bo były cytowane w książkach sci-fi.
00:47
and I lovedkochany theirich soundsDźwięki
16
35402
1161
Pokochałem ich dźwięk,
00:48
and I wentposzedł on to readczytać about ottavaOttava rimaRima
17
36563
3407
zacząłem czytać o strofach ośmiowersowych,
00:51
and medialprzyśrodkowej caesurascaesuras and enjambmentenjambement
18
39970
3009
średniówkach, przerzutni
00:54
and all that other technicaltechniczny stuffrzeczy
19
42979
1831
i innych kwestiach technicznych,
00:56
that you careopieka about if you alreadyjuż careopieka about poemswiersze,
20
44810
4120
które obchodzą cię,
jeśli już interesujesz się poezją.
01:00
because poemswiersze alreadyjuż madezrobiony me happierszczęśliwsi
21
48930
3246
Już wtedy wiersze sprawiły,
że byłem szczęśliwszy,
01:04
and saddersmutniejszy and more aliveżywy.
22
52176
2083
smutniejszy, bardziej czułem, że żyję.
01:06
And I becamestał się a poetrypoezja critickrytyk
23
54259
1829
Zostałem krytykiem poezji,
01:08
because I wanted to know how and why.
24
56088
4740
bo chciałem wiedzieć, jak i dlaczego.
01:12
Now, poetrypoezja isn't one thing that servessłuży one purposecel, powód
25
60828
4792
Poezja nie służy jednemu celowi,
01:17
any more than musicmuzyka or computerkomputer programmingprogramowanie
26
65620
3104
podobnie jak muzyka czy programowanie
służą wielu celom.
01:20
serveobsługiwać one purposecel, powód.
27
68724
1862
01:22
The greekgrecki wordsłowo poemwiersz, it just meansznaczy "a madezrobiony thing,"
28
70586
3968
Greckie słowo "poemat" oznacza
"rzecz stworzoną".
01:26
and poetrypoezja is a setzestaw of techniquestechniki,
29
74554
2013
Poezja to zbiór technik,
01:28
wayssposoby of makingzrobienie patternswzorce
30
76567
1951
sposobów tworzenia wzorców,
01:30
that put emotionsemocje into wordssłowa.
31
78518
2089
które ubierają emocje w słowa.
01:32
The more techniquestechniki you know,
32
80607
2010
Im więcej znasz technik,
01:34
the more things you can make,
33
82617
2452
tym więcej rzeczy możesz stworzyć,
01:37
and the more patternswzorce you can recognizerozpoznać
34
85069
3220
tym więcej wzorów możesz rozpoznać
01:40
in things you mightmoc alreadyjuż like or love.
35
88289
4165
w rzeczach już lubianych czy kochanych.
01:44
That said, poetrypoezja does seemwydać się to be
36
92454
3037
Poezja faktycznie wydaje się
01:47
especiallyszczególnie good at certainpewny things.
37
95491
2934
szczególnie pomocna w pewnych kwestiach.
01:50
For exampleprzykład, we are all going to dieumierać.
38
98425
6505
Na przykład: wszyscy umrzemy.
01:56
PoetryPoezja can help us liverelacja na żywo with that.
39
104930
2723
Poezja może nam pomóc z tym żyć.
01:59
PoemsWiersze are madezrobiony of wordssłowa, nothing but wordssłowa.
40
107653
2573
Wiersze są stworzone ze słów,
niczego więcej.
02:02
The particularsdane szczegółowe in poemswiersze are like
41
110226
2392
Szczegóły w wierszach
02:04
the particularitiescechy szczególne, the personalitiesosobowości,
42
112618
1496
są jak osobliwości, osobowości,
02:06
that distinguishrozróżniać people from one anotherinne.
43
114114
3277
odróżniające ludzi od siebie nawzajem.
02:09
PoemsWiersze are easyłatwo to sharedzielić, easyłatwo to passprzechodzić on,
44
117391
2771
Wierszami łatwo się dzielić,
przekazywać je dalej.
02:12
and when you readczytać a poemwiersz, you can imaginewyobrażać sobie
45
120162
1820
Gdy czytasz wiersz,
02:13
someone'sktoś speakingmówienie to you or for you,
46
121982
4008
możesz wyobrażać sobie,
że ktoś mówi do ciebie lub dla ciebie.
02:17
maybe even someonektoś fardaleko away
47
125990
1915
Może nawet ktoś z daleka,
02:19
or someonektoś madezrobiony up or someonektoś deceasedzmarłego.
48
127905
4432
ktoś wymyślony albo zmarły.
02:24
That's why we can go to poemswiersze when we want to
49
132337
4445
To dlatego możemy zwrócić się ku poezji,
kiedy chcemy coś lub kogoś wspomnieć,
02:28
rememberZapamiętaj something or someonektoś,
50
136782
2438
02:31
to celebrateświętować or to look beyondpoza deathśmierć
51
139220
3112
coś uczcić, spojrzeć poza śmierć
02:34
or to say goodbyeŻegnaj,
52
142332
1860
albo pożegnać się.
02:36
and that's one reasonpowód poemswiersze can seemwydać się importantważny,
53
144192
3820
Z tego powodu wiersze
mogą wydać się istotne nawet ludziom,
02:40
even to people who aren'tnie są me,
54
148012
2023
którzy nie są tacy jak ja,
02:42
who don't so much liverelacja na żywo in a worldświat of wordssłowa.
55
150035
4705
którzy nie żyją tak bardzo w świecie słów.
02:46
The poetpoeta FrankFrank O'HaraO'Hara said,
56
154740
2096
Poeta Frank O'Hara powiedział,
02:48
"If you don't need poetrypoezja, bullyBully for you,"
57
156836
3254
"Jeśli nie potrzebujesz
poezji - gratuluję".
02:52
but he alsorównież said when he didn't
want to be aliveżywy anymorejuż,
58
160090
3632
Powiedział także,
że gdy nie chciał już żyć,
02:55
the thought that he wouldn'tnie writepisać any more poemswiersze
59
163722
2510
powstrzymała go myśl,
02:58
had stoppedzatrzymany him.
60
166232
1868
że nie mógłby już pisać wierszy.
03:00
PoetryPoezja helpspomaga me want to be aliveżywy,
61
168100
2037
Poezja sprawia, że chcę żyć.
03:02
and I want to showpokazać you why by showingseans you how,
62
170137
3119
Chciałbym wam to wyjaśnić
pokazując, jak kilka wierszy
reaguje na to,
03:05
how a couplepara of poemswiersze reactreagować to the factfakt that
63
173256
3078
03:08
we're aliveżywy in one placemiejsce at one time in one culturekultura,
64
176334
2936
że żyjemy w jednym miejscu,
jednym czasie, w jednej kulturze,
03:11
and in anotherinne we won'tprzyzwyczajenie be aliveżywy at all.
65
179270
5376
i nie będziemy żyć w innej.
03:16
So here'soto jest one of the first poemswiersze I memorizedzapamiętane.
66
184646
4064
Oto jeden z pierwszych wierszy,
jakich nauczyłem się na pamięć.
03:20
It could addressadres a childdziecko or an adultdorosły.
67
188710
4490
Może dotyczyć dziecka albo dorosłego.
03:25
"From fardaleko, from eveprzeddzień and morningranek
68
193200
3351
"Z dala, ze światła i ciemności
03:28
From yonYon twelve-windedzdyszany dwunastu skyniebo,
69
196551
2826
Dalekich wiatrów stu,
03:31
The stuffrzeczy of life to knitrobić na drutach me
70
199377
2100
Tkacz życia, co mnie złożył
03:33
BlewWiał hithertu; here am I.
71
201477
2170
Tchnął: i oto jestem tu.
03:35
Now — for a breathoddech I tarrysmolisty
72
203647
2266
Już – póki trwa to tchnienie
03:37
NorAni yetjeszcze disperserozproszenia apartniezależnie
73
205913
2120
Nie zniknie jak we mgle
03:40
Take my handdłoń quickszybki and tell me,
74
208033
2076
Chwyć moją dłoń i powiedz,
03:42
What have you in your heartserce.
75
210109
2103
Co niesie serce twe.
03:44
SpeakMówić now, and I will answerodpowiedź;
76
212212
2457
Mów zaraz, ja odpowiem;
03:46
How shallpowinien I help you, say;
77
214669
2580
Jak mam ci pomóc, jak;
03:49
EreEre to the wind'sWind twelvedwanaście quartersmieszkanie
78
217249
2164
Nim ruszę w krąg stu wichrów
03:51
I take my endlessnieskończony way."
79
219413
3095
Na mój bezkresny szlak."
[A. E. Housman, tłum. Andrzej Ziółkowski]
03:54
[A. E. HousmanHousman]
80
222508
2169
03:56
Now, this poemwiersz has appealedodwołanie
81
224677
1444
Ten wiersz przemówił
do pisarzy science-fiction.
03:58
to sciencenauka fictionfikcja writerspisarze.
82
226121
1403
03:59
It's furnishedumeblowany at leastnajmniej threetrzy sciencenauka fictionfikcja titlestytuły,
83
227524
3169
Pojawił się w co najmniej
trzech książkach sci-fi.
04:02
I think because it saysmówi poemswiersze can bringsprzynosi us newsAktualności
84
230693
2728
Pokazuje, jak wiersze mogą
przynosić wieści z przeszłości,
04:05
from the futureprzyszłość or the pastprzeszłość
85
233421
1993
przyszłości,
lub z drugiego końca świata,
04:07
or acrossprzez the worldświat,
86
235414
2807
04:10
because theirich patternswzorce can seemwydać się to tell you
87
238221
2705
ponieważ ich schematy
potrafią opowiedzieć o tym,
04:12
what's in somebody'sczyjś heartserce.
88
240926
1751
co tkwi w czyimś sercu.
04:14
It saysmówi poemswiersze can bringprzynieść people togetherRazem temporarilytymczasowo,
89
242677
2872
Mówi nam, że wiersze
mogą chwilowo łączyć ludzi,
04:17
whichktóry I think is trueprawdziwe,
90
245549
2080
co według mnie jest prawdą.
04:19
and it stickskije in my headgłowa not just because it rhymesrymy
91
247629
3537
Pamiętam go nie tylko dlatego,
że się rymuje,
ale dlatego, jak się rymuje.
04:23
but for how it rhymesrymy,
92
251166
1438
04:24
cleanlyczysto and simplypo prostu on the two and fourcztery,
93
252604
2387
Czysto i prosto
w drugim i czwartym wersie,
04:26
"say" and "way,"
94
254991
1237
"jak" i "szlak",
04:28
with anticipatorywyprzedzających hintswskazówki on the one and threetrzy,
95
256228
2807
niedokładnie wers pierwszy i trzeci,
04:31
"answerodpowiedź" and "quartersmieszkanie,"
96
259035
1625
"odpowiem" i "wichrów".
04:32
as if the poemwiersz itselfsamo were comingprzyjście togetherRazem.
97
260660
3875
Jakby wiersz składał się sam.
04:36
It playsgra up the factfakt that we dieumierać
98
264535
2012
Bawi się tym, że umrzemy,
04:38
by exaggeratingprzesadzam the speedprędkość of our liveszyje.
99
266547
2303
wyolbrzymiając tempo życia.
04:40
A fewkilka yearslat on EarthZiemia becomestają się
100
268850
2278
Kilka lat na ziemi staje się
04:43
one speechprzemówienie, one breathoddech.
101
271128
2239
jedną przemową, jednym oddechem.
04:45
It's a poemwiersz about lonelinesssamotność --
102
273367
2159
To wiersz o samotności.
04:47
the "I" in the poemwiersz feelsczuje no connectionpołączenie will last —
103
275526
3103
Podmiot w wierszu czuje,
że żadna więź nie przetrwa.
04:50
and it mightmoc look like a pleazarzut for help
104
278629
1912
Może to wyglądać jak wołanie o pomoc,
04:52
'tilTIL you get to the wordsłowo "help,"
105
280541
2510
ale potem docieramy do słowa "pomóc",
04:55
where this "I" facingokładzina you, takingnabierający your handdłoń,
106
283051
2542
kiedy to podmiot zwraca się
do ciebie, bierze za rękę
04:57
is more like a teachernauczyciel or a geniedżin,
107
285593
1981
i staje się nauczycielem lub dżinem,
04:59
or at leastnajmniej that's what he wants to believe.
108
287574
2724
a przynajmniej chce wierzyć, że nim jest.
05:02
It would not be the first time a poetpoeta had
109
290298
3115
Nie po raz pierwszy poeta napisał wierz,
05:05
writtenpisemny the poemwiersz that he wanted to hearsłyszeć.
110
293413
4862
który sam chciał usłyszeć.
05:10
Now, this nextNastępny poemwiersz really changedzmienione
111
298275
2743
Kolejny wiersz wpłynął znacząco
na to, co lubiłem,
05:13
what I likedlubiany and what I readczytać
112
301018
1996
co czytałem i co wydało mi się,
05:15
and what I feltczułem I could readczytać as an adultdorosły.
113
303014
2359
że mógłbym czytać jako dorosły.
05:17
It mightmoc not make any sensesens to you
114
305373
1639
Jeśli nie widzieliście go wcześniej
05:19
if you haven'tnie mam seenwidziany it before.
115
307012
3930
może się wydać bez sensu.
05:22
"The GardenOgród"
116
310942
2208
"Ogród"
05:25
"OleanderOleander: coralkoral
117
313150
2391
"Oleander: koralowy
05:27
from lipstickszminka adsreklamy in the 50's„s.
118
315541
2560
jak z reklam szminek
z lat pięćdziesiątych.
05:30
FruitOwoce of the treedrzewo of suchtaki knowledgewiedza, umiejętności
119
318101
2968
Owoc drzewa poznania takiej wiedzy
05:33
To smackzadatki
(thincienki airpowietrze)
120
321069
1944
Dać
(w powietrzu)
05:35
meaningznaczenie kisspocałunek or hittrafienie.
121
323013
2098
można buziaka lub klapsa.
05:37
It appearspojawia się
122
325111
1119
Pojawia się
05:38
in the guiseprzykrywką of outwornzuŜyte usageszwyczaje
123
326230
2019
pod postacią przebrzmiałego użycia,
05:40
because we are badzły?
124
328249
2871
bo jesteśmy źli?
05:43
BigDuże masculinerodzaj męski threatzagrożenie,
125
331120
1837
Wielkie, męskie zagrożenie,
05:44
insinuatingujmujący and slangyslangy."
126
332957
2550
insynuujące i gwarowe".
05:47
[RaeRae ArmantroutUrodzona]
127
335507
2198
[Rae Armantrout]
05:49
Now, I founduznany this poemwiersz in an anthologyAntologia
128
337705
2748
Znalazłem ten wiersz
w antologii z 1989 roku,
05:52
of almostprawie equallyna równi confusingmylące poemswiersze in 1989.
129
340453
2822
pełnej takich niezrozumiałych wierszy.
05:55
I just heardsłyszał that there were these scandalousSkandaliczna writerspisarze
130
343275
2018
Słyszałem, że są tacy pisarze-skandaliści,
05:57
callednazywa LanguageJęzyk poetspoeci who didn't make any sensesens,
131
345293
2627
zwani Poetami Języka,
którzy pisali bez sensu.
05:59
and I wanted to go and see
for myselfsiebie what they were like,
132
347920
2268
Chciałem przekonać się, kim są.
06:02
and some of them didn't do much for me,
133
350188
1690
Niektórzy nie trafili do mnie,
06:03
but this writerpisarz, RaeRae ArmantroutUrodzona,
134
351878
1552
ale ta poetka, Rae Armantrout,
06:05
did an awfulstraszny lot, and I kepttrzymane readingczytanie her
135
353430
2607
przemówiła do mnie bardzo.
Czytałem jej wiersze,
06:08
untilaż do I feltczułem I knewwiedziałem what was going on,
136
356037
3191
aż poczułem, że rozumiem, o co chodzi.
06:11
as I do with this poemwiersz.
137
359228
1265
Tak też zrozumiałem ten wiersz.
06:12
It's about the GardenOgród of EdenEden and the FallUpadek
138
360493
3121
Opowiada on o ogrodzie Eden i Upadku,
06:15
and the BiblicalBiblijne storyfabuła of the FallUpadek,
139
363614
3556
o biblijnej historii Upadku,
06:19
in whichktóry sexseks as we know it
140
367170
2152
w którym seks, jaki znamy,
06:21
and deathśmierć and guiltpoczucie winy
141
369322
1278
śmierć i wina
06:22
come into the worldświat at the samepodobnie time.
142
370600
2009
przychodzą na świat w jednej chwili.
06:24
It's alsorównież about how appearancesWyglądy deceiveoszukać,
143
372609
2209
Opowiada też o tym, jak złudne są pozory,
06:26
how our culturekultura can sweepzamiatać us alongwzdłuż
144
374818
2424
jak nasza kultura potrafi wciągnąć nas
06:29
into doing and sayingpowiedzenie things we didn't intendzamierzać
145
377242
2368
w robienie i mówienie rzeczy,
których nie myślimy
06:31
or don't like, and Armantrout'sUrodzona w stylestyl
146
379610
2470
lub nie lubimy.
06:34
is tryingpróbować to help us stop or slowpowolny down.
147
382080
3438
Armantrout próbuje nam pomóc
zwolnić lub zatrzymać się.
06:37
"SmackSmack" can mean "kisspocałunek" as in airpowietrze kissespzdr,
148
385518
4434
Dać można całusa, posłać pocałunek
06:41
as in lip-smackinglip bicie,
149
389952
965
w powietrzu,
06:42
but that can leadprowadzić to "smackzadatki" as in "hittrafienie"
150
390917
2362
ale można też dać klapsa, czyli zbić,
06:45
as in domestickrajowy abusenadużycie,
151
393279
2115
dopuścić się przemocy domowej,
06:47
because sexualseksualny attractionatrakcja can seemwydać się threateninggroźne.
152
395394
3808
ponieważ pociąg seksualny
może wydawać się niebezpieczny.
06:51
The redczerwony that meansznaczy fertilitypłodność
153
399202
2266
Czerwień oznacza płodność,
06:53
can alsorównież mean poisonzatruć.
154
401468
1702
ale może to być też trucizna.
06:55
OleanderOleander is poisonoustrujący.
155
403170
1093
Oleander jest trujący.
06:56
And outwornzuŜyte usageszwyczaje like "smackzadatki" for "kisspocałunek"
156
404263
3687
Przebrzmiałe użycie słów jak "buziak"
06:59
or "hittrafienie" can help us see
157
407950
2657
czy "klaps" pozwala nam ujrzeć,
07:02
how our unacknowledgedniepotwierdzone assumptionszałożenia
158
410607
2318
jak nasze nieuświadomione założenia
07:04
can make us believe we are badzły,
159
412925
1995
potrafią nam wmówić, że jesteśmy źli,
07:06
eitherzarówno because sexseks is sinfulgrzeszne
160
414920
2042
czy to dlatego, że seks jest grzeszny,
07:08
or because we toleratetolerować so much sexismseksizm.
161
416962
2840
czy też dlatego,
że tolerujemy tyle seksizmu.
07:11
We let guys tell womenkobiety what to do.
162
419802
3096
Pozwalamy, by mężczyźni
mówili kobietom, co mają robić.
07:14
The poemwiersz reactsreaguje to oldstary lipstickszminka adsreklamy,
163
422898
2613
Wiersz jest reakcją
na stare reklamy szminek,
07:17
and its edginessnadwrażliwości about statementkomunikat,
164
425511
2061
a jego emocjonalne podejście,
07:19
its reversalsodwrócenie and haltszatrzymanie, have everything to do
165
427572
2322
jego zatrzymania i odwrócenia ról
07:21
with resistingopór the languagejęzyk of adsreklamy
166
429894
2221
związane są z oporem
przed językiem reklamy,
07:24
that want to tell us so easilyz łatwością what to want,
167
432115
3208
który próbuje mówić nam,
czego mamy chcieć,
07:27
what to do, what to think.
168
435323
1400
co mamy robić, co myśleć.
07:28
That resistanceodporność is a lot of the pointpunkt of the poemwiersz,
169
436723
2544
Ten opór stanowi sedno wiersza,
07:31
whichktóry showsprzedstawia me, ArmantroutUrodzona showsprzedstawia me
170
439267
2168
przez który Armantrout pokazuje mi,
07:33
what it's like to hearsłyszeć gravegrób threatszagrożenia
171
441435
1966
jak to jest słyszeć groźby
07:35
and mortalśmiertelny dishonestynieuczciwość in the languagejęzyk
172
443401
2548
i fundamentalną nieprawdę
w języku codziennym.
07:37
of everydaycodziennie life, and oncepewnego razu she's doneGotowe that,
173
445949
2567
Myślę, że przez tę demonstrację
07:40
I think she can showpokazać other people, womenkobiety and menmężczyźni,
174
448516
4460
może pokazać innym ludziom,
mężczyznom i kobietom,
07:44
what it's like to feel that way
175
452976
1475
jakie to uczucie,
07:46
and say to other people, womenkobiety and menmężczyźni
176
454451
2706
i powiedzieć tym,
07:49
who feel so alienatedwyobcowany or so threatenedzagrożony
177
457157
2913
którzy czują się wyalienowani i zagrożeni,
07:52
that they're not alonesam.
178
460070
1941
że nie są sami.
07:54
Now, how do I know that I'm right
179
462011
3468
Skąd wiem, że dobrze zrozumiałem
07:57
about this somewhatnieco confusingmylące poemwiersz?
180
465479
1978
ten nieco niejasny wiersz?
07:59
Well in this casewalizka, I emailedprzesłane pocztą elektroniczną
the poetpoeta a draftwersja robocza of my talk
181
467457
2741
W tym konkretnym przypadku
wysłałem autorce
08:02
and she said, "Yeah, yeah, that's about it."
182
470198
2836
maila z moją prezentacją
i usłyszałem: "Tak, to jest to".
08:05
Yeah. (LaughterŚmiech) (ApplauseAplauz)
183
473034
3915
Tak.
08:08
But usuallyzazwyczaj, you can't know. You never know.
184
476949
2926
Ale zazwyczaj nie ma pewności.
Nigdy nie wiadomo.
08:11
You can't be sure, and that's okay.
185
479875
2554
Nie ma pewności i nic w tym złego.
08:14
All we can do we is listen to poemswiersze
186
482429
1601
Możemy jedynie słuchać wierszy,
08:16
and look at poemswiersze and guessodgadnąć
187
484030
1659
czytać je i zgadywać,
08:17
and see if they can bringprzynieść us what we need,
188
485689
2482
sprawdzać, czy dają nam to,
czego potrzebujemy.
08:20
and if you're wrongźle about some partczęść of a poemwiersz,
189
488171
2969
A jeśli źle odczytamy jakąś część wiersza,
08:23
nothing badzły will happenzdarzyć.
190
491140
3931
to nic złego się nie stanie.
08:27
Now, this nextNastępny poemwiersz is olderstarsze than Armantrout'sUrodzona w,
191
495071
2783
Następny wiersz jest starszy
od wiersza Armantrout,
08:29
but a little youngermniejszy than A. E. Housman'sHousman's.
192
497854
3764
ale nieco młodszy od wiersza
A. E. Housmana.
08:33
"The BraveOdważny Man"
193
501618
1868
"Ten dzielny człowiek"
08:35
"The sunsłońce, that braveodważny man,
194
503486
2684
"Słońce, ten dzielny człowiek,
08:38
ComesPochodzi throughprzez boughsKonary that liekłamstwo in wait,
195
506170
2720
Wychodzi spoza gałęzi,
które trwają w oczekiwaniu,
08:40
That braveodważny man.
196
508890
2425
Ten dzielny człowiek.
08:43
GreenZielony and gloomyponury eyesoczy
197
511315
1585
Zielone, ponure oczy
08:44
In darkciemny formsformularze of the grasstrawa
198
512900
1828
W ciemnych kształtach trawy
08:46
RunUruchom away.
199
514728
1517
Umykają.
08:48
The good starsgwiazdy,
200
516245
1725
Dobre gwiazdy,
08:49
PaleBlady helmsHełmy and spikykolczaste spursostrogi,
201
517970
2687
Jasne hełmy i kolczaste ostrogi,
08:52
RunUruchom away.
202
520657
1390
Umykają.
08:54
FearsLęki of my bedłóżko,
203
522047
1355
Lęki mego łóżka,
08:55
FearsLęki of life and fearslęki of deathśmierć,
204
523402
2478
Lęki życia i lęki śmierci,
08:57
RunUruchom away.
205
525880
1480
Umykają.
08:59
That braveodważny man comespochodzi up
206
527360
2296
Ten dzielny człowiek wschodzi
09:01
From belowponiżej and walksspacery withoutbez meditationMedytacja,
207
529656
2920
I kroczy bez zastanowienia,
09:04
That braveodważny man."
208
532576
1777
Ten dzielny człowiek".
09:06
[WallaceWallace StevensStevens]
209
534353
2990
[Wallace Stevens,
tłum. Adam Lipszyc]
09:09
Now, the sunsłońce in this poemwiersz,
210
537343
2353
Słońce w tym wierszu
09:11
in WallaceWallace Stevens'Stevens poemwiersz, seemswydaje się so gravegrób
211
539696
2489
Wallace'a Stevensa,
wydaje się tak dzielne,
09:14
because the personosoba in the poemwiersz is so afraidprzestraszony.
212
542185
3471
bo osoba w wierszu
tak bardzo się go boi.
09:17
The sunsłońce comespochodzi up in the morningranek throughprzez branchesoddziały,
213
545656
2487
Słońce wschodzi rankiem,
świeci poprzez gałęzie,
09:20
dispelsrozwiewa the dewrosy, the eyesoczy, on the grasstrawa,
214
548143
2939
osusza rosę, oświetla oczy, trawę,
09:23
and defeatsporażek starsgwiazdy envisionedprzewidywał as armiesarmie.
215
551082
3405
pokonuje gwiazdy
przedstawione jako armie.
09:26
"BraveOdważny" has its oldstary sensesens of showyefektowne
216
554487
1969
"Dzielny" kojarzy się z efekciarstwem,
09:28
as well as its modernnowoczesny sensesens, courageodwaga.
217
556456
2244
ale także współcześnie z odwagą.
09:30
This sunsłońce is not afraidprzestraszony to showpokazać his facetwarz.
218
558700
3340
Słońce nie boi się pokazać swego oblicza.
09:34
But the personosoba in the poemwiersz is afraidprzestraszony.
219
562040
3352
Osoba w wierszu boi się.
09:37
He mightmoc have been up all night.
220
565392
1539
Być może nie spała całą noc.
09:38
That is the revealodsłonić StevensStevens
saveszapisuje for that fourthczwarty stanzastrofa,
221
566931
3982
Stevens odkrywa to przed nami
w czwartej zwrotce,
09:42
where runbiegać away has becomestają się a refrainrefren.
222
570913
2778
w której "umykanie" staje się refrenem.
09:45
This personosoba mightmoc want to runbiegać away too,
223
573691
2192
Osoba mówiąca może także chcieć umknąć,
09:47
but fortifiedwzmocnione by the sun'ssłońce exampleprzykład,
224
575883
2290
ale umocniona przykładem słońca,
09:50
he mightmoc just risewzrost.
225
578173
2725
może wzejść i powstać.
09:52
StevensStevens saveszapisuje that sonicallydźwiękowo odddziwny wordsłowo "meditationMedytacja"
226
580898
4278
Stevens zostawia na koniec
dziwnie brzmiące tu
09:57
for the endkoniec.
227
585176
1674
słowo "zastanowienie".
09:58
UnlikeW przeciwieństwie do the sunsłońce, humanczłowiek beingsIstoty think.
228
586850
2901
W przeciwieństwie do słońca,
ludzie myślą.
10:01
We meditatemedytować on pastprzeszłość and futureprzyszłość, life and deathśmierć,
229
589751
4097
Zastanawiamy się nad przeszłością
i przyszłością, życiem i śmiercią,
10:05
abovepowyżej and belowponiżej.
230
593848
2546
górą i dołem.
10:08
And it can make us afraidprzestraszony.
231
596394
3784
To może wywołać u nas strach.
10:12
PoemsWiersze, the patternswzorce in poemswiersze,
232
600178
2070
Wiersze i motywy w wierszach
10:14
showpokazać us not just what somebodyktoś thought
233
602248
1942
pokazują nam nie tylko, co ktoś pomyślał
10:16
or what someonektoś did or what happenedstało się
234
604190
1672
czy zrobił, czy co się wydarzyło,
10:17
but what it was like to be a personosoba like that,
235
605862
4796
ale także jak to jest być taką osobą,
10:22
to be so anxiouslęk, so lonelysamotny, so inquisitiveciekawy,
236
610658
3690
jak to jest bać się,
być samotnym, dociekliwym,
10:26
so goofyGoofy, so preposterousniedorzeczne, so braveodważny.
237
614348
5886
niemądrym, absurdalnym, dzielnym.
10:32
That's why poemswiersze can seemwydać się at oncepewnego razu so durabletrwałe,
238
620234
3646
Dlatego wiersze mogą równocześnie
wydawać się tak trwałe,
10:35
so personalosobisty, and so ephemeralefemeryczne,
239
623880
2041
osobiste i efemeryczne,
10:37
like something insidewewnątrz and outsidena zewnątrz you at oncepewnego razu.
240
625921
3127
jak coś, co jest równocześnie
wewnątrz i na zewnątrz nas.
10:41
The ScottishSzkocki poetpoeta DeniseDenise RileyRiley comparesporównuje poetrypoezja
241
629048
3335
Szkocka poetka Denise Riley
porównuje poezję do igły,
10:44
to a needleigła, a sliverdrzazga of outsidena zewnątrz I cradleKołyska insidewewnątrz,
242
632383
4118
drzazgi ze świata zewnętrznego,
która uwiera nas w środku.
10:48
and the AmericanAmerykański poetpoeta TerranceTerrance HayesHayes
243
636501
2408
Amerykański poeta Terrance Hayes
10:50
wrotenapisał sixsześć poemswiersze callednazywa "WindWiatr in a BoxPudełko."
244
638909
3083
napisał sześć wierszy pod tytułem
"Wiatr w pudełku".
10:53
One of them askspyta, "Tell me,
245
641992
1436
W jednym z nich pyta:
"Powiedz,
10:55
what am I going to do when I'm deadnie żyje?"
246
643428
2634
co będę robił,
gdy już umrę?"
10:58
And the answerodpowiedź is that he'llpiekło stayzostać with us
247
646062
2730
Odpowiedź brzmi: zostaniesz z nami,
11:00
or won'tprzyzwyczajenie stayzostać with us insidewewnątrz us as windwiatr,
248
648792
2876
lub nie zostaniesz z nami,
w nas, jako wiatr,
11:03
as airpowietrze, as wordssłowa.
249
651668
3222
jako powietrze, jako słowa.
11:06
It is easierłatwiejsze than ever to find poemswiersze
250
654890
2658
Obecnie znalezienie wiersza,
który zostanie w nas,
11:09
that mightmoc stayzostać insidewewnątrz you, that mightmoc stayzostać with you,
251
657548
3592
jest łatwiejsze niż kiedykolwiek.
11:13
from long, long agotemu, or from right this minutechwila,
252
661140
2458
Wiersza napisanego dawno temu
albo tuż przed chwilą,
11:15
from fardaleko away or from right closeblisko to where you liverelacja na żywo,
253
663598
2574
w odległej krainie
lub niedaleko od nas,
11:18
almostprawie no mattermateria where you liverelacja na żywo.
254
666172
3326
niezależnie od tego, gdzie żyjemy.
11:21
PoemsWiersze can help you say, help
you showpokazać how you're feelinguczucie,
255
669498
3469
Wiersze mogą nam pomóc
wyrazić siebie, nasze uczucia,
11:24
but they can alsorównież introduceprzedstawiać you
256
672967
2440
ale mogą nas także wystawić
11:27
to feelingsuczucia, wayssposoby of beingistota in the worldświat,
257
675407
2283
na inne uczucia,
na inne sposoby życia,
11:29
people, very much unlikew odróżnieniu you,
258
677690
2377
na ludzi zupełnie od nas różnych,
11:32
maybe even people from long, long agotemu.
259
680067
4581
może nawet na ludzi,
którzy żyli dawno temu.
11:36
Some poemswiersze even tell you
260
684648
2087
Niektóre wiersze mówią nam,
11:38
that that is what they can do.
261
686735
4551
że właśnie to robią.
11:43
That's what JohnJohn KeatsKeats is doing
262
691286
2670
To właśnie robi John Keats
11:45
in his mostwiększość mysterioustajemniczy, perhapsmoże, poemwiersz.
263
693956
4368
w swoim chyba najbardziej
tajemniczym wierszu.
11:50
It's mysterioustajemniczy because it's probablyprawdopodobnie unfinishedniedokończony,
264
698324
3912
Jest on tajemniczy, bo prawdopodobnie
11:54
he probablyprawdopodobnie left it unfinishedniedokończony,
265
702236
2329
nie został ukończony,
11:56
and because it mightmoc be meantOznaczało
266
704565
1597
a także dlatego, że mógłby być
11:58
for a characterpostać in a playgrać,
267
706162
2626
kwestią postaci w sztuce,
12:00
but it mightmoc just be Keats'Keats thinkingmyślący
268
708788
1677
ale może też być głosem Keatsa,
12:02
about what his ownwłasny writingpisanie,
269
710465
1635
przemyśleniami o własnej sztuce,
12:04
his handwritingpisma ręcznego, could do,
270
712100
2200
o jego piśmie.
12:06
and in it I hearsłyszeć, at leastnajmniej I hearsłyszeć, mortalityśmiertelność,
271
714300
3890
W tym wierszu słyszę głos śmiertelnika
12:10
and I hearsłyszeć the powermoc of olderstarsze poeticpoetyckie techniquestechniki,
272
718190
3529
oraz moc dawnych technik poetyckich.
12:13
and I have the feelinguczucie, you mightmoc have the feelinguczucie,
273
721719
2531
I mam do uczucie,
być może wy też to poczujecie,
12:16
of meetingspotkanie even for an instantnatychmiastowy, almostprawie becomingtwarzowy,
274
724250
2986
że na krótką chwilę spotykam kogoś,
nawet staję się kimś,
12:19
someonektoś elsejeszcze from long agotemu,
275
727236
1522
kto żył dawno temu,
12:20
someonektoś quitecałkiem memorableniezapomniany.
276
728758
2715
kimś zaprawdę godnym zapamiętania.
12:23
"This livingżycie handdłoń, now warmciepły and capablezdolny
277
731473
3176
"Ta żywa ręka, gorąca i skłonna
12:26
Of earnestSerio graspingchwytanie, would, if it were coldzimno
278
734649
3710
Do uściśnienia - gdyby była martwa
12:30
And in the icylodowe silencecisza of the tombGrobowiec,
279
738359
2391
I lodowata w milczeniu mogiły -
12:32
So hauntOpętanie thytwego daysdni and chillChill thytwego dreamingśnić nightsnoce
280
740750
3576
Byłaby zmorą twoich dni i nocy,
12:36
That thouty would wishżyczenie thineTwoje ownwłasny heartserce drysuchy of bloodkrew
281
744326
3934
A ty, by zgłuszyć wyrzuty sumienia,
Serce byś własnej pozbawiła krwi,
12:40
So in my veinsżyły redczerwony life mightmoc streamstrumień again,
282
748260
3651
Byle w mych żyłach znów mogła popłynąć
12:43
And thouty be conscience-calmsumienie spokój’d -- see here it is --
283
751911
4899
Czerwoną strugą... patrz, oto ma dłoń,
12:48
I holdutrzymać it towardsw kierunku you."
284
756810
2988
Którą wyciągam ku tobie".
[tłum. Włodzimierz Lewik]
12:53
ThanksDzięki.
285
761110
2307
Dziękuję.
12:55
(ApplauseAplauz)
286
763417
6789
(Brawa)
Translated by Małgorzata Boryczka
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Stephen Burt - Poetry critic
In his influential poetry criticism, Stephen Burt links the contemporary with the classical, pinpoints new poetry movements, and promotes outstanding little-known poets.

Why you should listen
Stephen Burt is a serious fan of science fiction, indie music and women’s basketball, but what he’s known for is his highly influential poetry criticism. That list of passions, though, hints at Burt’s mission as a critic: he aims not only to describe new movements in the form, but also to champion under-the-radar writers whose work he admires.
 
Burt, a professor of English at Harvard, is passionate about both the classics and the contemporary, and his poetry criticism bridges those two worlds. He is also a poet in his own right, with two full-length books under his belt, and a cross-dresser who mines his feminine persona in his own writing. “I am a literary critic and a writer of verse, a parent and husband and friend, before and after I am a guy in a skirt, or a guy in blue jeans, or a fictional girl,” he has written. His books include The Art of the Sonnet (with David Mikics); Close Calls With Nonsense: Reading New Poetry; and Parallel Play: Poems.
More profile about the speaker
Stephen Burt | Speaker | TED.com