TEDGlobal>London
Francesco Sauro: Deep under the Earth's surface, discovering beauty and science
Francesco Sauro: Głęboko pod powierzchnią Ziemi, odkrywając piękno i wiedzę
Filmed:
Readability: 4.8
1,551,994 views
Eksplorator jaskiń oraz geolog Francesco Sauro dociera do ukrytego pod naszymi stopami kontynentu, badając niedostępne dla ludzi mroczne przestrzenie pod powierzchnią. W oszałamiającym płaskowyżu w Południowej Ameryce, w górach Tepui, odkrywa nowe minerały i owady ewoluujące w izolacji, a jego wiedza o tych obcych światach jest używana w szkoleniach dla astronautów.
Francesco Sauro - Speleologist
Francesco Sauro studies caves and other karst features, and his research takes him places no one has ever been before. Full bio
Francesco Sauro studies caves and other karst features, and his research takes him places no one has ever been before. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I would like to invite you
0
865
1722
Chciałbym was zaprosić
00:14
to come along on a visit
1
2611
1706
na wędrówkę
00:16
to a dark continent.
2
4341
1389
po ciemnym kontynencie.
00:18
It is the continent hidden
3
6399
1614
Kontynencie ukrytym
00:20
under the surface of the earth.
4
8037
2052
pod powierzchnią Ziemi.
00:22
It is largely unexplored,
5
10113
2293
Niezbadany w większości,
00:24
poorly understood,
and the stuff of legends.
and the stuff of legends.
6
12430
2683
słabo zrozumiany, otoczony legendami.
00:27
But it is made also of dramatic landscapes
7
15137
2838
Ale też pełny spektakularnych krajobrazów,
00:29
like this huge underground chamber,
8
17999
2495
jak ta wielka podziemna komora,
00:32
and it is rich with surprising
biological and mineralogical worlds.
biological and mineralogical worlds.
9
20518
4841
oraz bogaty w zaskakujące biologiczne
i mineralogiczne światy.
i mineralogiczne światy.
00:38
Thanks to the efforts of intrepid voyagers
in the last three centuries --
in the last three centuries --
10
26149
4826
Dzięki wysiłkom odważnych podróżników
w ciągu ostatnich trzech dekad,
w ciągu ostatnich trzech dekad,
00:42
actually, we know also thanks
to satellite technology, of course --
to satellite technology, of course --
11
30999
3834
jak i również dzięki
technologii satelitarnej,
technologii satelitarnej,
00:46
we know almost every single square meter
of our planet's surface.
of our planet's surface.
12
34857
4204
znamy już niemal każdy
metr kwadratowy naszej planety.
metr kwadratowy naszej planety.
00:51
However, we know still very little
about what is hidden inside the earth.
about what is hidden inside the earth.
13
39085
4941
Jednak wciąż niewiele wiemy o tym,
co jest schowane wewnątrz Ziemi.
co jest schowane wewnątrz Ziemi.
00:56
Because a cave landscape,
like this deep shaft in Italy, is hidden,
like this deep shaft in Italy, is hidden,
14
44050
5925
Krajobraz jaskini, jak ta głęboka studnia
we Włoszech, jest ukryty.
we Włoszech, jest ukryty.
01:01
the potential of cave exploration --
the geographical dimension --
the geographical dimension --
15
49999
3354
Potencjał eksploracji jaskiń,
jego aspekt geograficzny
jego aspekt geograficzny
01:05
is poorly understood and unappreciated.
16
53377
2368
jest słabo rozumiany i niedoceniany.
01:07
Because we are creatures
living on the surface,
living on the surface,
17
55769
3035
Ponieważ jesteśmy istotami
żyjącymi na powierzchni,
żyjącymi na powierzchni,
01:10
our perception of the inner
side of the planet
side of the planet
18
58828
4147
nasze postrzeganie
wewnętrznej części planety
wewnętrznej części planety
01:14
is in some ways skewed,
19
62999
1964
jest w pewnych aspektach wypaczone,
01:16
as is that of the depth of the oceans
20
64987
2452
podobnie jak głębin oceanów
01:19
or of the upper atmosphere.
21
67463
2507
albo wyższych warstw atmosfery.
01:23
However, since systematic cave exploration
started about one century ago,
started about one century ago,
22
71094
6958
Jednak odkąd 100 lat temu zaczęto
systematyczne eksplorować jaskinie,
systematyczne eksplorować jaskinie,
01:30
we know actually that caves exist
in every continent of the world.
in every continent of the world.
23
78076
4371
wiemy, że znajdują się one
na każdym kontynencie.
na każdym kontynencie.
01:34
A single cave system,
like Mammoth Cave, which is in Kentucky,
like Mammoth Cave, which is in Kentucky,
24
82471
4044
Pojedynczy system jaskiń,
jak Jaskinia Mamucia w stanie Kentucky,
jak Jaskinia Mamucia w stanie Kentucky,
01:38
can be as long
as more than 600 kilometers.
as more than 600 kilometers.
25
86539
3984
mierzy więcej niż 600 kilometrów.
01:43
And an abyss like Krubera Voronya,
which is in the Caucasus region,
which is in the Caucasus region,
26
91270
4107
A otchłań, jak Jaskinia Krubera
na Kaukazie,
na Kaukazie,
01:47
actually the deepest cave
explored in the world,
explored in the world,
27
95401
2778
najgłębsza poznana jaskinia na świecie,
01:50
can go as far as more than 2,000
meters below the surface.
meters below the surface.
28
98203
4321
sięga ponad 2000 metrów
w głąb powierzchni.
w głąb powierzchni.
01:54
That means a journey of weeks
for a cave explorer.
for a cave explorer.
29
102548
3721
Dla speleologa to podróż na parę tygodni.
01:59
Caves form in karstic regions.
30
107545
3226
Jaskinie powstają w rejonach krasowych.
02:02
So karstic regions are areas of the world
31
110795
3180
Rejony krasowe są miejscami,
02:05
where the infiltrating water
along cracks, fractures,
along cracks, fractures,
32
113999
3490
gdzie podziemne wody,
migrując przez spękania i szczeliny,
migrując przez spękania i szczeliny,
02:09
can easily dissolve soluble lithologies,
33
117513
3960
łatwo rozpuszczają podatne skały osadowe,
02:13
forming a drainage system
of tunnels, conduits --
of tunnels, conduits --
34
121497
2780
tworząc system drenażu,
system tuneli i kanałów,
system tuneli i kanałów,
02:16
a three-dimensional network, actually.
35
124301
2479
trójwymiarową sieć.
02:18
Karstic regions cover almost 20 percent
of the continents' surface,
of the continents' surface,
36
126804
5879
Rejony krasowe pokrywają
prawie 20% powierzchni kontynentów.
prawie 20% powierzchni kontynentów.
02:24
and we know actually that speleologists
in the last 50 years
in the last 50 years
37
132707
5124
Wiemy, że speleologowie
przez ostatnie 50 lat
przez ostatnie 50 lat
02:29
have explored roughly 30,000 kilometers
of cave passages around the world,
of cave passages around the world,
38
137855
5664
zbadali blisko 30 000 kilometrów
korytarzy jaskiń na całym świecie,
korytarzy jaskiń na całym świecie,
02:35
which is a big number.
39
143543
1368
co już stanowi dużą liczbę.
02:36
But geologists have estimated
that what is still missing,
that what is still missing,
40
144935
4499
Geologowie oszacowali, że pozostało
02:41
to be discovered and mapped,
41
149458
2230
jakieś kolejne 10 milionów kilometrów
02:43
is something around 10 million kilometers.
42
151712
3551
do odkrycia i umieszczenia na mapie.
02:47
That means that for each meter
of a cave that we already know,
of a cave that we already know,
43
155287
3290
To oznacza, że na każdy metr jaskini,
który już przebadaliśmy
który już przebadaliśmy
02:50
that we have explored,
44
158601
1533
i o którym już wiemy,
02:52
there are still some tens of kilometers
of undiscovered passages.
of undiscovered passages.
45
160158
5394
przypadają dziesiątki kilometrów
nieodkrytych korytarzy.
nieodkrytych korytarzy.
02:57
That means that this is really
an endless continent,
an endless continent,
46
165576
2915
To oznacza, że to rzeczywiście
jest bezkresny kontynent
jest bezkresny kontynent
03:00
and we will never be able
to explore it completely.
to explore it completely.
47
168515
3498
i nigdy nie będziemy w stanie
go całkowicie poznać.
go całkowicie poznać.
03:04
And this estimation is made
without considering other types of caves,
without considering other types of caves,
48
172597
3496
To przybliżenie nie uwzględnia
innych rodzajów jaskiń,
innych rodzajów jaskiń,
03:08
like, for example, inside glaciers
or even volcanic caves,
or even volcanic caves,
49
176117
4439
na przykład w lodowcach
czy nawet wulkanicznych,
czy nawet wulkanicznych,
03:12
which are not karstic,
but are formed by lava flows.
but are formed by lava flows.
50
180580
3532
niepowstałych w wyniku zjawisk krasowych,
ale przez płynącą lawę.
ale przez płynącą lawę.
03:16
And if we have a look at other planets
like, for example, Mars,
like, for example, Mars,
51
184136
5656
Patrząc na inne planety,
na przykład na Marsa,
na przykład na Marsa,
03:21
you will see that this characteristic
52
189816
1850
można zauważyć,
03:23
is not so specific of our home planet.
53
191690
3087
że nie jest to typowe
tylko dla naszej planety.
tylko dla naszej planety.
03:27
However, I will show to you now
that we do not need to go to Mars
that we do not need to go to Mars
54
195623
4352
Jednak nie trzeba wyruszać na Marsa,
03:31
to explore alien worlds.
55
199999
2205
by zgłębiać obce światy.
03:35
I'm a speleologist, that means
a cave explorer.
a cave explorer.
56
203750
3940
Jestem speleologiem,
czyli badaczem jaskiń.
czyli badaczem jaskiń.
03:39
And I started with this passion
when I was really young
when I was really young
57
207714
3908
Zacząłem rozwijać swoją pasję
kiedy byłem jeszcze naprawdę młody,
kiedy byłem jeszcze naprawdę młody,
03:43
in the mountains not far
from my hometown in North Italy,
from my hometown in North Italy,
58
211646
4061
w górach leżących nieopodal mojego
rodzinnego miasteczka na północy Włoch,
rodzinnego miasteczka na północy Włoch,
03:47
in the karstic regions of the Alps
and the Dolomites.
and the Dolomites.
59
215731
3497
w krasowych rejonach pasm Alp i Dolomitów.
03:51
But soon, the quest for exploration
brought me to the farthest corner
brought me to the farthest corner
60
219252
3841
Wkrótce zew przygody przywiódł mnie
w najdalszy zakątek Ziemi,
w najdalszy zakątek Ziemi,
03:55
of the planet, searching
for new potential entrances
for new potential entrances
61
223117
2729
gdzie szukałem nowych, potencjalnych wejść
03:57
of this undiscovered continent.
62
225870
1903
do tego niezbadanego świata.
04:00
And in 2009, I had the opportunity
to visit the tepui table mountains,
to visit the tepui table mountains,
63
228578
5061
W 2009 roku miałem możliwość
zwiedzenia gór stołowych Tepui,
zwiedzenia gór stołowych Tepui,
04:05
which are in the Orinoco
and Amazon basins.
and Amazon basins.
64
233663
2996
leżących między Orinoko a Niziną Amazonki.
04:08
These massifs enchanted me
from the first time I saw them.
from the first time I saw them.
65
236683
4552
Te masywy urzekły mnie od momentu,
gdy je ujrzałem pierwszy raz.
gdy je ujrzałem pierwszy raz.
04:13
They are surrounded by vertical,
vertiginous rock walls
vertiginous rock walls
66
241259
3367
Otoczone przez przyprawiające
o zawrót głowy pionowe skalne ściany
o zawrót głowy pionowe skalne ściany
04:16
with silvery waterfalls
that are lost in the forest.
that are lost in the forest.
67
244650
3471
ze srebrnymi wodospadami ginącymi w lesie.
04:20
They really inspired in me
a sense of wilderness,
a sense of wilderness,
68
248145
3332
Wzbudziły we mnie doznanie dzikiej natury,
04:23
with a soul older than millions
and millions of years.
and millions of years.
69
251501
3298
dzięki duszy starszej niż miliony lat.
04:27
And this dramatic landscape
inspired among other things
inspired among other things
70
255480
3911
Ten dramatyczny krajobraz zainspirował
też Arthura Conana Doyle'a
też Arthura Conana Doyle'a
04:31
also Conan Doyle's
"The Lost World" novel in 1912.
"The Lost World" novel in 1912.
71
259415
4560
w powieści z 1912 roku "Zaginiony świat".
04:35
And they are, really, a lost world.
72
263999
3304
To rzeczywiście zaginiony świat.
04:41
Scientists consider those mountains
as islands in time,
as islands in time,
73
269001
5285
Naukowcy uważają te góry
za wyspy w czasie,
za wyspy w czasie,
04:46
being separated
from the surrounding lowlands
from the surrounding lowlands
74
274310
2638
które odłączyły się od otaczających nizin
04:48
since tens of millions of years ago.
75
276972
2684
jakieś dziesiątki milionów lat temu.
04:51
They are surrounded
by up to 1,000-meter-high walls,
by up to 1,000-meter-high walls,
76
279680
3901
Otoczone ścianami dochodzącymi do 1000 m,
04:55
resembling a fortress,
impregnable by humans.
impregnable by humans.
77
283605
3132
przypominają fortecę nie do zdobycia.
04:58
And, in fact, only a few
of these mountains have been climbed
of these mountains have been climbed
78
286761
3214
Faktycznie tylko na kilka
ze szczytów wspiął się
ze szczytów wspiął się
05:01
and explored on their top.
79
289999
1836
i zbadał człowiek.
05:04
These mountains contain also
a scientific paradox:
a scientific paradox:
80
292740
2869
Gór tych tyczy się
również naukowy paradoks.
również naukowy paradoks.
05:07
They are made by quartz,
81
295633
2060
Zbudowane są z kwarcu,
05:09
which is a very common mineral
on the earth's crust,
on the earth's crust,
82
297717
3167
minerału bardzo pospolitego
w skorupie Ziemi.
w skorupie Ziemi.
05:12
and the rock made up by quartz
is called quartzite,
is called quartzite,
83
300908
4378
Kwarc tworzy tu skałę kwarcyt,
05:17
and quartzite is one of the hardest
and least soluble minerals on earth.
and least soluble minerals on earth.
84
305310
5308
to jedna z najtwardszych
i najtrudniej rozpuszczalnych skał.
i najtrudniej rozpuszczalnych skał.
05:22
So we do not expect at all
to find a cave there.
to find a cave there.
85
310642
3391
Nie powinniśmy oczekiwać tu jaskiń.
05:26
Despite this, in the last 10 years,
speleologists from Italy,
speleologists from Italy,
86
314057
4918
Mimo to, w ciągu ostatnich
10 lat, speleologowie z Włoch,
10 lat, speleologowie z Włoch,
05:30
Slovakia, Czech Republic,
and, of course, Venezuela and Brazil,
and, of course, Venezuela and Brazil,
87
318999
3805
Słowacji, Czech oraz Wenezueli i Brazylii,
05:34
have explored several caves in this area.
88
322828
2979
przebadali kilka jaskiń w tym rejonie.
05:37
So how can it be possible?
89
325831
2487
Jak to możliwe?
05:40
To understand this contradiction,
we have to consider the time factor,
we have to consider the time factor,
90
328342
4061
By zrozumieć to przeciwieństwo,
musimy uwzględnić czynnik czasowy,
musimy uwzględnić czynnik czasowy,
05:44
because the history of the tepuis
is extremely long,
is extremely long,
91
332427
3303
ponieważ historia Tepui
jest niesamowicie długa.
jest niesamowicie długa.
05:47
starting about 1.6 billion years ago
with the formation of the rock,
with the formation of the rock,
92
335754
4657
Jej początek sięga 1,6 miliarda lat temu
wraz z formowaniem się skał,
wraz z formowaniem się skał,
05:52
and then evolving with the uplift
of the region 150 million years ago,
of the region 150 million years ago,
93
340435
6540
ewolucją i podniesieniem się
terenu 150 milionów lat temu,
terenu 150 milionów lat temu,
05:58
after the disruption
of the Pangaea supercontinent
of the Pangaea supercontinent
94
346999
2976
tuż po rozbiciu się superkontynentu Pangei
06:01
and the opening of the Atlantic Ocean.
95
349999
2353
oraz powstaniem Oceanu Atlantyckiego.
06:04
So you can imagine that the water had tens
or even hundreds of millions of years
or even hundreds of millions of years
96
352376
6310
Woda miała dziesiątki,
jeśli nie setki milionów lat,
jeśli nie setki milionów lat,
06:10
to sculpt the strangest forms
on the tepuis' surfaces,
on the tepuis' surfaces,
97
358710
4058
by ukształtować najdziwniejsze formy
na powierzchni Tepui
na powierzchni Tepui
06:14
but also to open the fractures
and form stone cities, rock cities,
and form stone cities, rock cities,
98
362792
6014
i aby otwierać szczeliny i formować
skalne miasta i skalne baszty,
skalne miasta i skalne baszty,
06:20
fields of towers which are characterized
in the famous landscape of the tepuis.
in the famous landscape of the tepuis.
99
368830
5521
tak charakterystyczne dla
słynnego krajobrazu Tepui.
słynnego krajobrazu Tepui.
06:26
But nobody could have imagined
100
374375
1444
Nie można sobie wyobrazić,
06:27
what was happening inside a mountain
in so long a time frame.
in so long a time frame.
101
375843
4736
co działo się wewnątrz góry
przez tak długi okres.
przez tak długi okres.
06:32
And so I was focusing in 2010
on one of those massifs,
on one of those massifs,
102
380603
4477
W 2010 roku skupiłem się
na jednym masywie: Auyantepui,
na jednym masywie: Auyantepui,
06:37
the Auyán-tepui, which is very famous
because it hosts Angel Falls,
because it hosts Angel Falls,
103
385104
3851
który jest bardzo znany,
ponieważ z jego szczytu
ponieważ z jego szczytu
06:40
which is the highest
waterfall in the world --
waterfall in the world --
104
388979
2589
wypływa najwyższy wodospad
na świecie Salto Angel,
na świecie Salto Angel,
06:43
about 979 meters of vertical drop.
105
391592
4059
ze spadkiem wody z 979 metrów.
06:47
And I was searching for hints
of the existence of cave systems
of the existence of cave systems
106
395675
4886
Na zdjęciach satelitarnych
szukałem wskazówek
szukałem wskazówek
06:52
through satellite images,
107
400585
1868
na obecność systemów jaskiń.
06:54
and finally we identified an area
of collapses of the surface --
of collapses of the surface --
108
402477
4690
W końcu zlokalizowaliśmy
rejon zapadnięć powierzchni.
rejon zapadnięć powierzchni.
06:59
so, big boulders, rock piles --
109
407191
2246
Obecność wielkich głazów,
stosów skał oznaczała,
stosów skał oznaczała,
07:01
and that means that there
was a void below.
was a void below.
110
409461
3311
że pod powierzchnią jest próżnia.
07:04
It was a clear indication that there
was something inside the mountain.
was something inside the mountain.
111
412796
3949
To były czytelne wyznaczniki,
że coś jest wewnątrz góry.
że coś jest wewnątrz góry.
07:08
So we did several attempts
to reach this area,
to reach this area,
112
416769
4846
Próbowaliśmy dostać się tam
na kilka sposobów.
na kilka sposobów.
07:13
by land and with a helicopter,
113
421639
1762
Drogą lądową, helikopterem,
07:15
but it was really difficult
because -- you have to imagine
because -- you have to imagine
114
423425
3550
co było bardzo trudne,
bo przez większość roku
bo przez większość roku
07:18
that these mountains are covered
by clouds most of the year, by fog.
by clouds most of the year, by fog.
115
426999
4379
te góry są okryte mgłą i chmurami.
07:23
There are strong winds,
116
431402
1373
Wieją tam silne wiatry,
07:24
and there are almost 4,000 millimeters
of rainfall per year,
of rainfall per year,
117
432799
4582
a na rok spada tam
4000 milimetrów deszczu.
4000 milimetrów deszczu.
07:29
so it's really, really difficult
to find good conditions.
to find good conditions.
118
437405
3262
Warunki są więc naprawdę trudne.
07:32
And only in 2013 we finally
landed on the spot
landed on the spot
119
440691
4783
W końcu w 2013 roku
wylądowaliśmy na miejscu
wylądowaliśmy na miejscu
07:37
and we started
the exploration of the cave.
the exploration of the cave.
120
445498
2494
i rozpoczęliśmy eksplorację jaskini.
07:40
The cave is huge.
121
448723
1917
Jest ogromna.
07:42
It's a huge network under the surface
of the tepui plateau,
of the tepui plateau,
122
450664
3827
To wielki system jaskiń pod płaskowyżem Tepui.
07:46
and in only ten days of expedition,
123
454515
3694
Tylko w ciągu 10 dni ekspedycji
07:50
we explored more than 20 kilometers
of cave passages.
of cave passages.
124
458233
4123
zadaliśmy 20 kilometrów korytarzy.
07:54
And it's a huge network
of underground rivers,
of underground rivers,
125
462380
5397
Ten system tworzą podziemne rzeki,
07:59
channels, big rooms,
extremely deep shafts.
extremely deep shafts.
126
467801
5174
tunele, wielkie komory
i niesamowicie głębokie studnie.
i niesamowicie głębokie studnie.
08:04
So it's really an incredible place.
127
472999
3024
To doprawdy niesamowite miejsce.
08:08
And we named it Imawarì Yeuta.
128
476047
2541
Nazwaliśmy je Imawarì Yeuta,
08:10
That means, in the Pemón indigenous
language, "The House of the Gods."
language, "The House of the Gods."
129
478612
6261
co w rdzennym języku Pemon
oznacza "Dom Bogów".
oznacza "Dom Bogów".
08:16
You have to imagine that indigenous people
have never been there.
have never been there.
130
484897
3782
Musicie sobie zdać sprawę, że rdzenni
mieszkańcy nigdy tam nie byli.
mieszkańcy nigdy tam nie byli.
08:20
It was impossible for them
to reach this area.
to reach this area.
131
488703
3505
Nie byli w stanie się tam dostać.
08:24
However, there were legends
about the existence
about the existence
132
492232
2206
Aczkolwiek istniały legendy
08:26
of a cave in the mountain.
133
494462
2027
o istnieniu jaskini na górze.
08:28
So when we started the exploration,
134
496513
1770
Kiedy rozpoczynaliśmy ekspedycję
08:30
we had to explore with a great respect,
135
498307
2230
musieliśmy pamiętać o szacunku
08:32
both because of the religious beliefs
of the indigenous people,
of the indigenous people,
136
500561
3561
wobec wierzeń tubylców,
08:36
but also because
it was really a sacred place,
it was really a sacred place,
137
504146
2365
lecz także wobec świętości samego miejsca
08:38
because no human had entered there before.
138
506535
3335
nigdy nie spenetrowanego przez człowieka.
Musieliśmy przestrzegać specjalnych zasad,
08:41
So we had to use special protocols
139
509894
1803
08:43
to not contaminate the environment
with our presence,
with our presence,
140
511721
2789
by nie skazić miejsca naszą obecnością.
08:46
and we tried also to share
with the community,
with the community,
141
514534
2175
Staraliśmy się dzielić naszymi odkryciami
08:48
with the indigenous community,
our discoveries.
our discoveries.
142
516733
2673
z rdzenną społecznością.
08:51
And the caves represent, really,
a snapshot of the past.
a snapshot of the past.
143
519430
4556
Te jaskinie są jak zdjęcie z przeszłości.
08:56
The time needed for their formation
144
524503
2712
Formowały się przez 50 mln do 100 mln lat,
08:59
could be as long as 50 or even
100 million years,
100 million years,
145
527239
4924
co czyni je prawdopodobnie
najstarszymi jaskiniami
najstarszymi jaskiniami
09:04
which makes them possibly the oldest caves
that we can explore on earth.
that we can explore on earth.
146
532187
4901
możliwymi do poznania przez człowieka.
09:10
What you can find there
is really evidence of a lost world.
is really evidence of a lost world.
147
538921
5727
Ich wnętrze to świadectwo
zaginionego świata.
zaginionego świata.
09:17
When you enter a quartzite cave,
148
545301
1987
Wchodząc do kwarcytowej jaskini,
09:19
you have to completely forget
what you know about caves --
what you know about caves --
149
547312
3448
trzeba pozbyć się całej sobie
znanej wiedzy o jaskiniach:
znanej wiedzy o jaskiniach:
09:22
classic limestone caves
or the touristic caves
or the touristic caves
150
550784
2997
o zwykłych, wapiennych,
turystycznych jaskiniach,
turystycznych jaskiniach,
odwiedzanych przez turystów
w wielu miejscach na świecie.
w wielu miejscach na świecie.
09:25
that you can visit
in several places in the world.
in several places in the world.
151
553805
2357
To, co wydaje się zwykłym stalaktytem,
09:28
Because what seems
a simple stalactite here
a simple stalactite here
152
556186
2925
09:31
is not made by calcium carbonate,
but is made by opal,
but is made by opal,
153
559135
5085
nie składa się z węglanu wapnia,
ale z opalu,
ale z opalu,
09:36
and one of those stalactites can require
tens of millions of years to be formed.
tens of millions of years to be formed.
154
564244
5584
a jeden stalaktyt do powstania potrzebuje
nawet dziesiątek milionów lat.
nawet dziesiątek milionów lat.
09:42
But you can find even stranger forms,
like these mushrooms of silica
like these mushrooms of silica
155
570685
4077
Napotkać można też dziwniejsze formy,
jak te krzemionkowe skalne grzyby,
jak te krzemionkowe skalne grzyby,
09:46
growing on a boulder.
156
574786
2074
powstające na głazie.
09:48
And you can imagine our talks
when we were exploring the cave.
when we were exploring the cave.
157
576884
3786
Możecie sobie wyobrazić
nasze rozmowy podczas eksploracji.
nasze rozmowy podczas eksploracji.
09:52
We were the first entering
and discovering those unknown things,
and discovering those unknown things,
158
580694
4993
Jako pierwsi zobaczyliśmy
nieznane struktury,
nieznane struktury,
09:57
things like those monster eggs.
159
585711
2838
jak te monstrualne jaja.
10:00
And we were a bit scared
because it was all a discovery,
because it was all a discovery,
160
588573
4396
Byliśmy lekko przerażeni
i przejęci całym odkryciem,
i przejęci całym odkryciem,
10:04
and we didn't want to find a dinosaur.
161
592993
2083
a nie chcieliśmy spotkać dinozaura.
10:07
We didn't find a dinosaur.
162
595100
1504
I nie spotkaliśmy.
10:08
(Laughter)
163
596628
1597
(Śmiech)
10:10
Anyway, actually, we know
that this kind of formation,
that this kind of formation,
164
598249
3297
Tak czy siak, wiemy po kilku badaniach,
10:13
after several studies,
165
601570
2533
że tego rodzaju formacje
10:16
we know that these kinds of formations
are living organisms.
are living organisms.
166
604127
3225
są żywymi organizmami.
10:19
They are bacterial colonies using silica
to build mineral structures
to build mineral structures
167
607376
5434
To kolonie bakterii, używające krzemionki
do budowania mineralnych konstrukcji,
do budowania mineralnych konstrukcji,
10:24
resembling stromatolites.
168
612834
1930
przypominające stromatolity.
10:26
Stromatolites are some of the oldest
forms of life that we can find on earth.
forms of life that we can find on earth.
169
614788
4521
Stromatolity są jednymi z najstarszych
form życia znalezionych na Ziemi.
form życia znalezionych na Ziemi.
10:31
And here in the tepuis,
170
619333
1803
Fascynujące jest, że tutaj,
10:33
the interesting thing is that these
bacteria colonies have evolved
bacteria colonies have evolved
171
621160
4683
w masywie Tepui, te bakterie wyewoluowały
10:37
in complete isolation
from the external surface,
from the external surface,
172
625867
4229
w całkowitej izolacji
od zewnętrznej powierzchni
od zewnętrznej powierzchni
10:42
and without being in contact with humans.
173
630120
2624
oraz od kontaktu z człowiekiem.
10:44
They have never been
in contact with humans.
in contact with humans.
174
632768
2597
Nigdy nie miały żadnego
kontaktu z ludźmi.
kontaktu z ludźmi.
10:47
So the implications
for science are enormous,
for science are enormous,
175
635389
3067
Zastosowania dla nauki są ogromne,
10:50
because here you could find,
for example, microbes
for example, microbes
176
638480
4002
na przekład, dzięki znajdującym się
tam drobnoustrojom,
tam drobnoustrojom,
10:54
that could be useful to resolve
diseases in medicine,
diseases in medicine,
177
642506
4952
które mogą pomóc w leczeniu chorób.
10:59
or you could find even a new kind
of material with unknown properties.
of material with unknown properties.
178
647482
3936
Można nawet znaleźć tu nowy materiał,
z nieznanymi dotąd właściwościami.
z nieznanymi dotąd właściwościami.
11:03
And, in fact, we discovered in the cave
a new mineral structure for science,
a new mineral structure for science,
179
651442
4059
Zresztą odkryliśmy nowy minerał,
11:07
which is rossiantonite,
a phosphate-sulfate.
a phosphate-sulfate.
180
655525
3007
Rossiantonite, fosforano-siarczan.
11:11
So whatever you find in the cave,
even a small cricket,
even a small cricket,
181
659606
4714
Cokolwiek znajdziecie,
nawet małego świerszcza,
nawet małego świerszcza,
11:16
has evolved in the dark
in complete isolation.
in complete isolation.
182
664344
3968
rozwinęło się to w zupełnej
ciemności i izolacji.
ciemności i izolacji.
11:20
And, really, everything that you can feel
in the cave are real connections
in the cave are real connections
183
668336
4253
W jaskini można wyczuć prawdziwą więź
11:24
between the biological
and the mineralogical world.
and the mineralogical world.
184
672613
3040
łączącą świat biologii i mineralogii.
11:28
So as we explore this dark continent
185
676544
5816
Badając ten mroczny kontynent
11:34
and discover its mineralogical
and biological diversity and uniqueness,
and biological diversity and uniqueness,
186
682384
6404
i odkrywając jego biologiczną różnorodność
oraz unikalne minerały,
oraz unikalne minerały,
11:40
we will find probably clues
about the origin of life on our planet
about the origin of life on our planet
187
688812
4369
może znajdziemy wskazówki dotyczące
pochodzenia życia na naszej planecie
pochodzenia życia na naszej planecie
11:45
and on the relationship
and evolution of life
and evolution of life
188
693205
2977
oraz o związku i o ewolucji życia
11:48
in relationship with the mineral world.
189
696206
2986
w związku z światem minerałów.
11:51
What seems only a dark, empty environment
190
699216
3942
Co wydaje się tylko ciemnym
i pustym środowiskiem
i pustym środowiskiem
11:55
could be in reality a chest of wonders
191
703182
2793
może okazać się skrzynią cudów,
11:57
full of useful information.
192
705999
2480
pełną użytecznych informacji.
12:02
With a team of Italian, Venezuelan
and Brazilian speleologists,
and Brazilian speleologists,
193
710102
3873
Wraz z grupą włoskich,
wenezuelskich i brazylijskich speleologów,
wenezuelskich i brazylijskich speleologów,
12:05
which is called La Venta Teraphosa,
194
713999
3191
nazywanych "La Venta Teraphosa",
12:09
we will be back soon to Latin America,
195
717214
2068
niedługo wracamy do Ameryki Łacińskiej.
12:11
because we want to explore other tepuis
in the farthest areas of the Amazon.
in the farthest areas of the Amazon.
196
719306
5448
Chcemy badać inne Tepui
w najodleglejszych miejscach Amazonki.
w najodleglejszych miejscach Amazonki.
12:16
There are still very unknown mountains,
197
724778
3020
Te góry nadal są niezbadane,
12:19
like Marahuaca, which is almost
3,000 meters high above sea level,
3,000 meters high above sea level,
198
727822
4694
tak jak Cerro Marahuaca,
wznosząca się prawie 3000 m. n.p.m.,
wznosząca się prawie 3000 m. n.p.m.,
12:24
or Aracà, which is in the upper region
of Rio Negro in Brazil.
of Rio Negro in Brazil.
199
732540
4099
czy Aracà, znajdująca się w górnym
regionie rzeki Rio Negro w Brazylii.
regionie rzeki Rio Negro w Brazylii.
12:28
And we suppose that we could find there
even bigger cave systems,
even bigger cave systems,
200
736663
4919
Przypuszczamy, że możemy tam
odkryć nawet większe systemy jaskiń,
odkryć nawet większe systemy jaskiń,
12:33
and each one with its own
undiscovered world.
undiscovered world.
201
741606
4688
a każda z własnym, nieodkrytym światem.
12:38
Thank you.
202
746636
1174
Dziękuję.
12:39
(Applause)
203
747834
5454
(Brawa)
12:45
Bruno Giussani: Thank you, Francesco.
Give me that to start so we don't forget.
Give me that to start so we don't forget.
204
753312
3737
Bruno Giussani: Dziękuję, Francesco.
Pozwolisz, że zacznę, by nie zapomnieć.
Pozwolisz, że zacznę, by nie zapomnieć.
12:49
Francesco, you said we don't need
to go to Mars to find alien life,
to go to Mars to find alien life,
205
757073
3838
Twierdzisz, że nie musimy lecieć na Marsa,
by odnaleźć obce życie.
by odnaleźć obce życie.
12:52
and indeed, last time we spoke,
you were in Sardinia
you were in Sardinia
206
760935
2925
Przy naszej ostatniej rozmowie
byłeś w Sardynii,
byłeś w Sardynii,
12:55
and you were training European astronauts.
207
763884
2243
gdzie trenowałeś europejskich astronautów.
12:58
So what do you, a speleologist,
tell and teach to the astronauts?
tell and teach to the astronauts?
208
766151
3474
Co przekazałeś im jako speleolog
i czego ich nauczyłeś?
i czego ich nauczyłeś?
13:01
Francesco Sauro: Yeah, we are --
it's a program of training
it's a program of training
209
769649
2783
Francesco Sauro: To program
szkolenia nie tylko dla europejskich,
szkolenia nie tylko dla europejskich,
13:04
for not only European, but also NASA,
Roskosmos, JAXA astronauts, in a cave.
Roskosmos, JAXA astronauts, in a cave.
210
772456
4901
ale też dla NASA, rosyjskich,
i japońskich astronautów.
i japońskich astronautów.
13:09
So they stay in a cave
for about one week in isolation.
for about one week in isolation.
211
777381
3528
Przebywają w jaskini w izolacji
przez blisko tydzień.
przez blisko tydzień.
13:12
They have to work together
in a real, real dangerous environment,
in a real, real dangerous environment,
212
780933
3880
Muszą współpracować w naprawdę
niebezpiecznym środowisku,
niebezpiecznym środowisku,
13:16
and it's a real alien environment for them
because it's unusual.
because it's unusual.
213
784837
3810
które jest im zupełnie obce
przez swoją niezwykłość.
przez swoją niezwykłość.
Jest tam ciemno. Muszą pracować.
Mają mnóstwo zadań.
Mają mnóstwo zadań.
13:20
It's always dark. They have to do science.
They have a lot of tasks.
They have a lot of tasks.
214
788671
4304
Przypomina to podróż na Marsa
13:24
And it's very similar to a journey to Mars
215
792999
2532
lub międzynarodową stację kosmiczną.
13:27
or the International Space Station.
216
795555
1672
13:29
BG: In principle.
FS: Yes.
FS: Yes.
217
797251
1259
BG: Faktycznie.
FS: Tak.
FS: Tak.
BG: Chciałbym wrócić do jednego zdjęcia
13:30
BG: I want to go back
to one of the pictures
to one of the pictures
218
798534
2077
pokazanego wcześniej,
13:32
that was in your slide show,
219
800635
1833
które dobrze oddaje pozostałe...
13:34
and it's just representative
of the other photos --
of the other photos --
220
802492
2389
Czyż nie były niesamowite?
13:36
Weren't those photos amazing? Yeah?
221
804905
2298
Publiczność: Tak!
13:39
Audience: Yeah!
222
807227
1158
(Brawa)
13:40
(Applause)
223
808409
3736
FS: Chcę podziękować
fotografom z zespołu La Venta,
fotografom z zespołu La Venta,
13:44
FS: I have to thank the photographers
from the team La Venta,
from the team La Venta,
224
812169
3126
którzy są autorami tych wszystkich zdjęć.
13:47
because all of those photos
are from the photographers.
are from the photographers.
225
815319
3773
BG: Zabrałeś ze sobą fotografów
na tę wyprawę.
na tę wyprawę.
13:51
BG: You bring, actually, photographers
with you in the expedition.
with you in the expedition.
226
819116
3702
To profesjonaliści,
speleologowie i fotografowie.
speleologowie i fotografowie.
13:54
They're professionals,
they're speleologists and photographers.
they're speleologists and photographers.
227
822842
2967
Patrząc na zdjęcia, zastanawiam się.
Tam na dole nie ma światła,
Tam na dole nie ma światła,
13:57
But when I look at these pictures,
I wonder: there is zero light down there,
I wonder: there is zero light down there,
228
825833
4900
a wyglądają na doskonale oświetlone.
14:02
and yet they look incredibly well-exposed.
229
830757
2783
14:05
How do you take these pictures?
230
833564
1488
Jak się robi takie zdjęcia?
14:07
How do your colleagues,
the photographers, take these pictures?
the photographers, take these pictures?
231
835076
3051
W jaki sposób twoi koledzy
fotografowie je zrobili?
fotografowie je zrobili?
14:10
FS: Yeah. They are working
in a darkroom, basically,
in a darkroom, basically,
232
838151
2491
FS: Praktycznie pracują w ciemni,
14:12
so you can open the shutter of the camera
233
840666
2119
więc mogą otworzyć migawkę aparatu
14:14
and use the lights
to paint the environment.
to paint the environment.
234
842809
2418
i użyć światła by odmalować przestrzeń.
14:17
BG: So you're basically --
235
845251
1255
BG: Czyli zasadniczo...
14:18
FS: Yes. You can even keep
the shutter open for one minute
the shutter open for one minute
236
846530
2735
FS: Tak. Można zostawić
migawkę otwartą na minutę
migawkę otwartą na minutę
14:21
and then paint the environment.
237
849289
1524
i pomalować otoczenie.
14:22
The final result is what
you want to achieve.
you want to achieve.
238
850837
2704
W rezultacie otrzymasz to, co chcesz.
14:25
BG: You spray the environment with light
and that's what you get.
and that's what you get.
239
853565
3073
BG: Malujesz przestrzeń światłem
i taki otrzymujesz efekt.
i taki otrzymujesz efekt.
14:28
Maybe we can try this at home
someday, I don't know.
someday, I don't know.
240
856662
2442
Może powinniśmy spróbować
kiedyś tego w domu, nie wiem.
kiedyś tego w domu, nie wiem.
14:31
(Laughter)
241
859128
1004
(Śmiech)
14:32
BG: Francesco, grazie.
FS: Grazie.
FS: Grazie.
242
860156
1591
BG: Francesco, dziękuję!
FS: Dziękuję.
FS: Dziękuję.
14:33
(Applause)
243
861771
3228
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Francesco Sauro - SpeleologistFrancesco Sauro studies caves and other karst features, and his research takes him places no one has ever been before.
Why you should listen
Italian speleologist Francesco Sauro is fascinated by the tabletop mountains of South America, the tepuis. These plateaus, which tower over the Brazilian and Venezuelan rainforest, hide behind their dramatic landscape a lost world of extensive cave structures. They harbor unique geological and biological features that have evolved in isolation over millennia.
With nearly twenty years of caving experience, Sauro has participated in research in many cave systems all over the world, but keeps coming back to the tepuis, where he has led six expeditions since 2009. He leads also a caves training program for European astronauts.
Francesco Sauro | Speaker | TED.com