ABOUT THE SPEAKER
Gregory Heyworth - Textual scientist
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history.

Why you should listen

Gregory Heyworth is associate professor of English at the University of Mississippi. He is a medievalist and founder of the discipline of textual science. 

Professor Heyworth directs the Lazarus Project, a not-for-profit initiative to restore damaged and illegible cultural heritage objects, especially manuscripts and maps, using spectral imaging technology. He has helped recover numerous important objects including the Vercelli Book and the 1491 Martellus Map. 

Currently he is working on a project to recover the manuscript fragments of the lost Cathedral Library of Chartres, France, bombed in WWII.

More profile about the speaker
Gregory Heyworth | Speaker | TED.com
TEDxUM

Gregory Heyworth: How I'm discovering the secrets of ancient texts

Gregory Heyworth: Jak odkryłem tajemnice starożytnych manuskryptów

Filmed:
829,019 views

Gregory Heyworth bada starożytne teksty. Wraz z zespołem pracuje nad nowymi sposobami odczytywania starożytnych manuskryptów i map za pomocą obrazowania spektralnego. Zobacz, jak Heyworth rzuca światło na utraconą historię, odszyfrowując nieczytane od tysięcy lat rękopisy. Czy te zapomniane klasyki mogłyby zmienić nasze spojrzenie na przeszłość?
- Textual scientist
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
On JanuaryStycznia 26, 2013,
0
760
2696
26 stycznia 2013 roku
00:15
a bandzespół muzyczny of al-QaedaAl Kaidy militantsbojowników
enteredweszła the ancientstarożytny cityMiasto of TimbuktuTimbuktu
1
3480
3496
bojownicy Al-Kaidy weszli
do starożytnego miasta Timbuktu
00:19
on the southernpołudniowy edgekrawędź of the SaharaSahara DesertPustynia.
2
7000
2000
na południowym skraju Sahary.
00:21
There, they setzestaw fireogień to a medievalśredniowieczny librarybiblioteka
of 30,000 manuscriptsmanuskrypty
3
9640
4616
Podpalili tam średniowieczną
bibliotekę z 30 tysiącami manuskryptów
00:26
writtenpisemny in ArabicArabski
and severalkilka AfricanAfrykańska languagesJęzyki
4
14280
2776
napisanymi po arabsku
i w kilku językach afrykańskich,
00:29
and rangingpocząwszy in subjectPrzedmiot from astronomyastronomia
to geographyGeografia, historyhistoria to medicinelekarstwo,
5
17080
5736
o szerokiej tematyce: od astronomii
do geografii, od historii po medycynę,
w tym książkę, która wspominała
00:34
includingwłącznie z one bookksiążka whichktóry recordsdokumentacja
6
22840
1696
00:36
perhapsmoże the first treatmentleczenie
for malemęski erectileerekcji dysfunctiondysfunkcja.
7
24560
3920
o prawdopodobnie pierwszym
lekarstwie na męską niedyspozycję.
Nieznana na Zachodzie biblioteka
00:41
UnknownNieznane in the WestWest,
8
29760
1296
00:43
this was the collectedZebrane wisdommądrość
of an entireCały continentkontynent,
9
31080
3416
stanowiła zbiór wiedzy całego kontynentu.
00:46
the voicegłos of AfricaAfryka at a time when AfricaAfryka
was thought not to have a voicegłos at all.
10
34520
4080
Była głosem Afryki w czasie,
kiedy zdawało się go nie być.
Burmistrz Bamako, świadek tego zdarzenia,
00:51
The mayorburmistrz of BamakoBamako,
who witnessedpoświadczony the eventzdarzenie,
11
39480
2496
00:54
callednazywa the burningpalenie of the manuscriptsmanuskrypty
12
42000
1936
nazwał palenie manuskryptów
"zbrodnią przeciwko światowemu
dziedzictwu kulturalnemu".
00:55
"a crimeprzestępstwo againstprzeciwko worldświat culturalkulturalny heritagedziedzictwo."
13
43960
2240
00:58
And he was right --
14
46880
1536
I miał rację.
01:00
or he would have been, if it weren'tnie były
for the factfakt that he was alsorównież lyingkłamstwo.
15
48440
3440
A raczej miałby,
gdyby nie fakt, że kłamał.
01:04
In factfakt, just before,
16
52560
2736
W rzeczywistości
afrykańscy uczeni zebrali
przypadkowe stare książki
01:07
AfricanAfrykańska scholarsuczonych had collectedZebrane
a randomlosowy assortmentasortyment of oldstary booksksiążki
17
55320
4136
01:11
and left them out
for the terroriststerroryści to burnpalić się.
18
59480
2496
i zostawili je terrorystom do podpalenia.
01:14
TodayDzisiaj, the collectionkolekcja
lieskłamstwa hiddenukryty in BamakoBamako,
19
62000
2936
Obecnie kolekcja leży schowana w Bamako,
01:16
the capitalkapitał of MaliMali,
20
64959
1377
stolicy Mali,
01:18
molderingmoldering in the highwysoki humiditywilgotność.
21
66360
2096
i niszczeje z powodu wysokiej wilgotności.
01:20
What was rescueduratowany by ruseRuse
22
68480
1856
To, co ocalono dzięki podstępowi,
01:22
is now oncepewnego razu again in jeopardyzagrożona,
23
70360
1736
znów jest w niebezpieczeństwie.
01:24
this time by climateklimat.
24
72120
1240
Tym razem przez klimat.
01:26
But AfricaAfryka, and the far-flungodległych
cornersnarożniki of the worldświat,
25
74200
2416
Ale Afryka i dalekie krańce świata
to nie jedyne miejsca,
01:28
are not the only placesmiejsca,
or even the mainGłówny placesmiejsca
26
76640
2296
01:30
in whichktóry manuscriptsmanuskrypty that could changezmiana
the historyhistoria of worldświat culturekultura
27
78960
4296
gdzie manuskrypty, które mogłyby
zmienić historię światowej kultury,
01:35
are in jeopardyzagrożona.
28
83280
1520
są w niebezpieczeństwie.
01:37
SeveralKilka yearslat agotemu, I conductedprowadzona
a surveyAnkieta of EuropeanEuropejski researchBadania librariesbiblioteki
29
85920
4736
Kilka lat temu przeprowadziłem ankietę
wśród europejskich bibliotek naukowych
01:42
and discoveredodkryty that,
at the barestnajdrobniejszych minimumminimum,
30
90680
2256
i odkryłem, że jest co najmniej
01:44
there are 60,000 manuscriptsmanuskrypty
31
92960
3216
60 tysięcy manuskryptów
01:48
pre-przed1500
32
96200
1616
sprzed 1500 roku,
01:49
that are illegiblenieczytelne
because of waterwoda damageuszkodzić,
33
97840
2936
których nie można odczytać
z powodu zalania,
01:52
fadingzblakły, moldforma and chemicalchemiczny reagentsOdczynniki.
34
100800
3976
blaknięcia, pleśni
i odczynników chemicznych.
01:56
The realreal numbernumer is likelyprawdopodobne doublepodwójnie that,
35
104800
2976
Prawdziwa liczba jest
pewnie dwa razy większa
01:59
and that doesn't even countliczyć
36
107800
2176
i nie wlicza
02:02
RenaissanceRenesansu manuscriptsmanuskrypty
and modernnowoczesny manuscriptsmanuskrypty
37
110000
2616
renesansowych
i współczesnych manuskryptów
02:04
and culturalkulturalny heritagedziedzictwo
objectsobiekty suchtaki as mapsmapy.
38
112640
3120
oraz przedmiotów światowego
dziedzictwa jak mapy.
02:09
What if there were a technologytechnologia
39
117960
2456
A gdyby istniała technologia,
02:12
that could recoverwyzdrowieć
these lostStracony and unknownnieznany worksPrace?
40
120440
5336
która pomogłaby odzyskać
te stracone i nieznane dzieła?
02:17
ImagineWyobraź sobie worldwidena calym swiecie
how a troveskarb of hundredssetki of thousandstysiące
41
125800
4416
Wyobraźmy sobie, że skarb,
jakim są tysiące
nieznanych wcześniej tekstów,
02:22
of previouslypoprzednio unknownnieznany textsteksty
42
130240
2936
02:25
could radicallyradykalnie transformprzekształcać
our knowledgewiedza, umiejętności of the pastprzeszłość.
43
133200
3040
mógłby radykalnie zmienić
naszą wiedzę o przeszłości.
02:30
ImagineWyobraź sobie what unknownnieznany classicsKlasyczne modele
we would discoverodkryć
44
138280
4016
Nieznane, odnalezione przez nas klasyki
02:34
whichktóry would rewriteprzepisać the canonskanonów
of literatureliteratura, historyhistoria,
45
142320
3336
mogłyby zmienić kanony
literatury, historii,
02:37
philosophyfilozofia, musicmuzyka --
46
145680
1440
filozofii, muzyki,
02:39
or, more provocativelyprowokacyjnie, that could
rewriteprzepisać our culturalkulturalny identitiestożsamości,
47
147840
3536
a nawet naszą tożsamość kulturową
02:43
buildingbudynek newNowy bridgesmosty
betweenpomiędzy people and culturekultura.
48
151400
3360
i zbudować nowy most
między ludźmi i kulturami.
02:47
These are the questionspytania
that transformedprzekształcone me
49
155520
2536
To pytania, które spowodowały,
że przestałem być
02:50
from a medievalśredniowieczny scholaruczony,
a readerczytelnik of textsteksty,
50
158080
2816
mediewistą, czytelnikiem tekstów,
02:52
into a textualtekstowe scientistnaukowiec.
51
160920
1800
a stałem się badaczem tekstów.
02:56
What an unsatisfyingniesatysfakcjonujące wordsłowo "readerczytelnik" is.
52
164120
2296
"Czytelnik" to takie niedoskonałe słowo.
02:58
For me, it conjuresprzywołuje up
imagesobrazy of passivitybierność,
53
166440
2576
Przywołuje obraz bierności,
03:01
of someonektoś sittingposiedzenie idlybezczynnie in an armchairFotel
54
169040
2416
kogoś siedzącego bezczynnie w fotelu,
03:03
waitingczekanie for knowledgewiedza, umiejętności to come to him
55
171480
2296
czekającego, aż wiedza zagości
w jego schludnym mieszkanku.
03:05
in a neatschludny little parceldziałki.
56
173800
1696
03:07
How much better to be
a participantuczestnik in the pastprzeszłość,
57
175520
3016
Lepiej być aktywnym
uczestnikiem przeszłości,
03:10
an adventurerposzukiwacz przygód in an undiscoverednieodkryta countrykraj,
58
178560
3176
poszukiwaczem przygód w niezbadanym kraju,
03:13
searchingbadawczy for the hiddenukryty texttekst.
59
181760
2400
szukającym ukrytych manuskryptów.
03:17
As an academicakademicki, I was a meresam readerczytelnik.
60
185360
2440
Jako naukowiec byłem tylko czytelnikiem.
03:20
I readczytać and taughtnauczony the samepodobnie classicsKlasyczne modele
61
188560
2416
Czytałem i wykładałem te same klasyki,
03:23
that people had been readingczytanie
and teachingnauczanie for hundredssetki of yearslat --
62
191000
3136
które ludzie czytali
i wykładali przez setki lat.
03:26
VirgilVirgil, OvidOwidiusz, ChaucerChaucer, PetrarchPetrarka --
63
194160
3016
Wergiliusz, Owidiusz, Chaucer, Petrarca.
03:29
and with everykażdy scholarlynaukowych articleartykuł
that I publishedopublikowany
64
197200
2336
Każdym artykułem naukowym
03:31
I addedw dodatku to humanczłowiek knowledgewiedza, umiejętności
in ever-diminishingcoraz niższych sliverstaśmy of insightwgląd.
65
199560
3200
wzbogacałem ludzkość
o coraz mniej znaczące treści.
03:36
What I wanted to be
66
204760
1576
Chciałem być
03:38
was an archaeologistarcheolog of the pastprzeszłość,
67
206360
2096
archeologiem,
03:40
a discovererOdkrywca of literatureliteratura,
68
208480
1576
literaturoznawcą,
03:42
an IndianaW stanie Indiana JonesJones withoutbez the whipbat --
69
210080
1896
Indianą Jonesem bez bicza,
03:44
or, actuallytak właściwie, with the whipbat.
70
212000
1496
a właściwie z biczem.
03:45
(LaughterŚmiech)
71
213520
1216
(Śmiech)
03:46
And I wanted it not just for myselfsiebie
but I wanted it for my studentsstudenci as well.
72
214760
3696
Chciałem tego ze względu na moich uczniów.
03:50
And so sixsześć yearslat agotemu,
I changedzmienione the directionkierunek of my careerkariera.
73
218480
3896
Sześć lat temu zmieniłem kierunek kariery.
03:54
At the time, I was workingpracujący
on "The ChessSzachy of Love,"
74
222400
3016
Pracowałem wtedy nad "Szachami miłości",
03:57
the last importantważny long poemwiersz
of the EuropeanEuropejski MiddleŚrodkowy AgesWieku
75
225440
2856
ostatnim ważnym wierszem
europejskiego średniowiecza,
04:00
never to have been editededytowane.
76
228320
1616
nigdy wcześniej nieopracowywanym.
04:01
And it wasn'tnie było editededytowane because
it existedistniały in only one manuscriptrękopis
77
229960
3016
Nie opracowano go,
bo istniał tylko jeden manuskrypt,
04:05
whichktóry was so badlyźle damageduszkodzony
duringpodczas the firebombingpodpalenie of DresdenDrezno
78
233000
3256
tak bardzo zniszczony
podczas bombardowania Drezna
w czasie II wojny światowej,
04:08
in WorldŚwiat WarWojny IIII
79
236280
1216
04:09
that generationspokolenia of scholarsuczonych
had pronouncedwymawiane it lostStracony.
80
237520
2880
że naukowcy uznali go za stracony.
04:13
For fivepięć yearslat, I had been workingpracujący
with an ultravioletultrafioletowy lamplampa
81
241400
3456
Pięć lat próbowałem
za pomocą lampy ultrafioletowej
04:16
tryingpróbować to recoverwyzdrowieć tracesślady of the writingpisanie
82
244880
1896
odczytać śladowe ilości pisma.
04:18
and I'd goneodszedł about as fardaleko
as technologytechnologia at the time
83
246800
2416
Zrobiłem tyle, na ile pozwoliła
ówczesna technologia.
04:21
could actuallytak właściwie take me.
84
249240
1376
04:22
And so I did what manywiele people do.
85
250640
2096
Zrobiłem to, co zrobiłoby wielu ludzi.
04:24
I wentposzedł onlineonline,
86
252760
2016
Poszperałem w Internecie
04:26
and there I learnednauczyli about
87
254800
1736
i dowiedziałem się,
04:28
how multispectralwielospektralne imagingImaging had been used
to recoverwyzdrowieć two lostStracony treatisesTraktaty
88
256560
4576
jak obrazowanie spektralne pomogło
odzyskać dwa utracone traktaty
04:33
of the famedsłynny GreekGrecki
mathematicianmatematyk ArchimedesArchimedes
89
261160
2896
słynnego greckiego matematyka Archimedesa
04:36
from a 13th-centurystulecie palimpsestPalimpsest.
90
264080
1536
z XIII-wiecznego palimpsestu,
04:37
A palimpsestPalimpsest is a manuscriptrękopis
whichktóry has been erasedwymazany and overwrittenzastąpione.
91
265640
3280
czyli manuskryptu,
z którego usunięto tekst i go nadpisano.
04:42
And so, out of the blueniebieski,
92
270200
1256
Napisałem do czołowego naukowca
04:43
I decidedzdecydowany to writepisać
to the leadprowadzić imagingImaging scientistnaukowiec
93
271480
3056
zajmującego się palimpsestem Archimedesa,
04:46
on the ArchimedesArchimedes palimpsestPalimpsest projectprojekt,
94
274560
2216
profesora Rogera Eastona,
04:48
ProfessorProfesor RogerRoger EastonEaston,
95
276800
1496
04:50
with a planplan and a pleazarzut.
96
278320
1816
z propozycją i prośbą.
04:52
And to my surpriseniespodzianka,
he actuallytak właściwie wrotenapisał back.
97
280160
2040
Ku mojemu zdziwieniu, odpisał.
04:56
With his help, I was ablezdolny
to winzdobyć a grantdotacja from the US governmentrząd
98
284000
3656
Z jego pomocą zdobyłem grant rządowy USA
na budowę mobilnego laboratorium
obrazowania spektralnego.
04:59
to buildbudować a transportableprzewoźne,
multispectralwielospektralne imagingImaging lablaboratorium,
99
287680
4016
05:03
And with this lablaboratorium, I transformedprzekształcone
what was a charredzwęglone and fadedwyblakłe messbałagan
100
291720
4816
Dzięki temu zmieniłem
osmolone, płowiejące resztki
w nowy średniowieczny klasyk.
05:08
into a newNowy medievalśredniowieczny classicklasyczny.
101
296560
2000
05:11
So how does multispectralwielospektralne
imagingImaging actuallytak właściwie work?
102
299360
2776
Jak działa obrazowanie spektralne?
05:14
Well, the ideapomysł
behindza multispectralwielospektralne imagingImaging
103
302160
2456
W obrazowaniu spektralnym
05:16
is something that anyonektokolwiek who is familiarznajomy
with infraredpodczerwony night visionwizja gogglesgogle
104
304640
4296
jest coś, co entuzjaści
podczerwonych gogli noktowizyjnych
zdecydowanie docenią.
05:20
will immediatelynatychmiast appreciatedoceniać:
105
308960
1376
05:22
that what we can see
in the visiblewidoczny spectrumwidmo of lightlekki
106
310360
2496
To, co widzimy w zwykłym świetle,
to tylko mała część.
05:24
is only a tinymalutki fractionfrakcja
of what's actuallytak właściwie there.
107
312880
2320
05:27
The samepodobnie is trueprawdziwe with invisibleniewidzialny writingpisanie.
108
315720
2200
To samo tyczy się niewidzialnego pisma.
05:31
Our systemsystem usesużywa 12 wavelengthsdługości fal of lightlekki
109
319280
4176
System wykorzystuje
dwanaście długości fal światła
od ultrafioletu do podczerwieni,
05:35
betweenpomiędzy the ultravioletultrafioletowy and the infraredpodczerwony,
110
323480
2496
05:38
and these are shownpokazane down
ontona the manuscriptrękopis from abovepowyżej
111
326000
3056
którymi oświetla manuskrypt z góry
z wiszącej lampy LED
05:41
from banksbanki of LEDsDiody LED,
112
329080
1616
05:42
and anotherinne multispectralwielospektralne lightlekki sourceźródło
113
330720
1856
i innego spektralnego źródła światła,
05:44
whichktóry comespochodzi up throughprzez
the individualindywidualny leavesodchodzi of the manuscriptrękopis.
114
332600
2953
które przenika kartki manuskryptu.
W ramach jednej sekwencji
tworzy się do 35 ujęć kartki
05:47
Up to 35 imagesobrazy perza sequencesekwencja
perza leafliść are imagedsfotografowana this way
115
335577
4519
z użyciem aparatu cyfrowego o dużej mocy,
wyposażonego w soczewki z kwarcu.
05:52
usingza pomocą a high-poweredwysokiej mocy digitalcyfrowy cameraaparat fotograficzny
equippedwyposażony with a lensobiektyw
116
340120
2620
05:54
whichktóry is madezrobiony out of quartzkwarc.
117
342764
1972
Na świecie jest ich może pięć.
05:56
There are about fivepięć
of these in the worldświat.
118
344760
2096
05:58
And oncepewnego razu we capturezdobyć these imagesobrazy,
119
346880
1816
Po zrobieniu zdjęć
06:00
we feedkarmić them throughprzez
statisticalstatystyczny algorithmsalgorytmy
120
348720
2056
przepuszczamy je przez bazę
statystycznych algorytmów
06:02
to furtherdalej enhancewzmacniać and clarifywyjaśnienia them,
121
350800
2496
w celu dopracowania i poprawienia jakości,
06:05
usingza pomocą softwareoprogramowanie whichktóry was originallypierwotnie
designedzaprojektowany for satellitesatelita imagesobrazy
122
353320
3376
używając oprogramowania
dla obrazów satelitarnych,
06:08
and used by people
like geospatialgeoprzestrzennych scientistsnaukowcy
123
356720
3376
używanego też przez speców
od analizy geoprzestrzennej
06:12
and the CIACIA.
124
360120
1200
i CIA.
06:14
The resultswyniki can be spectacularspektakularny.
125
362040
2296
Wyniki są imponujące.
Może słyszeliście, co zrobiono
06:16
You maymoże alreadyjuż have heardsłyszał
of what's been doneGotowe
126
364360
2176
z Rękopisami z Qumran,
06:18
for the DeadMartwe SeaMorze ScrollsZwoje,
127
366560
1376
06:19
whichktóry are slowlypowoli gelatinizinggelatinizing.
128
367960
1560
które powoli zamieniają się w żel.
06:22
UsingZa pomocą infraredpodczerwony, we'vemamy been ablezdolny
to readczytać even the darkestnajciemniejszy cornersnarożniki
129
370480
3656
Dzięki podczerwieni mogliśmy
przeczytać najciemniejsze fragmenty
06:26
of the DeadMartwe SeaMorze ScrollsZwoje.
130
374160
1720
Rękopisów z Qumran.
06:28
You maymoże not be awareświadomy, howeverjednak,
131
376880
1456
Ale pewnie nie wiecie
06:30
of other BiblicalBiblijne textsteksty
that are in jeopardyzagrożona.
132
378360
2736
o innych biblijnych tekstach
w niebezpieczeństwie.
06:33
Here, for exampleprzykład,
is a leafliść from a manuscriptrękopis
133
381120
3416
To kartka z manuskryptu,
który zobrazowaliśmy.
06:36
that we imagedsfotografowana,
134
384560
1776
06:38
whichktóry is perhapsmoże the mostwiększość valuablecenny
ChristianChrześcijańskie BibleBiblii in the worldświat.
135
386360
3880
To prawdopodobnie najważniejsza
chrześcijańska Biblia na świecie.
06:42
The CodexKodeks VercellensisVercellensis is the oldestnajstarsze
translationtłumaczenie of the GospelsEwangelie into LatinŁaciński,
136
390880
5776
Kodeks Vercellensis to najstarsze
tłumaczenie Ewangelii na łacinę,
datowane na pierwszą połowę IV wieku.
06:48
and it datesdaty from the first halfpół
of the fourthczwarty centurystulecie.
137
396680
2600
To najlepszy sposób, żeby zbliżyć się
06:52
This is the closestnajbliższy we can come
138
400560
2256
do Biblii z początków chrześcijaństwa,
06:54
to the BibleBiblii at the time
of the foundationfundacja of ChristendomChrześcijaństwo
139
402840
3936
czasów cesarza Konstantyna,
06:58
underpod EmperorCesarz ConstantineConstantine,
140
406800
1616
07:00
and at the time alsorównież
of the CouncilRady of NicaeaNicejski,
141
408440
2536
i Soboru nicejskiego,
kiedy tworzyła się wiara chrześcijańska.
07:03
when the basicpodstawowy creedCreed of ChristianityChrześcijaństwo
was beingistota agreedZgoda uponna.
142
411000
3496
07:06
This manuscriptrękopis, unfortunatelyNiestety,
has been very badlyźle damageduszkodzony,
143
414520
3256
Niestety, ten manuskrypt
jest bardzo zniszczony,
07:09
and it's damageduszkodzony because for centurieswieki
144
417800
2216
bo przez wieki
był przekazywany z rąk do rąk
07:12
it had been used and handledobsługiwane
145
420040
2456
podczas ceremonii
zaprzysiężenia w kościele.
07:14
in swearingprzeklinanie in ceremoniesceremonie in the churchkościół.
146
422520
2696
Ta fioletowa plama, którą widzicie
w lewym górnym rogu,
07:17
In factfakt, that purplefioletowy splotchkształt
that you see in the uppergórny left handdłoń cornerkąt
147
425240
4656
to grzyb Aspergillus,
07:21
is AspergillusAspergillus, whichktóry is a fungusGrzyb
148
429920
4296
powstający na nieumytych dłoniach
07:26
whichktóry originatespochodzi in the unwashedumyte handsręce
149
434240
3536
osoby chorej na gruźlicę.
07:29
of a personosoba with tuberculosisgruźlica.
150
437800
2000
07:32
Our imagingImaging has enabledwłączony me
to make the first transcriptionTranskrypcja
151
440640
3056
Obrazowanie umożliwiło
pierwszą transkrypcję
07:35
of this manuscriptrękopis in 250 yearslat.
152
443720
2600
tego manuskryptu od 250 lat.
Ale mobilne laboratorium
07:39
HavingPosiadanie a lablaboratorium that can travelpodróżować
to collectionskolekcje where it's neededpotrzebne, howeverjednak,
153
447800
3456
07:43
is only partczęść of the solutionrozwiązanie.
154
451280
1480
to tylko połowa sukcesu.
07:45
The technologytechnologia is expensivedrogi and very rarerzadko spotykany,
155
453480
2856
Ta technologia jest droga i rzadka,
a obrazowanie i obróbka obrazów
nie są powszechnie znane.
07:48
and the imagingImaging and imageobraz
processingprzetwarzanie skillsumiejętności are esotericezoteryczne.
156
456360
3216
07:51
That meansznaczy that mountingMontaż recoveriesWindykacja środków
157
459600
1696
Rekonstrukcja pozostaje więc
07:53
is beyondpoza the reachdosięgnąć of mostwiększość researchersnaukowcy
and all but the wealthiestnajbogatszych institutionsinstytucje.
158
461320
4896
poza zasięgiem większości badaczy
i mniej zamożnych instytucji.
Dlatego założyłem Lazarus Project,
07:58
That's why I foundedzałożony the LazarusŁazarz ProjectProjektu,
159
466240
2776
inicjatywę non-profit,
08:01
a not-for-profitnot-for-profit initiativeinicjatywa
160
469040
1656
08:02
to bringprzynieść multispectralwielospektralne imagingImaging
to individualindywidualny researchersnaukowcy
161
470720
3976
żeby przybliżyć projektowanie spektralne
indywidualnym badaczom
i mniejszym instytucjom
za niewielką opłatą albo za darmo.
08:06
and smallermniejszy institutionsinstytucje
at little or no costkoszt whatsoevercokolwiek.
162
474720
3840
08:11
Over the pastprzeszłość fivepięć yearslat,
163
479560
1616
Przez ostatnie pięć lat
08:13
our teamzespół of imagingImaging scientistsnaukowcy,
scholarsuczonych and studentsstudenci
164
481200
3856
zespół specjalistów,
stypendystów i studentów
był w siedmiu państwach
08:17
has travelledpodróżował to sevensiedem differentróżne countrieskraje
165
485080
2176
i odzyskał niektóre z najcenniejszych
zniszczonych manuskryptów,
08:19
and have recoveredodzyskane some of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy
mostwiększość valuablecenny damageduszkodzony manuscriptsmanuskrypty,
166
487280
3856
jak Vercelli Book,
najstarszą księgę Anglii,
08:23
includedw zestawie the VercelliVercelli BookKsiążki,
whichktóry is the oldestnajstarsze bookksiążka of EnglishAngielski,
167
491160
3000
Czarną Księgę z Carmarthen,
najstarszą księgę Walii,
08:26
the BlackCzarny BookKsiążki of CarmarthenCarmarthen,
the oldestnajstarsze bookksiążka of WelshWalijski,
168
494184
2616
i kilka najcenniejszych
wczesnych Ewangelii
08:28
and some of the mostwiększość valuablecenny
earliestnajwcześniej GospelsEwangelie
169
496824
3472
08:32
locatedusytuowany in what is now
the formerbyły SovietRadziecki GeorgiaGruzja.
170
500320
2880
znalezionych w dzisiejszej Gruzji.
08:36
So, spectralwidmowy imagingImaging
can recoverwyzdrowieć lostStracony textsteksty.
171
504600
2960
Obrazowanie spektralne
odzyskuje utracone teksty.
08:40
More subtlysubtelnie, thoughchociaż, it can recoverwyzdrowieć
a seconddruga storyfabuła behindza everykażdy objectobiekt,
172
508360
5096
Ale może też odzyskać
ukrytą historię każdego przedmiotu,
kto, jak i kiedy stworzył tekst,
08:45
the storyfabuła of how, when
and by whomkogo a texttekst was createdstworzony,
173
513480
4696
a czasami, co autor myślał, tworząc tekst.
08:50
and, sometimesczasami, what the authorautor
was thinkingmyślący at the time he wrotenapisał.
174
518200
3400
Weźmy szkic Deklaracji Niepodległości
08:54
Take, for exampleprzykład, a draftwersja robocza
of the DeclarationDeklaracja of IndependenceNiezależność
175
522600
3096
napisany przez Thomasa Jeffersona,
08:57
writtenpisemny in ThomasThomas Jefferson'sJefferson's ownwłasny handdłoń,
176
525720
2416
który moi koledzy
zobrazowali kilka lat temu
09:00
whichktóry some colleagueskoledzy of minekopalnia
imagedsfotografowana a fewkilka yearslat agotemu
177
528160
2429
w Bibliotece Kongresu.
09:02
at the LibraryBiblioteka of CongressKongres.
178
530613
1320
Kustosze zauważyli, że jedno słowo
powtarzające się w tekście
09:04
CuratorsKuratorzy had noticedzauważyłem
that one wordsłowo throughoutpoprzez
179
532360
2696
09:07
had been scratchedporysowany out and overwrittenzastąpione.
180
535080
2376
zostało zdrapane i nadpisane.
09:09
The wordsłowo overwrittenzastąpione was "citizensobywatele."
181
537480
2080
Nadpisane słowo to "obywatele".
Może domyślacie się, jakie słowo zdrapano.
09:12
PerhapsByć może you can guessodgadnąć
what the wordsłowo underneathpod spodem was.
182
540240
2600
"Poddani".
09:15
"SubjectsTematy."
183
543960
1416
09:17
There, ladiesdamski and gentlemenpanowie,
is AmericanAmerykański democracydemokracja
184
545400
2816
Oto amerykańska demokracja
rozwijająca się pod piórem
Thomasa Jeffersona.
09:20
evolvingewoluować underpod the handdłoń
of ThomasThomas JeffersonJefferson.
185
548240
2080
09:23
Or considerrozważać the 1491 MartellusMartellus MapMapę,
186
551360
3856
A to mapa Martellusa z 1491 roku,
którą zobrazowaliśmy
w Bibliotece Beinecke w Yale.
09:27
whichktóry we imagedsfotografowana
at Yale'sYale BeineckeBeinecke LibraryBiblioteka.
187
555240
2336
09:29
This was the mapmapa
that ColumbusColumbus likelyprawdopodobne consultedkonsultacje
188
557600
2456
To mapa, którą czytał Kolumb
09:32
before he traveledbywały to the NewNowy WorldŚwiat
189
560080
1696
przed podróżą do Nowego Świata
09:33
and whichktóry gavedał him his ideapomysł
of what AsiaAsia lookedspojrzał like
190
561800
2736
i która dała mu wyobrażenie Azji
09:36
and where JapanJaponia was locatedusytuowany.
191
564560
1600
i miejsca, w którym dziś leży Japonia.
Problem w tym, że atrament i pigment
09:39
The problemproblem with this mapmapa
is that its inkstusze and pigmentspigmenty
192
567640
3016
uległy takiemu zniszczeniu,
09:42
had so degradedzdegradowanych over time
193
570680
2096
że ta dwumetrowa mapa
09:44
that this largeduży, nearlyprawie seven-footsiedem stóp mapmapa,
194
572800
2136
pokazuje świat jako ogromną pustynię.
09:46
madezrobiony the worldświat look like a giantogromny desertpustynia.
195
574960
2080
09:49
UntilAż do now, we had very little ideapomysł,
detailedszczegółowe ideapomysł, that is,
196
577520
3616
Dotąd mieliśmy małe pojęcie o tym,
09:53
of what ColumbusColumbus knewwiedziałem of the worldświat
197
581160
1656
co Kolumb wiedział o świecie
09:54
and how worldświat cultureskultury were representedreprezentowany.
198
582840
1920
i jak ukazywano światowe kultury.
09:57
The mainGłówny legendlegenda of the mapmapa
was entirelycałkowicie illegiblenieczytelne underpod normalnormalna lightlekki.
199
585240
4136
Legenda mapy w normalnym świetle
była całkowicie nieczytelna.
10:01
UltravioletUltrafiolet did very little for it.
200
589400
2256
Ultrafiolet zdziałał niewiele.
Wszystko zmieniło obrazowanie spektralne.
10:03
MultispectralWielospektralne gavedał us everything.
201
591680
2000
Dowiedzieliśmy się
o potworach w Azji z tak długimi uszami,
10:06
In AsiaAsia, we learnednauczyli of monsterspotworów
with earsuszy so long
202
594640
3576
że mogły zakryć nimi całe swoje ciało.
10:10
that they could coverpokrywa
the creature'sstworzenia entireCały bodyciało.
203
598240
2320
10:13
In AfricaAfryka, about a snakewąż
who could causeprzyczyna the groundziemia to smokepalić.
204
601040
4400
W Afryce był wąż,
przez którego dymiła ziemia.
Jak światło gwiazd może przekazywać obrazy
10:18
Like starlightStarlight, whichktóry can conveyprzenieść imagesobrazy
205
606680
2256
10:20
of the way the UniverseWszechświat
lookedspojrzał in the distantodległy pastprzeszłość,
206
608960
2576
o wyglądzie Wszechświata
w dalekiej przeszłości,
10:23
so multispectralwielospektralne lightlekki can take us back
to the first stutteringjąkanie momentschwile
207
611560
3896
tak światło spektralne zabiera
do pierwszych chwil
10:27
of an object'sobiektu creationkreacja.
208
615480
1280
tworzenia tekstu.
Przez te soczewki
widzimy błędy, zmiany zdania,
10:29
ThroughPoprzez this lensobiektyw, we witnessświadek
the mistakesbłędy, the changeszmiany of mindumysł,
209
617480
3936
10:33
the nanaïvetkształcenia i szkolenia zawodowegoés, the uncensoredbez cenzury thoughtsmyśli,
210
621440
2896
naiwność, nieocenzurowane myśli,
10:36
the imperfectionsniedoskonałości of the humanczłowiek imaginationwyobraźnia
211
624360
2216
niedoskonałości ludzkiej wyobraźni,
które pozwalają
tym obiektom i ich autorom
10:38
that allowdopuszczać these hallowedUświęcona objectsobiekty
and theirich authorsautorski
212
626600
2816
10:41
to becomestają się more realreal,
213
629440
1656
stać się bardziej rzeczywistymi.
To przybliża nam historię.
10:43
that make historyhistoria closerbliższy to us.
214
631120
2520
10:46
What about the futureprzyszłość?
215
634760
1280
A co z przyszłością?
10:48
There's so much of the pastprzeszłość,
216
636480
2176
Jest tak wiele skarbów przeszłości
i tak niewielu, którzy mogą je uratować,
10:50
and so fewkilka people
with the skillsumiejętności to rescueratować it
217
638680
3216
zanim znikną na zawsze.
10:53
before these objectsobiekty disappearznikać foreverna zawsze.
218
641920
3880
10:58
That's why I have begunzaczął to teachnauczać
this newNowy hybridhybrydowy disciplinedyscyplina
219
646480
3296
Dlatego zacząłem nauczać
synkretycznej dyscypliny,
11:01
that I call "textualtekstowe sciencenauka."
220
649800
1896
którą nazywam "nauką o tekście".
11:03
TextualTekstowe sciencenauka is a marriagemałżeństwo
221
651720
1616
Nauka o tekście to połączenie
11:05
of the traditionaltradycyjny skillsumiejętności
of a literaryliteracki scholaruczony --
222
653360
2376
tradycyjnych umiejętności
literaturoznawcy,
znajomości starych języków
i umiejętności czytania pisma,
11:07
the abilityzdolność to readczytać oldstary languagesJęzyki
and oldstary handwritingpisma ręcznego,
223
655760
2536
11:10
the knowledgewiedza, umiejętności of how textsteksty are madezrobiony
224
658320
1696
wiedzy o tworzeniu tekstów
umożliwiającej umiejscowienie
w czasie i przestrzeni
11:12
in orderzamówienie to be ablezdolny
to placemiejsce and datedata them --
225
660040
2136
11:14
with newNowy techniquestechniki like imagingImaging sciencenauka,
226
662200
2736
oraz nowoczesnych technologii,
jak obrazowanie spektralne,
11:16
the chemistrychemia of inkstusze and pigmentspigmenty,
227
664960
2576
chemia tuszów i pigmentów
czy wspomagane komputerowo
optyczne rozpoznawanie znaków.
11:19
computer-aidedwspomagane komputerowo opticaloptyczne
characterpostać recognitionuznanie.
228
667560
2400
11:23
Last yearrok, a studentstudent in my classklasa,
229
671160
2176
W zeszłym roku mój student,
11:25
a freshmanFreshman,
230
673360
1216
pierwszoroczniak
11:26
with a backgroundtło in LatinŁaciński and GreekGrecki,
231
674600
1816
ze znajomością łaciny i greki,
11:28
was image-processingprzetwarzanie obrazu a palimpsestPalimpsest
232
676440
2336
pracował nad palimpsestem,
11:30
that we had photographedsfotografowany
at a famoussławny librarybiblioteka in RomeRome.
233
678800
2720
który sfotografowaliśmy
w słynnej bibliotece w Rzymie.
W miarę upływu czasu zaczęło
pojawiać się małe greckie pismo.
11:34
As he workedpracował, tinymalutki GreekGrecki writingpisanie
beganrozpoczął się to appearzjawić się from behindza the texttekst.
234
682240
4760
Wszyscy zebrali się wokół,
11:40
EveryoneKażdy gatheredZebrane around,
235
688200
1496
11:41
and he readczytać a linelinia from a lostStracony work
236
689720
2656
a on odczytał linijkę utraconego tekstu
11:44
of the GreekGrecki comickomiczny dramatistdramaturg MenanderMenandra.
237
692400
2320
greckiego dramaturga Menandera.
11:47
This was the first time
in well over a thousandtysiąc yearslat
238
695760
2696
Po raz pierwszy od ponad tysiąca lat
11:50
that those wordssłowa
had been pronouncedwymawiane aloudna głos.
239
698480
2560
wypowiedziano te słowa na głos.
To wtedy został badaczem.
11:53
In that momentza chwilę, he becamestał się a scholaruczony.
240
701880
2560
Panie i panowie,
oto przyszłość przeszłości.
11:57
LadiesPanie and gentlemenpanowie,
that is the futureprzyszłość of the pastprzeszłość.
241
705440
2880
Dziękuję bardzo.
12:00
Thank you very much.
242
708840
1216
12:02
(ApplauseAplauz)
243
710080
3000
(Brawa)
Translated by Anna Hertmanowska
Reviewed by Ola Królikowska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Gregory Heyworth - Textual scientist
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history.

Why you should listen

Gregory Heyworth is associate professor of English at the University of Mississippi. He is a medievalist and founder of the discipline of textual science. 

Professor Heyworth directs the Lazarus Project, a not-for-profit initiative to restore damaged and illegible cultural heritage objects, especially manuscripts and maps, using spectral imaging technology. He has helped recover numerous important objects including the Vercelli Book and the 1491 Martellus Map. 

Currently he is working on a project to recover the manuscript fragments of the lost Cathedral Library of Chartres, France, bombed in WWII.

More profile about the speaker
Gregory Heyworth | Speaker | TED.com