TEDxUM
Gregory Heyworth: How I'm discovering the secrets of ancient texts
Gregory Heyworth: Antik metinlerin sırlarını nasıl keşfediyorum?
Filmed:
Readability: 5.4
829,019 views
Gregory Heyworth bir metin bilimci; o ve onun laboratuvar çalışmaları, hayali görüntüleme teknolojisi kullanarak, antik el yazmaları ve haritaları okumaya yeni bir soluk getiriyor. Bu etkileyici konuşmada Heyworth'ün, binlerce yıldır okunmamış metinleri deşifre ederek, kayıp tarih üzerinde parıldamasını izliyoruz. Peki bu kayıp klasikler, geçmiş hakkındaki bildiklerimizi nasıl değiştirebilirdi?
Gregory Heyworth - Textual scientist
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio
Gregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
On January 26, 2013,
0
760
2696
26 Ocak 2013 günü,
00:15
a band of al-Qaeda militants
entered the ancient city of Timbuktu
entered the ancient city of Timbuktu
1
3480
3496
El-Kaide'li militan grup, Sahra Çölü'nün
güney kıyısında bulunan
güney kıyısında bulunan
00:19
on the southern edge of the Sahara Desert.
2
7000
2000
Timbuktu antik kentine girdi.
00:21
There, they set fire to a medieval library
of 30,000 manuscripts
of 30,000 manuscripts
3
9640
4616
Orada bir orta çağ kütüphanesinde
bulunan, Arapça ve
bulunan, Arapça ve
00:26
written in Arabic
and several African languages
and several African languages
4
14280
2776
çeşitli Afrika dillerinde,
astronomiden coğrafyaya,
astronomiden coğrafyaya,
00:29
and ranging in subject from astronomy
to geography, history to medicine,
to geography, history to medicine,
5
17080
5736
tarihten tıbba kadar uzanan
konularda yazılı, belki de sertleşme sorunu
konularda yazılı, belki de sertleşme sorunu
00:34
including one book which records
6
22840
1696
tedavisi hakkında yazılmış ilk
00:36
perhaps the first treatment
for male erectile dysfunction.
for male erectile dysfunction.
7
24560
3920
kitabı da içerisinde barındıran,
30.000 el yazmasını ateşe verdiler.
30.000 el yazmasını ateşe verdiler.
00:41
Unknown in the West,
8
29760
1296
Batıda bilinmeyen,
00:43
this was the collected wisdom
of an entire continent,
of an entire continent,
9
31080
3416
bu tüm kıtanın bilgi
birikimiydi ve
birikimiydi ve
00:46
the voice of Africa at a time when Africa
was thought not to have a voice at all.
was thought not to have a voice at all.
10
34520
4080
aynı zamanda Afrika'nın olmadığını
düşündüğü anda sesi olduğuydu.
düşündüğü anda sesi olduğuydu.
00:51
The mayor of Bamako,
who witnessed the event,
who witnessed the event,
11
39480
2496
Olayı gören Bamako belediye başkanı,
el yazmalarının
el yazmalarının
00:54
called the burning of the manuscripts
12
42000
1936
yakılmasının "dünya kültür mirasına
00:55
"a crime against world cultural heritage."
13
43960
2240
karşı bir suç olduğunu." belirtti.
00:58
And he was right --
14
46880
1536
Ve haklıydı da--
01:00
or he would have been, if it weren't
for the fact that he was also lying.
for the fact that he was also lying.
15
48440
3440
ya da gerçekte yalan söylediği durumu
olmasaydı haklı olabilirdi.
olmasaydı haklı olabilirdi.
01:04
In fact, just before,
16
52560
2736
Aslında olan, Afrikalı bilimciler
01:07
African scholars had collected
a random assortment of old books
a random assortment of old books
17
55320
4136
eski kitapları rastgele bir
seçimle toplayıp geriye kalanları
seçimle toplayıp geriye kalanları
01:11
and left them out
for the terrorists to burn.
for the terrorists to burn.
18
59480
2496
teröristlerin yakması için bırakmasıydı.
01:14
Today, the collection
lies hidden in Bamako,
lies hidden in Bamako,
19
62000
2936
Bugün, Mali'nin başkenti Bamako'da,
01:16
the capital of Mali,
20
64959
1377
varlığı yalanlanan,
bu saklı
bu saklı
01:18
moldering in the high humidity.
21
66360
2096
koleksiyon,
yüksek rutubetten çürümekte.
yüksek rutubetten çürümekte.
01:20
What was rescued by ruse
22
68480
1856
Şimdi ise türlü dolaplar sayesinde
01:22
is now once again in jeopardy,
23
70360
1736
kurtarılanlar çevre şartlarından
01:24
this time by climate.
24
72120
1240
dolayı tehlike altında.
01:26
But Africa, and the far-flung
corners of the world,
corners of the world,
25
74200
2416
Ancak sadece Afrika ve dünyanın
01:28
are not the only places,
or even the main places
or even the main places
26
76640
2296
ücra köşelerindeki değil,
01:30
in which manuscripts that could change
the history of world culture
the history of world culture
27
78960
4296
ana yerlerde bulunan dünya kültür
tarihini değiştirebilecek el yazmaları da
tarihini değiştirebilecek el yazmaları da
01:35
are in jeopardy.
28
83280
1520
tehlike altında.
01:37
Several years ago, I conducted
a survey of European research libraries
a survey of European research libraries
29
85920
4736
Bir kaç yıl önce, Avrupa araştırma
kütüphaneleri için çalışma yürüttüm
kütüphaneleri için çalışma yürüttüm
01:42
and discovered that,
at the barest minimum,
at the barest minimum,
30
90680
2256
ve şunu keşfettim;
en az 60.000
en az 60.000
01:44
there are 60,000 manuscripts
31
92960
3216
el yazmasının
01:48
pre-1500
32
96200
1616
öncelikli olarak 1500'ü
01:49
that are illegible
because of water damage,
because of water damage,
33
97840
2936
su hasarından, renk solmasından,
küflenmeden ve kimyasal
küflenmeden ve kimyasal
01:52
fading, mold and chemical reagents.
34
100800
3976
maddelerden dolayı okunamaz halde.
01:56
The real number is likely double that,
35
104800
2976
Gerçek rakam bunun iki katı kadarı
01:59
and that doesn't even count
36
107800
2176
ve Rönesans el yazmaları, modern
02:02
Renaissance manuscripts
and modern manuscripts
and modern manuscripts
37
110000
2616
el yazmaları ve haritalar gibi kültürel
02:04
and cultural heritage
objects such as maps.
objects such as maps.
38
112640
3120
miras objelerini işin
içine katmıyoruz bile.
içine katmıyoruz bile.
02:09
What if there were a technology
39
117960
2456
Peki eğer bu kaybolan ve gizli eserleri
02:12
that could recover
these lost and unknown works?
these lost and unknown works?
40
120440
5336
kurtarabilecek bir teknolojimiz
olsaydı ne olurdu?
olsaydı ne olurdu?
02:17
Imagine worldwide
how a trove of hundreds of thousands
how a trove of hundreds of thousands
41
125800
4416
Geçmişteki gizli kalan, yüzlerce,
binlerce yıllık metinlerin,
binlerce yıllık metinlerin,
02:22
of previously unknown texts
42
130240
2936
dünya çapında,
tarihi bilgilerimizi radikalce
tarihi bilgilerimizi radikalce
02:25
could radically transform
our knowledge of the past.
our knowledge of the past.
43
133200
3040
nasıl değiştirebileceğini hayal edin.
02:30
Imagine what unknown classics
we would discover
we would discover
44
138280
4016
Keşfedebileceğimiz gizli klasiklerin
edebi, tarihi, felsefi,
edebi, tarihi, felsefi,
02:34
which would rewrite the canons
of literature, history,
of literature, history,
45
142320
3336
müzikal ilkelerin--
ya da daha etkili bir biçimde,
ya da daha etkili bir biçimde,
02:37
philosophy, music --
46
145680
1440
kültürel kimliklerimizi
02:39
or, more provocatively, that could
rewrite our cultural identities,
rewrite our cultural identities,
47
147840
3536
yeniden tanımlayarak,
insanlar ve kültürler arasında
insanlar ve kültürler arasında
02:43
building new bridges
between people and culture.
between people and culture.
48
151400
3360
yeni köprüler oluşturduğunu hayal edin.
02:47
These are the questions
that transformed me
that transformed me
49
155520
2536
Bu soruları bana, metin bilimcilerin
02:50
from a medieval scholar,
a reader of texts,
a reader of texts,
50
158080
2816
arasında bulunan bir orta çağ alimi,
02:52
into a textual scientist.
51
160920
1800
bir metin okuyucusu yöneltti.
02:56
What an unsatisfying word "reader" is.
52
164120
2296
"Okuyucu" ne kadar da tatminsiz
bir kelime.
bir kelime.
02:58
For me, it conjures up
images of passivity,
images of passivity,
53
166440
2576
Benim açımdan, koltukta boş boş oturup,
bilginin ona
bilginin ona
03:01
of someone sitting idly in an armchair
54
169040
2416
küçük bir kutuda gelmesini
03:03
waiting for knowledge to come to him
55
171480
2296
bekleyen birinin,
hareketsizliğinin
hareketsizliğinin
03:05
in a neat little parcel.
56
173800
1696
resmini yansıtıyor.
03:07
How much better to be
a participant in the past,
a participant in the past,
57
175520
3016
Geçmişte keşfedilmemiş bir ülkede
03:10
an adventurer in an undiscovered country,
58
178560
3176
gizli yazıtları arayan
bir maceracı olsaydı
bir maceracı olsaydı
03:13
searching for the hidden text.
59
181760
2400
ne kadar da iyi olabilirdi.
03:17
As an academic, I was a mere reader.
60
185360
2440
Akademisyen olarak, sadece
bir okuyucuydum.
bir okuyucuydum.
03:20
I read and taught the same classics
61
188560
2416
İnsanların yüzlerce yıldır
okuyup, öğrettiği
okuyup, öğrettiği
03:23
that people had been reading
and teaching for hundreds of years --
and teaching for hundreds of years --
62
191000
3136
Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch--
03:26
Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch --
63
194160
3016
gibi benzer klasikleri okudum ve öğredim.
03:29
and with every scholarly article
that I published
that I published
64
197200
2336
Yayınladığım her bilimsel makaleyle,
03:31
I added to human knowledge
in ever-diminishing slivers of insight.
in ever-diminishing slivers of insight.
65
199560
3200
insanlığın bilgi birikimine ufak ufak
katkı sağladım.
katkı sağladım.
03:36
What I wanted to be
66
204760
1576
Geçmişte olmak istediğim şey
03:38
was an archaeologist of the past,
67
206360
2096
bir arkeolojist,
03:40
a discoverer of literature,
68
208480
1576
bir bilgi kaşifi,
03:42
an Indiana Jones without the whip --
69
210080
1896
bir kırbaçsız Indiana Jones olmaktı--
03:44
or, actually, with the whip.
70
212000
1496
ya da aslında kırbaçlı.
03:45
(Laughter)
71
213520
1216
(Gülüşmeler)
03:46
And I wanted it not just for myself
but I wanted it for my students as well.
but I wanted it for my students as well.
72
214760
3696
Bunu sadece kendim için değil
öğrencilerim içinde istedim.
öğrencilerim içinde istedim.
03:50
And so six years ago,
I changed the direction of my career.
I changed the direction of my career.
73
218480
3896
Böylelikle altı yıl sonra kariyer
gidişatını değiştirdim.
gidişatını değiştirdim.
03:54
At the time, I was working
on "The Chess of Love,"
on "The Chess of Love,"
74
222400
3016
Bir zaman, Avrupa Orta Çağı'nın
hiç düzenlenmemiş,
hiç düzenlenmemiş,
03:57
the last important long poem
of the European Middle Ages
of the European Middle Ages
75
225440
2856
son önemli uzun şiiri olan
"The Chess of Love,"
"The Chess of Love,"
04:00
never to have been edited.
76
228320
1616
üzerinde çalıştım.
04:01
And it wasn't edited because
it existed in only one manuscript
it existed in only one manuscript
77
229960
3016
Düzeltilememişti çünkü var olan
tek el yazması, 2. Dünya Savaşı
tek el yazması, 2. Dünya Savaşı
04:05
which was so badly damaged
during the firebombing of Dresden
during the firebombing of Dresden
78
233000
3256
esnasında gerçekleşen Dresden
bombalaması sırasında
bombalaması sırasında
04:08
in World War II
79
236280
1216
kötü bir biçimde
04:09
that generations of scholars
had pronounced it lost.
had pronounced it lost.
80
237520
2880
hasar görüp, yitirildiği bilimciler
tarafından bildirilmişti.
tarafından bildirilmişti.
04:13
For five years, I had been working
with an ultraviolet lamp
with an ultraviolet lamp
81
241400
3456
Beş yıl boyunca, morötesi lambasıyla
yazmaların kalıntılarını
yazmaların kalıntılarını
04:16
trying to recover traces of the writing
82
244880
1896
kurtarmaya çalıştım ve
04:18
and I'd gone about as far
as technology at the time
as technology at the time
83
246800
2416
teknolojinin el verdiği ölçüde,
04:21
could actually take me.
84
249240
1376
bu konuda ilerledim.
04:22
And so I did what many people do.
85
250640
2096
Yani çoğu insanın yaptığını yaptım.
04:24
I went online,
86
252760
2016
İnternet üzerinden,
04:26
and there I learned about
87
254800
1736
ünlü Yunan matematikçi Arşimet'in,
04:28
how multispectral imaging had been used
to recover two lost treatises
to recover two lost treatises
88
256560
4576
13. yüzyılda palimpsestlerinden
kayıp iki eseri,
kayıp iki eseri,
04:33
of the famed Greek
mathematician Archimedes
mathematician Archimedes
89
261160
2896
çok bantlı görüntüleme kullanarak
04:36
from a 13th-century palimpsest.
90
264080
1536
nasıl kurtarıldığını öğrendim.
04:37
A palimpsest is a manuscript
which has been erased and overwritten.
which has been erased and overwritten.
91
265640
3280
Palimpsest, silinmiş ve
üzeri tekrar yazılmış el yazmasıdır.
üzeri tekrar yazılmış el yazmasıdır.
04:42
And so, out of the blue,
92
270200
1256
Ve birdenbire,
04:43
I decided to write
to the lead imaging scientist
to the lead imaging scientist
93
271480
3056
Arşimet palimpsest projelesinin
04:46
on the Archimedes palimpsest project,
94
274560
2216
baş görüntüleme bilimcisi,
04:48
Professor Roger Easton,
95
276800
1496
Profesör Roger Easton'a
plan
plan
04:50
with a plan and a plea.
96
278320
1816
ve talep yazısı
yazmaya karar verdim.
yazmaya karar verdim.
04:52
And to my surprise,
he actually wrote back.
he actually wrote back.
97
280160
2040
Aslında sürpriz olan, bana geri döndü.
04:56
With his help, I was able
to win a grant from the US government
to win a grant from the US government
98
284000
3656
Onunda yardımıyla, ABD'den,
taşınabilir bir
taşınabilir bir
04:59
to build a transportable,
multispectral imaging lab,
multispectral imaging lab,
99
287680
4016
çoklu bant laboratuvarı inşa etmek
için teminat aldım.
için teminat aldım.
05:03
And with this lab, I transformed
what was a charred and faded mess
what was a charred and faded mess
100
291720
4816
Bu laboratuvar ile yakılmış ve
solmuş olan bir dağınıklığı,
solmuş olan bir dağınıklığı,
05:08
into a new medieval classic.
101
296560
2000
yeni bir orta çağ klasiğine çevirdim.
05:11
So how does multispectral
imaging actually work?
imaging actually work?
102
299360
2776
Peki çoklu bant görüntüleme
aslında nasıl çalışıyor?
aslında nasıl çalışıyor?
05:14
Well, the idea
behind multispectral imaging
behind multispectral imaging
103
302160
2456
Çoklu bant görüntülemenin
arkasındaki fikir,
arkasındaki fikir,
05:16
is something that anyone who is familiar
with infrared night vision goggles
with infrared night vision goggles
104
304640
4296
kızılötesi gece görüş gözlüğüne
aşina olanlar
aşina olanlar
05:20
will immediately appreciate:
105
308960
1376
hemen anlayacak,
05:22
that what we can see
in the visible spectrum of light
in the visible spectrum of light
106
310360
2496
görebileceğimiz ışık spektrumu
05:24
is only a tiny fraction
of what's actually there.
of what's actually there.
107
312880
2320
toplam olanın sadece çok ufak bir parçası.
05:27
The same is true with invisible writing.
108
315720
2200
Aynı şey görünür yazılar içinde geçerli.
05:31
Our system uses 12 wavelengths of light
109
319280
4176
Sistemimiz, morötesi ve
kızılötesi arasında bulunan
kızılötesi arasında bulunan
05:35
between the ultraviolet and the infrared,
110
323480
2496
12 ışık dalga boyunu kullanıyor ve
05:38
and these are shown down
onto the manuscript from above
onto the manuscript from above
111
326000
3056
bunlar yukarıdaki LED yığınlarından,
el yazmalarının
el yazmalarının
05:41
from banks of LEDs,
112
329080
1616
üzerine düşüyor.
05:42
and another multispectral light source
113
330720
1856
Bir diğer çok bantlı ışık kaynağıysa,
05:44
which comes up through
the individual leaves of the manuscript.
the individual leaves of the manuscript.
114
332600
2953
tek olarak direkt sayfaya gönderiyor.
05:47
Up to 35 images per sequence
per leaf are imaged this way
per leaf are imaged this way
115
335577
4519
Çok güçlü dijital kameralar
kullanılarak sayfanın,
kullanılarak sayfanın,
05:52
using a high-powered digital camera
equipped with a lens
equipped with a lens
116
340120
2620
her bir dizesi için 35
görüntü oluşturuluyor.
görüntü oluşturuluyor.
05:54
which is made out of quartz.
117
342764
1972
Dünyada 5 tane var olan,
05:56
There are about five
of these in the world.
of these in the world.
118
344760
2096
kuvarstan yapılma lenslere sahipler.
05:58
And once we capture these images,
119
346880
1816
Bu görüntüleri çektiğimiz zaman,
06:00
we feed them through
statistical algorithms
statistical algorithms
120
348720
2056
onları istatiksel algoritma
06:02
to further enhance and clarify them,
121
350800
2496
kullanarak, iyileştirip temizliyoruz.
06:05
using software which was originally
designed for satellite images
designed for satellite images
122
353320
3376
Bu yazılım aslında uydu görüntüleme,
06:08
and used by people
like geospatial scientists
like geospatial scientists
123
356720
3376
jeo-uzamsal bilimciler gibileri ve CIA
06:12
and the CIA.
124
360120
1200
tarafından kullanılıyor.
06:14
The results can be spectacular.
125
362040
2296
Sonuçlar şaşırtıcı olabiliyor.
06:16
You may already have heard
of what's been done
of what's been done
126
364360
2176
Yavaş yavaş jelatinleşen
06:18
for the Dead Sea Scrolls,
127
366560
1376
Ölü Deniz Parşömenleri'ne
06:19
which are slowly gelatinizing.
128
367960
1560
ne olduğunu duymuşsunuzdur.
06:22
Using infrared, we've been able
to read even the darkest corners
to read even the darkest corners
129
370480
3656
Kızılötesi kullanarak, Ölü Deniz
Parşömenleri'nin en siyahlanmış
Parşömenleri'nin en siyahlanmış
06:26
of the Dead Sea Scrolls.
130
374160
1720
kısımlarını okuyabiliyoruz.
06:28
You may not be aware, however,
131
376880
1456
Bunun yanında, risk altındaki
06:30
of other Biblical texts
that are in jeopardy.
that are in jeopardy.
132
378360
2736
diğer İncil metinlerinden de
haberdar olmayabilirsiniz.
haberdar olmayabilirsiniz.
06:33
Here, for example,
is a leaf from a manuscript
is a leaf from a manuscript
133
381120
3416
Örnek olarak, burada görüntülediğimiz,
06:36
that we imaged,
134
384560
1776
el yazması sayfası
06:38
which is perhaps the most valuable
Christian Bible in the world.
Christian Bible in the world.
135
386360
3880
belkide dünyadaki
en değerli Hristiyan İncili.
en değerli Hristiyan İncili.
06:42
The Codex Vercellensis is the oldest
translation of the Gospels into Latin,
translation of the Gospels into Latin,
136
390880
5776
Codex Vercellensis, Latince'deki
en eski İncil çevirisi ve
en eski İncil çevirisi ve
06:48
and it dates from the first half
of the fourth century.
of the fourth century.
137
396680
2600
dördüncü yüzyılın ilk yarısı tarihli.
06:52
This is the closest we can come
138
400560
2256
Bu bizi, Hristiyanlığın
06:54
to the Bible at the time
of the foundation of Christendom
of the foundation of Christendom
139
402840
3936
İmparator Konstantin
tarafından kurulduğu zamana,
tarafından kurulduğu zamana,
06:58
under Emperor Constantine,
140
406800
1616
ve aynı zamanda Hristiyanlık
temel ilkelerinin
temel ilkelerinin
07:00
and at the time also
of the Council of Nicaea,
of the Council of Nicaea,
141
408440
2536
kabul edildiği İznik Konseyi zamanına
07:03
when the basic creed of Christianity
was being agreed upon.
was being agreed upon.
142
411000
3496
en çok yaklaştıran İncil.
07:06
This manuscript, unfortunately,
has been very badly damaged,
has been very badly damaged,
143
414520
3256
Bu yazma, ne yazık ki çok kötü
bir biçimde zarar görmüş.
bir biçimde zarar görmüş.
07:09
and it's damaged because for centuries
144
417800
2216
Çünkü yüzyıllar boyu, kilisedeki
07:12
it had been used and handled
145
420040
2456
yemin seramonileri esnasında
07:14
in swearing in ceremonies in the church.
146
422520
2696
kullanılmış ve elle tutulmuş.
07:17
In fact, that purple splotch
that you see in the upper left hand corner
that you see in the upper left hand corner
147
425240
4656
Aslında, sol kısımda gördüğünüz
mor leke,
mor leke,
07:21
is Aspergillus, which is a fungus
148
429920
4296
bir mantar olan Aspergillus ki
07:26
which originates in the unwashed hands
149
434240
3536
veremli bir kişinin yıkanmamış
07:29
of a person with tuberculosis.
150
437800
2000
ellerinden ortaya çıkar.
07:32
Our imaging has enabled me
to make the first transcription
to make the first transcription
151
440640
3056
Görüntülememiz, bu el yazmasının
250 sene içerisindeki,
250 sene içerisindeki,
07:35
of this manuscript in 250 years.
152
443720
2600
ilk yazımını bulmamı sağladı.
07:39
Having a lab that can travel
to collections where it's needed, however,
to collections where it's needed, however,
153
447800
3456
İhtiyaç halinde, koleksiyona seyahat
edebilen bir laboratuvar,
edebilen bir laboratuvar,
07:43
is only part of the solution.
154
451280
1480
çözümün sadece bir kısmı.
07:45
The technology is expensive and very rare,
155
453480
2856
Teknoloji çok pahalı ve az bulunur.
07:48
and the imaging and image
processing skills are esoteric.
processing skills are esoteric.
156
456360
3216
Görüntüleme ve görüntü işleme becerileri
olağan dışı.
olağan dışı.
07:51
That means that mounting recoveries
157
459600
1696
Bunun anlamı, kurtarılanların
07:53
is beyond the reach of most researchers
and all but the wealthiest institutions.
and all but the wealthiest institutions.
158
461320
4896
montajını, çoğu araştırmacıdan ziyade,
varlıklı enstitüler yapabilir.
varlıklı enstitüler yapabilir.
07:58
That's why I founded the Lazarus Project,
159
466240
2776
Bu, bireysel çalışan araştırmacılara
ve bütçesiz,
ve bütçesiz,
08:01
a not-for-profit initiative
160
469040
1656
daha ufak enstitülere,
08:02
to bring multispectral imaging
to individual researchers
to individual researchers
161
470720
3976
çoklu bant görüntüleyici
sağlayabilmek adına
sağlayabilmek adına
08:06
and smaller institutions
at little or no cost whatsoever.
at little or no cost whatsoever.
162
474720
3840
kar amacı gütmeyen,
Lazarus Projesi'ni kurmamın sebebi.
Lazarus Projesi'ni kurmamın sebebi.
08:11
Over the past five years,
163
479560
1616
Geçen beş yılda,
08:13
our team of imaging scientists,
scholars and students
scholars and students
164
481200
3856
görüntüleme bilimcisi takımımız,
bilimcilerimiz ve öğrencilerimiz
bilimcilerimiz ve öğrencilerimiz
08:17
has travelled to seven different countries
165
485080
2176
yedi farklı ülkeye seyahat ettiler ve
08:19
and have recovered some of the world's
most valuable damaged manuscripts,
most valuable damaged manuscripts,
166
487280
3856
içerisinde İngilizce en eski kitap
olan Vercelli Book, Gal dilindeki
olan Vercelli Book, Gal dilindeki
08:23
included the Vercelli Book,
which is the oldest book of English,
which is the oldest book of English,
167
491160
3000
en eski kitap olan Black Book of
Carmarthen ve
Carmarthen ve
08:26
the Black Book of Carmarthen,
the oldest book of Welsh,
the oldest book of Welsh,
168
494184
2616
eski Sovyet Gürcistan'ındaki
bazı çok değerli erken
bazı çok değerli erken
08:28
and some of the most valuable
earliest Gospels
earliest Gospels
169
496824
3472
dönem İncilleri'nin de bulunduğu,
dünyanın zarar görmüş,
dünyanın zarar görmüş,
08:32
located in what is now
the former Soviet Georgia.
the former Soviet Georgia.
170
500320
2880
en kıymetli, bazı yazmalarını kurtardılar.
08:36
So, spectral imaging
can recover lost texts.
can recover lost texts.
171
504600
2960
Yani görüngelsel görüntüleme,
kayıp metinleri kurtarabiliyor.
kayıp metinleri kurtarabiliyor.
08:40
More subtly, though, it can recover
a second story behind every object,
a second story behind every object,
172
508360
5096
Dahası her bir eşyanın
arkasındaki, kimin, neden, nasıl
arkasındaki, kimin, neden, nasıl
08:45
the story of how, when
and by whom a text was created,
and by whom a text was created,
173
513480
4696
yazdığına dair ikinci bir hikayeyi ve
bazen yazarın, yazım esnasında
bazen yazarın, yazım esnasında
08:50
and, sometimes, what the author
was thinking at the time he wrote.
was thinking at the time he wrote.
174
518200
3400
ne düşündüğünü de ortaya çıkarabiliyor.
08:54
Take, for example, a draft
of the Declaration of Independence
of the Declaration of Independence
175
522600
3096
Örnek olarak, bir kaç yıl önce
bazı arkadaşlarım,
bazı arkadaşlarım,
08:57
written in Thomas Jefferson's own hand,
176
525720
2416
Kongre Kütüphanesi'nde bulunan,
Thomas Jefferson'ın
Thomas Jefferson'ın
09:00
which some colleagues of mine
imaged a few years ago
imaged a few years ago
177
528160
2429
kendi elleriyle yazdığı,
Bağımsızlık Bildirisi'nin
Bağımsızlık Bildirisi'nin
09:02
at the Library of Congress.
178
530613
1320
taslağını görüntülediler.
09:04
Curators had noticed
that one word throughout
that one word throughout
179
532360
2696
Kuratörler bir kelimenin baştan sona
09:07
had been scratched out and overwritten.
180
535080
2376
karalanıp tekrar yazıldığını fark ettiler.
09:09
The word overwritten was "citizens."
181
537480
2080
Tekrar yazılan kelime "vatandaşlar" idi.
09:12
Perhaps you can guess
what the word underneath was.
what the word underneath was.
182
540240
2600
Belki de altındaki kelimeyi
tahmin edebilirsiniz.
tahmin edebilirsiniz.
09:15
"Subjects."
183
543960
1416
"Yurttaşlar"
09:17
There, ladies and gentlemen,
is American democracy
is American democracy
184
545400
2816
Orada, bayanlar ve baylar,
Thomas Jefferson'ın
Thomas Jefferson'ın
09:20
evolving under the hand
of Thomas Jefferson.
of Thomas Jefferson.
185
548240
2080
ellerinde gelişen Amerikan
demokrasisi var.
demokrasisi var.
09:23
Or consider the 1491 Martellus Map,
186
551360
3856
Ya da Yale'in Beinecke El Yazmaları
Kütüphanesi'nde görüntülediğimiz,
Kütüphanesi'nde görüntülediğimiz,
09:27
which we imaged
at Yale's Beinecke Library.
at Yale's Beinecke Library.
187
555240
2336
1491 yapımı Martellus Haritası'nı
ele alalım.
ele alalım.
09:29
This was the map
that Columbus likely consulted
that Columbus likely consulted
188
557600
2456
Bu büyük ihtimalle, Columbus'un Yeni Dünya
09:32
before he traveled to the New World
189
560080
1696
yolculuğuna çıkmadan
önce başvurduğu
önce başvurduğu
09:33
and which gave him his idea
of what Asia looked like
of what Asia looked like
190
561800
2736
ve Asya'nın neye benzediği
ile Japonya'nın yeri
ile Japonya'nın yeri
09:36
and where Japan was located.
191
564560
1600
fikirlerini ona veren harita.
09:39
The problem with this map
is that its inks and pigments
is that its inks and pigments
192
567640
3016
Bu haritayla ilgili sorunumuz,
mürekkebi ve pigmentleri
mürekkebi ve pigmentleri
09:42
had so degraded over time
193
570680
2096
zamanla ağarmış ki bu durum,
09:44
that this large, nearly seven-foot map,
194
572800
2136
yaklaşık 2 metre büyüklüğündeki
bu haritada,
bu haritada,
09:46
made the world look like a giant desert.
195
574960
2080
dünyayı dev bir çöle çevirmiş.
09:49
Until now, we had very little idea,
detailed idea, that is,
detailed idea, that is,
196
577520
3616
Şu ana kadar Columbus'un dünya hakkında
ne bildiğiyle ve dünya kültürlerinin
ne bildiğiyle ve dünya kültürlerinin
09:53
of what Columbus knew of the world
197
581160
1656
nasıl resmedildiği ile ilgili
09:54
and how world cultures were represented.
198
582840
1920
çok az, detaylı fikrimiz vardı.
09:57
The main legend of the map
was entirely illegible under normal light.
was entirely illegible under normal light.
199
585240
4136
Haritayla ilgili yaygın efsane, normal
ışık altında tümüyle okunamadığıydı.
ışık altında tümüyle okunamadığıydı.
10:01
Ultraviolet did very little for it.
200
589400
2256
Morötesi ışık çok az yardımda bulunmuştu.
10:03
Multispectral gave us everything.
201
591680
2000
Çok bantlı görüntüleme bize hepsini verdi.
10:06
In Asia, we learned of monsters
with ears so long
with ears so long
202
594640
3576
Asya'da, tüm vücudunu
kaplayan uzunlukta kulaklara
kaplayan uzunlukta kulaklara
10:10
that they could cover
the creature's entire body.
the creature's entire body.
203
598240
2320
sahip canavarların var olduğunu öğrendik.
10:13
In Africa, about a snake
who could cause the ground to smoke.
who could cause the ground to smoke.
204
601040
4400
Afrika'da ise, toprakta islenmeye
neden olan bir yılan var.
neden olan bir yılan var.
10:18
Like starlight, which can convey images
205
606680
2256
Tıpkı bir yıldız ışığı gibi, Evrenin
10:20
of the way the Universe
looked in the distant past,
looked in the distant past,
206
608960
2576
uzak geçmişindeki
görüntüleri bize getirebiliyor.
görüntüleri bize getirebiliyor.
10:23
so multispectral light can take us back
to the first stuttering moments
to the first stuttering moments
207
611560
3896
Yani çok bantlı ışık bizi eşyaların
yaratıldığı emekleme
yaratıldığı emekleme
10:27
of an object's creation.
208
615480
1280
anlarına götürebiliyor.
10:29
Through this lens, we witness
the mistakes, the changes of mind,
the mistakes, the changes of mind,
209
617480
3936
Bu lensler aracılığıyla hatalara,
fikir değişikliklerine, toyluklara,
fikir değişikliklerine, toyluklara,
10:33
the naïvetés, the uncensored thoughts,
210
621440
2896
sansürsüz düşüncelere, insanın
10:36
the imperfections of the human imagination
211
624360
2216
hayal gücünün kusurlarına
tanıklık ediyoruz.
tanıklık ediyoruz.
10:38
that allow these hallowed objects
and their authors
and their authors
212
626600
2816
Ki bu kutsallaşmış eşyaları ve
onların yazarlarını
onların yazarlarını
10:41
to become more real,
213
629440
1656
daha gerçekçi kılarak tarihi
10:43
that make history closer to us.
214
631120
2520
bize daha yakın bir hale sokuyor.
10:46
What about the future?
215
634760
1280
Peki geleceğe dair ne var?
10:48
There's so much of the past,
216
636480
2176
Geçmiş adına çok daha fazlası var ve
10:50
and so few people
with the skills to rescue it
with the skills to rescue it
217
638680
3216
bunları sonsuza kadar kaybolmadan
10:53
before these objects disappear forever.
218
641920
3880
kurtarabilecek beceride çok az insan var.
10:58
That's why I have begun to teach
this new hybrid discipline
this new hybrid discipline
219
646480
3296
Bu, "metin bilimi" dediğim
bu yeni karma disiplini
bu yeni karma disiplini
11:01
that I call "textual science."
220
649800
1896
öğretmeye başlamamın nedeni.
11:03
Textual science is a marriage
221
651720
1616
Metin bilimi, geleneksel
11:05
of the traditional skills
of a literary scholar --
of a literary scholar --
222
653360
2376
edebi bilimcilik becerisiyle,
eski dilleri ve
eski dilleri ve
11:07
the ability to read old languages
and old handwriting,
and old handwriting,
223
655760
2536
el yazılarını okuyabilme
kabiliyetinin bir birleşimi.
kabiliyetinin bir birleşimi.
11:10
the knowledge of how texts are made
224
658320
1696
Görüntüleme bilimi, mürekkep ve
11:12
in order to be able
to place and date them --
to place and date them --
225
660040
2136
pigment kimyası, bilgisayar destekli optik
11:14
with new techniques like imaging science,
226
662200
2736
karakter algılama gibi yeni tekniklerle,
metinlerin
metinlerin
11:16
the chemistry of inks and pigments,
227
664960
2576
nasıl oluşturulduğunu, konumlandırıp
11:19
computer-aided optical
character recognition.
character recognition.
228
667560
2400
zamanlandırarak öğrenme şansı veriyor.
11:23
Last year, a student in my class,
229
671160
2176
Geçen sene, sınıfımdaki
Latince ve Yunanca'ya
Latince ve Yunanca'ya
11:25
a freshman,
230
673360
1216
hakim bir birinci sınıf
11:26
with a background in Latin and Greek,
231
674600
1816
öğrencisi Roma'da ünlü
11:28
was image-processing a palimpsest
232
676440
2336
bir kütüphanede fotoğrafladığımız
11:30
that we had photographed
at a famous library in Rome.
at a famous library in Rome.
233
678800
2720
bir palimpsestin görüntüsünü işliyordu.
11:34
As he worked, tiny Greek writing
began to appear from behind the text.
began to appear from behind the text.
234
682240
4760
O çalıştıkça, metinin arkasında, küçücük
Yunanca bir yazı belirmeye başladı.
Yunanca bir yazı belirmeye başladı.
11:40
Everyone gathered around,
235
688200
1496
Herkes etrafında toplandı ve
11:41
and he read a line from a lost work
236
689720
2656
o Yunan komedi yazarı Menander'in
11:44
of the Greek comic dramatist Menander.
237
692400
2320
kayıp işlerinden bir mısra okudu.
11:47
This was the first time
in well over a thousand years
in well over a thousand years
238
695760
2696
Bu kelimeler, üzerinden
binlerce yıl geçtikten
binlerce yıl geçtikten
11:50
that those words
had been pronounced aloud.
had been pronounced aloud.
239
698480
2560
sonra, ilk defa sesli bir
şekilde telaffuz edildi.
şekilde telaffuz edildi.
11:53
In that moment, he became a scholar.
240
701880
2560
Şu anda kendisi bir bilimci oldu.
11:57
Ladies and gentlemen,
that is the future of the past.
that is the future of the past.
241
705440
2880
Bayanlar ve baylar,
bu geleceğin geçmişi.
bu geleceğin geçmişi.
12:00
Thank you very much.
242
708840
1216
Hepinize çok teşekkürler.
12:02
(Applause)
243
710080
3000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Gregory Heyworth - Textual scientistGregory Heyworth uses spectral imaging technology to uncover lost classics that could rewrite history.
Why you should listen
Gregory Heyworth is associate professor of English at the University of Mississippi. He is a medievalist and founder of the discipline of textual science.
Professor Heyworth directs the Lazarus Project, a not-for-profit initiative to restore damaged and illegible cultural heritage objects, especially manuscripts and maps, using spectral imaging technology. He has helped recover numerous important objects including the Vercelli Book and the 1491 Martellus Map.
Currently he is working on a project to recover the manuscript fragments of the lost Cathedral Library of Chartres, France, bombed in WWII.
Gregory Heyworth | Speaker | TED.com