TED2016
Prosanta Chakrabarty: Clues to prehistoric times, found in blind cavefish
Prosanta Chakrabarty: Tropy prehistorii odnalezione dzięki ślepym rybom jaskiniowym
Filmed:
Readability: 4.7
1,220,884 views
Prosanta Chakrabarty, stypendysta TED, bada skryte zakamarki Ziemi
w poszukiwaniu nowych gatunków ryb, zamieszkujących jaskinie. Te podziemne stworzenia w fascynujący sposób adaptują się do otaczających je warunków,
co zapewnia biologiczny wgląd w zjawisko ślepoty. Zostawiają dla nas również geologiczne tropy, pozwalające na poznanie sekretów podziału kontynentów miliony lat temu. Ta krótka prelekcja sprowokuje rozważania o oddziaływaniu czasu.
Prosanta Chakrabarty - Ichthyologist
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Prosanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Ichthyology,
0
992
1612
Ichtiologia,
00:14
the study of fishes.
1
2628
1460
nauka o rybach.
00:16
It looks like a big, boring word,
2
4112
2858
Wydawałoby się, że to jedynie
długie, nudne słowo,
długie, nudne słowo,
00:18
but it's actually quite exciting,
3
6994
2181
lecz w rzeczywistości
nauka ta jest ekscytująca,
nauka ta jest ekscytująca,
00:21
because ichthyology is the only "ology"
4
9199
2973
bo jako jedyna "ologia"
00:24
with "YOLO" in it.
5
12196
1331
zawiera w sobie "YOLO"
00:25
(Laughter)
6
13551
1784
(Śmiech)
00:27
Now, to the cool kids in the audience,
7
15359
1826
Każdy z was, jeśli tylko jest na czasie,
wie, że YOLO to angielski skrótowiec od:
wie, że YOLO to angielski skrótowiec od:
00:29
you already know, YOLO stands for
"you only live once,"
"you only live once,"
8
17209
4177
"Żyje się tylko raz".
00:33
and because I only have one life,
9
21410
1662
I właśnie dlatego,
że mam tylko jedno życie,
że mam tylko jedno życie,
00:35
I'm going to spend it doing
what I always dreamt of doing:
what I always dreamt of doing:
10
23096
2763
zamierzam spędzić je, robiąc to,
o czym zawsze marzyłem:
o czym zawsze marzyłem:
00:37
seeing the hidden wonders of the world
and discovering new species.
and discovering new species.
11
25883
3160
patrząc na ukryte cuda świata
i odkrywając nowe gatunki.
i odkrywając nowe gatunki.
00:41
And that's what I get to do.
12
29068
1498
Mam taką możliwość.
00:42
Now, in recent years, I really focused
on caves for finding new species.
on caves for finding new species.
13
30873
4455
W ostatnich latach skupiam się
na nowych gatunkach jaskiniowych.
na nowych gatunkach jaskiniowych.
00:47
And it turns out, there's lots of new
cavefish species out there.
cavefish species out there.
14
35352
3266
Okazuje się, że można znaleźć tam wiele
nieodkrytych gatunków.
nieodkrytych gatunków.
00:50
You just have to know where to look,
15
38642
1783
Trzeba tylko wiedzieć, gdzie patrzeć,
00:52
and to maybe be a little thin.
16
40449
2209
i być szczupłym.
00:54
(Laughter)
17
42682
1094
(Śmiech)
00:55
Now, cavefishes can tell me
a lot about biology and geology.
a lot about biology and geology.
18
43800
4025
Dzięki rybom jaskiniowym
można dowiedzieć się wiele
o biologii i geologii,
o biologii i geologii,
01:00
They can tell me how the landmasses
around them have changed and moved
around them have changed and moved
19
48214
3983
a także o tym, jak kształtowały
i przemieszczały się kontynenty.
i przemieszczały się kontynenty.
Dowiaduję się tego,
tkwiąc w małych otworach.
tkwiąc w małych otworach.
01:04
by being stuck in these little holes,
20
52221
2218
01:06
and they can tell me about
the evolution of sight, by being blind.
the evolution of sight, by being blind.
21
54463
3563
Dzięki swojej ślepocie, ryby dostarczają
informacji o ewolucji wzroku.
informacji o ewolucji wzroku.
01:11
Now, fish have eyes
that are essentially the same as ours.
that are essentially the same as ours.
22
59193
3277
Oczy ryb nie różnią się
w gruncie rzeczy od naszych.
w gruncie rzeczy od naszych.
Wszystkie kręgowce mają podobny
narząd wzroku,
narząd wzroku,
01:14
All vertebrates do, and each time
a fish species starts to adapt
a fish species starts to adapt
23
62494
3828
a kiedy gatunek ryb przystosowuje się
do ciemnego, zimnego środowiska jaskiń,
do ciemnego, zimnego środowiska jaskiń,
01:18
to this dark, cold, cave environment,
24
66346
2412
przez wiele pokoleń zatraca
oczy oraz wzrok,
oczy oraz wzrok,
01:20
over many, many generations,
they lose their eyes and their eyesight
they lose their eyes and their eyesight
25
68782
3937
01:24
until the end up like an eyeless
cavefish like this one here.
cavefish like this one here.
26
72743
3150
aż staje się całkowicie bezoki,
jak ta ryba jaskiniowa.
jak ta ryba jaskiniowa.
01:27
Now, each cavefish species
has evolved in a slightly different way,
has evolved in a slightly different way,
27
75917
3837
Każdy gatunek ryb jaskiniowych
rozwijał się w trochę inny sposób,
rozwijał się w trochę inny sposób,
01:31
and each one has a unique geological
and biological story to tell us,
and biological story to tell us,
28
79778
4072
każdy opowiada niepowtarzalną
historię geologiczną i biologiczną.
historię geologiczną i biologiczną.
01:35
and that's why it's so exciting
when we find a new species.
when we find a new species.
29
83874
2927
Właśnie dlatego odkrywanie nowych
gatunków jest tak ekscytujące.
gatunków jest tak ekscytujące.
01:39
So this is a new species
we described, from southern Indiana.
we described, from southern Indiana.
30
87217
3437
Oto nowy gatunek, który opisaliśmy,
pochodzący z południowej Indiany.
pochodzący z południowej Indiany.
01:43
We named it Amblyopsis hoosieri,
the Hoosier cavefish.
the Hoosier cavefish.
31
91075
3897
Nazwaliśmy go Amblyopsis hoosieri.
01:46
(Laughter)
32
94996
1061
(Śmiech)
01:48
Its closest relatives
are cavefishes in Kentucky,
are cavefishes in Kentucky,
33
96081
2929
Jego najbliższymi krewnymi
są ryby jaskiniowe z Kentucky,
są ryby jaskiniowe z Kentucky,
01:51
in the Mammoth Cave system.
34
99034
1602
w systemie Jaskini Mamuciej.
01:52
And they start to diverge
when the Ohio River split them
when the Ohio River split them
35
100660
3033
Zaczęły się różnić,
gdy rzeka Ohio rozdzieliła je
gdy rzeka Ohio rozdzieliła je
01:55
a few million years ago.
36
103717
1285
kilka milionów lat temu.
01:57
And in that time they developed
these subtle differences
these subtle differences
37
105419
2743
W tamtym czasie rozwinęły subtelne różnice
02:00
in the genetic architecture
behind their blindness.
behind their blindness.
38
108186
2761
w architekturze genetycznej,
będącej przyczyną ich ślepoty.
będącej przyczyną ich ślepoty.
02:03
There's this gene called rhodopsin
that's super-critical for sight.
that's super-critical for sight.
39
111289
3516
Receptor światła nazywany rodopsyną,
jest kluczowy dla wzroku.
jest kluczowy dla wzroku.
02:06
We have it, and these species have it too,
40
114829
2397
Występuje on u nas,
tak samo jak u tych ryb,
tak samo jak u tych ryb,
02:09
except one species has lost
all function in that gene,
all function in that gene,
41
117250
2873
jednak jeden z tych gatunków
stracił wszystkie jego funkcje,
stracił wszystkie jego funkcje,
02:12
and the other one maintains it.
42
120147
1674
inny zaś je zachował.
02:14
So this sets up this beautiful
natural experiment
natural experiment
43
122234
4023
Jest to piękny, naturalny eksperyment,
02:18
where we can look at the genes
behind our vision,
behind our vision,
44
126281
2964
dzięki któremu możemy przyjrzeć się genom,
02:21
and at the very roots of how we can see.
45
129269
2659
odpowiadającym za nasz zmysłu wzroku.
02:25
But the genes in these cavefishes
46
133047
1714
Geny ryb jaskiniowych
02:26
can also tell us
about deep geological time,
about deep geological time,
47
134785
2786
mogą nam także zdradzić wiele
o odległych okresach geologicznych,
o odległych okresach geologicznych,
02:29
maybe no more so
than in this species here.
than in this species here.
48
137595
2460
co widać świetnie w tym przypadku.
02:32
This is a new species
we described from Madagascar
we described from Madagascar
49
140079
2817
To nowo opisany przez nas
gatunek z Madagaskaru,
gatunek z Madagaskaru,
02:34
that we named Typhleotris mararybe.
50
142920
3301
który nazwaliśmy Typhleotris mararybe.
02:38
That means "big sickness" in Malagasy,
51
146245
3265
Po malagijsku oznacza to "wielka choroba",
02:41
for how sick we got trying
to collect this species.
to collect this species.
52
149534
2549
bo pochorowaliśmy się,
próbując znaleźć te ryby.
próbując znaleźć te ryby.
02:44
Now, believe it or not,
53
152614
1578
Wierzcie lub nie,
02:46
swimming around sinkholes
full of dead things
full of dead things
54
154216
2590
ale pływanie wśród uskoków
pełnych martwych stworzeń
pełnych martwych stworzeń
02:48
and cave full of bat poop
55
156830
1883
i jaskiń wypełnionych nietoperzą kupą
02:50
isn't the smartest thing you could
be doing with your life,
be doing with your life,
56
158737
2809
nie jest najmądrzejszym pomysłem na życie.
02:53
but YOLO.
57
161570
1509
ale YOLO, żyje się tylko raz.
02:55
(Laughter)
58
163103
3795
(Śmiech)
02:58
Now, I love this species despite the fact
that it tried to kill us,
that it tried to kill us,
59
166922
4174
Uwielbiam ten gatunek pomimo tego,
że próbował nas zabić,
że próbował nas zabić,
03:03
and that's because
this species in Madagascar,
this species in Madagascar,
60
171120
2795
a to dlatego, że najbliżsi krewni
tej ryby z Madagaskaru
tej ryby z Madagaskaru
03:05
its closest relatives
are 6,000 kilometers away,
are 6,000 kilometers away,
61
173939
2824
są oddaleni o 6 tysięcy kilometrów,
03:08
cavefishes in Australia.
62
176787
1364
żyją w jaskiniach Australii.
03:10
Now, there's no way a three-inch-long
freshwater cavefish
freshwater cavefish
63
178701
3635
Nie ma mowy, aby 7,5-centymetrowa,
słodkowodna ryba jaskiniowa
słodkowodna ryba jaskiniowa
03:14
can swim across the Indian Ocean,
64
182360
2039
przepłynęła przez Ocean Indyjski.
03:16
so what we found when we compared
the DNA of these species
the DNA of these species
65
184423
2831
Porównując DNA obu gatunków odkryliśmy,
03:19
is that they've been separated
for more than 100 million years,
for more than 100 million years,
66
187278
3297
że zostały one rozdzielone
ponad 100 milionów lat temu,
ponad 100 milionów lat temu,
03:22
or about the time that the southern
continents were last together.
continents were last together.
67
190599
4339
w okresie, gdy kontynenty
południowe były ciągle złączone.
południowe były ciągle złączone.
03:27
So in fact, these species
didn't move at all.
didn't move at all.
68
195875
2206
Te gatunki wcale się nie przemieszczały.
03:30
It's the continents that moved them.
69
198105
1801
To kontynenty je przetransportowały.
03:31
And so they give us, through their DNA,
70
199930
2023
Ryby te dostarczają nam dzięki swojemu DNA
03:33
this precise model and measure
71
201977
2421
precyzyjny model i miarę,
03:36
of how to date and time
these ancient geological events.
these ancient geological events.
72
204422
3158
pozwalające datować odległe
wydarzenia geologiczne.
wydarzenia geologiczne.
03:41
Now, this species here is so new
73
209064
2232
Ten gatunek jest tak nowy,
03:43
I'm not even allowed
to tell you its name yet,
to tell you its name yet,
74
211320
2483
że nie wolno mi nawet zdradzić
jak się nazywa,
jak się nazywa,
03:45
but I can tell you
it's a new species from Mexico,
it's a new species from Mexico,
75
213827
2662
Ale mogę powiedzieć,
że pochodzi z Meksyku,
że pochodzi z Meksyku,
03:48
and it's probably already extinct.
76
216513
1751
i prawdopodobnie jest już wymarły.
03:50
It's probably extinct because
the only known cave system it's from
the only known cave system it's from
77
218667
3347
Przyczyną jest prawdopodobnie
budowa pobliskiej tamy,
budowa pobliskiej tamy,
03:54
was destroyed when a dam was built nearby.
78
222038
2652
która zniszczyła jedyny znany,
zamieszkały przez niego system jaskiń.
zamieszkały przez niego system jaskiń.
03:56
Unfortunately for cavefishes,
79
224714
1962
Na niekorzyść tych ryb,
03:58
their groundwater habitat
80
226700
1580
ich siedlisko w wodach gruntowych
04:00
is also our main source of drinking water.
81
228304
2196
jest naszym głównym źródłem wody pitnej.
04:03
Now, we actually don't know
this species' closest relative, yet.
this species' closest relative, yet.
82
231103
4698
Wciąż nie znamy najbliższych krewnych
tego gatunku.
tego gatunku.
04:07
It doesn't appear to be
anything else in Mexico,
anything else in Mexico,
83
235825
2650
Nie wygląda na to, żeby występował on
gdziekolwiek indziej w Meksyku.
gdziekolwiek indziej w Meksyku.
04:10
so maybe it's something in Cuba,
84
238499
1700
Więc może na Kubie
04:12
or Florida, or India.
85
240223
2022
albo Florydzie, a może w Indiach.
04:14
But whatever it is, it might tell us
something new about the geology
something new about the geology
86
242830
4505
Tak czy siak, gatunek ten może powiedzieć
nam coś nowego o geologii Karaibów
nam coś nowego o geologii Karaibów
04:19
of the Caribbean, or the biology
of how to better diagnose
of how to better diagnose
87
247359
3208
lub biologii tego, jak lepiej diagnozować
04:22
certain types of blindness.
88
250591
2121
pewne typy ślepoty.
04:24
But I hope we discover this species
before it goes extinct too.
before it goes extinct too.
89
252736
3410
Mam nadzieję, że odnajdziemy te gatunki
zanim i one wyginą.
zanim i one wyginą.
04:28
And I'm going to spend my one life
90
256733
1915
Wiem, że spędzę swoje jedyne
życie jako ichtiolog,
życie jako ichtiolog,
04:30
as an ichthyologist
trying to discover and save
trying to discover and save
91
258672
3529
próbując odkryć i uratować
te proste, ślepe ryby jaskiniowe,
04:34
these humble little blind cavefishes
92
262233
2570
04:36
that can tell us so much
about the geology of the planet
about the geology of the planet
93
264827
3466
które mogą zdradzić nam tak wiele
o geologii planety
o geologii planety
04:40
and the biology of how we see.
94
268317
1816
i biologii tego, jak widzimy.
04:42
Thank you.
95
270672
1151
Dziękuję.
04:43
(Applause)
96
271847
4359
(Brawa)
Reviewed by Małgorzata Ciborska
ABOUT THE SPEAKER
Prosanta Chakrabarty - IchthyologistProsanta Chakrabarty studies fish to help explain the evolution of human beings and our planet.
Why you should listen
Dr. Prosanta Chakrabarty is an Associate Professor and Curator of Fishes at the Museum of Natural Science and Department of Biological Science at Louisiana State University.
Chakrabarty is a systematist and an ichthyologist studying the evolution and biogeography of both freshwater and marine fishes. His work includes studies of Neotropical (Central and South America, Caribbean) and Indo-West Pacific (Indian and Western Pacific Ocean) fishes. His natural history collecting efforts include trips to Japan, Australia, Taiwan, Madagascar, Panama, Kuwait and many other countries. He has discovered over a dozen new species including new anglerfishes and cavefishes.
The LSU Museum of Natural Science fish collection that Chakrabarty oversees includes nearly half a million fish specimens and nearly 10,000 DNA samples covering most major groups of fishes. He earned his PhD at the University of Michigan and his undergraduate degree is from McGill University in Montreal. He has written two books including A Guide to Academia: Getting into and Surviving Grad School, Postdocs and a Research Job. He is also a former Program Director at the National Science Foundation. He was named a TED Fellow in 2016 and a TED Senior Fellow in 2018.
Prosanta Chakrabarty | Speaker | TED.com