TED2019
Moriba Jah: The world's first crowdsourced space traffic monitoring system
Moriba Jah: Dünya'nın kitle kaynak kullanımı tabanlı ilk uzay trafiği görüntüleme sistemi
Filmed:
Readability: 4.2
1,581,310 views
Bir astrodinamisist ve bir TED Fellow olan Moriba Jah "Dış uzaya gönderdiğimiz nesnelerin çoğu geri gelmiyor" diyor. Bu ileriye dönük konulu konuşmada Jah, uzay otobanlarını ve bu otobanların nasıl da çöpler ile dolu olduğundan bahsediyor. Onun bu konuda kendine edindiği görevler hakkında ve onun nasıl dünyanın ilk kitle kaynak kullanımı tabanlı uzay trafiği görüntüleme sistemini geliştirdiği hakkında ve bu sistemin dünyaya yakın uzaydaki problemlerin çözümüne nasıl da faydalı olabileceği hakkında fikir edinin.
Moriba Jah - Space environmentalist
TED Fellow Moriba Jah studies and predicts the motion of objects in space in an effort to make space safe, secure, and sustainable. Full bio
TED Fellow Moriba Jah studies and predicts the motion of objects in space in an effort to make space safe, secure, and sustainable. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
I am an astrodynamicist --
0
1146
2381
Ben bir astrodinamistim --
00:15
you know, like that guy Rich Purnell
in the movie "The Martian."
in the movie "The Martian."
1
3551
3460
bilirsiniz işte, "Marslı"
filmindeki Rich Purnell gibi.
filmindeki Rich Purnell gibi.
Benim işim, uzaydaki nesnelerin
hareketlerini araştırmak ve tahmin etmek.
hareketlerini araştırmak ve tahmin etmek.
00:19
And it's my job to study and predict
motion of objects in space.
motion of objects in space.
2
7885
5877
00:27
Currently we track about one percent
of hazardous objects on orbit --
of hazardous objects on orbit --
3
15172
5752
Şu anda yörüngedeki zararlı objelerin
yüzde 1'ini takip ediyoruz.
yüzde 1'ini takip ediyoruz.
Bunlar; konum, tarım, bankacılık,
00:33
hazardous to services like location,
4
21714
3117
00:36
agriculture, banking,
5
24855
2350
televizyon ve iletişim gibi
sektörler için zararlıdır.
sektörler için zararlıdır.
00:39
television and communications,
6
27229
1967
00:41
and soon -- very soon --
7
29220
1866
Hatta belki de çok ama çok yakında
00:43
even the internet itself.
8
31110
1673
internet için bile zararlı olabilecekler.
Şimdi, bu hizmetler yaklaşık
yarım milyon nesneden korunmuyorlar.
yarım milyon nesneden korunmuyorlar.
00:45
Now these services are not protected
from, roughly, half a million objects
from, roughly, half a million objects
9
33892
6197
00:52
the size of a speck of paint
10
40113
2120
Bu nesnelerin boyutu bir zerreden
bir otobüs boyutuna kadar varabiliyor.
00:55
all the way to a school bus in size.
11
43060
2150
00:58
A speck of paint,
12
46398
1874
Bir zerrecik kadar olsa da dahi
01:00
traveling at the right speed,
13
48296
2855
yeterli hızla bir nesneye çarptığında
01:03
impacting one of these objects,
14
51175
1558
01:04
could render it absolutely useless.
15
52757
2219
onu tamamen kullanılamaz hâle getirebilir.
01:08
But we can't track things
as small as a speck of paint.
as small as a speck of paint.
16
56394
3925
Fakat biz, bir zerre boyutundaki
nesneleri takip edemeyiz.
nesneleri takip edemeyiz.
01:12
We can only track things
as small as say, a smartphone.
as small as say, a smartphone.
17
60694
4164
Olsa olsa en çok bir telefon
kadar küçük nesneleri takip edebiliriz.
kadar küçük nesneleri takip edebiliriz.
Endişe duymamız gereken
o yarım milyon nesneden
o yarım milyon nesneden
01:17
So of this half million objects
that we should be concerned about,
that we should be concerned about,
18
65605
4866
sadece yaklaşık 26 bin
tanesini takip edebiliyoruz
tanesini takip edebiliyoruz
01:22
we can only track
about 26,000 of these objects.
about 26,000 of these objects.
19
70495
4157
01:26
And of these 26,000,
only 2,000 actually work.
only 2,000 actually work.
20
74676
5642
ve bu 26 binin de
sadece 2 bini işe yarıyor.
sadece 2 bini işe yarıyor.
01:33
Everything else
21
81805
1150
Geri kalanı ise çöp.
01:35
is garbage.
22
83764
1150
01:38
That's a lot of garbage.
23
86481
1368
Bu, oldukça fazla sayıda çöp demek.
01:40
To make things a little bit worse,
24
88227
1928
İşleri biraz daha zorlaştırmak adına
01:43
most of what we launch into orbit
never comes back.
never comes back.
25
91356
4069
yörüngeye gönderdiğimiz
şeylerin çoğu geri gelmez.
şeylerin çoğu geri gelmez.
01:49
We send the satellite in orbit,
26
97496
2611
Diyelim ki, yörüngeye bir uydu gönderdik,
01:52
it stops working, it runs out of fuel,
27
100131
2968
çalışmamaya başladı ya da yakıtı bitti,
onun için başka bir şey gönderdik,
01:55
and we send something else up ...
28
103123
2635
sonra başka bir şey daha...
01:57
and then we send up something else ...
29
105782
2365
02:00
and then something else.
30
108171
1491
Sonra yine bir şey daha...
02:01
And every once in a while,
31
109686
1529
Arada sırada bizim
gönderdiğimiz şeylerden ikisi
gönderdiğimiz şeylerden ikisi
02:03
two of these things
will collide with each other
will collide with each other
32
111239
2530
havada çarpışır
ya da içlerinden biri patlar
ya da içlerinden biri patlar
02:05
or one of these things will explode,
33
113793
1771
veya daha kötüsü
02:07
or even worse,
34
115588
1195
birileri yörüngedeki bir uydusunu patlatır
02:08
somebody might just happen to destroy
one of their satellites on orbit,
one of their satellites on orbit,
35
116807
3685
ve bu, çok ama çok fazla parça yaratır
02:13
and this generates many, many more pieces,
36
121595
3659
ki onların da bir çoğu geri gelmez.
02:17
most of which also never come back.
37
125278
2602
02:20
Now these things are not
just randomly scattered in orbit.
just randomly scattered in orbit.
38
128748
3760
Şimdi, bu şeyler yörüngede
rastgele dağılmamıştır.
rastgele dağılmamıştır.
02:25
It turns out that given
the curvature of space-time,
the curvature of space-time,
39
133715
3245
Hatta işin aslı mevcut uzayın
"eğriliği" dikkate alındığında
"eğriliği" dikkate alındığında
02:28
there are ideal locations
40
136984
1962
bu tip uyduları konumlandırabileceğimiz
bazı ideal konumlar vardır.
bazı ideal konumlar vardır.
02:30
where we put some of these satellites --
41
138970
1986
Bu konumları birer uzay otobanı
olarak düşünebilirsiniz.
olarak düşünebilirsiniz.
02:32
think of these as space highways.
42
140980
2751
O otobanlar dünyadakilere çok benzerdir.
02:37
Very much like highways on earth,
43
145344
1889
02:39
these space highways can only take up
a maximum capacity of traffic
a maximum capacity of traffic
44
147257
4719
Uzaydaki otobanlar, güvenli
bir biçimde işleyebilmek için
bir biçimde işleyebilmek için
sadece belirli bir miktar
kapasiteye sahip olabilir.
kapasiteye sahip olabilir.
02:44
to sustain space-safe operations.
45
152000
3780
02:49
Unlike highways on earth,
46
157014
2336
Dünyadakinin aksine
uzayda hiç trafik kuralı yok.
uzayda hiç trafik kuralı yok.
02:51
there are actually no space traffic rules.
47
159374
2212
02:53
None whatsoever, OK?
48
161610
1933
Gerçekten de hiç yok,
anlatabiliyor muyum?
anlatabiliyor muyum?
Vay be!
02:57
Wow.
49
165662
1150
Ne yanlış gidebilir ki?
03:00
What could possibly go wrong with that?
50
168450
1945
03:02
(Laughter)
51
170419
1367
(Gülüşmeler)
03:04
Now, what would be really nice
52
172482
2315
Aslında ne güzel olurdu, biliyor musunuz?
03:06
is if we had something
like a space traffic map,
like a space traffic map,
53
174821
3638
Eğer bir uzay haritası gibi
bir şeyimiz olsa,
bir şeyimiz olsa,
Waze gibi bir şey olsa da bakıp
03:10
like a Waze for space that I could look up
54
178483
3023
uzaydaki mevcut trafik
durumunu görebilsek,
durumunu görebilsek,
03:13
and see what the current
traffic conditions are in space,
traffic conditions are in space,
55
181530
2767
hatta belki de onları tahmin edebilsek...
03:16
maybe even predict these.
56
184321
1434
03:17
The problem with that, however,
57
185779
2103
Bu konuyla ilgili sorun şu ki
03:19
is that ask five different people,
58
187906
3362
eğer beş insana
"Yörüngede neler oluyor?
03:24
"What's going on in orbit?
59
192337
1403
Nesneler nereye gidiyor?"
03:25
Where are things going?"
60
193764
1215
03:27
and you're probably going to get
10 different answers.
10 different answers.
61
195003
2673
sorularını soracak olursanız
10 farklı cevap alırsınız.
10 farklı cevap alırsınız.
03:29
Why is that?
62
197700
1382
Peki, bu neden mi böyle?
03:31
It's because information about things
on orbit is not commonly shared either.
on orbit is not commonly shared either.
63
199106
4810
Çünkü yörünge ile ilgili
bilgiler ortak olarak paylaşılmıyor.
bilgiler ortak olarak paylaşılmıyor.
03:37
So what if we had a globally accessible,
64
205187
2495
Peki ya küresel olarak erişilebilen,
03:39
open and transparent
space traffic information system
space traffic information system
65
207706
3348
açık ve şeffaf bir uzay trafiği
bilgi sistemimiz olsa
bilgi sistemimiz olsa
03:43
that can inform the public
of where everything is located
of where everything is located
66
211078
3015
ve bu, neyin nerede olduğuyla
ilgili herkesi bilgilendirse
ilgili herkesi bilgilendirse
03:46
to try to keep space safe and sustainable?
67
214117
2980
ve bununla da uzayı güvenli
ve sürdürülebilir tutsa?
ve sürdürülebilir tutsa?
03:49
And what if the system could be used
68
217121
3604
Ya bu sistem
kanıta dayalı davranış kalıpları,
03:52
to form evidence-based
norms of behavior --
norms of behavior --
69
220749
2977
03:55
these space traffic rules?
70
223750
1572
yani uzay trafik kuralları,
oluşturabilseydi?
oluşturabilseydi?
03:57
So I developed ASTRIAGraph,
71
225830
2159
İşte bu yüzden Texas'taki
Austin Üniversitesi'nde
Austin Üniversitesi'nde
04:00
the world's first crowdsourced,
space traffic monitoring system
space traffic monitoring system
72
228013
3765
dünyanın ilk kitle kaynak kullanımlı
uzay trafiği görüntüleme sistemi olan
uzay trafiği görüntüleme sistemi olan
04:03
at the University of Texas at Austin.
73
231802
1794
ASTRIAGraph'ı geliştirdim.
ASTRIAGraph, dünyanın her yerinden
hükümetler, endüstri ve akademik camia vb.
hükümetler, endüstri ve akademik camia vb.
04:06
ASTRIAGraph combines multiple sources
of information from around the globe --
of information from around the globe --
74
234694
5282
birçok kaynaktan aldığı veriyi
bir araya getiriyor.
bir araya getiriyor.
04:12
government, industry and academia --
75
240000
1917
Bu bilgiyi herkesin ulaşabileceği
bir temel olarak sunuyor.
bir temel olarak sunuyor.
04:13
and represents this in a common framework
that anybody can access today.
that anybody can access today.
76
241941
4017
04:19
Here, you can see 26,000 objects
orbiting the earth,
orbiting the earth,
77
247249
4510
Burada Dünya'nın yörüngesinde
dönen 26.000 nesneyi görebilirsiniz.
dönen 26.000 nesneyi görebilirsiniz.
Birden çok kaynak var
04:23
multiple opinions,
78
251783
1829
04:25
and it gets updated in near real time.
79
253636
2473
ve bunlar, gerçek zamanlı
olarak güncelleniyor.
olarak güncelleniyor.
Ama bir uzay haritası oluşturma
problemime geri döndüğümüzde
problemime geri döndüğümüzde
04:28
But back to my problem
of space traffic map:
of space traffic map:
80
256447
3606
04:32
What if you only had information
from the US government?
from the US government?
81
260077
3369
ya bunun için sadece ABD kaynaklarından
aldığım bilgiyi kullansaydım?
aldığım bilgiyi kullansaydım?
04:36
Well, in that case, that's what
your space traffic map would look like.
your space traffic map would look like.
82
264018
3374
Bu durumda uzay haritanız böyle görünürdü.
04:39
But what do the Russians think?
83
267989
2390
Peki, Ruslar ne düşünüyor?
04:45
That looks significantly different.
84
273343
1950
Harita o zaman çok farklı görünüyor.
04:47
Who's right? Who's wrong?
85
275881
2153
Peki doğru olan kim, yanlış olan kim?
04:50
What should I believe?
86
278058
1405
Neye inanmalıyım?
04:51
What could I trust?
87
279487
1360
Neye güvenmeliyim?
04:52
This is part of the issue.
88
280871
1464
Bu, problemin bir parçası.
04:55
In the absence of this framework
to monitor space-actor behavior,
to monitor space-actor behavior,
89
283864
6777
Uzaydaki nesnelerin davranışlarını,
yani uzaydaki hareketliliği,
nesnelerin konumunu
nesnelerin konumunu
05:03
to monitor activity in space --
90
291421
2273
ve bunların arasındaki
tutarsılıkları uzlaştıracak
tutarsılıkları uzlaştıracak
05:05
where these objects are located --
91
293718
1751
05:07
to reconcile these inconsistencies
92
295493
2937
bilgiyi ortak kullanıma açacak
bir temelin olmayışıyla
bir temelin olmayışıyla
05:10
and make this knowledge commonplace,
93
298454
2456
aslında bizler, uzayı insalığın faydasına
kullanma yeteneğimizi riske atıyoruz.
kullanma yeteneğimizi riske atıyoruz.
05:12
we actually risk losing the ability
94
300934
3621
05:17
to use space for humanity's benefit.
95
305580
3046
Çok teşekkür ederim.
05:22
Thank you very much.
96
310393
1159
05:23
(Applause and cheers)
97
311576
4630
(Tezahürat ve alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Moriba Jah - Space environmentalistTED Fellow Moriba Jah studies and predicts the motion of objects in space in an effort to make space safe, secure, and sustainable.
Why you should listen
All kinds of junk are floating around in space -- old satellites, rockets, other man-made debris -- that pose an increasing danger to space missions. Astrodynamicist Moriba Jah monitors this orbital debris with ASTRIAGraph, a software that tracks the positions and speeds of objects in Earth’s orbit. Jah's vision is for AstriaGraph to become a crowd-sourced citizen-science platform that will make information about space traffic openly available to future generations. His ultimate goal is to make space safe, secure and sustainable.
Moriba Jah | Speaker | TED.com