ABOUT THE SPEAKER
Liz Hajek - Geoscientist
Liz Hajek studies sedimentary rocks to understand how landscapes change and evolve.

Why you should listen
Liz Hajek's research has contributed new perspectives on how rivers and coastlines move and how sediments record earth history. She is an assistant professor of geosciences at The Pennsylvania State University, where she teaches a range of courses spanning topics from oceanography to petroleum geology. Hajek and her students often conduct fieldwork in rugged places and use computer models and experiments to reveal the rhythms and dynamics of earth's surface. She recently appeared in the NOVA Treasures of the Earth: Power episode and has a paper in the Annual Review of Earth and Planetary Sciences.
More profile about the speaker
Liz Hajek | Speaker | TED.com
TEDxPSU

Liz Hajek: What rivers can tell us about the earth's history

لیز هایک: رودها درباره‌ گذشته‌ زمین به ما چه می‌گویند.

Filmed:
1,411,824 views

رودها از نیرو‌های قدرتمند طبیعت هستند -- آن‌ها کوهها را می‌سایند، زمین را می‌تراشند و مسیرشان مدام در حال تغییر است. درک چگونگی شکل‌گیری و تغییرات آن‌ها برای کسانی که کرانه‌ها و دلتا‌های رودخانه را خانه‌ خود می‌دانند، اهمیت دارد. در این گفتگوی مصور، دانشمند زمین‌شناس، لیزهایک به ما نشان می‌دهد که چگونه صخره‌های رسوبی ایجاد شده توسط رود‌های قدیمی می‌تواند به عنوان یک ماشین زمان، برای مطالعه‌ تاریخ زمین به کار گرفته شود، در نتیجه می‌توان دریافت که چگونه امروزه مدت زیادتری روی زمین زندگی کنیم.
- Geoscientist
Liz Hajek studies sedimentary rocks to understand how landscapes change and evolve. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
All right, let's get up
our pictureعکس of the earthزمین.
0
984
3256
بسیار خوب. عکس‌هایی از کرهٔ زمین ببینیم.
00:16
The earthزمین is prettyبسیار awesomeعالی.
1
4560
1416
زمین بسیار زیباست.
00:18
I'm a geologistزمین شناس, so I get
prettyبسیار psychedروحانی about this,
2
6000
2429
من زمین‌شناس هستم و
این موضوع هیجان‌زده‌ام می‌کند،
00:20
but the earthزمین is great.
3
8453
1363
اما زمین فوق‌العاده است.
00:21
It's powerfulقدرتمند, it's dynamicپویا,
it's constantlyبه طور مداوم changingتغییر دادن.
4
9840
3456
مقتدر، پویا و مدام در حال تغییر.
00:25
It's a prettyبسیار excitingهیجان انگیز placeمحل to liveزنده.
5
13320
1800
مکان بسیار جالبی برای زیستن است.
00:28
But I want to shareاشتراک گذاری with you guys todayامروز
my perspectiveچشم انداز as a geologistزمین شناس
6
16280
3696
اما امروز می‌خواهم دیدگاهم را به عنوان
یک زمین‌شناس در اختیار شما بگذارم.
00:32
in how understandingدرك كردن earth'sزمین pastگذشته
7
20000
2216
این که چگونه درک از گذشتهٔ زمین می‌تواند
00:34
can help informآگاه کردن and guideراهنما
decisionsتصمیمات that we make todayامروز
8
22240
3496
در آگاهی ‌دادن و هدایت تصمیماتی که
امروز می‌گیریم، به ما کمک کند.
00:37
about how to sustainablyپایدار liveزنده
on earth'sزمین surfaceسطح.
9
25760
3080
تصمیم در مورد اینکه چگونه می‌توان
زمان زیادی روی زمین زیست.
00:41
So there's a lot of excitingهیجان انگیز things
that go on on the surfaceسطح of the earthزمین.
10
29520
3736
اتفاقات هیجان‌انگیز زیادی
روی زمین در حال وقوع است.
00:45
If we zoomبزرگنمایی in here a little bitبیت,
11
33280
1560
اگر کمی اینجا زوم کنیم،
00:47
I want to talk to you guys a little bitبیت
about one of the things that happensاتفاق می افتد.
12
35360
3656
می‌خواهم کمی در مورد یکی از وقایع
صحبت کنم.
00:51
Materialمواد get shuffledزدن around
earth'sزمین surfaceسطح all the time,
13
39040
2746
مواد در اطراف سطح زمین مدام در حال
ترکیب ‌شدن هستند،
00:53
and one of the bigبزرگ thing that happensاتفاق می افتد
is materialمواد from highبالا mountainsکوه ها
14
41800
3236
و یکی از وقایع بزرگ، رسوباتی است
که از کوه‌های مرتفع
00:57
getsمی شود erodedفرسوده شد and transportedحمل می شود
and depositedسپرده in the seaدریا.
15
45060
2476
ساییده، حمل و در دریا ته‌نشین می‌شود.
00:59
And this processروند is ongoingدر دست اقدام all the time,
16
47560
1956
و این روند مدام در حال انجام است،
01:01
and it has hugeبزرگ effectsاثرات
on how the landscapeچشم انداز worksآثار.
17
49550
2386
و تاثیرات بزرگی بر چگونگی
عملکرد چشم‌انداز دارد.
01:03
So this exampleمثال here in southجنوب Indiaهندوستان --
18
51960
1896
این مثال از جنوب هند است--
01:05
we have some of the biggestبزرگترین
mountainsکوه ها in the worldجهان,
19
53880
2496
ما برخی از بزرگترین کوه‌ها را در جهان
داریم،
01:08
and you can see in this satelliteماهواره photoعکس
20
56400
1976
که در این عکس ماهواره‌ای می‌توان دید
01:10
riversرودخانه ها transportingحمل و نقل materialمواد
from those mountainsکوه ها out to the seaدریا.
21
58400
4176
رود‌ها رسوبات را از کوه‌ها
به دریا می‌برند.
01:14
You can think of these riversرودخانه ها
like bulldozersبولدوزرها.
22
62600
2175
این رود‌ها شبیه بولدوزر هستند.
01:16
They're basicallyاساسا takingگرفتن these mountainsکوه ها
and pushingهل دادن them down towardsبه سمت the seaدریا.
23
64800
3720
اصولا کوه‌ها را می‌سایند و مواد را به
سمت دریا، پایین می‌برند.
01:21
We'llخوب give you guys an exampleمثال here.
24
69440
1816
مثالی می‌زنم.
01:23
So we zoomبزرگنمایی in a little bitبیت.
25
71280
1336
کمی زوم کنیم.
01:24
I want to talk to you guys
specificallyبه طور مشخص about a riverرودخانه.
26
72640
2536
می‌خواهم منحصرا دربارهٔ یک رود بگویم.
01:27
We can see these beautifulخوشگل patternsالگوها
that the riversرودخانه ها make
27
75200
2656
این طرح‌های زیبا را رود‌ها ایجاد می‌کنند
01:29
as they're pushingهل دادن materialمواد
down to the seaدریا,
28
77880
2096
همانطور که رسوبات را به سمت دریا
هل می‌دهند،
01:32
but these patternsالگوها aren'tنه staticاستاتیک.
29
80000
1616
اما این طرح‌ها ثابت نیستند.
01:33
These riversرودخانه ها are wigglingwiggling
and jumpingپریدن around quiteکاملا a bitبیت,
30
81640
2686
رود‌ها در تلاطمند و تا حدی از مسیر خود
خارج می‌شوند.
01:36
and it can have bigبزرگ impactsاثرات on our livesزندگی می کند.
31
84350
1966
و می‌توانند بر زندگی ما نیز موثر باشند.
01:38
So an exampleمثال of this
is this is the Kosiکُوزی Riverرودخانه.
32
86340
2396
مثالی از این مورد "رود‌خانه‌ی کاسی" است.
01:40
So the Kosiکُوزی Riverرودخانه
has this niceخوب c-shapedc شکل pathwayمسیر,
33
88760
2656
که مسیر زیبا و مانند حرف c را دارد،
01:43
and it exitsخروج the bigبزرگ mountainsکوه ها of Nepalنپال
34
91440
2456
و از کوه‌های عظیم نپال خارج می‌شود
01:45
carryingحمل کردن with it a tonتن of materialمواد,
35
93920
2136
و با خود یک تن مواد رسوبی حمل می‌کند،
01:48
a lot of sedimentsرسوبات that's beingبودن
erodedفرسوده شد from the highبالا mountainsکوه ها,
36
96080
2966
بسیاری از رسوبات از کوه‌های بلند هستند
01:51
and it spreadsگسترش می یابد out acrossدر سراسر Indiaهندوستان
37
99070
1856
در سراسر هند پراکنده می‌شوند
01:52
and movesحرکت می کند this materialمواد.
38
100950
1320
و این مواد را حرکت می‌دهد.
01:54
So we're going to zoomبزرگنمایی in to this areaمنطقه
39
102560
2296
اگر روی این منطقه زوم کنیم
01:56
and I'm going to tell you a little bitبیت
about what happenedاتفاق افتاد with the Kosiکُوزی.
40
104880
3429
می‌خواهم کمی در مورد اتفاقی که برای کاسی
می‌افتد بگویم.
02:00
It's an exampleمثال of how dynamicپویا
these systemsسیستم های can be.
41
108333
2563
کاسی مثالی از پویایی این سیستم است.
02:02
So this is a satelliteماهواره imageتصویر
from Augustآگوست of 2008,
42
110920
3576
این تصویر ماهواره‌ای از
آگوست سال ۲۰۰۸ است،
02:06
and this satelliteماهواره imageتصویر is coloredرنگی
43
114520
1696
که رنگی است.
02:08
so that vegetationsگیاهان or plantsگیاهان
showنشان بده up as greenسبز
44
116240
2176
پوشش گیاهی و
گیاهان به رنگ سبز هستند
02:10
and waterاب showsنشان می دهد up as blueآبی.
45
118440
1656
و آب به رنگ آبی است.
02:12
So here again you can see
that c-shapedc شکل pathwayمسیر
46
120120
3536
باز در اینجا مسیر شبیه
حرف c را می‌توان دید
02:15
that this riverرودخانه takes as it exitsخروج Nepalنپال.
47
123680
1920
که رود هنگام خروج از نپال از آن می‌گذرد.
02:18
And now this is monsoonموزون seasonفصل.
48
126120
2016
اکنون فصل باران‌های موسمی است.
02:20
Augustآگوست is monsoonموزون seasonفصل
in this regionمنطقه of the worldجهان,
49
128160
2496
این ناحیه، در ماه آگوست فصل
باران‌های موسمی است.
02:22
and anyoneهر کسی that livesزندگی می کند nearنزدیک a riverرودخانه
is no strangerغریبه to floodingسیل
50
130680
2896
و کسی که کنار رود زندگی می‌کند،
به خوبی با سیل گرفتگی و
02:25
and the hazardsخطرات and inconveniencesناخوشایند
at minimumکمترین that are associatedهمراه with that.
51
133600
3572
حداقل خطرات و آسیب‌های
مرتبط با آن به خوبی آشناست.
02:29
But something interestingجالب هست
happenedاتفاق افتاد in 2008,
52
137440
2256
اما اتفاق جالبی سال ۲۰۰۸ رخ داد،
02:31
and this riverرودخانه movedنقل مکان کرد in a way
that's very differentناهمسان.
53
139720
2896
و این رود در مسیر متفاوتی حرکت کرد.
02:34
It floodedآب گرفتگی in a way that's very
differentناهمسان than it normallyبه طور معمول does.
54
142640
3000
طغیان آن بسیار متفاوت بود.
02:37
So the Kosiکُوزی Riverرودخانه is flowingجریان دارد down here,
55
145664
2752
رود کاسی به اینجا می‌ریزد،
02:40
but sometimesگاه گاهی as these riversرودخانه ها
are bulldozingبولدوزر sedimentرسوب,
56
148440
2576
اما گاهی چون این رودها رسوبات
را تخریب می‌کنند،
02:43
they kindنوع of get cloggedمسدود شده,
57
151040
1256
مسیر مسدود می‌شود،
02:44
and these clogsکلاه گیس can
actuallyدر واقع causeسبب می شود the riversرودخانه ها
58
152320
2136
و این انسدادها باعث می‌شود رودها
02:46
to shiftتغییر مکان theirخودشان courseدوره dramaticallyبه طور چشمگیری.
59
154480
1696
به آرامی تغییر مسیر دهند.
02:48
So this satelliteماهواره imageتصویر
is from just two weeksهفته ها laterبعد.
60
156200
2856
این عکس ماهواره‌ای تنها دو هفته بعد
گرفته شده است.
02:51
Here'sاینجاست the previousقبلی pathwayمسیر,
61
159080
1936
این همان مسیر عبور است
02:53
that c-shapedc شکل pathwayمسیر,
62
161040
1616
هممان مسیر شبیه حرف c،
02:54
and you noticeاطلاع it's not blueآبی anymoreدیگر.
63
162680
2096
که می‌بینید اصلاً آبی رنگ نیست.
02:56
But now what we have is this blueآبی pathwayمسیر
64
164800
1976
اما حالا مسیر آبی‌ رنگ را داریم
02:58
that cutsکاهش down the middleوسط
of the fieldرشته of viewچشم انداز here.
65
166800
2456
که وسط میدان دید را قطع کرده است.
03:01
What happenedاتفاق افتاد is
the Kosiکُوزی Riverرودخانه jumpedپرید its banksبانک ها,
66
169280
2336
کاسی از کناره‌ها تغییر مسیر داده،
03:03
and for referenceمرجع,
the scaleمقیاس barبار here is 40 milesمایل.
67
171640
2696
و برای ارجاع، مقیاس افقی ۶۴ کیلومتر است.
03:06
This riverرودخانه movedنقل مکان کرد
over 30 milesمایل very abruptlyناگهان.
68
174360
3520
این رود بیش از ۵۴ کیلومتر
بسیارتند حرکت کرده.
03:10
So this riverرودخانه got cloggedمسدود شده
and it jumpedپرید its banksبانک ها.
69
178560
3176
پس مسدود شده و از کناره‌ها بیرون رفته.
03:13
Here'sاینجاست an imageتصویر from about a weekهفته laterبعد,
70
181760
2096
این عکس حدود یک هفته بعد است،
03:15
and you can see
these are the previousقبلی pathwaysمسیرها,
71
183880
2256
که می‌توان مسیر‌های قبلی و
03:18
and you can see this processروند
of river-jumpingرودخانه پریدن continuesهمچنان ادامه دارد
72
186160
2656
و ادامهٔ روند تغییر مسیر رود را دید،
03:20
as this riverرودخانه movesحرکت می کند fartherدورتر away
from its majorعمده courseدوره.
73
188840
2572
در حالی‌ که مسیر بیشتری از راه اصلی را
طی‌می‌کند.
03:23
So you can imagineتصور کن
in landscapesمناظر طبیعی like this,
74
191920
2056
میتوان در مناظری این چنین
03:26
where riversرودخانه ها moveحرکت around frequentlyمکررا,
75
194000
2616
جایی که رودها اغلب از اطراف حرکت میکنند،
03:28
it's really importantمهم to understandفهمیدن when,
where and how they're going to jumpپرش.
76
196640
4496
دریافت که زمان، مکان و چگونگی تغییر مسیر
رودها بسیار مهم است.
03:33
But these kindsانواع of processesفرآیندهای
alsoهمچنین happenبه وقوع پیوستن a lot closerنزدیک تر to home as well.
77
201160
3880
اما این روندها در نزدیکی خانه‌ها نیز
رخ میدهد.
03:37
So in the Unitedیونایتد Statesایالت ها,
78
205640
1816
همینطور در ایالات متحده،
03:39
we have the Mississippiمی سی سی پی Riverرودخانه
that drainsتخلیه می شود mostاکثر of the continentalقاره US.
79
207480
4056
رود می‌سی‌سی‌پی را که در بیشترمناطق قارهٔ
آمریکا در جریان است، داریم.
03:43
It pushesهل می دهد materialمواد
from the Rockyراکی Mountainsکوه ها
80
211560
2376
این رود مواد را از "کوههای راکی" و
03:45
and from the Great Plainsدشت ها.
81
213960
1536
از دشت‌های پهناور هل میدهد.
03:47
It drainsتخلیه می شود it and movesحرکت می کند it
all the way acrossدر سراسر Americaآمریکا
82
215520
3216
رود جریان دارد و در سراسر آمریکا
حرکت میکند
03:50
and dumpsرها کردن it out in the Gulfخلیج فارس of Mexicoمکزیک.
83
218760
1920
و به خلیج مکزیک می‌ریزد.
03:53
So this is the courseدوره of the Mississippiمی سی سی پی
that we're familiarآشنا with todayامروز,
84
221320
3456
خوب این مسیر می‌سی‌سی‌پی است که امروزه با
آن آشنا هستیم،
03:56
but it didn't always flowجریان
in this directionجهت.
85
224800
2096
اما همیشه در این مسیر جریان نداشته.
03:58
If we use the geologicزمین شناسی recordرکورد,
86
226920
1656
اگر پیشینهٔ زمین‌شناسی را ببینیم،
04:00
we can reconstructبازسازی
where it wentرفتی in the pastگذشته.
87
228600
2720
می‌توان مسیر عبورش در گذشته را احیا کنیم.
04:04
So for exampleمثال, this redقرمز areaمنطقه here
88
232120
2296
برای مثال، این منطقه قرمز رنگ
04:06
is where we know the Mississippiمی سی سی پی Riverرودخانه
flowedجریان داشت and depositedسپرده materialمواد
89
234440
3536
جایی است که "رود می‌سی‌سی‌پی"
حدود ۴,۶۰۰ سال پیش جریان داشته
04:10
about 4,600 yearsسالها agoپیش.
90
238000
1640
و مواد را ته‌نشین می‌کرده.
04:12
Then about 3,500 yearsسالها agoپیش it movedنقل مکان کرد
91
240240
2096
بعدا حدود ۳,۵۰۰ سال در جریان بود
04:14
to followدنبال کردن the courseدوره
outlinedمشخص شده here in orangeنارنجی.
92
242360
2376
تا مسیر مشخص و در اینجا نارنجی رنگ
را دنبال کند.
04:16
And it keptنگه داشته شد movingدر حال حرکت and it keepsنگه می دارد movingدر حال حرکت.
93
244760
2016
به مسیرش ادامه می‌دهد.
04:18
So here'sاینجاست about 2,000 yearsسالها agoپیش,
94
246800
1896
این مربوط به ۲,۰۰۰ سال پیش است.
04:20
a thousandهزار yearsسالها agoپیش,
95
248720
1696
هزار سال پیش،
04:22
700 yearsسالها agoپیش.
96
250440
1216
۷۰۰ سال پیش.
04:23
And it was only
as recentlyبه تازگی as 500 yearsسالها agoپیش
97
251680
2416
و این تنها مربوط به ۵۰۰ سال پیش بود.
04:26
that it occupiedمشغول the pathwayمسیر
that we're familiarآشنا with todayامروز.
98
254120
2839
که مسیری که اکنون می‌شناسیم را تصرف کرد.
04:30
So these processesفرآیندهای are really importantمهم,
99
258079
1937
این مراحل بسیار مهم هستند،
04:32
and especiallyبه خصوص here, this deltaدلتا areaمنطقه,
100
260040
2856
به خصوص اینجا، ناحیهٔ دلتا،
04:34
where these river-jumpingرودخانه پریدن eventsمناسبت ها
in the Mississippiمی سی سی پی
101
262920
3816
جایی که تغییر مسیر رود می‌سی‌سی‌پی
04:38
are buildingساختمان landزمین at the interfaceرابط
of the landزمین and the seaدریا.
102
266760
2816
سطحی میان خشکی و دریا ایجاد می‌کند.
04:41
This is really valuableبا ارزش realواقعی estateاملاک,
103
269600
1736
این یک زمین با ارزش است.
04:43
and deltasدلتای like this are some of the mostاکثر
denselyمتراکم populatedپر جمعیت areasمناطق on our planetسیاره.
104
271360
5256
دلتا‌های این چنین، از معدود مناطق پرجمعیت
در سیارهٔ ما است.
04:48
So understandingدرك كردن the dynamicsدینامیک
of these landscapesمناظر طبیعی,
105
276640
2456
فهم پویای این مناظر،
04:51
how they formedشکل گرفت and how they will
continueادامه دهید to changeتغییر دادن in the futureآینده
106
279120
3136
چگونگی شکل‌گیری و ادامهٔ روند تغییر آن‌ها
در آینده
04:54
is really importantمهم
for the people that liveزنده there.
107
282280
2400
برای افرادی که آنجا زندگی می‌کنند
بسیار مهم است.
04:57
So riversرودخانه ها alsoهمچنین wiggleتکان دادن.
108
285480
1536
رودها نیز در تلاطم هستند.
04:59
These are sortمرتب سازی of biggerبزرگتر jumpsجهش
that we'veما هستیم been talkingصحبت کردن about.
109
287040
2896
این‌ها از انواع تغییر مسیر‌های بزرگ است،
که درموردشان گفتم.
05:01
I want to showنشان بده you guys
some riverرودخانه wigglesلگد زدن here.
110
289960
2256
حالا برخی از جنب و جوش رودها را
نشان می‌دهم.
05:04
So we're going to flyپرواز down
to the Amazonآمازون Riverرودخانه basinحوضه,
111
292240
2536
به سمت پایین یعنی حوزهٔ رود آمازون
می‌رویم،
05:06
and here again we have a bigبزرگ riverرودخانه systemسیستم
112
294800
2016
و باز اینجا یک مجموعهٔ بزرگ رود را داریم.
05:08
that is drainingتخلیه and movingدر حال حرکت and plowingخیش
materialمواد from the AndeanAndean Mountainsکوه ها,
113
296840
4376
رود جریان دارد، حرکت می‌کند و مواد را از
کوه‌های آند جدا و در عرض آمریکای جنوبی
05:13
transportingحمل و نقل it acrossدر سراسر Southجنوب Americaآمریکا
114
301240
1816
جا به جا می‌کند.
05:15
and dumpingدمیدن it out
into the Atlanticاقیانوس اطلس Oceanاقیانوس.
115
303080
2680
و در اقیانوس اطلس انباشته می‌کند.
05:18
So if we zoomبزرگنمایی in here, you guys
can see these niceخوب, curvyانحناء riverرودخانه pathwaysمسیرها.
116
306560
4696
اگر اینجا زوم کنیم، مسیر‌های عبوری زیبا و
منحنی رود را می‌توانیم ببینیم.
05:23
Again, they're really beautifulخوشگل,
but again, they're not staticاستاتیک.
117
311280
2976
که باز هم زیبایی دارند و ساکن نیستند.
05:26
These riversرودخانه ها wiggleتکان دادن around.
118
314280
1736
این رودها در تلاطم هستند.
05:28
We can use satelliteماهواره imageryتصاویر
over the last 30 or so yearsسالها
119
316040
3616
از تصویرسازی ماهواره‌ای حدود ۳۰ سال است
که می‌توان
05:31
to actuallyدر واقع monitorمانیتور how these changeتغییر دادن.
120
319680
2136
برای آگاهی از این تغییرات استفاده کرد.
05:33
So take a minuteدقیقه and just watch
any bendخم شدن or curveمنحنی in this riverرودخانه,
121
321840
4176
بیایید کمی پیچ و خم این رود را تماشا کنیم،
05:38
and you'llشما خواهید بود see it doesn't stayاقامت کردن
in the sameیکسان placeمحل for very long.
122
326040
2976
می‌بینم که مدت زیادی در یک جا نمی‌ماند.
05:41
It changesتغییرات and evolvesتکامل می یابد
and warpsوارپس its patternالگو.
123
329040
2280
تغییر کرده و پیش می‌رود و طرح خود را
می‌پوشاند.
05:44
If you look in this areaمنطقه in particularخاص,
124
332840
2376
اگر دقیق نگاه کنیم،
05:47
I want you guys to noticeاطلاع
there's a sortمرتب سازی of a loopحلقه in the riverرودخانه
125
335240
2976
نوعی چرخش در رود می‌بینیم،
05:50
that getsمی شود completelyبه صورت کامل cutبرش off.
126
338240
1416
که کامل منقطع شده.
05:51
It's almostتقریبا like a whipشلاق زدن crackingترک خوردن
127
339680
1576
تقریباً شبیه شکستگی است
05:53
and snapsضربه محکم و ناگهانی off the pathwayمسیر
of the riverرودخانه at a certainمسلم - قطعی spotنقطه.
128
341280
2680
و نقطهٔ خاصی از مسیر رود را قطع می‌کند.
05:56
So just for referenceمرجع, again,
129
344360
1616
فقط برای ارجاع مجدد،
05:58
in this locationمحل, that riverرودخانه
changedتغییر کرد its courseدوره over fourچهار milesمایل
130
346000
4936
اینجا، رود خط سیر را به طول ۶.۵ کیلومتر
06:02
over the courseدوره of a seasonفصل or two.
131
350960
1680
طی یک یا دو فصل تغییر داده.
06:05
So the landscapesمناظر طبیعی
that we liveزنده in on earthزمین,
132
353080
2896
چشم‌اندازی که روی زمین
بر آن زندگی می‌کنیم،
06:08
as this materialمواد
is beingبودن erodedفرسوده شد from the mountainsکوه ها
133
356000
2416
همانطور که رسوبات از کوهها ساییده
06:10
and transportedحمل می شود to the seaدریا,
134
358440
1336
و به دریا حمل می‌شوند،
06:11
are wigglingwiggling around all the time.
135
359800
1616
مدام به اطراف خروش می‌کنند.
06:13
They're changingتغییر دادن all the time,
136
361440
1456
رودها دائم در حال تغییر هستند،
06:14
and we need to be ableتوانایی
to understandفهمیدن these processesفرآیندهای
137
362920
2456
و ما بایست این فرآیندها را دریابیم
06:17
so we can manageمدیریت کردن and liveزنده
sustainablyپایدار on these landscapesمناظر طبیعی.
138
365400
2736
تا بتوانیم این چشم‌اندازها را مدیریت و
بر آن زندگی کنیم.
06:20
But it's hardسخت to do
if the only informationاطلاعات we have
139
368160
3056
اما اگر اطلاعاتمان تنها محدود باشد
به آنچه که امروز
06:23
is what's going on todayامروز
at earth'sزمین surfaceسطح.
140
371240
2336
بر سطح زمین در جریان است،
کار سخت می‌شود.
06:25
Right? We don't have
a lot of observationsمشاهدات.
141
373600
2056
ما مشاهدات کافی نداریم.
06:27
We only have 30 years'سال ها' worthارزش
of satelliteماهواره photosعکس ها, for exampleمثال.
142
375680
4816
مثلا تنها ۳۰ سال است که به ارزش غکس‌های
ماهواره‌ای پی بردیم.
06:32
We need more observationsمشاهدات
to understandفهمیدن these processesفرآیندهای more.
143
380520
2896
برای درک بیشتر این فرآیندها به مشاهدات
بیشتر نیاز داریم.
06:35
And additionallyعلاوه بر این, we need to know
144
383440
1616
بعلاوه لازم است بدانیم
06:37
how these landscapesمناظر طبیعی are going
to respondپاسخ دادن to changingتغییر دادن climateآب و هوا
145
385080
3216
چگونه این مناظر به تغییرات جوی
و تغییر بهره‌برداری از زمین
06:40
and to changingتغییر دادن landزمین use
146
388320
1256
همانگونه که ما
06:41
as we continueادامه دهید to occupyاشغال
and modifyتغییر earth'sزمین surfaceسطح.
147
389600
2840
به تغییر و تصرف در آن می‌پردازیم
واکنش نشان می‌دهند.
06:45
So this is where the rocksسنگ ها come in.
148
393160
2536
حالا باید از صخره‌ها بگوییم.
06:47
So as riversرودخانه ها flowجریان,
149
395720
2496
همان گونه که رودها در جریان هستند،
06:50
as they're bulldozingبولدوزر materialمواد
from the mountainsکوه ها to the seaدریا,
150
398240
2896
و مواد را از کوهها می‌سایند و
به دریا می‌برند،
06:53
sometimesگاه گاهی bitsبیت of sandشن and clayخاک رس
and rockسنگ get stuckگیر in the groundزمینی.
151
401160
3456
گاهی ذرات شن و خاک و سنگ
در زمین گیر می‌کنند.
06:56
And that stuffچیز that getsمی شود stuckگیر
in the groundزمینی getsمی شود buriedدفن شده,
152
404640
2696
مواد گیر افتاده در زمین دفن می‌شوند،
06:59
and throughاز طریق time, we get
bigبزرگ, thickغلیظ accumulationsتجمع of sedimentsرسوبات
153
407360
3736
و در طی زمان به تودهٔ بزرگ و انبوهی از
رسوبات در می‌آیند
07:03
that eventuallyدر نهایت turnدور زدن into rocksسنگ ها.
154
411120
2016
که نهایتا به صخره‌ها تبدیل می‌شوند.
07:05
What this meansبه معنای is that we can
go to placesمکان ها like this,
155
413160
2576
می‌توان به مکانهایی این چنین رفت،
07:07
where we see bigبزرگ, thickغلیظ stacksپشته ها
of sedimentaryرسوبی rocksسنگ ها,
156
415760
2696
تا صخره‌های رسوبی قطور انباشته شده را دید.
07:10
and go back in time
157
418480
1496
می‌توان به گذشته بازگشت
07:12
and see what the landscapesمناظر طبیعی
lookedنگاه کرد like in the pastگذشته.
158
420000
2736
و دید که این مناظر چه شکلی بوده‌اند.
07:14
We can do this to help reconstructبازسازی
159
422760
2136
با این کار می‌توان کمک به بازسازی
07:16
and understandفهمیدن
how earthزمین landscapesمناظر طبیعی evolveتکامل یابد.
160
424920
4320
و درک چگونگی گسترش مناظر زمین کرد.
07:22
This is prettyبسیار convenientراحت, too,
161
430160
1616
این نیز بسیار ساده است.
07:23
because the earthزمین has had
sortمرتب سازی of an epicحماسه historyتاریخ. Right?
162
431800
2976
چرا که زمین گذشتهٔ پرماجرایی داشته.
07:26
So this videoویدئو here
is a reconstructionبازسازی of paleogeographyپالئوگرافی
163
434800
4816
این فیلم سند قدیمی بازسازی از
07:31
for just the first
600 millionمیلیون yearsسالها of earth'sزمین historyتاریخ.
164
439640
3616
۶۰۰ میلیون سال اولیه‌ تاریخ زمین است.
07:35
So just a little bitبیت of time here.
165
443280
1976
در مدت زمان کمی
07:37
So as the platesصفحات moveحرکت around,
166
445280
2736
وقتی لایه‌ها در حال حرکت هستند،
07:40
we know climateآب و هوا has changedتغییر کرد,
seaدریا levelسطح has changedتغییر کرد,
167
448040
3136
می‌دانیم که شرایط جوی و سطح دریا
تغییر کرده است.
07:43
we have a lot of differentناهمسان
typesانواع of landscapesمناظر طبیعی
168
451200
3656
انواع گوناگونی از مناظر و
07:46
and differentناهمسان typesانواع of environmentsمحیط ها
that we can go back --
169
454880
2736
محیط‌های زیست وجود دارد،
07:49
if we have a time machineدستگاه --
170
457640
1376
که اگر ماشین زمان داشتیم،
07:51
we can go back and look at,
171
459040
1336
به عقب رفته و می‌دیدیم،
07:52
and we do indeedدر واقع have a time machineدستگاه
172
460400
1736
در واقع یک ماشین زمان داریم
07:54
because we can look at the rocksسنگ ها
that were depositedسپرده at these timesبار.
173
462160
3336
چون می‌توانیم به صخره‌هایی که در آن زمان
تشکیل شده‌اند، بنگریم.
07:57
So I'm going to give you
an exampleمثال of this
174
465520
2016
مثالی میزنم و با آن
07:59
and take you to a specialویژه
time in earth'sزمین pastگذشته.
175
467560
2216
شما را به زمان خاصی در گذشته می‌برم.
08:01
About 55 millionمیلیون yearsسالها agoپیش,
there was a really abruptناگهان warmingگرمایش eventرویداد,
176
469800
3216
حدود ۵۵ میلیون سال پیش گرمای غیرمنتظره‌ای
رخ داد،
08:05
and what happenedاتفاق افتاد was
a wholeکل bunchدسته ای of carbonکربن dioxideدی اکسید
177
473040
2496
و یک تودهٔ عظیم کربن‌دی‌اکسید
08:07
was releasedمنتشر شد into earth'sزمین atmosphereاتمسفر,
178
475560
1816
به درون اتمسفر زمین آزاد شد،
08:09
and it causedباعث a rapidسریع
and prettyبسیار extremeمفرط globalجهانی است warmingگرمایش eventرویداد.
179
477400
3856
و باعث گرمایش سریع و ناگهانی زمین شد.
08:13
And when I say warmگرم, I mean prettyبسیار warmگرم,
180
481280
2656
گرمای بسیار زیادی
08:15
that there were things
like crocodilesتمساح and palmنخل treesدرختان
181
483960
2976
که چیز‌هایی شبیه تمساح و درختان نخل را در
شمالی‌ترین
08:18
as farدور northشمال as Canadaکانادا
and as farدور southجنوب as Patagoniaپاتاگونیا.
182
486960
3016
نقطهٔ کانادا وجنوبی‌ترین
نقطهٔ پاتاگونیا به وجود آورد.
08:22
So this was a prettyبسیار warmگرم time
and it happenedاتفاق افتاد really abruptlyناگهان.
183
490000
3176
پس گرمای شدید و ناگهانی‌ بود.
08:25
So what we can do
184
493200
1216
پس کاری که می‌توان کرد
08:26
is we can go back and find rocksسنگ ها
that were depositedسپرده at this time
185
494440
3056
یافتن صخره‌هایی است که آن زمان رسوب شدند
08:29
and reconstructبازسازی how the landscapeچشم انداز changedتغییر کرد
in responseواکنش to this warmingگرمایش eventرویداد.
186
497520
3600
و تغییری که چشم‌انداز در پاسخ به این گرما
داده را بازسازی کرد.
08:33
So here, yayبله, rocksسنگ ها.
187
501560
1896
هورا! صخره‌ها اینجا هستند.
08:35
(Laughterخنده)
188
503480
2336
(خنده)
08:37
Here'sاینجاست a pileشمع of rocksسنگ ها.
189
505840
1736
تعداد زیادی صخره در اینجاست.
08:39
This yellowرنگ زرد blobلکه here,
190
507600
1616
این کادر زرد رنگ
08:41
this is actuallyدر واقع a fossilفسیلی riverرودخانه,
191
509240
1736
این یک رودخانهٔ دیرینه است.
08:43
so just like this cartoonکارتون I showedنشان داد,
192
511000
1667
شبیه آنچه که در نقاشی نشان دادم،
08:44
these are depositsسپرده that were
laidگذاشته down 55 millionمیلیون yearsسالها agoپیش.
193
512691
3285
این‌ها رسوباتی است که ۵۵ میلیون سال پیش
ته نشین شده‌انذ.
08:48
As geologistsزمین شناسان, we can go
and look at these up closeبستن
194
516000
3096
ما زمین‌شناسان می‌توانیم آن‌ها را از نزدیک
ببینیم و
08:51
and reconstructبازسازی the landscapeچشم انداز.
195
519120
1429
چشم‌اندازها را بازسازی کنیم.
08:53
So here'sاینجاست anotherیکی دیگر exampleمثال.
196
521240
1496
مثالی ذیگر
08:54
The yellowرنگ زرد blobلکه here is a fossilفسیلی riverرودخانه.
197
522760
2456
کادر زرد رنگ دیرینه رود بود.
08:57
Here'sاینجاست anotherیکی دیگر one aboveدر بالا it.
198
525240
1536
و یکی دیگر در بالای آن.
08:58
We can go and look in detailجزئیات
and make measurementsاندازه گیری ها and observationsمشاهدات,
199
526800
3296
می‌توان رفت و با دقت مشاهده، بررسی
09:02
and we can measureاندازه گرفتن featuresامکانات.
200
530120
1376
و وضعیت را اندازه‌گیری کرد.
09:03
For exampleمثال, the featuresامکانات
I just highlightedبرجسته شده there
201
531520
2376
مثلا وضعیتی را اینجا پر رنگ کردم
09:05
tell us that this particularخاص riverرودخانه
was probablyشاید about threeسه feetپا deepعمیق.
202
533920
3456
که نشان می‌دهد این رود منحصربفرد
احتمالاً ۹۰سانت عمق داشته است .
09:09
You could wadeواد
acrossدر سراسر this cuteجذاب little streamجریان
203
537400
2096
اگر ۵۵ میلیون سال پیش
در این اطراف قدم می‌زدیم
09:11
if you were walkingپیاده روی around
55 millionمیلیون yearsسالها agoپیش.
204
539520
2240
می‌توانستیم در سرتاسر
این رود زیبا شنا کنیم.
09:14
The reddishقرمز stuffچیز that's aboveدر بالا
and belowدر زیر those channelsکانال ها,
205
542480
2896
مواد قرمزرنگ در بالا و پایین آن آبراهه‌ها
09:17
those are ancientباستانی soilخاک depositsسپرده.
206
545400
1776
ته‌نشین‌های دیرینهٔ خاک هستند.
09:19
So we can look at those to tell us
what livedزندگی می کرد and grewرشد کرد on the landscapeچشم انداز
207
547200
3856
که با مشاهده می‌توان فهمید چه چیزهایی
روی این چشم‌انداز می‌زیستند و رشد می‌کردند
09:23
and to understandفهمیدن how these riversرودخانه ها
were interactingتعامل with theirخودشان floodplainsسیلاب ها.
208
551080
3560
و چگونه این رودها بر دشت‌های سیلابی
تاثیر می‌گذاشتند.
09:27
So we can look in detailجزئیات
and reconstructبازسازی with some specificityاختصاصی
209
555680
4376
با مشاهدهٔ دقیق و بازسازی اختصاصی می‌توان
09:32
how these riversرودخانه ها flowedجریان داشت
and what the landscapesمناظر طبیعی lookedنگاه کرد like.
210
560080
2856
چگونگی جریان رودها و ظاهر این مناظر را
دریافت.
09:34
So when we do this
for this particularخاص placeمحل
211
562960
2480
با انجام این کار برای این منطقهٔ خاص
09:38
at this time,
212
566160
1216
در این زمان
09:39
if we look what happenedاتفاق افتاد
before this abruptناگهان warmingگرمایش eventرویداد,
213
567400
2736
و با نگرش به زمان قبل آن گرمایش ناگهانی
09:42
the riversرودخانه ها kindنوع of carvedحک شده theirخودشان way
down from the mountainsکوه ها to the seaدریا,
214
570160
3616
رودها مسیر خود را از کوه به سمت دریا
حفاری می‌کردند،
09:45
and they lookedنگاه کرد maybe similarمشابه to what
I showedنشان داد you in the Amazonآمازون Riverرودخانه basinحوضه.
215
573800
5136
و شاید شبیه حوزهٔ رود آمازون بوده‌اند.
09:50
But right at the onsetشروع
of this climateآب و هوا changeتغییر دادن eventرویداد,
216
578960
2456
اما درست در آغاز نغییرات جوی،
09:53
the riversرودخانه ها changeتغییر دادن dramaticallyبه طور چشمگیری.
217
581440
1480
رودها به آرامی تغییر کردند.
09:55
All of a suddenناگهانی they got much broaderگسترده تر,
218
583480
1856
ناگهان بسیار عریض شدند،
09:57
and they startedآغاز شده to slideاسلاید back and forthچهارم
acrossدر سراسر the landscapeچشم انداز more readilyبه راحتی.
219
585360
3560
و در عرض چشم‌انداز شروع به عقب و جلو
رفتن کردند.
10:01
Eventuallyدر نهایت, the riversرودخانه ها revertedبازگشت
back to a stateحالت that was more similarمشابه
220
589880
3896
در آخر، رودها به عقب و به ضعیتی که
10:05
to what they would have lookedنگاه کرد like
before this climateآب و هوا eventرویداد,
221
593800
3816
مشابه قبل از تغییرات جوی بود بازگشتند،
10:09
but it tookگرفت a long, long time.
222
597640
1640
اما زمان زیادی برای این کار گذشت.
10:12
So we can go back in earth'sزمین time
and do these kindsانواع of reconstructionsبازسازی
223
600240
3856
پس می‌توان به گذشتهٔ زمین بازگشت و
بازساز‌هایی انجام داد
10:16
and understandفهمیدن how
earth'sزمین landscapeچشم انداز has changedتغییر کرد
224
604120
2616
و چگونگی تغییر مناظر را
10:18
in responseواکنش to a climateآب و هوا eventرویداد like this
or a landزمین use eventرویداد.
225
606760
3776
در واکنش به تغییرات جوی این چنینی و یا
بهره‌برداری از زمین دریافت.
10:22
So some of the waysراه ها that riversرودخانه ها changeتغییر دادن
226
610560
2096
یکی از دلایل تغییر رودها،
10:24
or the reasonsدلایل that riversرودخانه ها changeتغییر دادن
theirخودشان patternالگو and theirخودشان movementsحرکات
227
612680
4776
یا تغییر طرح و حرکات آن‌ها،
10:29
is because of things like with extraاضافی waterاب
fallingافتادن on the land'sزمین است surfaceسطح
228
617480
3936
بخاطر چیزهایی مثل سرازیر شدن
آب اضافی بر سطح زمین است.
10:33
when climateآب و هوا is hotterگرمتر,
229
621440
1936
در مواقعی که هوا گرمتر است،
10:35
we can moveحرکت more sedimentرسوب
and erodeریزش more sedimentرسوب,
230
623400
2536
رسوبات بیشتری جابه‌جا و ساییده می‌شوند،
10:37
and that changesتغییرات how riversرودخانه ها behaveرفتار كردن.
231
625960
1840
که این باعث تغییر رفتار رودها می‌شود.
10:40
So ultimatelyدر نهایت,
232
628680
2096
و در آخر،
10:42
as long as earth'sزمین surfaceسطح is our home,
233
630800
2616
تا زمانی که زمین خانهٔ ماست،
10:45
we need to carefullyبا دقت manageمدیریت کردن
the resourcesمنابع and risksخطرات
234
633440
3376
بایستی به دقت منابع و خطراتی را
مدیریت کرد
10:48
associatedهمراه with livingزندگي كردن
in dynamicپویا environmentsمحیط ها.
235
636840
2976
که به زندگی در طبیعت پویا مرتبط است.
10:51
And I think the only way
we can really do that sustainablyپایدار
236
639840
3936
به نظر من تنها کاری که
می‌توان همیشه انجام داد
10:55
is if we includeعبارتند از informationاطلاعات
237
643800
2216
داشتن اطلاعات
10:58
about how landscapesمناظر طبیعی evolvedتکامل یافته است
and behavedرفتار کرد in earth'sزمین pastگذشته.
238
646040
4096
از چگونگی گسترش مناظر و
رفتار گذشتهٔ زمین است.
11:02
Thank you.
239
650160
1216
متشکرم.
11:03
(Applauseتشویق و تمجید)
240
651400
4440
(تشویق)
Translated by Nafise Moazam
Reviewed by Leila Ataei

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Liz Hajek - Geoscientist
Liz Hajek studies sedimentary rocks to understand how landscapes change and evolve.

Why you should listen
Liz Hajek's research has contributed new perspectives on how rivers and coastlines move and how sediments record earth history. She is an assistant professor of geosciences at The Pennsylvania State University, where she teaches a range of courses spanning topics from oceanography to petroleum geology. Hajek and her students often conduct fieldwork in rugged places and use computer models and experiments to reveal the rhythms and dynamics of earth's surface. She recently appeared in the NOVA Treasures of the Earth: Power episode and has a paper in the Annual Review of Earth and Planetary Sciences.
More profile about the speaker
Liz Hajek | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM
لیز هایک: رودها درباره‌ گذشته‌ زمین به ما چه می‌گویند. | TED Talk | TED.com