ABOUT THE SPEAKER
Russell Foster - Circadian neuroscientist
Russell Foster studies sleep and its role in our lives, examining how our perception of light influences our sleep-wake rhythms.

Why you should listen

Much as your ear does double duty (balance plus hearing), Russell Foster posits that the eye has two jobs: creating vision, but also -- as a completely separate function -- managing our perception of light and dark, providing the clues that our circadian rhythms need to regulate sleep-wake cycles. He and his team at the University of Oxford are exploring a third kind of photoreceptor in the eye: not a rod or a cone but a photosensitive retinal ganglion cell (pRGC) that detects light/dark and feeds that information to the circadian system. As Foster explains: "Embedded within our genes, and almost all life on Earth, are the instructions for a biological clock that marks the passage of approximately 24 hours." Light and dark help us synchronize this inner clock with the outside world.
 
The research on light perception hits home as we age -- faced with fading vision, we also risk disrupted sleep cycles, which have very serious consequences, including lack of concentration, depression and cognitive decline. The more we learn about how our eyes and bodies create our sleep cycles, the more seriously we can begin to take sleep as a therapy.

More profile about the speaker
Russell Foster | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2013

Russell Foster: Why do we sleep?

Рассел Фостер: Бид яагаад унтдаг вэ?

Filmed:
8,011,042 views

Расел Фостер бол неврологич. Тархины нойрны хэмнэлийг судалдаг тэрээр "Бид нойрны талаар юу мэдэх вэ?" хэмээн асуусан юм. Амьдралынхаа гуравны нэгийг унтахад зарцуулдаг гэхэд бид тийм ч ихийг мэддэггүй болж таарсан. Энэхүү илтгэлдээ Фостер бид яагаад унтдаг талаарх алдартай гурван онолыг хуваалцаж, бид өөр өөр насан дээр хэр их унтах ёстой байдаг талаарх буруу ойлголтуудыг үгүйсгэж мөн нойрыг ашиглан сэтгэцийн эмгэгийг урьдчилан мэдэх шинэ аргуудын талаар сонирхуулж байна.
- Circadian neuroscientist
Russell Foster studies sleep and its role in our lives, examining how our perception of light influences our sleep-wake rhythms. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
What I'd like to do today is talk about one
0
486
2969
Ѳнѳѳдрийн ярих сэдэв бол
миний дуртай сэдвүүдийн нэг болох
00:15
of my favorite subjects,
1
3455
1357
00:16
and that is the neuroscience of sleep.
2
4812
3452
нойр судлал юм.
00:20
Now, there is a sound --
3
8264
3084
Энэ чимээг сонс доо.
00:23
(Alarm clock) --
4
11348
1880
(Сэрүүлгийн дуу)
00:25
aah, it worked --
5
13228
2112
Өө, ажиллаж байна.
00:27
a sound that is desperately, desperately familiar to most of us,
6
15340
3583
Бидний ихэнхэд маш танил
00:30
and of course it's the sound of the alarm clock.
7
18923
2186
чимээ бол мэдээж цагны сэрүүлэг.
00:33
And what that truly ghastly, awful sound does
8
21109
3059
Энэхүү аймшигтай, зэвүүн чимээ нь
00:36
is stop the single most important behavioral experience
9
24168
5387
бидний ганц хамгийн чухал зуршил болох
00:41
that we have, and that's sleep.
10
29555
3177
нойрноос маань сэрээдэг.
00:44
If you're an average sort of person,
11
32732
3298
Хэрвээ та жирийн нэгэн бол
00:48
36 percent of your life will be spent asleep,
12
36030
4280
амьдралынхаа 36 хувийг
унтаж ѳнгѳрѳѳдѳг ба
00:52
which means that if you live to 90,
13
40310
2244
хэрвээ 90 насалбал
00:54
then 32 years will have been spent entirely asleep.
14
42554
6969
32 жилийг нь унтаж ѳнгөрүүлнэ гэсэн үг.
Энэ 32 жил бидэнд юу
хэлж байна вэ гэвэл
01:01
Now what that 32 years is telling us
15
49523
2041
01:03
is that sleep at some level is important.
16
51564
3264
нойр тодорхой хэмжээгээр чухал.
01:06
And yet, for most of us, we don't give sleep a second thought.
17
54828
2751
Гэтэл бидний ихэнх нь
нойрны талаар боддоггүй.
01:09
We throw it away.
18
57579
2161
Бид зүгээр л орхичихдог.
01:11
We really just don't think about sleep.
19
59740
3211
Бид нойрны тухай
огт эргэцүүлж боддоггүй.
01:14
And so what I'd like to do today
20
62951
1509
Өнѳѳдѳр би
01:16
is change your views,
21
64460
2000
таны нойрны талаарх ойлголтыг
01:18
change your ideas and your thoughts about sleep.
22
66460
3222
ѳѳрчлѳх болно.
01:21
And the journey that I want to take you on,
23
69682
2264
Харин одоо аяллаа эхлэхийн тулд
01:23
we need to start by going back in time.
24
71946
4355
би таныг ѳнгѳрсѳнд
аваачмаар байна.
01:28
"Enjoy the honey-heavy dew of slumber."
25
76301
4986
"Бал мэт амтлаг нойрондоо авт даа."
01:33
Any ideas who said that?
26
81287
3360
Хэн ингэж хэлснийг мэдэж байна уу?
01:36
Shakespeare's Julius Caesar.
27
84647
2367
Шекспирийн Юли Цезарь.
01:39
Yes, let me give you a few more quotes.
28
87014
3380
Тиймээ, дахиад хэдэн ишлэл хэлье.
01:42
"O sleep, O gentle sleep, nature's soft nurse,
29
90394
3832
"Ѳѳ нойр минь, ѳѳ амтлаг нойр минь,
байгалиас заяасан анагаагч минь,
01:46
how have I frighted thee?"
30
94226
1716
би чамайг айлгах
юу хийчихсэн юм бол?"
01:47
Shakespeare again, from -- I won't say it --
31
95942
2181
Дахиад Шекспир, нэрийг нь хэлэхгүй ээ.
01:50
the Scottish play. [Correction: Henry IV, Part 2]
32
98123
2381
Шотланд жүжиг.
[Залруулга: Хенри IV, 2 дугаар хэсэг]
01:52
(Laughter)
33
100504
1983
(Инээд)
01:54
From the same time:
34
102487
1256
Мѳн тухайн цаг үеийн үг.
01:55
"Sleep is the golden chain
35
103743
1700
"Нойр нь бие махбодийг эрүүл мэндтэй
холбогч алтан гинж юм."
01:57
that ties health and our bodies together."
36
105443
2626
Томас Деккерийн маш зөнтэй үг.
02:00
Extremely prophetic, by Thomas Dekker,
37
108069
1988
02:02
another Elizabethan dramatist.
38
110057
2384
Элизабетын үеийн ѳѳр
нэгэн жүжгийн зохиолч.
02:04
But if we jump forward 400 years,
39
112441
3311
Харин бид 400 жилээр урагшилбал,
02:07
the tone about sleep changes somewhat.
40
115752
3105
нойрны тухай хандлага
бага зэрэг ѳѳрчлѳгдѳнѳ.
02:10
This is from Thomas Edison, from the beginning of the 20th century.
41
118857
3253
Энэ үгийг Томас Эдисон
20 дугаар зууны эхээр хэлжээ:
02:14
"Sleep is a criminal waste of time
42
122110
1956
"Нойр бол цагийн гарз,
02:16
and a heritage from our cave days." Bang.
43
124066
2748
бидний балар харанхуй цагаас үлдсэн ѳв!"
02:18
(Laughter)
44
126814
2893
(Инээд)
02:21
And if we also jump into the 1980s, some of you
45
129707
4231
Хэрвээ бид 1980-аад он руу очвол,
02:25
may remember that Margaret Thatcher
46
133938
1701
та бүхэн Маргарет Тэтчерын
хэлсэн үгийг санах байх.
02:27
was reported to have said, "Sleep is for wimps."
47
135639
3372
"Нойр бол арчаагүй
амьтдад зориулагдсан."
02:31
And of course the infamous -- what was his name? --
48
139011
2610
Бас нэгэн алдартан
02:33
the infamous Gordon Gekko from "Wall Street" said,
49
141621
2382
"Волл Стрит"-ын Гордон Гекко хэлсэн нь:
02:36
"Money never sleeps."
50
144003
2456
"Мѳнгѳ хэзээ ч унтдаггүй."
02:38
What do we do in the 20th century about sleep?
51
146459
2702
Бид 20 дугаар зуунд
нойртой холбоотой юу хийв?
02:41
Well, of course, we use Thomas Edison's light bulb
52
149161
3275
Мэдээж бид Томас Эдисоны
цахилгаан чийдэнг хэрэглэснээр
02:44
to invade the night, and we occupied the dark,
53
152436
2875
шѳнѳ рүү довтлон, харанхуйг эзэгнэсэн.
02:47
and in the process of this occupation,
54
155311
2611
Үүнээс үүдэн бид нойрыг
бараг ѳвчинд тооцох болов.
02:49
we've treated sleep as an illness, almost.
55
157922
2817
Түүнийг бид дайснаа гэж харах болсон.
02:52
We've treated it as an enemy.
56
160739
2799
02:55
At most now, I suppose, we tolerate the need for sleep,
57
163538
5425
Ихэнхдээ бид унтах хэрэгцээгээ тэвчиж,
03:00
and at worst perhaps many of us think of sleep
58
168963
2393
түүнийг эмчлэх шаардлагатай
ѳвчин мэтээр үзэх болсон нь таагүй.
03:03
as an illness that needs some sort of a cure.
59
171356
2769
03:06
And our ignorance about sleep is really quite profound.
60
174125
4246
Бид нойрыг үл тоомсорлох болсон нь
гүнзгий учир шалтгаантай.
03:10
Why is it? Why do we abandon sleep in our thoughts?
61
178371
3320
Яагаад тэр вэ?
Яагаад бид нойрыг тэгтлээ үл ойшооно вэ?
03:13
Well, it's because you don't do anything much
62
181691
2504
Гол нь та унтаж байх үедээ юу ч
хийдэггүйд асуудал оршино.
03:16
while you're asleep, it seems.
63
184195
1800
03:17
You don't eat. You don't drink.
64
185995
3518
Та энэ үед юу ч идэхгүй, юу ч уухгүй.
03:21
And you don't have sex.
65
189513
1379
Бас секс ч хийхгүй шүү дээ.
03:22
Well, most of us anyway.
66
190892
1606
Ямартай ч бидний ихэнх нь.
03:24
And so therefore it's --
67
192498
1705
Тийм учраас энэ бол...
03:26
Sorry. It's a complete waste of time, right? Wrong.
68
194203
5312
Уучлаарай.
Энэ бол бүхэлдээ дэмий цаг үрэлт, тийм үү?
Үгүй ээ, буруу.
Үнэндээ нойр бол бидний биологийн
амьдралын маш чухал хэсэг.
03:31
Actually, sleep is an incredibly important part of our biology,
69
199515
4026
Тархи судлаачид яагаад энэ нь
03:35
and neuroscientists are beginning to explain why
70
203541
3294
тийм чухал болохыг
тайлбарлаж эхэлж байна.
03:38
it's so very important.
71
206835
1644
03:40
So let's move to the brain.
72
208479
2932
Ингээд бүгдээрээ тархи руу өнгийж үзье.
03:43
Now, here we have a brain.
73
211411
4776
Энд тархи байна.
Үүнийг нийгмийн ухааны
судлаачаас авсан юм.
03:48
This is donated by a social scientist,
74
216187
2484
03:50
and they said they didn't know what it was,
75
218671
3115
Тэр хэлэхдээ үүнийг юу болохыг
мэдэхгүй бөгөөд
03:53
or indeed how to use it, so --
76
221786
2025
яаж ашиглахыг мэдэхгүй гэсэн.
03:55
(Laughter)
77
223811
2595
(Инээд)
03:58
Sorry.
78
226406
1933
Уучлаарай.
04:00
So I borrowed it. I don't think they noticed. Okay.
79
228339
3577
Тиймээс би үүнийг түр авчихсан юм.
Тэд намайг авсныг анзаараагүй байх.
04:03
(Laughter)
80
231916
2815
(Инээд)
04:06
The point I'm trying to make is that when you're asleep,
81
234731
2918
Миний хэлэх гэсэн санаа бол
таныг унтаж байхад
04:09
this thing doesn't shut down.
82
237649
1970
энэ зүйл зогсдоггүй.
04:11
In fact, some areas of the brain are actually more active
83
239619
2328
Харин ч тархины зарим хэсэг
04:13
during the sleep state than during the wake state.
84
241947
3305
сэрүүн байх үеийнхээс
илүү идэвхитэй байдаг.
04:17
The other thing that's really important about sleep
85
245252
2178
Нойрны талаарх ѳѳр нэг чухал зүйл бол
04:19
is that it doesn't arise from a single structure within the brain,
86
247430
3224
нойр нь тархины аль нэг
дан хэсгээс биш,
04:22
but is to some extent a network property,
87
250654
2954
харин тодорхой хэмжээний
сүлжээнээс үүсдэг.
04:25
and if we flip the brain on its back --
88
253608
2051
Хэрвээ бид тархийг эргүүлбэл,
04:27
I love this little bit of spinal cord here --
89
255659
2863
энэ нугасны хэсэг надад таалагдаж байна,
04:30
this bit here is the hypothalamus,
90
258522
2969
энэ жижиг хэсэг бол
завсарын тархины суурь хэсэг.
04:33
and right under there is a whole raft of interesting structures,
91
261491
3954
Яг үүний дор асар олон
сонирхолтой бүтцүүд байгаа.
04:37
not least the biological clock.
92
265445
1573
Наад зах нь биологийн цаг байна.
04:39
The biological clock tells us when it's good to be up,
93
267018
2705
Биологийн цаг нь бидэнд
хэзээ сэрэх нь сайн,
04:41
when it's good to be asleep,
94
269723
1417
хэзээ унтах нь зѳв болохыг
хэлж ѳгдѳг бѳгѳѳд
04:43
and what that structure does is interact
95
271140
1783
түүний үүрэг нь
завсарын тархины бусад хэсгүүдтэй,
04:44
with a whole raft of other areas within the hypothalamus,
96
272923
3588
тухайлбал, өлсөлт болон нойрыг удирддаг
мэдрэлийн эсүүдтэй харьцдаг.
04:48
the lateral hypothalamus, the ventrolateral preoptic nuclei.
97
276511
2770
04:51
All of those combine, and they send projections
98
279281
2309
Эд бүгд хамтарч мэдрэлийн дохиоллыг доош
04:53
down to the brain stem here.
99
281590
2001
тархины судалд илгээдэг.
04:55
The brain stem then projects forward
100
283591
3230
Тэгмэгц тархины судал
дохиоллыг цааш дамжуулж,
04:58
and bathes the cortex, this wonderfully wrinkly bit over here,
101
286821
3874
бор хальс буюу энэ гайхалтай үрчгэр
хэсэг хүртэл тархаж,
05:02
with neurotransmitters that keep us awake
102
290695
2825
биднийг сэргэг байлгадаг
мэдрэлийн дамжуулагчуудад хүрснээр
05:05
and essentially provide us with our consciousness.
103
293520
2279
үндсэндээ биднийг ухамсартай байлгадаг.
05:07
So sleep arises from a whole raft
104
295799
2885
Иймээс нойр бол эдгээр маш олон хэсгүүдийн
05:10
of different interactions within the brain,
105
298684
2127
дунд бий болсон харилцаанаас үүсч,
05:12
and essentially, sleep is turned on and off
106
300811
2401
тэдгээрийн үр дүн нь
05:15
as a result of a range of interactions in here.
107
303212
2625
биднийг унтах эсвэл
сэрэхийг шийддэг байна.
05:17
Okay. So where have we got to?
108
305837
1870
За. Тэгвэл бид хаана байна вэ?
05:19
We've said that sleep is complicated
109
307707
3907
Бид нойр бол ойлгомжгүй эд
05:23
and it takes 32 years of our life.
110
311614
4606
бас бидний амьдралын
32 жилийг авдаг гэж ярилцсан.
05:28
But what I haven't explained is what sleep is about.
111
316220
3003
Гэхдээ би нойр гэж
яг юу болохыг тайлбарлаагүй.
05:31
So why do we sleep?
112
319223
1932
Тэгвэл бид яагаад унтдаг вэ?
05:33
And it won't surprise any of you that, of course,
113
321155
2019
Мэдээж та нарт ойлгомжтой биз,
05:35
the scientists, we don't have a consensus.
114
323174
2129
судлаачид бид энэ талаар нэгдсэн
ойлголтод хүрээгүй байна.
05:37
There are dozens of different ideas about why we sleep,
115
325303
3480
Маш олон санаанууд байдаг.
05:40
and I'm going to outline three of those.
116
328783
2651
Би тэднээс гурвыг нь тайлбарлая.
05:43
The first is sort of the restoration idea,
117
331434
2796
Эхнийх нь, нөхөн сэргээлтийн тухай
05:46
and it's somewhat intuitive.
118
334230
1881
бага зэрэг хийсвэр тѳсѳѳлѳл.
05:48
Essentially, all the stuff we've burned up during the day,
119
336111
2786
Ерөнхийдөө, бидний бүх эд эс
өдрийн турш элэгдээд,
05:50
we restore, we replace, we rebuild during the night.
120
338897
3337
шөнө нь түүнийгээ нөхөн сэргээдэг.
05:54
And indeed, as an explanation,
121
342234
1739
Үүнийг тайлбарлахын тулд
05:55
it goes back to Aristotle,
122
343973
1299
Аристотелийн буюу
05:57
so that's, what, 2,300 years ago.
123
345272
2409
2300 жилийн өмнөх үе рүү очно.
05:59
It's gone in and out of fashion.
124
347681
1639
Тиймээс энэ бол
үеэ ѳнгѳрѳѳсѳн ойлголт.
06:01
It's fashionable at the moment because what's been shown
125
349320
3036
Гэхдээ яг одоо эргээд сэргэж байгаа.
06:04
is that within the brain, a whole raft of genes
126
352356
2345
Учир нь тархин дахь олон тооны
эд эсүүд
06:06
have been shown to be turned on only during sleep,
127
354701
3518
зѳвхѳн унтаж байх үед
идэвхжиж, нѳхѳн сэргээгддэг.
06:10
and those genes are associated with restoration
128
358219
2694
Мөн тэдгээр нь
бодисын солилцооны
06:12
and metabolic pathways.
129
360913
1396
үйл ажиллагаанд оролцдог.
06:14
So there's good evidence for the whole restoration hypothesis.
130
362309
3998
Тэгэхээр нѳхѳн сэргээлтийн санаанд
хангалттай нотолгоо байгаа юм.
06:18
What about energy conservation?
131
366307
2204
Тэгвэл энерги нѳѳцлөлийн хувьд юу гэх вэ?
06:20
Again, perhaps intuitive.
132
368511
2864
Дахиад л бага зэрэг хийсвэрлэл.
06:23
You essentially sleep to save calories.
133
371375
3017
Та унтахдаа биеийн илчлэгээ хэмнэдэг.
06:26
Now, when you do the sums, though,
134
374392
1949
Гэвч тооцоолж үзвэл
06:28
it doesn't really pan out.
135
376341
1776
үнэхээр хангалтгүй тоо гарна.
06:30
If you compare an individual who has
136
378117
2573
Хэрвээ шѳнѳ унтсан хүн болон
06:32
slept at night, or stayed awake and hasn't moved very much,
137
380690
4912
сэрүүн боловч бага хѳдѳлгѳѳнтэй байсан
хүнийг харьцуулж үзвэл
06:37
the energy saving of sleeping is about 110 calories a night.
138
385602
5019
унтахдаа хэмнэсэн илчлэг нь
110 калори л болно.
06:42
Now, that's the equivalent of a hot dog bun.
139
390621
3276
Энэ нь хот догны талхны л
ѳгдѳг илчлэг шүү дээ.
06:45
Now, I would say that a hot dog bun
140
393897
3520
Тэгэхээр би хот догны талх,
06:49
is kind of a meager return for such a complicated
141
397417
2929
бидний унтахдаа хэмнэдэг эрчим хүчийг
06:52
and demanding behavior as sleep.
142
400346
2016
ѳгдѳг гэж хэлж чадах нээ.
06:54
So I'm less convinced by the energy conservation idea.
143
402362
3842
Тиймээс би энэ санаанд
тѳдийлѳн итгэхгүй байгаа.
Харин миний анхаарлыг их татаж
байгаа 3 дахь санаа буюу
06:58
But the third idea I'm quite attracted to,
144
406204
2532
07:00
which is brain processing and memory consolidation.
145
408736
3516
тархины боловсруулалт ба
ой санамжийн нэгдэл юм.
07:04
What we know is that, if after you've tried to learn a task,
146
412252
3663
Бидний мэдэж байгаагаар
нойрмог үедээ
07:07
and you sleep-deprive individuals,
147
415915
1899
ямар нэг зүйлийг сурах гэж оролдвол
07:09
the ability to learn that task is smashed.
148
417814
2612
үр дүн муутай байдаг.
07:12
It's really hugely attenuated.
149
420426
3056
Үнэхээр сурах чадварыг сулруулдаг.
07:15
So sleep and memory consolidation is also very important.
150
423482
2975
Тиймээс нойр болон ой санамжийн
давхцал маш чухал.
07:18
However, it's not just the laying down of memory
151
426457
2843
Гэхдээ энэ зѳвхѳн юм тогтоож
эргэж санах тухай биш.
07:21
and recalling it.
152
429300
1346
Нэг гайхамшигтай зүйл нь
07:22
What's turned out to be really exciting
153
430646
2271
бидний төвөгтэй асуудлыг
хялбар шийдэх чадвар нь
07:24
is that our ability to come up with novel solutions
154
432917
3165
07:28
to complex problems is hugely enhanced by a night of sleep.
155
436082
3876
сайн унтаж амарснаар эрс нэмэгддэг.
07:31
In fact, it's been estimated to give us a threefold advantage.
156
439958
3531
Энэ чадвар нь гурав дахин
нэмэгддэг гэсэн тооцоо бий.
07:35
Sleeping at night enhances our creativity.
157
443489
2588
Шѳнѳ унтаж амрах нь
бүтээлч чанарыг нэмэгдүүлдэг.
07:38
And what seems to be going on is that, in the brain,
158
446077
2822
Энэ нь яг юу гэсэн үг вэ гэвэл,
07:40
those neural connections that are important,
159
448899
2645
тэдгээр чухал мэдрэлийн холбоосууд,
синаптик холбоосууд нь
07:43
those synaptic connections that are important,
160
451544
2249
тархинд холбогдон бэхжих үед
07:45
are linked and strengthened,
161
453793
1292
07:47
while those that are less important
162
455085
1780
чухал бус хэсгүүд нь унтарч,
07:48
tend to fade away and be less important.
163
456865
3343
мөн ач холбогдол нь багасдаг байна.
07:52
Okay. So we've had three explanations for why we might sleep,
164
460208
4059
За. Тэгэхлээр бид яагаад унтдаг
тухай гурван тайлбар байна.
07:56
and I think the important thing to realize is that
165
464267
2893
Мөн хамгийн гол нь эдгээр
тайлбарууд нь олон янз бѳгѳѳд
07:59
the details will vary, and it's probable we sleep for multiple different reasons.
166
467160
4078
бид хэд хэдэн өөр шалтгаанаас
болж унтдаг байж болно.
08:03
But sleep is not an indulgence.
167
471238
3005
Гэхдээ нойр бол тансаглал биш юм.
08:06
It's not some sort of thing that we can take on board rather casually.
168
474243
4868
Нойр бол хайнга хандах зүйл биш.
08:11
I think that sleep was once likened to an upgrade
169
479111
3583
Өмнө нь нойрыг онгоцны
энгийн зэрэглэлийн суудлаас
08:14
from economy to business class, you know, the equiavlent of.
170
482694
2886
бизнес ангиллын суудалд шилжихтэй
зүйрлэдэг байсан.
08:17
It's not even an upgrade from economy to first class.
171
485580
4073
Энэ нь энгийнээс нэгдүгээр
зэрэглэлд шилжихээс хамаагүй өөр.
08:21
The critical thing to realize is that
172
489653
2923
Хамгийн чухал ойлгох юм нь
08:24
if you don't sleep, you don't fly.
173
492576
3652
хэрвээ чи унтахгүй бол нисэхгүй гэсэн үг.
08:28
Essentially, you never get there,
174
496228
2096
Гол нь та тэнд хэзээ ч очиж чадахгүй.
08:30
and what's extraordinary about much of our society these days
175
498324
3177
Тэгээд одоо үеийн нийгмийн
гайхмаар зүйл нь
08:33
is that we are desperately sleep-deprived.
176
501501
3033
бид нойрны хурц дутагдалд орсон байдаг.
08:36
So let's now look at sleep deprivation.
177
504534
2456
Тиймээс одоо нойрны дутагдлын
талаар ярилцъя.
08:38
Huge sectors of society are sleep-deprived,
178
506990
2874
Нийгмийн маань үлэмж хэсэг
нойрны дутагдалтай байгаа.
08:41
and let's look at our sleep-o-meter.
179
509864
2720
Өѳрсдийнхөө нойр хэмжигчийг сонирхоцгооё.
08:44
So in the 1950s, good data suggests that most of us
180
512584
3508
1950-аад оны баримтыг харвал
бидний ихэнх нь
08:48
were getting around about eight hours of sleep a night.
181
516092
3307
хоногт ойролцоогоор 8 цагийг
унтаж ѳнгѳрүүлдэг байжээ.
08:51
Nowadays, we sleep one and a half to two hours less every night,
182
519399
3995
Харин ѳнѳѳдѳр 1.5 - 2 цаг дутуу буюу
08:55
so we're in the six-and-a-half-hours-every-night league.
183
523394
4456
хоногт 6.5 цаг орчим унтаж байна.
08:59
For teenagers, it's worse, much worse.
184
527850
2763
Ѳсвѳр насныхны хувьд
энэ үзүүлэлт хамаагүй муу байгаа.
09:02
They need nine hours for full brain performance,
185
530613
3096
Тэдэнд тархиа бүрэн ажиллуулахын тулд
9 цагийн нойр хэрэгтэй бол
09:05
and many of them, on a school night,
186
533709
1712
тэдний ихэнх нь
09:07
are only getting five hours of sleep.
187
535421
1938
5 цаг л унтаж чадаж байгаа.
09:09
It's simply not enough.
188
537359
1500
Энэ хангалтгүй байна.
09:10
If we think about other sectors of society, the aged,
189
538859
3615
Нийгмийн бусад хэсэг ч ялгаагүй.
Жишээ нь: ахмад настангууд.
09:14
if you are aged, then your ability to sleep in a single block
190
542474
4030
Тэдний тасралтгүй үргэлжлэх унтах чадвар
ямар нэг хэмжээгээр
09:18
is somewhat disrupted, and many sleep, again,
191
546504
2712
устсан байдаг ба хоногт
таваас бага цаг унтдаг.
09:21
less than five hours a night.
192
549216
1558
Ээлжийн ажил.
09:22
Shift work. Shift work is extraordinary,
193
550774
2639
Ээлжийн ажилтай хүмүүс - бүр гайхмаар.
09:25
perhaps 20 percent of the working population,
194
553413
2324
Тэд нийт ажил эрхлэгчдийн
20 орчим хувийг эзэлдэг ба
09:27
and the body clock does not shift to the demands
195
555737
3393
тэдний биеийн цаг нь шѳнийн ээлжинд
ажиллах шаардлагыг нь дагадаггүй.
09:31
of working at night.
196
559130
1036
09:32
It's locked onto the same light-dark cycle as the rest of us.
197
560166
2750
Бие нь биднийхтэй адил ѳдѳр шѳнѳ гэсэн
давтамжинд тогтсон байдаг.
09:34
So when the poor old shift worker is going home
198
562916
2502
Иймд ядарсан ажилчид
ээлжнээсээ буугаад
09:37
to try and sleep during the day, desperately tired,
199
565418
2559
гэртээ харьж унтахыг оролдох боловч
09:39
the body clock is saying, "Wake up. This is the time to be awake."
200
567977
3024
биеийн цаг нь "Босоорой.
Энэ бол сэрүүн байх ёстой цаг"
гэж сануулсаар байдаг.
09:43
So the quality of sleep that you get as a night shift worker
201
571001
3067
Иймд тэдгээр ажилчдын
нойрны чанар маш муу байдаг,
09:46
is usually very poor, again in that sort of five-hour region.
202
574068
3388
бас л 5 цаг унтдаг бүлэгт багтана.
09:49
And then, of course, tens of millions of people
203
577456
2531
Түүнээс гадна мэдээж
хэдэн арван сая хүн
цагийн зѳрүүнээс болж
шаналж байдаг.
09:51
suffer from jet lag.
204
579987
1090
09:53
So who here has jet lag?
205
581077
3436
Энд цагийн зѳрүүг мэдэрч
байгаа хүн байна уу?
09:56
Well, my goodness gracious.
206
584513
1986
Ашгүй дээ, бурханы аврал.
09:58
Well, thank you very much indeed for not falling asleep,
207
586499
2562
Нойрмоглохгүй байгаад тань
маш их баярлалаа.
10:01
because that's what your brain is craving.
208
589061
2825
Учир нь таны тархи тэрийг л
хүсээд байгаа шүү дээ.
10:03
One of the things that the brain does
209
591886
1964
Тархины бас нэг хийдэг зүйл бол
10:05
is indulge in micro-sleeps,
210
593850
3250
үүрэглэх үзэгдэл.
10:09
this involuntary falling asleep,
211
597100
2034
Тэр үед та ѳѳрийн эрхгүй нойронд автдаг ба
10:11
and you have essentially no control over it.
212
599134
2030
та яагаад ч хянаж чаддаггүй.
10:13
Now, micro-sleeps can be sort of somewhat embarrassing,
213
601164
2832
Үүрэглэх нь нэгэн тѳрлийн таагүй
мэдрэмж тѳдий бус
10:15
but they can also be deadly.
214
603996
1880
харин үхэлд ч хүргэж болох эд.
10:17
It's been estimated that 31 percent of drivers
215
605876
3655
Судалгаагаар жолооч нарын 31 хувь нь
10:21
will fall asleep at the wheel at least once in their life,
216
609531
4467
амьдралдаа ядаж нэг удаа жолооны ард
үүрэглэж үзсэн байдаг бол
10:25
and in the U.S., the statistics are pretty good:
217
613998
2429
статистикаас харахад АНУ-д
10:28
100,000 accidents on the freeway
218
616427
2675
хурдны зам дээрх 100 мянган
ослын тохиолдол
ядарсан, нойргүйдсэн,
зүүрмэглэснээс болдог байна.
10:31
have been associated with tiredness,
219
619102
2290
10:33
loss of vigilance, and falling asleep.
220
621392
1766
10:35
A hundred thousand a year. It's extraordinary.
221
623158
2378
Жилд 100 мянга. Энэ бол маш их тоо.
10:37
At another level of terror,
222
625536
2227
Аюул заналыг ѳѳр түвшинд ярьвал,
10:39
we dip into the tragic accidents at Chernobyl
223
627763
3683
бид Чернобылийн,
10:43
and indeed the space shuttle Challenger,
224
631446
2354
бас сансрын Чэлленжэр хѳлгийн
10:45
which was so tragically lost.
225
633800
1692
эмгэнэлт түүхийг сѳхѳж болно.
10:47
And in the investigations that followed those disasters,
226
635492
3480
Эдгээр ослын шинжилгээгээр
10:50
poor judgment as a result of extended shift work
227
638972
3151
осолд хүргэсэн гол хүчин зүйлс нь
ээлжийн ажилтнуудыг сунгаж
ажиллуулсны үр дүнд
10:54
and loss of vigilance and tiredness
228
642123
2028
10:56
was attributed to a big chunk of those disasters.
229
644151
4381
бий болсон нойргүйдэл, ядаргаа байдаг.
11:00
So when you're tired, and you lack sleep,
230
648532
3858
Тиймээс та ядарсан, нойр дутсан бол
11:04
you have poor memory, you have poor creativity,
231
652390
3394
таны ой санамж,
сэтгэн бодох чадвар муудаж,
11:07
you have increased impulsiveness,
232
655784
2395
үйлдлээ хянах чадвар суларч,
11:10
and you have overall poor judgment.
233
658179
2887
үр дүн нь таныг буруу шийдвэрт хүргэдэг.
11:13
But my friends, it's so much worse than that.
234
661066
2925
Гэхдээ найзууд минь,
үүнээс ч муу мэдээ байна.
11:15
(Laughter)
235
663991
2140
(Инээд)
11:18
If you are a tired brain,
236
666131
1858
Хэрвээ таны тархи ядарсан бол
11:19
the brain is craving things to wake it up.
237
667989
2934
тархи тань ѳѳрийг нь
сэргээх зүйлсийг хүсч эхэлдэг.
11:22
So drugs, stimulants. Caffeine represents
238
670923
4036
Мансууруулах бодис, сэргээш гэх мэт.
Өрнѳдѳд, кафеин бол
хамгийн ѳргѳн тархсан сэргээш.
11:26
the stimulant of choice across much of the Western world.
239
674959
3620
11:30
Much of the day is fueled by caffeine,
240
678579
2192
Ѳдрийн ихэнх хугацааг кафеинээр тэжээж,
11:32
and if you're a really naughty tired brain, nicotine.
241
680771
2896
бүр их ядарсан тохиолдолд
никотин хэрэглэдэг.
11:35
And of course, you're fueling the waking state
242
683667
1845
Мэдээж та эдгээр сэргээшүүдийн
тусламжтай сэргэг байсаар
11:37
with these stimulants,
243
685512
1358
11:38
and then of course it gets to 11 o'clock at night,
244
686870
1906
оройн 11 цаг болоход таны тархи ѳѳртѳѳ
11:40
and the brain says to itself, "Ah, well actually,
245
688776
2177
"Үнэндээ, би яг одоо
унтах хэрэгтэй байгаа ч
11:42
I need to be asleep fairly shortly.
246
690953
1707
би хэт хөөрсөн байна.
Юу хийх вэ?" гэж хэлнэ.
11:44
What do we do about that when I'm feeling completely wired?"
247
692660
2889
11:47
Well, of course, you then resort to alcohol.
248
695549
2967
Мэдээж, энэ үед согтууруулах
ундаа хэрэглэхэд хүрнэ.
11:50
Now alcohol, short-term, you know, once or twice,
249
698516
3526
Согтууруулах ундаа нь таныг нэг хоёр удаад
11:54
to use to mildly sedate you, can be very useful.
250
702042
2948
түрхэн зуур тайвшруулж аятайхан болгоно.
11:56
It can actually ease the sleep transition.
251
704990
2710
Энэ нь үнэндээ амархан
унтахад тус болдог.
11:59
But what you must be so aware of
252
707700
2063
Гэвч таны мэдэж байх ёстой зүйл бол
12:01
is that alcohol doesn't provide sleep,
253
709763
3250
согтууруулах ундаа нь таныг унтуулдаггүй,
хиймэл унталтын тѳлѳвт оруулдаг.
Зүгээр л түр тайвшруулна.
12:05
a biological mimic for sleep. It sedates you.
254
713013
2739
12:07
So it actually harms some of the neural proccessing
255
715752
2629
Тиймээс энэ нь таны тархинд явагдах
12:10
that's going on during memory consolidation
256
718381
1987
ой тогтоолт, эргэн санах үйлдлүүдэд
12:12
and memory recall.
257
720368
1366
хохирол учруулдаг.
12:13
So it's a short-term acute measure,
258
721734
2363
Иймээс энэ нь богино хугацаанд
үр дүнгээ ѳгдѳг арга боловч
12:16
but for goodness sake, don't become addicted
259
724097
2413
бурханыг бодож орой болгон
унтахын тулд хэрэглэсээр
12:18
to alcohol as a way of getting to sleep every night.
260
726510
3401
битгий донтчихоорой.
12:21
Another connection between loss of sleep is weight gain.
261
729911
3591
Өөр нэг нойрны дутагдлын уршиг нь
жин нэмэлт.
12:25
If you sleep around about five hours or less every night,
262
733502
3811
Хэрвээ та орой болгон 5 эсвэл
түүнээс бага цаг унтдаг бол
12:29
then you have a 50 percent likelihood of being obese.
263
737313
3603
илүүдэл жинтэй байх магадлал 50 хувь.
12:32
What's the connection here?
264
740916
1806
Энд ямар холбоо байна вэ?
12:34
Well, sleep loss seems to give rise to the release
265
742722
3224
Нойрны дутагдал нь грелин буюу
өлсөлтийн гормоны
ялгаруулалтыг нэмэгдүүлдэг.
12:37
of the hormone ghrelin, the hunger hormone.
266
745946
2115
12:40
Ghrelin is released. It gets to the brain.
267
748061
3098
Грелин ялгарлаа.
Тархинд очлоо.
12:43
The brain says, "I need carbohydrates,"
268
751159
2724
Тархи "Надад нүүрс ус
хэрэгтэй байна" гэж хэлнэ.
12:45
and what it does is seek out carbohydrates
269
753883
2257
Тэгээд нүүрс ус хайж эхэлнэ,
ялангуяа чихэр.
12:48
and particularly sugars.
270
756140
1326
12:49
So there's a link between tiredness
271
757466
2516
Тэгэхээр ядрах болон
таргалах хандлагын хооронд
холбоо байна.
12:51
and the metabolic predisposition for weight gain.
272
759982
2949
Стресс.
12:54
Stress. Tired people are massively stressed.
273
762931
4751
Ядарсан хүмүүс маш их стрессддэг.
12:59
And one of the things of stress, of course,
274
767682
1636
Мэдээж стрессын нэг үр дагавар нь
ой тогтоолт бууралт.
13:01
is loss of memory,
275
769318
702
13:02
which is what I sort of just then had a little lapse of.
276
770020
4112
Би саяхан энэ тухай дурдсан.
13:06
But stress is so much more.
277
774132
2498
Гэхдээ стресс үүнээс ч илүү.
13:08
So if you're acutely stressed, not a great problem,
278
776630
3411
Хэрвээ та стрессдсэн бол
том асуудал биш,
харин энэ нь
нойрны дутагдалтай давхцан
13:12
but it's sustained stress
279
780041
1629
13:13
associated with sleep loss that's the problem.
280
781670
2291
урт хугацаанд үргэлжилсэн стресс байвал
жинхэнэ асуудал.
13:15
So sustained stress leads to suppressed immunity,
281
783961
4409
Хуримтлагдсан стресс
дархлаа сулрахад хүргэдэг.
13:20
and so tired people tend to have higher rates of overall infection,
282
788370
3557
Тиймээс ядарсан хүмүүс
халдварт өртөх нь их.
13:23
and there's some very good studies showing
283
791927
1702
Бас нэг маш сайн судалгаа байдаг нь
13:25
that shift workers, for example, have higher rates of cancer.
284
793629
3736
ээлжийн ажилчид хавдар
тусах магадлал өндөр.
13:29
Increased levels of stress throw glucose into the circulation.
285
797365
3278
Хэт их стресс нь цусны
глюкоз нэмэгдүүлдэг.
13:32
Glucose becomes a dominant part of the vasculature
286
800643
4091
Глюкоз цусны эргэлтийг давамгайлж эхэлнэ.
13:36
and essentially you become glucose intolerant.
287
804734
2579
Эцэст нь та глюкозд дасал болно.
13:39
Therefore, diabetes 2.
288
807313
2171
Ингээд 2-р хэлбэрийн
чихрийн шижинтэй болно.
13:41
Stress increases cardiovascular disease
289
809484
3524
Стресс нь цусны даралтыг нэмэгдүүлснээр
13:45
as a result of raising blood pressure.
290
813008
2591
зүрх судасны өвчлөлийг ихэсгэдэг.
Тэгэхээр нойрны дутагдал
асар их зүйлийн шалтаан болдог.
13:47
So there's a whole raft of things associated with sleep loss
291
815599
3096
13:50
that are more than just a mildly impaired brain,
292
818695
3609
Тэдгээр нь бидний боддог шиг
зөвхөн тархийг гэмтээгээд зогсохгүй
13:54
which is where I think most people think
293
822304
1235
түүнээс ч илүү хор уршигтай байдаг.
13:55
that sleep loss resides.
294
823539
2115
Одоо нэг зүйлийг бодоход
тохирсон яг цаг байх.
13:57
So at this point in the talk, this is a nice time to think,
295
825654
3470
"Би хангалттай их
нойр авч чадсан болов уу?"
14:01
well, do you think on the whole I'm getting enough sleep?
296
829124
3166
14:04
So a quick show of hands.
297
832290
1505
Гараа өргөөрэй.
14:05
Who feels that they're getting enough sleep here?
298
833795
2839
Энд хэн өөрийгөө хангалттай хэмжээний
нойр авдаг гэж бодож байна вэ?
14:08
Oh. Well, that's pretty impressive.
299
836634
3010
Хөөх, тун гайхалтай.
14:11
Good. We'll talk more about that later, about what are your tips.
300
839644
2564
Сайн байна. Бид дараа
та нарын зөвлөгөөг сонсъё.
14:14
So most of us, of course, ask the question,
301
842208
2779
Бидний ихэнх нь ингэж
асууж байгаа байх
"Би хангалттай унтаж байгаа
үгүйгээ яаж мэдэх вэ?"
14:16
"Well, how do I know whether I'm getting enough sleep?"
302
844987
1888
14:18
Well, it's not rocket science.
303
846875
1596
Энэ тийм ч хэцүү биш.
14:20
If you need an alarm clock to get you out of bed in the morning,
304
848471
2947
Хэрвээ өглөө босоход тань
сэрүүлэг хэрэгтэй бол,
14:23
if you are taking a long time to get up,
305
851418
2465
босох гэж уддаг бол,
танд маш их
сэргээгч хэрэгтэй бол,
14:25
if you need lots of stimulants,
306
853883
1400
14:27
if you're grumpy, if you're irritable,
307
855283
2028
та цухалдсан эсвэл
бухимдсан бол,
14:29
if you're told by your work colleagues
308
857311
2082
хамт олон чинь таныг ядарсан
харагдаж байна гэж хэлбэл
14:31
that you're looking tired and irritable,
309
859393
1796
14:33
chances are you are sleep-deprived.
310
861189
2429
та нойрны дутагдалд орсон байна.
14:35
Listen to them. Listen to yourself.
311
863618
1835
Тэднийг сонс.
Өөрийгөө сонс.
Яах вэ?
14:37
What do you do?
312
865453
1775
Энэ жоохон доромжилсон
маягтай байж магадгүй.
14:39
Well -- and this is slightly offensive --
313
867228
1813
14:41
sleep for dummies:
314
869041
3494
Тэнэгүүдэд зориулсан нойр.
14:44
Make your bedroom a haven for sleep.
315
872535
3047
Унтлагынхаа өрөөг нойрны
оромж болго.
Хамгийн тэргүүний зүйл бол
өрөөгөө аль болох харанхуй болго.
14:47
The first critical thing is make it as dark as you possibly can,
316
875582
3626
Мөн бага зэрэг сэрүүн байлга.
14:51
and also make it slightly cool. Very important.
317
879208
2653
Маш чухал.
14:53
Actually, reduce your amount of light exposure
318
881861
3080
Унтахаасаа дор хаяж
30 минутын өмнөөс
14:56
at least half an hour before you go to bed.
319
884941
2396
гэрэлд өртөх хугацаагаа багасга.
14:59
Light increases levels of alertness and will delay sleep.
320
887337
2614
Гэрэл нь бидний сонор сэрэмжийг
нэмэгдүүлж нойрыг алдагдуулдаг.
15:01
What's the last thing that most of us do before we go to bed?
321
889951
2557
Бидний унтахаасаа
өмнө хийдэг зүйл юу вэ?
15:04
We stand in a massively lit bathroom
322
892508
2469
Бид тод гэрэлтэй
угаалгын өрөөнд ороод
15:06
looking into the mirror cleaning our teeth.
323
894977
2278
толинд хараад шүдээ угаадаг.
15:09
It's the worst thing we can possibly do
324
897255
2091
Унтахаасаа өмнө хийж болох
хамгийн буруу зүйл.
15:11
before we went to sleep.
325
899346
1620
15:12
Turn off those mobile phones. Turn off those computers.
326
900966
2809
Гар утаснуудаа унтраа.
Компьютеруудаа унтраа.
15:15
Turn off all of those things that are also going to excite the brain.
327
903775
3811
Тархийг өдөөх бүх зүйлийг унтраа.
15:19
Try not to drink caffeine too late in the day,
328
907586
2954
Орой кофеин хэрэглэхгүй
байхыг хичээ,
15:22
ideally not after lunch.
329
910540
3072
болж өгвөл өдрийн хоолноос хойш
битгий хэрэглэ.
15:25
Now, we've set about reducing light exposure before you go to bed,
330
913612
3457
Бид унтахаасаа өмнө
гэрлийг багасгах талаар ярилаа.
15:29
but light exposure in the morning
331
917069
1721
Гэхдээ өглөөний гэрэл
биеийн биологийн цагийг
15:30
is very good at setting the biological clock to the light-dark cycle.
332
918790
3568
зөв тохируулахад их чухал.
15:34
So seek out morning light.
333
922358
1532
Тиймээс өглөөний гэрэлд тэмүүл.
15:35
Basically, listen to yourself.
334
923890
2570
Ерөнхийдөө, өөрийгөө сонс.
15:38
Wind down. Do those sorts of things that you know
335
926460
2979
Тайвшир.
Таныг тайтгаруулж, ёроолгүй мэт гүн
нойронд умбуулах зүйлсийг хий.
15:41
are going to ease you off
336
929439
1392
15:42
into the honey-heavy dew of slumber.
337
930831
3509
15:46
Okay. That's some facts. What about some myths?
338
934340
3358
Эд бол баримт байлаа.
Харин ямар таамаглал байдаг вэ?
Өсвөр насныхан залхуу.
15:49
Teenagers are lazy. No. Poor things.
339
937698
3007
Үгүй. Хөөрхий зайлуул.
15:52
They have a biological predisposition
340
940705
1921
Тэд орой унтаж,
орой сэрэх биологийн хандлагатай,
15:54
to go to bed late and get up late, so give them a break.
341
942626
3117
тиймээс тэдэнд жоохон завсарлага өг.
15:57
We need eight hours of sleep a night.
342
945743
3706
Бидэнд 8 цагийн нойр хэрэгтэй.
Энэ бол дундаж тоо.
16:01
That's an average. Some people need more. Some people need less.
343
949449
3620
Заримд нь арай илүү хэрэгтэй.
Заримд нь арай бага хэрэгтэй.
16:05
And what you need to do is listen to your body.
344
953069
2165
Харин таны хийх ёстой зүйл бол
өөрийгөө сонсох.
16:07
Do you need that much or do you need more?
345
955234
2333
Танд тийм их хэрэгтэй юу,
үгүй юу?
16:09
Simple as that.
346
957567
1207
Тийм л хялбар.
16:10
Old people need less sleep. Not true.
347
958774
3636
Хөгшин хүмүүст
бага нойр хэрэгтэй.
Худал.
16:14
The sleep demands of the aged do not go down.
348
962410
2909
Нас ахихад нойрны хэрэгцээ багасдаггүй.
16:17
Essentially, sleep fragments and becomes less robust,
349
965319
3396
Үнэн хэрэгтээ, нойр тасалдаж,
бат бөх байдал нь алдагддаг.
16:20
but sleep requirements do not go down.
350
968715
2532
Гэхдээ нойрны шаардлага багасдаггүй.
16:23
And the fourth myth is,
351
971247
2228
4 дэх таамаглал бол
16:25
early to bed, early to rise
352
973475
1913
эрт унтаж, эрт босох нь хүнийг
эрүүл, хөрөнгөтэй, ухаантай болгодог.
16:27
makes a man healthy, wealthy and wise.
353
975388
2813
16:30
Well that's wrong at so many different levels.
354
978201
2782
Энэ олон талаараа маш буруу.
16:32
(Laughter)
355
980983
2480
(Инээд)
Өглөө эрт босож, эрт унтах нь
чинээлэг болгодог гэсэн
16:35
There is no, no evidence that getting up early
356
983463
3510
16:38
and going to bed early gives you more wealth at all.
357
986973
2525
ямар ч нотолгоо байхгүй.
16:41
There's no difference in socioeconomic status.
358
989498
2669
Нийгмийн эдийн засгийн байдалд
ямар ч нөлөө байхгүй.
16:44
In my experience, the only difference between
359
992167
1790
Миний туршлагаас үзэхэд,
эрт болон орой сэрдэг хүмүүсийн
16:45
morning people and evening people
360
993957
1364
16:47
is that those people that get up in the morning early
361
995321
2744
хоорондын ганц ялгаа нь
зүгээр л эрт босдог хүмүүс нь
16:50
are just horribly smug.
362
998065
2354
аймшигтай маадгар.
(Инээд)
16:52
(Laughter) (Applause)
363
1000419
3967
(Алга ташилт)
16:56
Okay. So for the last part, the last few minutes,
364
1004386
3022
За.
Тэгэхээр сүүлийн үлдсэн
хэдхэн хоромд
16:59
what I want to do is change gears
365
1007408
1957
би сэтгэцийн эрүүл мэнд,
өвчин болон нойрны дутагдалтай холбоотой
17:01
and talk about some really new, breaking areas of neuroscience,
366
1009365
3459
хэдэн цоо шинэ,
тэсрэлт хийж буй
17:04
which is the association between mental health,
367
1012824
3016
неврологийн салбарын талаар ярьж
харах өнцгийг тань өөрчилмөөр байна.
17:07
mental illness and sleep disruption.
368
1015840
2277
17:10
We've known for 130 years that in severe mental illness,
369
1018117
3576
130 жилийн турш
сэтгэцийн хурц өвчинд
17:13
there is always, always sleep disruption,
370
1021693
3753
нойрны доголдол үргэлж
холбоотой байсаар ирсэн ч
бид үл ойшоодог байсан.
17:17
but it's been largely ignored.
371
1025446
1554
17:19
In the 1970s, when people started to think about this again,
372
1027000
2644
1970-аад онд,
хүмүүс дахин үүнийг хайхарч эхэлсэн.
Тэд хэлэхдээ: "Мэдээж
тайвшруулагч хэрэглэж байгаа юм чинь
17:21
they said, "Yes, well, of course you have sleep disruption
373
1029644
2489
17:24
in schizophrenia because they're on anti-psychotics.
374
1032133
3653
шизофрени өвчтэй хүмүүс
нойрны доголдолтой л байна шүү дээ.
17:27
It's the anti-psychotics causing the sleep problems,"
375
1035786
3007
Тайвшуулагч эмнүүд нь
нойрны асуудалд хүргэж байгаа юм."
17:30
ignoring the fact that for a hundred years previously,
376
1038793
3153
Тайвшруулагч бий болохоос
100 жилийн өмнөөс
17:33
sleep disruption had been reported before anti-psychotics.
377
1041946
3788
нойрны доголдол байсаар ирсэн
гэдгийг үл ойшоож байсан.
17:37
So what's going on?
378
1045734
2031
Энд яг юу болоод байна вэ?
17:39
Lots of groups, several groups are studying
379
1047765
2588
Судлаачдын хэд хэдэн баг сэтгэл гутрал,
шизофрени, сэтгэцийн өөрчлөлт
17:42
conditions like depression, schizophrenia and bipolar,
380
1050353
3649
зэрэгт нойрны доголдлын үүднээс
17:46
and what's going on in terms of sleep disruption.
381
1054002
2878
юу болоод байгааг судалж байна.
17:48
We have a big study which we published last year on schizophrenia,
382
1056880
3420
Бид өнгөрсөн жил шизофрений тухй
хийсэн судалгаагаа хэвлүүлсэн бөгөөд
17:52
and the data were quite extraordinary.
383
1060300
3667
тоо баримт нь хачирхалтай байсан.
17:55
In those individuals with schizophrenia,
384
1063967
2837
Тэдгээр шизофренитэй хүмүүс
17:58
much of the time, they were awake during the night phase
385
1066804
3668
шөнийн ихэнх цагаар сэрүүн байж,
18:02
and then they were asleep during the day.
386
1070472
2426
өдрийн цагаар унтдаг байна.
18:04
Other groups showed no 24-hour patterns whatsoever.
387
1072898
2573
Бусад бүлэгт нь ямар ч
24 цагийн бүтэц илрээгүй.
18:07
Their sleep was absolutely smashed.
388
1075471
2256
Тэдний нойрны хэм нь
тэр чигтээ сүйрсэн байсан.
18:09
And some had no ability to regulate their sleep by the light-dark cycle.
389
1077727
3891
Мөн зарим нь нойроо өдөр, шөнийн мөчлөгт
тааруулах ч чадваргүй байсан.
18:13
They were getting up later and later and later
390
1081618
1762
Тэд өдрөөс өдөрт улам л
орой сэрсээр
18:15
and later each night. It was smashed.
391
1083380
2782
унтах хуваарь нь
бүрэн алдагдсан.
18:18
So what's going on?
392
1086162
2165
Юу болоод байна вэ?
18:20
And the really exciting news is that
393
1088327
3161
Хамгийн сонирхолтой мэдээ бол
18:23
mental illness and sleep are not simply associated
394
1091488
4040
сэтгэцийн эмгэг болон нойр нь
зүгээр нэг холбоотой бус,
18:27
but they are physically linked within the brain.
395
1095528
3028
тархинд холбогдсон байсан.
18:30
The neural networks that predispose you to normal sleep,
396
1098556
2786
Таныг жирийн нойронд автуулж,
хэвийн нойр өгч,
сэтгэцийг тань эрүүл байлгадаг
18:33
give you normal sleep, and those that give you
397
1101342
2178
18:35
normal mental health are overlapping.
398
1103520
2714
мэдрэлийн холбоосууд нь давхцаж байна.
18:38
And what's the evidence for that?
399
1106234
1763
Үүний үндэслэл нь юу вэ?
18:39
Well, genes that have been shown to be very important
400
1107997
3708
Үеийн үед хэвийн нойрны
чухал хэсэг болж байсан
18:43
in the generation of normal sleep,
401
1111705
2265
ген нь хувирч өөрчлөгдөхөд
18:45
when mutated, when changed,
402
1113970
1381
18:47
also predispose individuals to mental health problems.
403
1115351
3365
сэтгэцийн өвчлөлд
хүргэж байсан.
18:50
And last year, we published a study
404
1118716
2001
Мөн түрүү жил бид судалгаагаа
хэвлүүлсэн ба тэр нь
18:52
which showed that a gene that's been linked to schizophrenia,
405
1120717
3529
шизофренитэй холбогдсон
генүүд хувирахад
18:56
which, when mutated, also smashes the sleep.
406
1124246
3633
бас л нойрыг сүйрүүлдэг.
18:59
So we have evidence of a genuine mechanistic overlap
407
1127879
3153
Тэгэхээр бидэнд
энэхүү маш чухал 2 систем
19:03
between these two important systems.
408
1131032
2764
хоорондоо механик холбоотой гэсэн
нотолгоо байна.
19:05
Other work flowed from these studies.
409
1133796
2173
Эдгээр судалгаанаас
бусад ажлууд ундарсан.
19:07
The first was that sleep disruption actually precedes
410
1135969
4916
Эхнийх нь, нойрны хямрал
зарим сэтгэцийн эмгэгийн
үндэс болдог бөгөөд
19:12
certain types of mental illness,
411
1140885
2038
19:14
and we've shown that in those young individuals
412
1142923
2677
тэдгээр сэтгэцийн тогтворгүй эмгэгтэй
болох эрсдэл өндөртэй залуус
19:17
who are at high risk of developing bipolar disorder,
413
1145600
2919
19:20
they already have a sleep abnormality
414
1148519
2629
ямар нэг эмгэгийн
онош гарахаас өмнө
19:23
prior to any clinical diagnosis of bipolar.
415
1151148
4036
аль хэдийн хэвийн бус
нойрны хэмтэй болсон байсан.
19:27
The other bit of data was that sleep disruption
416
1155184
5779
Өөр нэг зүйл нь
нойрны хямрал нь
сэтгэцийн эмгэгийг
19:32
may actually exacerbate,
417
1160963
1818
улам дордуулж,
хүндрүүлдэг байх магадлалтай юм.
19:34
make worse the mental illness state.
418
1162781
2625
19:37
My colleague Dan Freeman has used a range of agents
419
1165406
2499
Миний хатран ажиллагч,
Дэн Фриман төрөл бүрийн арга
19:39
which have stabilized sleep and reduced levels of paranoia
420
1167905
3797
ашиглан тэдгээр хүмүүсийн
нойрыг тогтворжуулахад
19:43
in those individuals by 50 percent.
421
1171702
2401
тэдний сэтгэцийн өвчлөл
50 хувиар буурсан.
19:46
So what have we got?
422
1174103
1621
Бид юу ойлгов?
19:47
We've got, in these connections, some really exciting things.
423
1175724
5766
Бид энэхүү
2 системийг ойлгосноор
эдгээр холбоост
неврологийн үүднээс
маш сонирхолтой зүйл байгааг олсон.
19:53
In terms of the neuroscience, by understanding
424
1181490
1910
19:55
the neuroscience of these two systems,
425
1183400
1268
Бид нойр болон сэтгэцийн
эмгэг нь тархинд
19:56
we're really beginning to understand how both sleep
426
1184668
2411
19:59
and mental illness are generated and regulated within the brain.
427
1187079
4078
хэрхэн ажиллаж,
зохицуулагдаж байдгийг ойлгосон.
20:03
The second area is that if we can use sleep
428
1191157
3727
Хоёр дахь нь
хэрвээ бид нойр
болон нойрны хямралыг
анхааруулах дохио
20:06
and sleep disruption as an early warning signal,
429
1194884
2246
болгон ашиглаж чадвал,
урагшлах боломжтой.
20:09
then we have the chance of going in.
430
1197130
2337
Хэрвээ бид тэдгээр хүмүүс
эмзэг байгааг мэдэж чадвал
20:11
If we know that these individuals are vulnerable,
431
1199467
2589
20:14
early intervention then becomes possible.
432
1202056
2493
бид оройтохоос нь өмнө аварч чадна.
20:16
And the third, which I think is the most exciting,
433
1204549
2460
Гурав дах нь,
миний хувьд хамгийн сонирхолтой нь,
20:19
is that we can think of the sleep centers within the brain
434
1207009
2683
бид тархин дахь
нойрны төвүүдийг
шинэ эмчилгээний бай
болгож болно.
20:21
as a new therapeutic target.
435
1209692
1590
20:23
Stabilize sleep in those individuals who are vulnerable,
436
1211282
2671
Тэдгээр өвчтэй, эмзэг хүмүүсийн
нойрыг тогтворжуулахад
20:25
we can certainly make them healthier,
437
1213953
2366
бид тэднийг маргаангүй
эрүүл болгож чадна.
20:28
but also alleviate some of the appalling symptoms of mental illness.
438
1216319
4861
Мөн түүнчлэн зарим
сэтгэцийн өвчлөлийн
ноцтой шинж тэмдгийг
намдааж чадна.
За, би одоо дуусгалаа.
20:33
So let me just finish.
439
1221180
1241
20:34
What I started by saying is take sleep seriously.
440
1222421
3316
Би эхлэхдээ хэлсэн,
нойронд нухацтай хандах хэрэгтэй.
20:37
Our attitudes toward sleep are so very different
441
1225737
2601
Өдөн хөнжилд хучигдан байсан
аж үйлдвэржилтийн өмнөх
үетэй харьцуулахад
20:40
from a pre-industrial age,
442
1228338
1205
20:41
when we were almost wrapped in a duvet.
443
1229543
2263
одоо харин бид нойронд
тэс ондоо ханддаг.
20:43
We used to understand intuitively the importance of sleep.
444
1231806
3421
Тэр үед бид зөнгөөрөө
нойр чухал гэдгийг мэдэж байсан.
20:47
And this isn't some sort of crystal-waving nonsense.
445
1235227
3510
Энэ зүгээр нэг дэмийрэл биш.
20:50
This is a pragmatic response to good health.
446
1238737
2832
Энэ бол эрүүл биеийн
хамгийн зөв сонголт.
20:53
If you have good sleep, it increases your concentration,
447
1241569
2925
Хэрвээ та сайн унтсан бол, таны
анхаарал төвлөрөлт, шийдвэр гаргах чадвар,
20:56
attention, decision-making, creativity, social skills, health.
448
1244494
3833
уран сэтгэмж, нийгмийн чадвар,
эрүүл мэндийг дээшлүүлнэ.
21:00
If you get sleep, it reduces your mood changes, your stress,
449
1248327
4282
Хэрвээ та сайн унтсан бол,
энэ таны сэтгэл санааны өөрчлөлт,
стресс, бухимдал, цочмог байдал
21:04
your levels of anger, your impulsivity,
450
1252609
2196
21:06
and your tendency to drink and take drugs.
451
1254805
2781
болон мансууруулах бодис хэрэглэх,
архи уух сонирхлыг багасгана.
21:09
And we finished by saying
452
1257586
2639
Эцэст нь хэлэхэд,
21:12
that an understanding of the neuroscience of sleep
453
1260225
3042
нойрны неврологийг ойлгох нь
бидний зарим нэг
сэтгэцийн эмгэгийн шалтгааны
21:15
is really informing the way we think about
454
1263267
3372
талаарх төсөөллийг залруулж,
21:18
some of the causes of mental illness,
455
1266639
2115
мөн бидэнд
тэдгээр хүнд хэцүү нөхцөлийг
21:20
and indeed is providing us new ways
456
1268754
1923
21:22
to treat these incredibly debilitating conditions.
457
1270677
4607
хэрхэн засаж, сайжруулах
шинэ арга, замыг нээж өгч байна.
21:27
Jim Butcher, the fantasy writer, said,
458
1275284
3871
Уран зөгнөлт зохиолч,
Жим Бутчерийн хэлснээр:
21:31
"Sleep is God. Go worship."
459
1279155
2365
"Нойр бол бурхан. Түүнийг шүт."
21:33
And I can only recommend that you do the same.
460
1281520
2195
Би танд яг ижил зүйл хийхийг л
зөвлөж чадах байна.
21:35
Thank you for your attention.
461
1283715
751
Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
21:36
(Applause)
462
1284466
5054
(Алга ташилт)
Translated by Nomindari Bayaraa
Reviewed by Tuya Bat

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Russell Foster - Circadian neuroscientist
Russell Foster studies sleep and its role in our lives, examining how our perception of light influences our sleep-wake rhythms.

Why you should listen

Much as your ear does double duty (balance plus hearing), Russell Foster posits that the eye has two jobs: creating vision, but also -- as a completely separate function -- managing our perception of light and dark, providing the clues that our circadian rhythms need to regulate sleep-wake cycles. He and his team at the University of Oxford are exploring a third kind of photoreceptor in the eye: not a rod or a cone but a photosensitive retinal ganglion cell (pRGC) that detects light/dark and feeds that information to the circadian system. As Foster explains: "Embedded within our genes, and almost all life on Earth, are the instructions for a biological clock that marks the passage of approximately 24 hours." Light and dark help us synchronize this inner clock with the outside world.
 
The research on light perception hits home as we age -- faced with fading vision, we also risk disrupted sleep cycles, which have very serious consequences, including lack of concentration, depression and cognitive decline. The more we learn about how our eyes and bodies create our sleep cycles, the more seriously we can begin to take sleep as a therapy.

More profile about the speaker
Russell Foster | Speaker | TED.com